از تابستان تا زمستان در آسمان شمال

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۳.۲ مگ)

این سراسرنمای (پانورامای) شب پاییزی از High Fens در پارک ملی ایفل در مرز بلژیک و آلمان، و به هنگام نیمه شب محلی گرفته شده و کمان کهکشان راه شیری را در آسمان افق شمالی نشان می‌دهد.

در تصویر دوم، از باختر به خاور آسمان (چپ به راست) را که نگاه کنیم، ستارگان تابستان شمال را می‌بینیم؛ این ستارگان به زودی جای خود را به ستارگانی که پادشاه شب‌های زمستان خواهند بود می‌دهند.

بهرام (مریخ) که دارد غروب می‌کند، پرنورترین شبچراغ در انتهای سمت چپ است و در میان روشنایی فراگیرِ چراغ‌های شهری در افق جنوب باختری نیز همچنان می‌درخشد.

سه ستاره‌ی پرنور کرکس نشسته (نسرواقع، وَنَند)، دِنِب، و کرکس پرنده (نسر طایر) که با هم سه‌گوش تابستانی (مثلث تابستانی) را در آسمان نیمکره‌ی شمالی ساخته‌اند، سمت چپ مرکز کهکشان دیده می‌شوند.

دو ستاره از ستارگان شش‌ضلعی زمستانی، دبران (آلفا گاو، پس‌رونده) و بُزبان (سروش، عیوق)، به همراه خوشه‌ی زیبای پروین در سمت شمال آسمان خودنمایی می‌کنند.

مسیر تخته‌پوشی که در راستای خط دید است، درست رو به هفت برادران می‌رود، ملاقه‌ی صورت فلکی خرس بزرگ که اخترگان یا صورتواره‌ای ویژه‌ی همه‌ی سال در نیمکره‌ی شمالی است. دسته‌ی این ملاقه را که ادامه دهیم به ستاره‌ی قطبی و قطب شمال آسمانی که تقریبا درست بالای آنست می‌رسیم.

کهکشان بزرگ زن در زنجیر (آندرومدا) هم در بالای چارچوب به چشم می‌خورد.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Milky Way - High Fens - Eifel Nature Park - Belgium - Germany - Mars - star - Altair - Deneb - Vega - summer triangle - Milky Way - winter hexagon - Capella - Aldebaran - Pleiades - star cluster - Big Dipper - latitude - Polaris - celestial pole - Andromeda - galaxy

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

شاید کلید فعالیت سیاهچاله‌ها در دست "میدان‌های مغناطیسی" باشد

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

برای اخترشناسان، فواره‌های همراستا از نیرومندترین شواهد برای وجود ابرسیاهچاله‌های پنهان در دل بیشتر کهکشان‌هاست. برخی از این سیاهچاله‌ها فعالند و مواد پیرامون خود را بلعیده و فواره‌هایی بسیار پرسرعت از مواد به بیرون می‌افشانند، ولی برخی دیگر آرامند و شاید حتی در خواب باشند [بی هیچ فعالیتی].

رصدهایی که به تازگی به کمک رصدخانه‌ی پوش‌سپهری اخترشناسی فروسرخ ناسا (سوفیا، SOFIA) انجام شده رازهایی را درباره‌ی این فواره‌ها آشکار کرده است. داده‌های سوفیا نشان می‌دهند که در مرکز کهکشان فعال "ماکیان ای"، گرد و غبار توسط میدان‌های مغناطیسی به دام می‌افتد و در محدوده‌ی نزدیک مرکز کهکشان انباشته و محدود می‌شوند، و ابرسیاهچاله‌ی مرکز کهکشان از آنها تغذیه می‌کند.

در این این برداشت هنری (نقاشی) هسته‌ی کهکشان ماکیان ای را می‌بینیم با چنبره‌ای از غبار پیرامونش، که فواره‌هایی را از مرکزش به بیرون افشانده. میدان‌های مغناطیسی که غبار را در این چنبره به دام انداخته‌اند با خطوطشان نشان داده شده. این میدان‌های مغناطیسی می‌توانند با به دام انداختن غبار در یک چنبره و نزدیک نگهداشتن آنها به اندازه‌ی کافی به سیاهچاله به گونه‌ای که بتوانند توسط آن بلعیده شوند، به بیدار نگهداشتن و فعال ماندن این هیولای گرسنه کمک می‌کنند.

-----------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

supermassive black hole - galaxy - black hole - jet - SOFIA - Stratospheric Observatory for Infrared Astronomy - magnetic field - active galaxy - Cygnus A - torus

منبع: nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

تصویری تازه از "دنباله‌دار سال"

ستاره‌شناسان دنباله‌دار ۴۶پی/ویرتنن را"دنباله‌دار سال" می‌خوانند.

این گلوله یخی گل‌آلود ۱.۲ کیلومتری در ۱۶ دسامبر (۲۵ آذر) به فاصله‌ی ۱۱.۵ میلیون کیلومتری زمین می‌رسد و یکی از ۱۰ دنباله‌دار نزدیک به زمین در عصر فضا خواهد شد. دنباله‌دار ۴۶پی به احتمال بسیار تا چند هفته برای چشم نامسلح دیدارپذیر خواهد بود. اینجا تازه‌ترین نمای آن را می‌بینیم.

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

یاسوشی آئوشیما از ژاپن، این عکس را به کمک تلسکوپ ۱۲ اینچی خود گرفته. در این تصویر جوِ یا همان گیسوی سبزفام دنباله‌دار ۴۶پی را می‌بینیم که بسیار گسترده شده، با قطری حدود دو برابر قطر سیاره‌ی مشتری. این تابش سبز از کربن دواتمی (C2) می‌آید- ماده ی گازی رایجی در گیسوی دنباله‌دارها که در فضای تقریبا خلا به رنگ سبز می‌درخشد [در حقیقت این تابش سبزفام دستاورد انگیزتابی (فلورسنس) این مولکول‌ها در فضای خلا و زیر نور خورشید است].

نور یکپارچه‌ی این دنباله‌دار اکنون به اندازه‌ی روشنایی ستاره‌ای از قدر ۱۰ است- یعنی کم‌نور. ولی پیش‌بینی می‌شود تا ماه دسامبر، روشنایی آن تا ۲۰۰ بابر افزایش یابد. اگر پیش‌بینی‌ها درست باشد، ۴۶پی می‌تواند در پایان به قدر ۳+ برسد و بنابراین یک "دنباله‌دار بزرگ" (Great Comet) نمی‌شود ولی دنباله‌دار بسیار خوبی خواهد شد که با چشم نامسلح دیده می‌شود و برای دوربین‌های دوچشمی و تلسکوپ‌های کوچک هدفی خوب و آسان خواهد بود.

دنباله‌دار ۴۶پی/ویرتنن هر ۵.۴ سال یک بار از بخش درونی سامانه‌ی خورشیدی می‌گذرد. این دنباله‌دار اکنون نزدیک مدار بهرام است و دارد به سوی ما می‌آید.

دنباله‌دار ۴۶پی/ورتنن اکنون نزدیک مدار بهرام است و دارد به سوی ما می‌آید

-----------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Comet 46P/Wirtanen - comet - Earth - Space Age - naked eye - Yasushi Aoshima - Ishikawa - Japan - planet - Jupiter - diatomic carbon - C2 - magnitude - star - Great Comet - Mars

منبع: spaceweather

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

نمایی از تلسکوپ نوساز "چرنکوف" به هنگام غروب

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۲.۸ مگ)

در این تصویر که به هنگام نشستنِ آفتابِ ۱۰ اکتبر گرفته شده، تلکسوپی نوساز در رصدخانه‌ی "روکه دل لوس موچاچوس" در جزیره‌ی لاپالمای جزایر قناری را می‌بینیم که پرتوی آفتابِ رو به غروب را در آینه‌ی چندتکه‌ی خود بازتابانده و نمایی وارونه از آسمان زیبای غروب پدید آورده، با افق تاریک در بالا و رنگ‌های غروب در پایین.

این آینه‌ی ۲۳ متری بر روی سازه‌ی بازِ "تلسکوپ بزرگ مقیاس ۱" سوار شده و به عنوان نخستین بخش از "آرایه‌ی تلسکوپی چرنکوف" (سی‌تی‌ای) کار خود را آغاز کرده است.

بیشتر تلسکوپ‌های روی زمین با دردسر جو زمین روبرو هستند که نور را پراکنده کرده و درمی‌آشامد و تصاویر را مات می‌کند. ولی تلسکوپ‌های چرنکوف برای دریافت پرتوهای بسیار پرانرژی گاما طراحی شده‌اند و در حقیقت برای کارشان نیاز به جو زمین دارند.

پرتوهای گاما با برخورد به جو بالایی زمین، بارانی از ذرات پرانرژی پدید می‌آورند. یک دوربین بزرگ و سریع با کانون معمولی، از درخش‌های گذرا و دیدارپذیری که در این فرآیند پدید می‌آید و تابش چرنکوف نام دارد عکس می‌گیرد. این درخش‌ها زمان برخورد پرتوهای گاما، جهت آنها، و انرژی‌شان را نشان می‌دهد.

آرایه‌ی تلسکوپ‌های چرنکوف بر پایه‌ی برنامه، بیش از ۱۰۰ تا خواهند بود که در هر دو نیمکره‌ی زمین برپا خواهند شد.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Sun - Roque del Los Muchachos Observatory - Canary Island - La Palma - Large Scale Telescope 1 - Cherenkov Telescope Array - CTA - gamma rays - Cherenkov light - planet - Earth

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

ستاره‌ای که پیش از انفجار، توسط همدمش لخت شده بود!

* پژوهش‌ها نشان می‌دهند که یک همدم پنهان در یک سامانه‌ی دوتایی، موادی که همسایه‌اش در پایان زندگی به بیرون پس زده بود را پیش از انفجار آن مکیده بوده.

هنگامی که همجوشی هسته‌ای یک ستاره‌ی بزرگ به پایان می‌رسد، در خود می‌رُمبد و در انفجاری به نام ابرنواختر از هم می‌پاشد. این انفجار باعث می‌شود مواد لایه‌های بیرونی ستاره به بیرون پرتاب شوند و تنها یک هسته‌ی رمبیده به نام ستاره‌ی نوترونی از آن بماند. این موادِ پس زده شده به طور معمول جرمی تا چند برابر خورشید دارند.

عکس‌های رصدخانه‌ی پالومار از پیش از انفجار ابرنواختر iPTF14gqr، به هنگام رویداد، و پس از آن

ولی رصدهای انجام شده از یک ابرنواختر بسیار کم‌نور به نام "آی‌پی‌تی‌اف ۱۴جی‌کیوآر" (iPTF 14gqr) که در لبه‌های یک کهکشان مارپیچی در فاصله‌ی ۹۲۰ میلیون سال نوری زمین منفجر شده نشان می‌دهد که این انفجارِ ستاره‌ای به سرعت نورش خاموش شد. موادی که در این ابرنواختر پس زده شده بود تنها یک پنجم جرم خورشید بود.

مانسی کاسلیوال، استادیار در بنیاد فناوری کالیفرنیا (کلتک) می‌گوید: «ما رمبش این هسته‌ی پرجرم را دیدیم، ولی پرتابه‌های بسیار اندکی را در انفجار مشاهده کردیم. ما این را یک ابرنواختر با پوشش فرا-لخت می‌نامیم، پدیده‌ای که وجوش مدت‌هاست که پیش‌بینی شده. این نخستین بارست که ما به طور قانع‌کننده‌ای رمبش هسته‌ی یک ستاره‌ی بزرگ را می‌بینیم که اینقدر موادش کم است.»

یک ستاره برای این که به شکل یک ابرنواختر منفجر شود باید جرم کافی داشته باشد. بنابراین iPTF 14gqr هم می‌بایست در گذشته پوششی انبوه از مواد می‌داشته.

رصدهای رصدخانه‌ی پالومار در جنوب کالیفرنیا نشان می‌دهد که این ستاره‌ی نوترونی دارای همدمی پنهان است که پیش از انفجار، مواد را از آن دزدیده بوده. این می‌تواند کمبود جرمِ ستاره‌ی منفجر شده را توضیح دهد.

افزون بر این، همدم دزد -که می‌تواند یک کوتوله‌ی سفید، ستاره‌ی نوترونی، و یا سیاهچاله باشد- احتمالا به اندازه‌ی کافی به این ستاره‌ی نوترونی نزدیک هست که توانسته مواد آن را پیش از انفجارش بمکد. پس به باور اخترشناسان، ستاره‌ی نوترونی و همدمش عضو یک سامانه‌ی دوتاییِ نزدیک به همِ نوترونی-ستاره هستند.

اخترشناسان به کمک پیمایشگر میانجی اجرام گذرا (iPTF) در رصدخانه‌ی پالومار توانستند ابرنواختر را در نخستین ساعت‌های پس از انفجار ببینند.

کیشالای دی از کلتک، نویسنده‌ی اصلی پژوهش می‌گوید: «برای دیدن نخستین گام در یک ابرنواختر نیاز به پیمایش سریع اجرام گذرا و شبکه‌ای هماهنگ از اخترشناسان در سراسر دنیا داریم. ما بدون این اده‌های زودهنگام نمی‌توانستیم نتیجه بگیریم که این انفجارِ رمبش هسته‌ایِ یک ستاره‌ی بزرگ با پوششی به شعاع تقریبا ۵۰۰ برابر خورشید بوده.»

باور دانشمندان بر اینست که این ستاره‌ی نوترونی و همدمش سرانجام با هم یکی خواهند شد. اخترشناسان امیدوارند با "تاسیسات اجرام گذرای زوییکی" که جانشین iPTF در رصدخانه‌ی پالومار خواهد شد شمار بیشتری از این رویدادهای ابرنواختریِ کمیاب را بیابند.

یافته‌های این دانشمندان در شماره‌ی ۱۲ اکتبر نشریه‌ی ساینس منتشر شده است.

-------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

star - supernova - neutron star - sun - iPTF 14gqr - spiral galaxy - Mansi Kasliwal - Caltech - ultrastripped envelope supernova - Palomar Observatory - California - white dwarf - neutron star - black hole - binary system - Intermediate Palomar Transient Factory - Kishalay De - Caltech - Zwicky Transient Facility - Science

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

یکی از فشرده‌ترین توده‌های ستاره‌ای که تاکنون شناخته شده

ین تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

مسیه ۱۵ یا ام۱۵ توده‌ای غول‌آسا از بیش از ۱۰۰ هزار ستاره است.

این خوشه‌ی ستاره‌ای ۱۳ میلیارد ساله یادگار نخستین روزهای پیدایش کهکشانمان است و یکی از حدود ۱۷۰ خوشه‌ی کروی است که هنوز در هاله‌ی کهکشان راه شیری در گردشند.

ام۱۵ که در مرکز این تصویر تلسکوپی پُروضوح دیده می‌شود با فاصله‌ی حدود ۳۵ هزار سال نوری از زمین، در راستای صورت فلکی برساووش جای دارد.

قطر این خوشه به حدود ۲۰۰ سال نوری می‌رسد. ولی بیش از نیمی از ستارگانش در مرکز آن، در پهنه‌ای به اندازه‌ی حدود ۱۰ سال نوری انباشته شده‌اند و از این نظر یکی از انبوه‌ترین و فشرده‌ترین توده‌های ستاره‌ای است که تاکنون شناخته شده

سنجش‌هایی که بر پایه‌ی داده‌های هابل از سرعت‌های فزاینده‌ی ستارگانِ مرکزی ام۱۵ انجام شده نشان می‌دهد که یک سیاهچاله‌ی بسیار بزرگ باید در مرکز این خوشه‌ی ستاره‌ای کروی لانه کرده باشد.

تک ستارگان درخشان با تیزی‌های پراش که در تصویر می‌بینید بسیار به ما نزدیک‌تر از ستارگان این خوشه‌اند.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

M15 - Messier 15 - galaxy - globular star cluster - hal - Milky Way - constellation Pegasus - star - Hubble - black hole

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان