مانند خانه خودمان

این تصویر در دو اندازه‌ی بسیار بزرگ‌تر: ۵ مگابایت و ۶ مگابایت

ان‌جی‌سی ۲۵۰۰ که بیش از ۲۰۰ سال پیش توسط ستاره‌شناس بریتانیایی، ویلیام هرشل یافته شد، کهکشانی در فاصله‌ی حدود ۳۰ میلیون سال نوری زمین است و در صورت فلکی شمالی سیاه‌گوش دیده می‌شود. چنان چه در این تصویر تازه‌ی تلسکوپ فضایی هابل می‌بینیم، ان‌جی‌سی ۲۵۰۰ یک گونه‌ی ویژه از کهکشان‌های مارپیچی به نام مارپیچی میله‌ای است؛ بازوهای گشاده و کم‌پشت آن از دو سر یک هسته‌ی کشیده و درخشان بیرون زده‌اند.

کهکشان‌های مارپیچی میله‌ای در واقع پرشمارتر از آن هستند که تاکنون می‌پنداشتیم. حدود دو سوم همه‌ی کهکشان‌های مارپیچی (از جمله راه شیری خودمان) دارای چنین میله‌های درخشانی در مرکزشان هستند. این اجرام کیهانی مانند پرورشگاه‌هایی پرفروغ برای ستارگان تازه رفتار می‌کنند و مواد را به سوی هسته‌شان فرومی‌کشند. ان‌جی‌سی ۲۵۰۰ هنوز فعالانه ستارگانی تازه می‌سازد، گرچه به نظر می‌رسد این فعالیت به گونه‌ای نابرابر و نایکدست است. نیمه‌ی بالایی کهکشان -که ساختار بازوهای کهکشان در آنجا نمایان‌تر است- شمار بیشتری از مناطق ستاره‌زایی نسبت به نیمه‌ی پایینی دارد. این مناطق را به شکل لکه‌هایی درخشان می‌توانیم ببینیم.

ان‌جی‌سی ۲۵۰۰ از یک نظر دیگر نیز مانند کهکشان ماست. راه شیری به همراه کهکشان‌های زن در زنجیر (آندرومدا)، سه سو (مثلث، ام۳۳) و چند ماهواره‌ی کوچکش، عضو یک گروه به نام گروه محلی با بیش از ۵۰ کهکشان است که نیروی گرانش آنها را آزادانه در کنار هم نگه داشته است. ان‌جی‌سی ۲۵۰۰ هم با همسایگان خود، از جمله ان‌جی‌سی ۲۵۴۱، ان‌جی‌سی ۲۵۵۲، ان‌جی‌سی ۲۵۳۷، و کهکشان درخشان ان‌جی‌سی ۲۴۸۱ که نمایی مانند کهکشان زن در زنجیر دارد، گروهی همسان با گروه ما را ساخته‌اند که به نام گروه ان‌جی‌سی ۲۸۴۱ شناخته می‌شود.

--------------------------------------------

تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

British - William Herschel - NGC 2500 - constellation of Lynx - NASA - ESA - Hubble Space Telescope - spiral galaxy - barred spiral - core - Milky Way - bar - star - core - spiral arm -Andromeda - Triangulum - Local Group - NGC 2541 - NGC 2552 - NGC 2537 - NGC 2481 - NGC 2841 group

منبع: spacetelescope

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

قرص ماه بر فراز برج کج پیزا

اِن تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

آیا این تصویر ایرادی دارد؟

نه! ناهماهنگی‌ای که آن دیده می‌شود جای شگفتی ندارد، یکی از ساختمان‌ها واقعا کج است: برج کج پیزا که از اندکی پس از آغاز ساختش در سال ۱۱۷۳ میلادی کج شد و به نمادی افسانه‌ای تبدیل گشت.

برج پیزا یکی از میراث‌های جهانی یونسکو است و درباره‌اش گفته شده که گالیله با بهره از آن، این اصل گرانش را به نمایش گذاشت که همه‌ی اجسام با جرم‌های گوناگون، به یک گونه و با شتابی یکسان بر زمین می‌افتند [اصل هم‌ارزی].

در این تصویر که هفته‌ی پیش گرفته شده، میان برج کج پیزا در سمت راست و کلیسای جامع پیزا و تعمیدگاه پیزا در سمت چپ، قرص کامل ماه ژوییه را می‌بینیم که در برخی باورهای باخترزمین به نام "ماه تندر" شناخته می‌شود.

به کمک بررسی‌های پیشرفته، برج پیزا اکنون به خوبی پایدار شده و اگر رویداد نامنتظره‌ای رخ ندهد، شیب خود را تا ۲۰۰ سال دیگر در همین اندازه نگه خواهد داشت.

--------------------------------------------

تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

Thunder Moon - Leaning Tower of Pisa - UNESCO - World Heritage Site - folklore - Galileo - gravitational principle - Pisa Cathedral - Pisa Baptistery

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

شاید سیارک‌ها در آغاز گلوله‌هایی از گل و لای بوده‌اند

* بر پایه‌ی پژوهشی تازه، گویا پیش از سیارک‌ها، این گلوله‌های گِلی بودند که در سامانه‌ی خورشیدی جولان می‌دادند.

رایج‌ترین گونه‌ی سیارک‌ها، به نام سیارک‌های کربنی (سیارک‌های گونه‌ی سی) احتمالا آب و مولکول‌های آلی را به زمین آوردند و حتی می‌توانسته‌اند پیش‌سازهای سیاره‌های سنگی نیز باشند. باور بر اینست که این اجرام از یخ، غبار و دانه‌های کانی به نام کاندرول (مغاک سنگ کیهانیِ) موجود در قرصی چگال از گاز و غبار که سامانه‌ی خورشیدی ما را ساخت تشکیل شده‌اند.

شاید برخی از سیارک‌ها در آغاز توده‌های غول‌پیکرگل و لای بوده‌اند. بزرگ‌ترین اجرام کمربند سیارک‌ها مانند سرس که در این عکس می‌بینید، شاید هنوز هم دلشان گِلی باشد.

ولی چیز چندانی درباره‌ی تاریخ آنها نمی‌دانیم و هنوز برای برخی از ویژگی‌های آنها توضیحی نیافته‌ایم. چندین مدل در این زمینه پیشنهاد شده. یک مدل می‌گوید درون سیارک‌ها جریان‌های آب در گردش بوده، بنابراین آنها می‌توانسته‌اند گرما از دست بدهند- این توضیح می‌دهد که چرا به نظر می‌رسد دگرگونی سیارک‌ها در دماهای به نسبت پایین و یکنواخت رخ داده بوده. ولی اگر فرض کنیم آب بسیاری درونشان بوده، می‌توانسته دمایشان را به آرامی پایین آورد ولی همچنین می‌توانسته عنصرهای حل‌شدنی (انحلال‌پذیر) را هم از سنگ‌ها جدا کند و بنابراین می‌بایست همنهش شیمیایی شهاب‌سنگ‌هایی که از آنها جدا شده و دیده‌ایم بسیار متفاوت با آنچه هست باشد [که مشاهدات خلاف این را نشان می‌دهند].

به گفته‌ی فیلیپ بلند، دانشمند سیاره‌ای در دانشگاه صنعتی کرتین، پرت استرالیا و همکارش برایان ترویس در بنیاد دانش سیاره‌ای توسان آریزونا، پنداشتن این که سیارک‌ها در آغاز توده‌های گل و لای بوده‌اند منطقی‌تر می‌نماید.

مخلوط گلی

بلند می‌گوید هنگامی که یخ، غبار و کاندرول‌ها به هم پیوستند، فشار در همان آغاز آنها را سنگ نکرد، بلکه یخ درونشان در اثر واپاشی اتم‌های پرتوزا (رادیواکتیو) گرم و آب شد و آمیزه‌ی آنها را تبدیل به توده‌ای گل و لای کرد.

این مدل می‌گوید که این سیارک‌های گِلی به احتمال بسیار از مواد غباری که از پیدایش خورشید به جا ماند درست شده بودند، و همرفت اجازه داد تا درونشان به آسانی گرما از دست بدهد. عنصرهای حل‌شدنی و و حل‌ناشدنی با هم آمیختند و همنهش شیمیایی آغازین سیارک را حفظ کردند. بلند می‌گوید: «به نظر می‌رسد این مدل پرسش‌های بیشتری را پاسخ می‌دهد تا مدل سنگی.»

این توده‌ی گلی بعدها تبدیل به سنگ شد، شاید به کمک فشار گرانشی هنگامی که به اندازه‌ی کافی بزرگ‌تر شده بود، و شاید هم در اثر برخورد با اجرام دیگر.

تام دیویسون از کالج سلطنتی لندن می‌گوید: «من فکر می‌کنم این مدلی بسیار هیجان‌انگیز است. بر پایه‌ی آن، رخ دادن چنین چیزی برای دستکم برخی از اجرام تقریبا اجتناب‌ناپذیر است.»

برداشت هنری از فضاپیمای هایابوسا ۲ که از یک سیارک نمونه خواهد برداشت-اندازه‌ی بزرگ‌تر

همخوانی با شهاب‌سنگ‌ها

سارا راسل از موزه‌ی تاریخ طبیعی لندن می‌گوید مدل گلوله‌ی گلی به خوبی با آنچه در شهاب‌سنگ‌ها دیده‌ایم همخوانی دارد: «مجموعه شهاب‌سنگ‌های ما نشان می‌دهند که کاندرول‌های درون یک نمونه‌ی ساده با یکدیگر هم‌اندازه‌اند.» توجیه چنین چیزی بدون این مدل دشوار است.

اکنون دو فضاپیما در راه رسیدن به سیارک‌هایی هستند که در آغاز تاریخ سامانه‌ی خورشیدی پدید آمده بوده و می‌توانند گلوله گلی‌های گذشته باشند: فضاپیمای اوسیریس-رکس ناسا و فضاپیمای ژاپنی هایابوسا ۲. هر دوی این کاوشگرها به دقت از این سیارک‌ها نقشه برداشته و نمونه‌ای از خاک آنها را به زمین بر خواهند گرداند، که می‌تواند آزمودن این نظریه را برای ما امکان‌پذیر کند.

به گفته‌ی بلند، شناخت فرآیند پیدایش سیارک‌ها به ما در توضیح دگرگونی‌های شیمی آلی در سامانه‌ی خورشیدی، وحتی چه بسا جستجوی زندگی فرازمینی کمک خواهد کرد. وی می‌گوید: «این به ما کمک خواهد کرد تا مدل‌های پیچیده‌تری را برای جاهایی که می‌توانیم در آنها سیاره‌های زیست‌پذیر فرازمینی بیابیم پدید آوریم.»

گزارش این پژوهش در نشریه‌ی ساینس ادونسز منتشر شده است.

-------------------------------------------

تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

mudball - solar system - carbonaceous - asteroid - water - organic molecule - Earth - rocky planet - mineral - chondrule - soluble - element - Philip Bland - Curtin University - Perth - Australia - Bryan Travis - Planetary Science Institute - Tucson - Arizona - radioactive - atom - sun - insoluble - Tom Davison - Imperial College London - Sara Russell - Natural History Museum - London - meteorite - NASA - Osiris-Rex - Japan - Hayabusa 2 - Earth - Science Advances

منبع: newscientist

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

لکه‌های تاریک و روشنی که از روی سیاره زمین می‌گذرند

اگر ویدیو اینجا اجرا نشد می توانید آن را در فیسبوک و یا در کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان ببینید

این نورها و سایه‌ها که از روی قرص زمین می‌گذرند چه هستند؟

این فیلم رمان‌گریزِ ۵ ثانیه‌ای، یک روز کامل سیاره‌ی زمین را از چشم ماهواره‌ی ژاپنی هیماواری-۸ نشان می‌دهد؛ این ماهواره در یک مدار زمین‌ایستا یا زمین‌ثابت (geostationary) بر فراز اقیانوس آرام جای دارد.

خورشید که از سمت راست طلوع، و در سمت چپ غروب می‌کند، نیمی از زمین را که تقریبا یکراست زیر پای ماهواره است را می‌پیماید و بازتاب تصویرش مانند لکه‌ای درخشان که از راست به چپ می‌رود دیده می‌شود.

ولی یک پدیده‌ی شگفت‌انگیزتر و نامعمول‌تر، لکه‌ی تیره‌ایست که از بالا سمت چپ به پایین سمت راست جابجا می‌شود. این سایه‌ی ماه است و تنها زمانی پدیدار می‌شود که ماه درست از میان زمین و خورشید بگذرد. پارسال، در همان روزی که این فیلم گرفته شد، مناطقی که در بخش مرکزی این لکه‌ی تیره بودند بیننده‌ی یک خورشیدگرفتگی کامل بودند.

ماه آینده هم یک چنین سایه‌ی تاریکی درست از روی خاک کشور آمریکا خواهد گذشت.

--------------------------------------------

تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

time-lapse - planet - Earth - Japan - Himawari-8 - geostationary orbit - Pacific Ocean - Sun - Moon - total eclipse - USA

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

بازی نورها و سایه‌ها در "سیاره بزها"

توفان‌های تندری نزدیک بود نمایش زیبای ماه‌گرفتگی کلی ۱۵ ژوئن ۲۰۱۱ را خراب کنند ولی در زمان کامل شدن گرفتگی، ابرها به مدت ۱۰ دقیقه کنار رفتند و برق‌های آذرخش‌‌ نیز به چشم‌انداز تماشایی آسمان افزوده شدند.

این تصویر با نوردهی ۳۰ ثانیه‌ای گرفته شده و منظره‌ای که ثبت شد، الهام‌بخش عنوانی گشت که از نظر سردبیر بخش تصویر نجومی روز ناسا (apod)، شاید به یادماندنی‌ترین عنوان برگزیده‌ی یک تصویر در تاریخ ۲۲ ساله‌ی این بخش باشد (با سپاس از عکاس تصویر، کریس کی.).

واژه‌ی "آذرخش" در عنوان که خوب، جای گفتگویی ندارد و بازی سایه‌های این ماه‌گرفتگی تاریک هم در بخش گسترده‌ای از سیاره‌ی زمین از جمله اروپا، آفریقا، آسیا، و استرالیا دیده می‌شد.

ولی خود تصویر ازجزیره‌ی یونانی ایکاریا در پزی یونان گرفته شده؛ منطقه‌ای که به دلیل زمین سنگلاخ و ناهموار و صخره‌های شگفت‌انگیزش به نام "سیاره‌ی بزها" خوانده می‌شود.

--------------------------------------------

تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

total lunar eclipse - lightning bolt - astrophotographer - APOD - planet - Earth - Europe, Africa - Asia - Australia - Greek - Ikaria - Pezi - the planet of the goats

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

کشف یکی از درخشان‌ترین کهکشان‌هایی که تاکنون یافته شده

بر پایه‌ی نظریه‌ی نسبیت عام اینشتین، هنگامی که پرتوی نور از نزدیک یک جسم بسیار پرجرم می‌گذرد، نیروی گرانش مسیر فوتون‌های آن جسم تغییر داده و به سوی خود می‌کشد. این پدیده به نام همگرایی گرانشی شناخته می‌شود و آن را می‌توان با اثری که یک عدسی روی پرتوهای نور می‌گذارد مقایسه کرد که مانند یک بزرگ‌نما رفتار کرده و اندازه و شدت تصویر ظاهری جسم آغازین را تغییر می‌دهد.

تصاویر این کهکشان با پیکان سفید نشان داده شده‌اند. پایین، سمت راست هم مقیاس تصویر به ثانیه‌ی قوس است.

اکنون با بهره از همین پدیده، یک گروه از دانشمندان در بنیاد اخترفیزیک جزایر قناری (IAC) به رهبری آناستازیو دیاز-سانچز از دانشگاه پلی تکنیک کارتاخنا (UPT) یک کهکشان بسیار دوردست، با فاصله‌ی ۱۰ هزار میلیون سال نوری یافته‌اند که یک هزار برابر درخشان‌تر از کهکشان راه شیری است. این درخشان‌ترین "کهکشان زیرمیلیمتری" است که تاکنون یافته شده؛ نام این اجرام به دلیل گسیلش بسیار نیرومند پرتوهای فروسرخ-دور از آنهاست. دانشمندان برای این اندازه‌گیری از تلسکوپ بزرگ جزایر قناری (GTC) در رصدخانه‌ی صخره‌ی بچه‌ها در گارافیا، لاپالمای جزایر قناری بهره جستند.

آناستازیو دیاز سانچز، پژوهشگر UPCT و نویسنده‌ی نخست این پژوهش می‌گوید: «به لطف همگرایی گرانشی که توسط یک خوشه‌ی کهکشانی میان ما و این جرم پدید آمده و مانند یک تلسکوپ رفتار می‌کند، ما این کهکشان را ۱۱ برابر بزرگ‌تر و درخشان‌تر از چیزی که بدون این عدسی گرانشی دیده می‌شود می‌بینیم. از آن چندین تصویر پدید آمده که کمانی به مرکزیت پرجرم‌ترین بخش خوشه را ساخته؛ چنین کمانی به نام حلقه‌ی اینشتین شناخته می‌شود. خوبی این عدسی‌های کیهانی اینست که ویژگی‌های طیفی نور کهکشان را تغییر نمی‌دهد، به گونه‌ای که می‌توانیم آنها را مانند اجرامی که در فاصله‌ای بسیار نزدیک‌تر جای دارند بررسی کنیم.»

برای یافتن این کهکشان، که گزارش کشفش به تازگی در پژوهشنامه‌ای در آستروفیزیکال جورنال لترز منتشر شده، جستجویی در سرتاسر آسمان انجام شد و پایگاه داده‌های ماهواره‌های وایز (ناسا) و پلانک (سازمان فضایی اروپا) برای شناسایی درخشان‌ترین کهکشان‌های زیرمیلیمتری با هم ترکیب شدند. نور این کهکشان توسط یک خوشه‌ی کهکشانیِ بسیار نزدیک‌تر که رفتاری مانند یک عدسی همگرا دارد بزرگنمایی شده و تصویری از آن ساخته که بسیار بزرگ‌تر از آنچه واقعا هست به نظر می‌آید، و به لطف این پدیده، دانشمندان توانستند سرشت و ویژگی‌های آن را از راه طیف‌سنجی و با بهره از GTC بررسی کرده و بشناسند.

ستاره‌زایی با سرعت بالا

نرخ ستاره‌زایی این کهکشان بسیار بالاست، و در هر سال ۱۰۰۰ ستاره‌ی هم‌جرم خورشید در آن ساخته می شود، بسیار بیش از کهکشان راه شیری که می‌شود گفت، سالانه تنها ۲ ستاره‌ی هم‌جرم خورشید می‌سازد. سوزانا ایگلسیاس-گروت، اخترفیزیکدان IAC و یکی از نویسندگان این پژوهش می‌گوید: «اجرامی مانند این کهکشان دارای نیرومندترین مناطق ستاره‌زایی شناخته شده در کیهانند. گام بعدی، بررسی محتوای مولکولی آنها خواهد بود.»

این حقیقت که این کهکشان بسیار درخشان است، نورش به طور گرانشی تقویت شده، و چندین تصویر از آن پدید آمده به ما اجازه می‌دهد تا نگاهی به ویژگی‌ها و ساختارهای درونیش بیندازیم- کاری که بدون کمک عدسی گرانشی برای چنین کهکشان دوردستی امکان نداشت.

پژوهشگر IAC، هلموت دنربائر که در این پژوهش همکاری داشت در پایان می‌گوید: «در آینده خواهیم توانست با تداخل‌سنج‌هایی مانند آرایه‌ی میلیمتری گسترده‌ی شمالی (NOEMA/IRAM) در فرانسه، و آرایه‌ی بزرگ میلیمتری/زیرمیلیمتری آتاکاما (آلما) در شیلی، بررسی‌های دقیق‌تری روی ستاره‌زایی در این کهکشان انجام دهیم.»

--------------------------------------------

تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

Einstein - General Relativity -gravity - photon - gravitational lensing - lens - Instituto de Astrofisica de Canarias - IAC - Anastasio Díaz-Sánches - Polytechnic University of Cartagena - UPT - galaxy - Milky Way - submillimetre galaxy - infrared - Gran Telescopio Canarias - GTC - Roque de los Muchachos Observatory - Garafía - La Palma - UPCT - Einstein Ring - spectral - Astrophysical Journal Letters - WISE - NASA - Planck - ESA - galaxy cluster - spectroscopically - star formation - solar mass - Susana Iglesias-Groth - molecular - interferometer - Northern Extended Millimeter Array - NOEMA/IRAM - France - Atacama Large Millimeter Array - ALMA - Chile - Helmut Dannerbauer

منبع: sciencedaily

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان