باران سوزان بر روی خورشید

آیا روی خورشید هم باران می بارد؟

بله، گرچه چیزی که می بارد آب نیست بلکه پلاسمای بی‌اندازه داغ است.

نمونه‌ی چنین بارانی در نیمه‌ی ژوییه‌ی ۲۰۱۲، پس از یک انفجار روی خورشید رخ داد. این انفجار هم به فوران تاج خورشید و هم به یک شراره‌ی ملایم انجامیده بود. 

ولی چیزی که از همه شگفت‌انگیزتر بود پس از آن رخ داد: پلاسمای درون تاج خورشید در نزدیک همان ناحیه همچنان که خنک می‌شد بر سطح نیز فرو می‌ریخت- پدیده‌ای که به نام باران تاجی شناخته می‌شود.

الکترون‌ها، پروتون‌ها، و یون‌های درون این باران به دلیل آن که دارای بار الکتریکی بودند، همگی به گونه‌ی باشکوهی در راستای حلقه‌های مغناطیسی نزدیک سطح خورشید (خطوط حلقه-مانند میدان مغناطیسی) فرود آمدند و چشم اندازی رویایی پدید آوردند که همچون یک آبشار سه‌بعدی و بدون سرچشمه به نظر می‌رسید.

اینجا چشم‌انداز پدید آمده را با آرامش شگرفش در محدوده‌ی نور فرابنفش می‌بینیم که موادی با دمای نزدیک به ۵۰ هزار درجه‌ی کلوین را نشان می‌دهد.

این یک ویدیوی دور تند (زمان‌گریز) است که هر ثانیه‌اش برابر است با ۶ دقیقه‌ی زمان واقعی. بنابراین سراسر زمان این باران تاجی حدود ۱۰ ساعت به درازاکشیده بوده.

بررسی‌ها و رصدها نشان می‌دهند کهباران‌های تاجی می‌تواند در حلقه‌هایی کوچک‌تر، تا ۳۰ ساعت ادامه داشته باشند.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Sun - plasma - Coronal Mass Ejection - solar flare - solar corona - coronal rain - electron - proton - ion - magnetic loops - ultraviolet - time lapse

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

انجام یکی از پروضوح‌ترین رصدها در تاریخ اخترفیزیک به کمک "عدسی پلاسما"

* گروهی از اخترشناسان با انجام یکی از پروضوح‌ترین رصدها در تاریخ اخترفیزیک، دو منطقه‌ی گسیلشی درخشان به فاصله‌ی ۲۰ کیلومتر از هم را جداگانه مشاهده کرده‌اند، آن هم به گرد ستاره‌ای در فاصله‌ی ۶۵۰۰ سال نوری زمین. دیدن چنین چیزی مانند اینست که از روی زمین، یک کک را روی سطح پلوتو ببینیم.

این رصد باورنکردنی با بهره از هندسه‌ی کمیاب و ویژگی‌های دو ستاره‌ی همدم که به گرد یکدیگر در گردشند امکان‌پذیر شد. یکی از آنها یک کوتوله‌ی قهوه‌ای است که دُمی دنباله‌دار-مانند از گازهایش پشت خود درست کرده و دیگری هم یک ستاره‌ی نوترونی سریع-چرخان یا یک تپ‌اختر است که در هر ثانیه بیش از ۶۰۰ بار به گرد محورش می‌چرخد.

این تصویر در اندازه‌ی بسیار بزرگ‌تر (۱۱.۷ مگ)

رابرت مین، نویسنده‌ی اصلی این پژوهش از دانشگاه تورنتو می‌گوید: «این گازها[ی بیرون زده از کوتوله‌ی قهوه‌ای] مانند یک ذره‌بین درست جلوی تپ‌اختر رفتار می‌کنند. اساسا هر بار که کوتوله‌ی قهوه‌ای از چشم ما از جلوی تپ‌اختر می‌گذرد، ما تپ‌اختر را از پشت این ذره‌بین طبیعی می‌بینیم که به ما اجازه می‌دهد به طور دوره‌ای این دو منطقه‌ را جدا از هم ببینیم.» گزارش این دانشمند در شماره‌ی ۲۴ می نشریه‌ی نیچر منتشر شده.

این تپ‌اختر دو باریکه‌ از پرتوها را از دو کانون در قطب‌های مغناطیسی‌اش می‌گسیلد. دو منطقه‌ی درخشانی که از پشت عدسی گازهای کوتوله‌ی قهوه‌ای دیده شده‌اند مربوط به همین دو باریکه هستند.

ستاره‌ی کوتوله‌ی قهوه‌ای حدود یک سوم قطر خورشید را دارد. فاصله‌ی آن از تپ‌اختر حدود دو میلیون کیلومتر (پنج برابر فاصله‌ی زمین و ماه) است و تقریبا هر ۹ ساعت یک بار تپ‌اختر را دور می‌زند. این کوتوله با تپ‌اختر در قفل گرانشی (کشندی) است، یعنی همیشه تنها یک سمتش رو به آن است، مانند ماه نسبت به زمین.

از آنجایی که این کوتوله‌ی قهوه‌ای به تپ‌اختر بسیار نزدیک است به شدت زیر بمباران پرتوهای پرانرژی آنست. پرتوهای نیرومند تپ‌اختر دمای یک سمت کوتوله‌ی قهوه‌ای را داغ کرده و آن را که جرمی به نسبت سرد است، به دمای خورشید، یعنی حدود ۶۰۰۰ درجه‌ی سانتیگراد رسانده.

این پرتوها در پایان می‌توانند مرگ کوتوله‌ی قهوه‌ای را رقم بزنند. تپ‌اخترهای درون این گونه سامانه‌های دوتایی به نام تپ‌اخترهای "بیوه‌ی سیاه" شناخته می‌شوند. این عنوان برگرفته از نام گونه‌ای عنکبوت است. درست همان گونه که عنکبوت‌های "بیوه‌ی سیاه" جفت خود را می‌کشند و می‌خورند، این تپ‌اخترها هم به گمان دانشمندان با شرایط مناسبی که دارند می‌توانند کم کم گازهای کوتوله‌ی قهوه‌ای را بفرسایند تا جایی که آنن را به طور کامل ببلعند و نابود کنند.

دستاورد این پژوهش تنها وضوح باورنکردنی آن نیست، بلکه می‌تواند سرنخی از سرشت یکی از پدیده‌های رازگونه‌ی کیهان نیز به ما بدهد: انفجارهای زودگذر رادیویی یا فوران‌های رادیویی تند ( اف‌آربی‌ها، FRBs).

مین می‌گوید: «بسیاری از ویژگی‌های دیده شده‌ی اف‌آربی‌ها را می‌توان با پرتویی که توسط عدسی پلاسما تقویت شده توضیح داد. ویژگی‌های تپ‌های تقویت شده‌ای که ما در پژوهشمان بررسی کردیم یک همانندی چشمگیر با ویژگی‌های پرتوی یک اف‌آربی‌ تکرارشونده [که در گذشته دیده شده بود] دارد، که نشان می‌دهد آن اف‌آربی‌ تکرارشونده هم می‌تواند توسط عدسی پلاسما در کهکشانش بزرگنمایی شده باشد.» [خبر این اف‌آربی‌اف تکرارشونده را اینجا خوانده بودید: * برای نخستین بار سیگنال های رادیویی "تکرارشونده" از سرچشمه ای ناشناخته در آسمان دریافت شد]

--------------------------------------------

یادداشت:

۱) تپ‌اختری که در این پژوهش از آن گفته شده PSR B1957+20 نام دارد و بر پایه‌ی بررسی‌های گذشته، شاید یکی از پرجرم‌ترین تپ‌اخترهای شناخته شده باشد. بررسی‌های بیشتر درباره‌ی جرم آن می‌تواند به ما در بهتر فهمیدن رفتار ماده در بالاترین چگالی‌های شناخته شده، و هم‌ارز آن، اندازه‌گیری بیشینه‌ی جرمی که یک ستاره‌ی نوترونی تا پیش از رمبش و تبدیل شدن به یک سیاهچاله می‌تواند داشته باشد کمک کند.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

pulsar - Earth - flea - Pluto - star - brown dwarf - Robert Main - Nature - PhD - Department of Astronomy & Astrophysics - University of Toronto - Dunlap Institute for Astronomy & Astrophysics - Canadian Institute for Theoretical Astrophysics - Perimeter Institute - neutron star - Sun - moon - tidally locked - binary system - black widow pulsar - black widow spider - Fast Radio Burst - FRB - plasma lense - galaxy - PSR B1957+20 - Marten van Kerkwijk - black hole - Arecibo Observatory - radio telescope - Hurricane Maria

منبع: sciencedaily

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

تیتان بر زمینه‌ای از ابرها و حلقه‌ها

تیتان، بزرگ‌ترین ماه (قمر) سیاره‌ی کیوان هم درست مانند ماه زمین، با سیاره‌ی میزبانش در قفل کشندی است و همواره یک سمتش رو به آنست.

این تصویر پیوندی از چندین عکسِ است که فضاپیمای کاسینی در می ۲۰۱۲ گرفته بود و سمت پاد-کیوان تیتان، یعنی سمتی که هرگز رو به این غول گازی حلقه‌دار نمی‌شود را نشان می‌دهد.

تیتان با قطر ۵۰۰۰ کیلومتر، در سامانه‌ی خورشیدی تنها ماهیست که جَوی چگال و انبوه دارد، و همچنین تنها جرمی در سامانه‌ی خورشید به جز زمین است که بر روی سطحش پهنه‌هایی از مایع، و چرخه‌ای زمین‌سان از تبخیر و بارش باران مایع دیده می‌شود.

در این تصویر کاسینی، تیتان بر پس‌زمینه‌ای از قله‌ی ابرهای کیوان و حلقه‌های آن دیده می‌شود؛ لایه‌های بالایی جو خودش نیز پیداست. نزدیک مرکز تیتان، منطقه‌ی تلماسه‌ای تیره‌رنگ شانگری-لا را می‌بینیم.

کاسینی کاوشگری به نام هویگنس را بر سطح تیتان در بخش پایین مرکز آن در این تصویر فرستاد که تا به امروز دورترین عملیات فرود یک کاوشگر از زمین بوده.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Titan - Earth' - moon - Saturn - synchronous - Cassini spacecraft - Saturn - ring - gas giant - solar system - rain - dune - Shangri-La - Huygens

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

برنامه‌ی چینی‌ها برای رفتن به "سمت پنهان ماه"

ماهواره‌ی کویکیاو از درون نقطه‌ی لاگرانژی ال۲، تراگسیل داده‌ها از ماه به زمین و زمین به ماه را انجام خواهد داد

چینی‌ها دارند خود را برای سفری به آن سوی ماه آماده می‌کنند. در روز ۲۱ می، سازمان ملی فضایی چین ماهواره‌ای را به فضا پرتاب کرد که داده‌ها را میان زمین و یک سطح‌نشین و خودروی ماهگرد -که در اواخر ۲۰۱۸ راهی ماه می‌شوند- بازپخش خواهد کرد.

این ماهواره که کویکیاو (Queqiao به معنای پل پرندگان) نام دارد از مرکز پرتاب ماهواره‌های شیچانگ در جنوب باختر چین، با موشک LM-4C راهی فضا شد.

کاوشگری که بر سطح ماه خواهد نشست چانگ-یی ۴ نام دارد، اگر همه چیز از روی برنامه پیش برود، نخستین فضاپیمایی خواهد بود که بر سمت پنهان ماه خواهد نشست. از آنجایی که سمت پنهان ماه هرگز رو به زمین نمی‌شود، این سطح‌نشین توانایی ارتباط مستقیم با زمین را نخواهد داشت- چه فرمان‌هایی که برایش فرستاده می‌شوند و چه داده‌هایی که از آن دریافت می‌شوند، همگی با مانع خود ماه روبرو خواهند شد.

برای حل این مساله، یک ماهواره در نقطه‌ای از فضا که هم زمین و هم سطح‌نشین در دیدرس هستند جای داده می‌شود. نقطه‌ی مناسب برای این کار نقطه‌ی ال۲ است، یکی از ۵ نقطه‌ی لاگرانژ که حدود ۶۴۰۰۰ کیلومتر دورتر از ماه است. در این نقطه، آمیزه‌ی گرانش خورشید و زمین، نیروهایی را که می‌توانند یک جرم را از مدار بیرون کنند خنثا می‌کند. این یک نقطه‌ی مناسب برای نگه داشتن یک فضاپیما در فضاست، زیرا فضاپیما می‌تواند آنجا بماند بی آن که نیازی باشد پیوسته پیشران‌هایش را روشن کند.

این نقطه به ویژه برای نگه داشتن کویکیاو مناسب است. از نقطه‌ی ال۲، ماهواره به هنگام گذشتن ماه از جلوی زمین دید کاملی بر سرتاسر سمت پنهان ماه خواهد داشت. کویکیاو دقیقا نه در خود نقطه‌ی ال۲، بلکه در یک مدار"هاله‌ای" جای می‌گیرد که به گرد ال۲ می‌چرخد، به گونه‌ای که حتی زمانی که ماه جلوی بخشی از زمین را گرفته، باز هم زمین در راستای خط دیدش باشد.

انتظار می‌رود کویکیاو در حدود ۲۹ می به آن مدار برسد و پس از آن مدت شش ماه را به آزمایش آن و اطمینان یافتن از کارکرد همه‌ی دستگاه‌هایش خواهد گذراند.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

China - far side - moon - China National Space Administration - Earth - lander - rover - Queqiao - Magpie Bridge - Xichang Satellite Launch Center - Long March 4C - Chang’e 4 - L2 - sun - thruster - planet

منبع: newscientist

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

شهر کهکشانی

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۱.۷ مگ)

این دسته‌ی خیره‌کننده از کهکشان‌ها که بسیار از زمین دورند -چیزی حدود ۴۵۰ میلیون سال نوری از زمین، با هم یک خوشه‌ی کهکشانی به نام آبل اس۰۷۴۰ را ساخته‌اند.

تصویری که اینجا می‌بینید یک بازپردازش از عکس‌های تلسکوپ فضایی هابل است که بیش از همه کهکشان بیضیگون غول‌پیکر ESO 325-G004 در آن خودنمایی می‌کند؛ در گوشه و کنار تصویر طیف چشمگیری از کهکشان‌ها در اندازه‌ها و شکل‌های گوناگون، و در پیش‌زمینه‌اش هم تک و توکی از ستارگان کهکشان خودمان به چشم می‌خورد. ستارگان چون نزدیک‌ترند و تلسکوپ رویشان تنظیم نیست، تیزی‌های پراش در آنها پدید آمده است.

این کهکشان غول‌پیکر که سمت راست مرکز چارچوب دیده می‌شود، بیش از ۱۰۰ هزار سال نوری پهنا دارد و با داشتن حدود ۱۰۰ میلیارد ستاره، از نظر بزرگی با کهکشان مارپیچی خودمان هماوردی می‌کند.

داده‌های هابل جزییات بسیاری را در این کهکشان‌های بسیار دوردست آشکار کرده، از جمله بازوها، رگه‌های غبار، خوشه‌های ستاره‌ای، ساختارهای حلقه‌ای، و کمان‌های همگرایی گرانشی.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

planet - Earth - galaxy cluster - Abell S0740 - elliptical galaxy - ESO 325-G004 - Hubble Space Telescope - galaxy - star - spiral - Milky Way galaxy - arm - dust lane - star cluster - gravitational lensing

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

آیا پلوتو از پیوند یک میلیارد دنباله‌دار درست شده؟

* پلوتو شاید در قلبش یک دنباله‌دار غول‌پیکر پنهان کرده باشد.

پژوهشگران نظریه‌ی تازه‌ای برای پیدایش سیاره‌ی کوتوله‌ی پلوتو ارایه کرده‌اند. این نظریه در پی بررسی دقیق هامونه یا دشت اسپوتنیک پیشنهاد شده، یخچالی گسترده از یخ نیتروژن که نیمه‌ی سمت چپ "قلب" پرآوازه‌ روی سطح پلوتو را ساخته است.

هامونه یا دشت اسپوتنیک، یخچالی گسترده از یخ نیتروژن است که نیمه‌ی سمت چپ "قلب" پلوتو را ساخته. اندازه‌ی بزرگ‌تر

کریس گلن از بنیاد پژوهش جنوب باختر (SwRI) در سن آنتونیو می‌گوید: «ما یک سازگاری فریبنده میان مقدار نیتروژن برآورد شده‌ی درون این یخچال با مقدار نیتروژنی یافتیم که اگر پلوتو از انباشتگی حدود یک میلیارد دنباله‌دار یا دیگر اجرام کمربند کویپر درست شده بود باید می‌داشت؛ اجرامی با همنهش شیمیایی همسان با دنباله‌دار ۶۷پی که فضاپیمای روزتا آن را مدتی بررسی می‌کرد.» (کمربند کویپر حلقه‌ای از اجرام یخ‌زده در آن سوی مدار نپتون است و پلوتو بزرگ‌ترین ساکن آن شناخته می‌شود).

فضاپیمای روزتای سازمان فضایی اروپا از ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ در مدار دنباله‌دار ۶۷پی/چوریموف-گراسیمنکو بود و یک سطح‌نشین به نام فیله را نیز به سوی آن فرستاد که نخستین فرود نرم را بر سطح یک دنباله‌دار انجام داد.

گلن و همکارش، هانتر ویت، این نظریه‌ی تازه درباره‌ی پیدایش پلوتو را پس از بررسی داده‌های روزتا و داده‌های فضاپیمای نیوهورایزنز ناسا، که در ژوییه‌ی ۲۰۱۵ از کنار پلوتو گذشت پیشنهاد کردند.

آنها در این پژوهش تازه همچنین نتیجه‌گیری‌هایی درباره‌ی روند دگرگونی پلوتو انجام دادند. پژوهشنامه‌ی این دانشمندان روز چهارشنبه، ۲۳ می در نگارش برخط نشریه‌ی ایکاروس منتشر شده.

گلن می‌گوید: «پژوهش‌های ما نشان می‌دهد که ساختار شیمیایی آغازین پلوتو یادگار و میراث قطعه‌های دنباله‌داری، و دستاورد دگرگونی‌های شیمیایی توسط آب مایع است، حتی شاید در یک اقیانوس زیرزمینی.»

گلن و ویت ادعا ندارند که ریشه‌ی قطعی پلوتو را یافته‌اند؛ به گفته‌ی این دو، یک "مدل خورشیدی" که در آن، پلوتو از پیوند اجرام یخی سرد با همنهشی نزدیک‌تر به همنهش خورشید پدید آمده هم هنوز پابرچاست.

گلن می‌گوید: «ما بهره از شیمی به عنوان یک ابزار کارآگاهی، می‌توانیم رد برخی از ویژگی‌هایی که امروزه روی پلوتو می‌بینیم را گرفته و به فرآیندهای پیدایش آن در روزگاران دور برسیم.»

روزتا ماموریت خود را در سپتامبر ۲۰۱۶ با برخوردی برنامه‌ریزی شده به سطح دنباله‌دار ۶۷پی به پایان رساند. ولی نیوهورایزنز هنوز کارهای بسیاری برای انجام دادن دارد. این فضاپیمای ناسا اکنون در راه رسیدن به یک جرم کوچک کمربند کویپر به نام ۲۰۱۴ ام‌یو۶۹ (با نام غیررسمی "اولتیما ثولی") است. گذر از کنار این جرم در ۱ ژانویه‌ی ۲۰۱۹، در فاصله‌ی حدود ۱.۶ میلیارد کیلومتری پلوتو انجام خواهد شد.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Pluto - dwarf planet - Sputnik Planitia - nitrogen - glacier - comet - Kuiper Belt - 67P - Rosetta - Chris Glein - Southwest Research Institute - SwRI - San Antonio - European Space Agency - Comet 67P/Churyumov-Gerasimenko - lander - Philae - Neptune - Hunter Waite - NASA - New Horizons - Icarus - cometary - liquid water - solar model - 2014 MU69 - Ultima Thule

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان