حباب و خوشه

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

در این تصویر پیوندیِ کیهانی، به چشم ما تراز و تعادل زیبایی میان سحابی حباب در سمت راست و خوشه‌ی ستاره‌ای باز ام۵۲ برقرار است هرچند که در اندازه‌های دیگر، همترازی‌ای میانشان دیده نمی‌شود.
سحابی حباب یا ان‌جی‌سی ۷۶۳۵ که درون یک مجموعه گاز و غبار میان‌ستاره‌ای جای دارد، از دمیده شدنِ بادهای بادهای یک تک ستاره‌ی سنگین "رده‌ی او" باد شده و پهنایش اکنون به ۱۰ سال نوری می‌رسد.
از سوی دیگر، ام۵۲ یک خوشه‌ی بازِ پُرستاره با حدود یک هزار ستاره است و پهنایی نزدیک به ۲۵ سال نوری دارد.
سحابی حباب در مرز شمالی صورت فلکی خداوند اورنگ (ذات‌الکرسی) دیده می‌شود و فاصله‌ی برآوردی آن و مجموعه ابرهای همراهش از زمین چیزی به حدود ۱۱۰۰۰ سال نوری می‌رسد، ولی دوریِ خوشه‌ی ام۵۲ از زمین کمتر از نصف فاصله‌ی سحابی حباب، یعنی حدود ۵۰۰۰ سال نوریست.
این نمای تلسکوپیِ میدان‌گسترده پهنه‌ای نزدیک به ۱.۵ درجه از آسمان، هم‌ارز ۳ برابر قطر دیداری ماه کامل را می‌پوشاند.

-------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

Bubble Nebula - open star cluster - M52 - O-type star - NGC 7635 - M52 - Cassiopeia - full Moon

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

آشکارساز تازه موج گرانشی سیگنال‌هایی احتمالی از آغاز تاریخ کیهان دریافت کرده

موج‌های گرانشی چین‌هایی غول‌پیکر در بافت فضازمان هستند- تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

دو سیگنال فریبنده که در یک آشکارساز کوچکِ موج گرانشی دیده شده‌اند می‌توانند نشان‌دهنده‌ی همه گونه از پدیده‌های شگفت‌انگیز و بیگانه باشند- از فیزیکی نوین گرفته تا برهمکنش ماده‌ی تاریک با سیاهچاله‌ها و نوسان‌هایی از روزگار نزدیک به آغاز کیهان. ولی به دلیل تازگی این آزمایشگاه، پژوهشگران درباره‌ی ادعای یافته شدن هر گونه پدیده‌ای دوراندیشی (احتیاط) می‌کنند.

دستگاه‌هایی مانند رصدخانه‌ی تداخل‌سنج لیزری موج گرانشی (لایگو) از آشکارسازهای لیزری غول‌آسا برای جستجوی موج‌های غول‌پیکر در بافت فضازمان، به نام امواج گرانشی بهره می‌گیرند. این موج‌ها از برخوردهای میان سیاهچاله‌ها و ستارگان نوترونی در دوردست‌های کیهان می‌آیند، رویدادهایی آنچنان نیرومند که فضازمان را می‌لرزانند و چین‌هایی با طول موج‌های چند صد مایلی می‌گسیلند.

مدت‌ها پیش از آن که این رصدخانه‌های غول‌پیکری ساخته شوند، دانشمندان به این گمان افتاده بودند که موج‌های گرانشی با چنین اندازه‌هایی وجود داشته باشند، زیرا می‌دانستند که سیاهچاله‌ها و ستارگان نوترونی باید گاهی با هم برخورد کنند؛ این را میکائیل توبار، فیزیکدان دانشگاه استرالیای باختری در پرت می‌گوید.

وی می‌افزاید: «ولی هیچ سرچشمه‌ی به خوبی شناخته شده‌ای برای موج‌های گرانشی با طول موج‌های کوتاه‌ترِ میانِ چند فوت و چند مایل وجود ندارد.»«هرچند همیشه در کیهان چیزهایی هست که انتظارشان را نداریم.»

در این چند سال گذشته بیننده‌ی ساختِ آشکارسازهایی بوده‌ایم که می‌توانند این امواج گرانشیِ کوچک‌تر را جستجو کنند، از جمله آشکارسازی که توبار و همکارانش ساخته‌اند. دستگاه آنها دربردارنده‌ی یک قرص (دیسک) ساخته شده از کوارتز بلوری به قطر ۱ اینچ (۳ سانتیمتر) است، با یک اتاقک بازآوایی (تشدید، رزونانس) که هرگاه با بسامدهایی ویژه به لرزه بیفتد، یک سیگنال الکتریکی تولید می‌کند.

در این تصویر قلب بلوری کوچک آشکارساز موج گرانشی را می‌بینیم، یک بازآوای (تشدیدگرِ) برهنه که هیچ الکترودی به آن وصل نشده- تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

توبار این دستگاه را به یک زنگ یا یک سازِ "گونگ" تشبیه کرد که در یک نَواک (زیروبمی) ویژه به صدا در می‌آید. وی می‌گوید: «اگر یک موج گرانشی به آن بخورد، آن را برمی‌انگیزاند.» این زنگ در قرص بلوری سپس توسط حسگرهای الکتریکی به عنوان یک سیگنال الکترومغناطیسی دریافت می‌شود.

این پژوهشگران آشکارساز خود را برای حافظت در برابر میدان‌های الکترومغناطیسی پس‌زمینه پشت چندین سپر تابشی گذاشتند و برای به کمینه رساندنِ لرزش‌های گرمایی در دستگاه، آن را تا دماهای بی‌اندازه پایین سرد کردند. در درازنای این آزمایشِ ۱۵۳ روزه، بلور دو بار زنگ زد، هر بار تا یک یا دو ثانیه.

دانشمندان اکنون در تلاشند تا بفهمند چه چیزی باعث این نتایج شده. توبار می‌گوید ذرات بارداری که به نام پرتوهای کیهانی شناخته می‌شوند و از فضا می‌آیند یک توضیح احتمالی هستند. وی می‌گوید توضیح احتمالی دیگر می‌توانسته یک گونه‌ی پیشتر ناشناخته از نوسان‌های گرمایی در بلور باشد که می‌بایست به دلیل دمای بی‌اندازه پایین آن در کمترین اندازه هم بوده باشد.

به نوشته‌ی پژوهشگران، ولی چشم‌اندازهای شگرف و بیگانه‌ی فراوانی وجود دارد، از جمله گونه‌ای از ماده‌ی تاریک که به عنوان یک اکسیون که به گردِ یک سیاهچاله می‌چرخد شناخته می‌شود و امواج گرانشی می‌گسیلد [درباره‌ی آنها اینجا خواندید: * بوزون‌های فراسبک می‌توانند با چرخش به گرد سیاهچاله‌ها امواج گرانشی آزاد کنند].

توبار می‌گوید توضیح‌های بسیاری می‌توانند نیازمند فیزیکِ پیشتر-ناشناخته‌ای فراتر از مدل استاندارد باشند که تقریبا همه‌ی ذرات زیراتمی و نیروهای کیهان را توصیف می‌کنند.

فرانچسکو مویا، فیزیکدان نظری در دانشگاه کمبریج انگلستان که در این پژوهش همکاری نداشت به لایوساینس می‌گوید: «کیهان‌شناسان فکر می‌کنند اندک زمانی پس از مهبانگ، کیهان وارد دوره‌ای به نام پندام (تورم) شد که در آن، کیهان ناگهان گسترده شده و اندازه‌اش رشدی نمایی یافت.»

وی می‌افزاید در پایان این دوره، کیهان ممکن است یک گذار فاز (حالت) را پشت سر گذاشته باشد، چیزی مانند تغییر حالت آب به هنگام جوشیدن از مایع به گاز. اگر این رخ داده بوده، این گذار احتمالا مقدار فراوانی انرژی در بافت فضازمان ته‌نشین کرده و موج‌های گرانشی‌ای تولید کرده باشد که می‌توانسته در این آزمایش دیده شوند.

او فکر نمی‌کند هنوز شواهد بسنده‌ای برای بیان آنچه در بلور رخ داده، با هر برداشتی، وجود داشته باشد، ولی برای این آزمایش و آزمایش‌های مانندش که در آینده‌ی نزدیک به کار می‌افتند هیجان‌زده است.

توبار با مویا همرای است. وی می‌گوید: «خوب می‌شود اگر اینها موج گرانشی باشند، ولی کسی چه می‌دارند؟»

وی می‌افزاید اکنون که پژوهشگران تجربه‌ی این آشکارسازی را دارند، می‌توانند حسگرهای بیشتری مانند این یکی بسازند. اگر چندین دستگاه یک سیگنال را همزمان ببینند، احتمالا می‌تواند نشانگرِ چیزی در کیهان بیرون باشد و کمک کند تا فرآیندهای درونی‌ای مانند نوسان‌های گرمایی درون بلور کنار گذاشته شوند.

این گروه یافته‌های خود را در شماره‌ی ۱۲ اوتِ نشریه‌ی فیزیکال ریویو لترز منتشر کردند.

-------------------------------------------------

تلگرام، توییتر، اینستاگرام و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

 gravitational wave - dark matter - black hole - Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory - LIGO - laser - detector - space-time - neutron star - wavelength - Michael Tobar - University of Western Australia - Perth - crystal - quartz - resonant chamber - electrical signal - frequency - gong - pitch - electromagnetic signal - sensor - electromagnetic field - cosmic ray - thermal fluctuation - axion - Standard Model - Big Bang - inflation - exponentially - Francesco Muia - University of Cambridge - U.K. - phase transition - Physical Review Letters - resonator - electrode

منبع: لایوساینس

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

شبی با خروش شهاب‌های برساوشی

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۱۰.۵ مگ)

امسال خروشی (طغیانی) در شهاب‌های برساوشی داد که رصدگران را شگفت‌زده کرد.
بیشینه‌ی این بارش شهابیِ اعتمادپذیر برای شبِ ۱۲/۱۳ اوت پیش‌بینی شده بود. ولی رصدگرانِ سرسخت در آمریکای شمالی، یک روز بعد با یک برون‌ریزی و خروش شگفت‌انگیز در بارش برساوشی غافلگیر شدند، خروشی که بر پایه‌ی گزارش‌ها در درازنای آن، در ساعت‌های آغازین ۱۴ اوت چندین شهاب در هر دقیقه و گاهی در هر ثانیه در آسمان پدیدار شد.
کانون این بارش در بالای آسمان تاریک شب در این تصویرِ پیوندی بود.
این تصویر از پیوند نماهایی درست شده که از ساعت ۰۲:۵۰ بامداد تا ۰۵:۰۰ بامداد به وقت ساحل خاوری آمریکا در چشم‌انداز وست‌میث اونتاریو گرفته شده بوند و با هم، رد ۲۸۲ شهاب برساوشی از این خروش خیره‌کننده را ثبت کرده‌اند.
گفتن ندارد که بارش شهابی سالانه‌ی برساوشی دستاوردِ گذشتنِ زمین از درونِ غبارهای به جا مانده از دنباله‌دار دوره‌ایِ ۱۰۹پی/سویفت-تاتل است.
ولی این خروش ۲۰۲۱ می‌توانسته دستاورد رویاروییِ پیش‌بینی نشده‌ی زمین با "رشته‌ی برساوشی" بوده باشد، نوار انبوه‌تری از غبارهای دنباله‌دار درونِ منطقه‌ی گسترده‌ترِ آوارهای آن.

در این باره بیشتر بخوانید: * امسال "رشته برساوشی" را دیدید؟

-------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

Perseid - meteor - North America - Perseid shower - radiant - Westmeath Lookout - Ontario - Perseid meteor shower - planet - Earth - comet - 109P/Swift-Tuttle - Perseid Filament

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

ردّ پهن ماه خرمن

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

شناخته شده‌ترین ماهِ کامل در جشنواره‌ها، داستان‌ها و ترانه‌ها، "ماه خرمن" (یا ماه درو، ماه برداشت محصول، Harvest Moon) است.
این نامی‌ست که باشندگان نیمکره‌ی شمالی زمین به طور سنتی روی نزدیک‌ترین ماهِ کامل به اعتدال پاییزی گذاشته‌اند.
این تصویر در روز ۲۰ سپتامبر در ساندرزتاون رودآیلند، سیاره‌ی زمین گرفته شده و همین ماه خرمن را نشان می‌دهد که با برخاستن از افقِ آسمان گرگ و میش بر فراز پل نیوپورت، ردی پهن با رنگ‌های گرم از خود به جا گذاشته است.
این ردِ گسترده دستاوردِ یک نوردهی ۲۲ دقیقه‌ای با بره از یک فیلتر چگال و یک دوربین دیجیتال است.
تنها دو روز بعد، هموگان یا اعتدال پاییزی که نمایانگر تغییر فصل و آغاز پاییز در نیمکره‌ی شمالی‌ست فرارسید.
در حقیقت اگر فصل را بازه‌ی زمانی میان خوریستان (انقلاب) و هموگان بدانیم، این ماهِ خرمن چهارمین ماه کامل در این فصل [تابستان] بود و درست پیش از پایانِ اخترشناختیِ تابستانِ شمال رخ داد.

-------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

full moon - Harvest Moon - equinox - Saunderstown - Rhode Island - planet - Earth, - twilight - Newport Bridge - solstice

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

شناسایی یک حفره کروی غول‌پیکر در کهکشان راه شیری

* اخترشناسان یک کاواک یا حفره‌ی پوشیده‌ی کروی غول‌پیکر به پهنای ۴۹۰ سال نوری را در کهکشان راه شیری یافته‌اند.

بر پایه‌ی پژوهش تازه‌ی مرکز اخترفیزیک هاروارد-اسمیتسونین، این تُهیک (void) در صورت‌های فلکی برساوش و گاو جای دارد و در پی یک ابرنواختر نیرومند یا رشته‌ای از چنین رویدادهایی در حدود ۱۰ میلیون سال پیش پدید آمده است. این تهیکِ نویافته با دو منطقه‌ی ستاره‌زایی در بر گرفته شده: ابرهای مولکولی برساوش و گاو.

سمت راست: جایگاه کاواک یا حفره‌ی پوشیده‌ی غول‌آسایی که تازه در کهکشان راه شیری یافته شده. سمت چپ: نمای زوم شده از این کاواک که ابرهای مولکولی براوش و گاو را به ترتیب به رنگ‌های آبی و سرخ نشان می‌دهد. اگرچه به نظر می‌رسد این ابرها درون کاواک هستند و نیز به همدیگر پیوسته‌اند، تصویرهای سه‌بعدی تازه‌ی آنها نشان می‌دهد که در مرز کاواک هستند و آن را در بر گرفته‌اند

دکتر شموئل بیالی، پژوهشگر پسادکترای بنیاد نظریه و رایانش در مرکز اخترفیزیک هاروارد-اسمیتسونین می‌گوید: «صدها ستاره روی سطح این حباب غول‌آسا ساخته شده یا دارند ساخته می‌شوند.»«ما دو نظریه داریم- یا یک ابرنواختر در هسته‌ی این حباب منفجر شده بوده و گازها را رو به بیرون هل داده و چیزی که امروز به نام "اَبَرپوسته‌ی برساوش-گاو" می‌شناسیم را پدید آورده، یا رشته‌ای از ابرنواخترها در درازنای میلیون‌ها سال رخ داده و با گذشت زمان چنین کاواکی را آفریده‌اند.»

دکتر بیالی می‌افزاید: «این یافته نشان می‌دهد که ابرهای مولکولی برساوش و گاو ساختارهایی جدا و مستقل در فضا نیستند. بلکه با همدیگر و در اثرِ یک موج شوک ابرنواختریِ یگانه پدید آمده‌اند.»«این نشان می‌دهد که هر گاه ستاره‌ای می‌میرد، ابرنواخترش زنچیره‌ای از رویدادها را می‌آفریند که سرانجام می‌توانند به زایش ستارگان تازه بیانجامند.»

دکتر بیالی و همکارانش از داده‌های ماهواره‌ی گایای سازمان فضایی اروپا بهره جسته و نقشه‌هایی سه‌بُعدی از این فضای تهی و ابرهای مولکولی گاو و برساوش پیرامونش پدید آوردند. این نقشه‌ها نشان‌دهنده‌ی ابرهایی مولکولی‌ست که برای نخستین در سه بعد پدید آورده می‌شوند.

نمایی از پهلو از ابرپوسته‌ی برساوش-گاو که به ترتیب در سمت چپ، آبی و در سمت راست، سرخ هستند. ما و خورشید در سمت چپیم

دکتر کاترین زوکر، پژوهشگر پسادکترای مرکز اخترفیزیک هاروارد-اسمیتسونین می‌گوید: «ما دهه‌ها بود که می‌توانستیم این ابرهای مولکولی را ببینیم [در دو بُعد]، ولی هرگز پیکره، ژرفا یا کُلفتیِ واقعی آنها را نمی‌شناختیم.»«همچنین مطمئن نبودیم که فاصله‌ی آنها [از زمین] چقدر است.»«اکنون با یک بی‌قطعیتیِ (خطای) تنها ۱ درصد می‌دانیم آنها کجا هستند، چیزی که به ما اجازه می‌دهد تا این تُهیک را میانشان شناسایی کنیم.»

وی می‌افزاید: «نظریه‌های گوناگونی برای این هست که گازها چگونه خود را برای ساختن ستارگان بازمی‌آرایند.»«اخترشناسان در گذشته این پنداشت‌های نظری را به کمک شبیه‌سازی‌ها آزموده‌اند، ولی این نخستین بارست که می‌توانیم از نماهای سه‌بعدی واقعی -نه شبیه‌سازی- برای مقایسه‌ی نظریه با مشاهدات بهره بگیریم و ببینیم کدام نظریه بهتر از همه کار می‌کند.»

این دانشمندان یافته‌های خود را در دو پژوهشنامه در "آستروفیزیکال جورنال لترز" و "آستروفیزیکال جورنال" منتشر کرده‌اند.

-------------------------------------------------

تلگرام، توییتر، اینستاگرام و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

void - constellation - Perseus - Taurus - supernova - Harvard & Smithsonian Center for Astrophysics - star-forming region - Perseus molecular cloud - Taurus molecular cloud - star - Shmuel Bialy - Perseus-Taurus Supershell - shockwave - ESA - 3D - Catherine Zucker - Astrophysical Journal Letters - Astrophysical Journal

منبع: sci-news

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

امروز مرز میان شب و روز عمودی می‌شود!

اگر ویدیو اینجا اجرا نشد می‌توانید آن را در توییتر، تلگرام و یا فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان ببینید

امروز مرز میان شب و روز عمودی می‌شود!
امروز روز اعتدال یا هموگان فصلی در سیاره‌ی زمین است، زمانی از سال که بلندی روز و شب تقریبا برابر می‌شود.
در هموگان، خط سایه‌مرز زمین -خطی که روز را از شب جدا می‌سازد- عمودی شده و قطب‌های شمال و جنوب را به هم می‌پیوندد.
ویدیوی زمان‌گریزِ ۱۲ ثانیه‌ای که اینجا می‌بینید جابجایی همین خط را روی سطح کره‌ی زمین و در درازنای یک سال نشان می‌دهد. ماهواره‌ی هواشناسی مِتئوسَت (Meteosat) که در یک مدار زمین-همزمان جای دارد، این تصاویر فروسرخ را هر روز سر یک ساعت به وقت محلی می‌گرفت.
ویدیو از هموگان پاییزی سپتامبر ۲۰۱۰ (مهرماه ۱۳۸۹) آغاز می‌شود، زمانی که خط سایه‌مرز عمودی است. همچنان که زمین به گرد خورشید می‌چرخد، خط سایه‌مرز هم کج و کج‌تر می‌شود به گونه‌ای که روشنایی روزانه‌ی نیمکره‌ی شمالی کم و کمتر می‌شود و همین باعث فرا رسیدن زمستان در این نیمکره می‌گردد.
در نیمه‌ی ویدیو، هموگان بهاری مارس ۲۰۱۱ (نوروز ۱۳۹۰) از راه می‌رسد. خط سایه‌مرز دوباره عمودی می‌شود و در پی آن، دوباره کج می‌شود ولی این بار در جهت وارونه.
این باعث می‌شود روشنایی روزانه‌ی نیمکره ‌ جنوبی کم و کمتر شود و زمستان در آن فرا برسد، در حالی که این روند در نیمکره‌ی شمالی وارونه است و روشنی فزاینده‌ی روزانه باعث نزدیک شدن تابستان می‌شود.
در پایان این ویدیوی یک ساله دوباره هموگان پاییزی سپتامبر فرا می‌رسد و سیاره‌ی زمین یکی دیگر از میلیاردها سفرش به گرد خورشید را به پایان می‌برد، سفری که میلیاردها بار دیگر هم بدون هیچ درنگی انجام خواهد شد.

۴ عکس از عکس هایی که ماهواره‌ی متئوست گرفته

-------------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

equinox - planet - Earth - terminator - north pole - south pole - time-lapse - geosynchronous - Meteosat - infrared - Sun

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان