ژرفای بزرگترین دریاچه تیتان، ماه اسرارآمیز کیوان به ۳۰۰ متر می‌رسد
* بیش از سه سال از پایان ماموریت حماسی فضاپیمای کاسینی ناسا در کنار کیوان (زحل) گذشته، ولی این ماموریت همچنان داده‌های ارزشمند علمی تولید می‌کند.
داده‌های به دست آمده از یکی از واپسین گذرهای این فضاپیما از کنار تیتان (بزرگترین ماه کیوان که دربردارنده‌ی پیش‌ماده‌های شیمیایی زندگی است) نشان می‌دهد که یک دریاچه‌ی غول‌پیکر روی سطح آن به نام دریای کراکن دارای ژرفایی بیش از ۱۰۰۰ پا (۳۰۰ متر) است- تقریبا هم‌ارزِ بلندیِ ساختمان کرایسلر در نیویورک. در حقیقت این دریاچه به اندازه‌ای ژرف است که رادار کاسینی نتوانسته بود تا ته آن را بکاود.
داده‌های آغازین که در سال ۲۰۱۴ از این دیدار به دست آمده بود نشان می‌داد که دریای کراکن دستکم ۱۱۵ پا (۳۵ متر) ژرفا دارد؛ ولی نتایج تازه منتشر شده نشان می‌دهند که این دریاچه ۱۰ برابر ژرف‌تر از برآورد آغازین است.
به گفته‌ی پژوهشگران، شناخت ژرفا و همنهشِ (ترکیبِ) دریای کراکن کم کم چیزهای بیشتری را درباره‌ی شیمی اسرارآمیزِ تیتان آشکار خواهد کرد، شیمی‌ای که در چیرگیِ متان و اِتانی‌ست که روی سطح، در آبگیرها، دریاچه‌ها، و رودها انباشته شده‌اند. اهمیت دریای کراکن به دلیل بزرگیِ اندازه‌ی آنست که اگر روی زمین می‌بود، همه‌ی پنج دریاچه‌ی "دریاچه‌های بزرگ" در آمریکای شمالی را می‌پوشاند.
نویسنده‌ی اصلی پژوهش، والریو پوجالی از مرکز اخترفیزیک و دانش سیاره‌ایِ دانشگاه کرنل می‌گوید: «دریای کراکن ... نه تنها دارای نام بزرگی‌ست، بلکه حدود ۸۰ درصد از مایع‌های سطحی این ماه را هم در بر دارد.»
اگر چه شیمی تیتان در مقایسه با زمین شیمی بیگانه‌ایست، ولی جغرافیای آن یادآور زمین‌های مردابی یا پر از دریاچه‌ی سیاره‌مان است. تیتان همچنین تنها ماهِ شناخته شده‌ای در سامانه‌ی خورشیدی است که جَوی انبوه و کلفت دارد- یک پوشش نیتروژن گازی، در برابر زمین که جَوی عمدتا نیتروژن-اکسیژن دارد.
تیتان از این جهت متفاوت با دیگر ماههای پرشمارِ سامانه‌ی خورشیدی است- آنها یا تنها برون‌سپهرهایی (اگزوسفرهایی) تنُک دارند یا هیچ جوی ندارند (مانند ماه خودمان)؛ و متفاوت با "ماههای یخی" هم هست، ماههای احتمالا زندگی-دوستی که در آنها، پوسته‌ای از آب یخ‌زده اقیانوسی از آب مایع را در خود پنهان کرده- مانند اروپا، ماه مشتری و انسلادوس، ماه کیوان، که هر دو آب‌های درونشان را در فواره‌هایی، از میان شکاف‌های پوسته‌ی یخی خود به فضا می‌افشانند.
داده‌های دریای کراکن در ۱۰۴مین گذرِ کاسینی از کنار تیتان، که ۲۱ اوت ۲۰۱۴ انجام شده بود گردآوری شد، حدود سه سال پیش از آن که مهندسان به عمد این فضاپیمای کهنه را به درون کیوان فرستادند تا مبادا برخوردی شانسی با سطح ماههای آن انجام داده و آنها را بیالاید.
 |
| تیتان و سرزمین هزار دریاچه‌اش - اندازه‌ی بزرگ‌تر- تصویر بدون نوشته |
دریای کراکن تنها یکی از دریاچه‌های درونِ فهرست کاسینی برای کاوش در آن ماموریت بود. پژوهشگران همچنین خواهان بررسی دریای له‌جیا (دریاچه‌ای که یک "جزیره‌ی جادویی" اسرارآمیز دارد که به طور منظم پدیدار و ناپدید می‌شود) و یک پای‌رودِ کوچک‌تر به نام "گودال مارِی" بودند که برآورد می‌شد دارای ژرفای ۲۵۰ پا (۸۵ متر) است، هم‌ارز بلندی تندیس آزادی در نیویورک. کاسینی سطح این ماه را به کمک فرازیابِ (ارتفاع‌سنجِ) راداری‌اش از فرازای ۹۶۵ کیلومتری کاوید.
پژوهشگران ژرفای دریا را با اندازه گیری مدت زمانی که طول می‌کشد تا سیگنال رادار از سطح مایع دریا و از کفِ آن بازبتابد، و همسنجی (مقایسه) میان این ژرفاها و در نظر گرفتنِ همنهش مایعِ دریا که بخشی از انرژیِ سیگنال رادار را در می‌آشامد (جذب می‌کند) اندازه گرفتند.
همنهش (ترکیب) دریای کراکن، و همچنین ژرفایش دانشمندان را شگفت‌زده کرد. این دریاچه دربردارنده‌ی آمیزه‌ای از متان و اتان است که متفاوت با چیزی‌ست که مدل‌های پپیشین نشان داده بودند؛ آن مدل‌ها می‌گفتند به دلیل اندازه‌ی دریاچه و جایگاه جغرافیایی‌اش که دورتر از قطب‌های تیتان است، اتان می‌بایست در آن برتری داشته باشد. به گفته‌ی این پژوهشگران، شیمی نامنتظره‌ی این دریاچه می‌تواند به دانشمندان در بهتر شناختنِ چرخه‌ی بارندگی در تیتان کمک کند.
دانشمندان همچنین امیدوارند بفهمند ریشه‌ی متان در تیتان از کجاست. با در نظر گرفتن این که تیتان حدود ۱۰ برابر از زمین دورتر است، انرژیِ دریافتی‌اش از خورشید باید حدود ۱۰۰ برابر کمتر از زمین باشد.
تیتان با آفتابِ کم‌جانی که در دسترسش است متانِ درون جَوش را به اتان تبدیل می‌کند، ولی بر پایه‌ی مدل‌های کنونی، این ماه باید همه‌ی متانِ روی طحش را تنها در ۱۰ میلیون سال وارد چرخه کند، که زمانی بسیار کوتاه در زندگی ۴.۵ میلیارد ساله‌ی سامانه‌ی خورشیدی ماست.
مهندسان اکنون دارند روی یک پنداشت زیردریایی کار می‌کنند که اگر ناسا آن را تایید کرده و سرمایه‌اش را فراهم کند، می‌تواند در دهه‌ی ۲۰۳۰ برای بررسی دریاچه‌های تیتان آغاز به کار کند. پوجالی می‌گوید این داده‌های تازه بررسی شده‌ی کاسینی می‌تواند به مهندسان کمک کند تا «ناوبری و فاصله‌یابی صوتی (سونار) در این زیردریایی را بهتر وابسنجند (کالیبره کنند) و جریان‌های گردشی دریاها را بهتر بشناسند.»
گزارشی از این پژوهش در ماه دسامبر، در نشریه‌ی "جئوفیزیکال ریسرچ: پلنتز" منتشر شده است.
--------------------------------------------
