سرها بالا، رو به آسمانی خون‌رنگ

این تصویر در دو اندازه‌ی بزرگ، بزرگ‌تر

در این تصویر هلال روشن ماه را در آسمانی خون‌رنگ بر فراز رشته‌کوه آند شیلی را می‌بینیم. اینجا همچنین دو آنتن از آنتن‌های آرایه‌ی بزرگ میلیمتری/زیرمیلیمتری آتاکاما (آلما) در رصدخانه‌ی جنوبی اروپا (اسو) را هم می‌بینیم، رصدخانه‌ای پشرفته که نور برخی از سردترین اجرام کیهان را بررسی می‌کند.

این دو آنتن که در برابر پرتوی آسمان به حالت ضدنور (سایه‌نما) دیده می‌شوند، سرشان را مشتاقانه بالا گرفته‌اند تا کار شبانه‌ی خود را آغاز کنند و با بی‌تابی منتظر کنار رفتنِ این موج ابرهای چشم‌نوازند. این منطقه که بخشی از بیابان آتاکاما است ۵۰۰۰ متر بالاتر از سطح دریاست. در این فرازا (ارتفاع) دیدن ابر در آسمان پدیده‌ای به نسبت نامعمولست. جو این بخش از شمال شیلی به گونه‌ی باورنکردنی خشک است که باعث شده سالانه حدود ۳۰۰ شب را بی‌ابر بگذراند.

آلما از ۶۶ آنتن جدا از هم تشکیل شده که هر یک می‌توانند با دقت در پهنه‌ی فلات چاخناتور جابجا شوند و آرایه‌هایی با پیکربندی گوناگون بسازند. هنگامی که همگی با هم کار می‌کنند می‌توانند نسبت به زمانِ کارِ تکی، رصدهایی با واگشود (وضوح) بسیار بالاتر انجام دهند.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

ESO - crescent - Moon - Andes - Atacama Large Millimeter/submillimeter Array - ALMA - Atacama Desert - Chile - antenna - Chajnantor plateau

منبع: eso

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

مرداب سرخ

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر (۳.۴ مگ)

توده‌های برافروخته‌ی گاز میان‌ستاره‌ای و ابرهای تیره‌ی غبار در ژرفای پرآشوب سحابی مرداب در هم آمیخته‌اند. این سحابی که به نام ام۸ نیز شناخته می‌شود، یک منطقه‌ی ستاره‌زایی درخشان با فاصله‌ی حدود ۵۰۰۰ سال نوری از زمین، و یکی از هدف‌های پرطرفدار تورهای تلسکوپی در صورت فلکی کمان (قوس) در راستای مرکز کهکشان راه شیری است.

نور سرخ‌‌فام این سحابی دستاورد اتم‌های یونیده‌ی هیدروژن است که با پیوند دوباره با الکترون‌های از دست رفته‌شان، این تابش ویژه را پدید آورده‌اند.

پهنای این چشم‌انداز خیره‌کننده و ژرف از سحابی مرداب به حدود ۱۰۰ سال نوری می‌رسد. سمت راست مرکز آن یک پیکره‌ی کوچک و درخشان سایت شنی-مانند می‌بینیم که از گاز یونیده تشکیل شده و پرتوهای پرانرژی و بادهای شدید یک ستاره‌ی بزرگ و جوان چنین شکلی را به آن داده‌اند.

یک خوشه‌ی باز پرستاره به نام ان‌جی‌سی ۶۵۳۰ هم در این مرداب کیهانی وجود دارد که همه‌ی ستارگانش همین چند میلیون پیش در آن به دنیا آمده‌اند.

این تصویر ژرف و گسترده‌ی سحابی مرداب از پیوند داده‌های پهن‌باندِ تلسکوپ پان‌استارز (تلسکوپ پیمایشی سراسرنما و سامانه‌ی واکنش سریع) و داده‌های باریک‌باندِ تلسکوپ‌های آماتور به دست آمده است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

interstellar gas - dark dust - Lagoon Nebula - M8 - star - telescopic tour - constellation Sagittarius - Milky Way Galaxy - ionized - hydrogen - atom - electron - hourglass - stellar wind - open cluster - NGC 6530 - Broadband - Pan-STARRS - Panoramic Survey Telescope & Rapid Response System - narrowband

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

اینسایت ناسا نخستین لرزه را زیر پایش حس کرد

 صداهای درون این ویدیو یک رویداد لرزه‌ای را که کاوشگر اینسایت ناسا در ۶ آوریل ۲۰۱۹، در ۱۲۸مین روز کارش در سیاره‌ی بهرام (مریخ) حس کرده نمایش می‌دهند. سه گونه صدای متفاوت اینجا شنیده می‌شود. اینسایت همه‌ی آنها را به شکل لرز‌ه‌هایی در سطح حس کرده و با دستگاه لرزه‌سنج خود (SEIS) دریافت کرده است. به ترتیب، صدای لرزه‌های ناشی از باد، خود رویداد زمین‌لرزه، و بازوی فضاپیما که برای تصویربرداری جابجا می‌شده در این ویدیو شنیده می‌شود.
اگر ویدیو اینجا اجرا نشد می‌توانید آن را در توییتر و یا تلگرام یک تاره در هفت آسمان ببینید

سیاره‌ی بهرام (مریخ) می‌لرزد. سطح‌نشین اینسایت ناسا نخستین زمین‌لرزه [در حقیقت بهرام‌لرزه] را آشکار کرده، غرشی از درون سیاره، و شاید اینسایت سه بار دیگر هم چنین چیزی را حس کرده باشد. این لرزه‌ها می‌توانند درباره‌ی میزان آب‌های پنهان در دل این سیاره به ما آگاهی‌هایی بدهند.

اینسایت در نوامبر ۲۰۱۸ بر خاک بهرام نشست و در ماه دسامبر هم برای ردیابی لرزه‌ها، یک دستگاه لرزه‌سنج به نام SEIS روی سطح آن گذاشت. در روز ۶ آوریل ۲۰۱۹، این دستگاه لرزه‌سنج برای نخستین بار لرزش سطح زیر پایش را حس کرد.

این سازه‌ی گنبدی سپر باد و گرمای دستگاهلرزه‌سنج اینسایت (SEIS) است
تضویر بزرگ‌تر

زمین‌لرزه‌های سیاره‌ی سرخ می‌توانند چیزهای بسیاری درباره‌ی ژرفای درون آن به ما بگویند، از جمله این که گوشته، پوسته، و هسته‌ی آن از چه ساخته شده‌اند و کلفتی (ضخامت) هر لایه چقدر است. حسمندی این لرزه‌سنج با بهترین دستگاه‌های روی زمین برابری می‌کند و می‌تواند جابجایی‌های کوچک‌تر از قطر یک اتم را در سطح سیاره حس کند.

لرزه‌ی ۶ آوریل بسیار کوچک بود، به همین دلیل برای شناخت درون سیاره کمک چندانی نکرد. فیلیپ لونیونه، یکی از اعضای گروه اینسایت در دانشگاه دیدروی پاریس می‌گوید: «چنین لرزشی را در بهترین ایستگاه روی زمین، ایستگاهی که در یک غارِ لرزه‌ای در ژرفای زیر سطحست شاید بتوانیم آشکار کنیم.»

سنجش سیگنال ۶ آوریل آگاهی‌های بسیار خوبی برای مقایسه‌ی لرزه‌های بهرام و زمین به ما داد. لونیونه می‌گوید: «نخستین نکته‌ی شگفت‌انگیز درباره‌ی لرزه‌های بهرام اینست که بیشتر مانند لرزه‌های ماهند تا زمین. از دید زمانی، دوره‌ی سیگنال لرزه روی زمین چند دقیقه است، روی ما حدود یک ساعت، و روی بهرام حدود ده دقیقه.»

دلیلش اینست که سنگ‌های زمین پر از آبند و شوک فعالیت‌های لرزه‌ای را بهتر از سطح خشک جذب کرده و سیگنال آن را کوتاه‌تر می‌کنند. این نخستین لرزه‌ی بهرام نشان می‌دهد که سطح بهرام تا ژرفای نه چندان پایین، آب چندانی ندارد -بسیار کمتر از زمین- ولی به اندازه‌ی ماه هم خشک نیست.

اینسایت در ماه‌های مارس و آوریل هم سه لرزه‌ی از این کوچک‌تر را حس کرده بود، به اندازه‌ای کوچک که حتی بهترین آشکارسازهای زمینی هم نمی‌توانستند آنها را آشکار کنند. به گفته‌ی لنیونه، یکی از این سیگنال ها احتمالا از لرزش دستگاه لرزه‌سنج روی سطح در اثر وزش باد بود، ولی آن یکی دیگر به نظر می‌رسید یا از بهرام‌لرزه بود یا از لرزش کوچکی که در اثر برخورد شهاب‌سنگ‌ها به سطح پدید می‌آید.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه‌نامه:

Mars - NASA - InSight - SEIS - marsquake - plane - quake - Red Planet - Earth - atom - Philippe Lognonné - Paris Diderot University - moonquake - earthquake - moon - meteorite

منبع: newscientist

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

باران سنگ و گیسوی سبز و یک ملاقه!

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

بارش‌های شهابی دستاورد جریان‌هایی از ذرات جامد -به اندازه‌ی ذره‌ی غبار تا سنگریزه- هستند که به طور گروهی در فضا حرکت می‌کنند. در بیشتر موارد، مدارهای این جریان‌ها، آنها را به یک دنباله‌دار و موادِ پس زده شده از آن می‌رساند.

هر گاه سیاره‌مان از درون یکی از این جریان‌ها می‌گذرد، ذراتش وارد جو زمین شده و با سوختن در آن ردی روشن از خود به جا می‌گذارند.

رد این شهاب‌ها همگی با هم همراستا (موازی) است، ولی درست مانند چیزی که برای ریل‌های راه‌آهن رخ می‌دهد، اینجا هم در اثر پدیده‌ی چشم‌انداز (پرسپکتیو)، به نظر می‌رسد رد همه‌ی آنها به یک نقطه‌ی کانونی در دوردست می‌رسد.

این تصویرِ پیوندی در ژانویه‌ی امسال، به هنگام بارش شهابی چارَکانی (به عربی: ربعی)، از جایی در لاپالما که یکی از جزایر قناری اسپانیا، بیرون از ساحل شمال باختر آفریقاست گرفته شده.

کانون بارش چارکانی درست زیر دسته‌ی ملاقه‌ی خرس بزرگ دیده می‌شود. اگر خوب دقت کنید، گیسوی سبزفام دنباله‌دار ویرتنن را هم می‌توانید شناسایی کنید.

امشب یک بارش شهابی دیگر به بیشینه‌ی خود می‌رسد، بارش شهابی شلیاقی که اگر در جاهایی تاریک با آسمان صاف باشید، چندین شهاب در ساعت را از آن خواهید دید.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

comet - meteor - Earth - Quadrantid meteor shower - La Palma - Spain - Canary Islands - Africa - Big Dipper - coma - Comet Wirtanen - Lyrid meteor shower

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

گِرِهی دیگر در راز متان سیاره مریخ

اگر ویدیو اینجا اجرا نشد می‌توانید آن را در تلگرام و یا توییتر یک ستاره در هفت آسمان تماشا کنید

راز متان در جو سیاره‌ی بهرام (مریخ) پیچیده‌تر شد.

داده‌های تازه‌ای که از مدارگرد اروپایی-روسیِ ردیاب گازِ اگزومارس دریافت شده بر خلاف چشمداشت‌ها، ردی از گاز متان در جو این سیاره نشان نمی‌دهد.

در سال ۲۰۱۳، خودروی کنجکاوی ناسا متان را در جو بهرام ردیبابی کرد، نتیجه‌ای که گویا فردای همان روز توسط فضاپیمای مدارگرد اروپایی مارس اکسپرس هم تایید شد.

این موضوع از این جهت جالبست که یکی از تولیدکنندگان اصلی متان روی زمین جاندارانند. بنابراین شاید در سیاره‌ی بهرام هم گونه‌ای موجود زنده‌ -چه بسا جانداران ذره‌بینی- در زیر سطح باشند که متان تولید می‌کنند. متان می‌تواند سرچشمه‌ی غیرزیستی هم داشته باشد.

اینجا نمایشی از نخستین ردیابی توده‌ی متان در جو بهرام را که در سال ۲۰۰۳، از روی زمین انجام شده بود می‌بینیم.

گزارش تازه‌ی فضاپیمای اگزومارس از نبودِ متان می‌تواند دو معنی داشته باشد -یا بهرام راهی نامنتظره برای نابود کردن متانش دارد، یا این که تنها بخش‌هایی از بهرام متان آزاد می‌کنند، آن هم در زمان‌هایی خاص.

اکنون که این راز پیچیده‌تر شده، بررسی‌های ما روی جو همسایه‌ی سیاره‌ایمان هم ژرف‌تر خواهد شد.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

ESA - Roscosmos - ExoMars Trace Gas Orbiter - methane - Mars - NASA - Curiosity - microbial life - Earth

منبع: apod.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

زیبایی که می‌تواند هیولا شود

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

شفق زیبایی که اینجا به شکل یک مارپیچ سبزفام، در میان ابرهای خوش‌نما و قرص روشن ماه، بر پس‌زمینه‌ای از آسمان پرستاره می‌بینید دستاورد موجی از ذرات باردار است که از خورشید جدا شده و به هوای زمین برخورد کرده‌اند. این ذرات افزون بر آفرینش این زیبایی، می‌توانند تمدن انسانی را هم با اختلال روبرو کنند.

در سال ۱۸۵۹ ابری از ذرات باردار سر به سر به زمین برخورد کرد. این ذرات باردار مربوط به یک فوران تاج خورشیدی (سی‌ام‌ئی، CME) بودند که تنها چند ساعت پیش از آن در پی یک شراره‌ی بزرگ و توفنده رخ داده بود. برخورد آن ذرات به مغناطکره‌ی زمین با چنان نیرویی انجام شد که به رویدادی به نام "رویداد کارینگتون" انجامید. سی‌ام‌ئی‌های معمولی چند روز در راهند تا از خورشید به زمین برسند ولی این سی‌ام‌ئی تنها در ۱۷.۶ ساعت مسیر ۱۵۰ میلیون کیلومتری خورشید تا زمین را پیمود. گمان می‌رود سرعت بالای آن به دلیل یک فوران تاجی بزرگ دیگر بود که چند روز پیش رخ داده و مسیر را برای فوران رویداد کارینگتون پاک و هموار کرده بود. شفق‌هایی که رویداد کارینگتون پدید آورد تا جاهایی جنوبی مانند کوبا هم دیده شدند.

چیزی که دانشمندان از بابتش مطمئنند اینست که رویداد کارینگتون میدان مغناطیسی زمین را با چنان خشونتی فشرد که جریان‌های الکتریکی بزرگی در سیم‌های تلگراف القا کرد. این جریان‌های الکتریکی هم آنقدر بزرگ بودند که بسیاری از سیم‌ها جرقه زدند و به متصدی‌های تلگراف‌ شوک وارد کردند.

توفانی از رده‌ی کارینگتون در زمان ما می‌تواند اثراتی فاجعه‌بار داشته و ویرانی‌هایی که هرگز سابقه نداشته در شبکه‌های برق و الکترونیک سرتاسر جهان ایجاد کند. بر پایه‌ی یک بررسی، جمع زیان‌های اقتصادی چنین رویدادی می‌تواند به ۲ تریلیون دلار برسد. در چنین توفانی ترانسفورماتورهای چند میلیون تُنی که درست کردنشان می‌تواند سال‌ها زمان ببرد آسیب خواهند دید.

در سال ۲۰۱۲ هم یک چنین فورانی در خورشید روی داد ولی خوشبختانه سیاره‌ی ما در مسیرش نبود و ابر ذرات آن از کنار زمین گذشت. خواندید: * خطری که دو سال پیش از کنار گوش زمین گذشت!

بگذریم!

شفقی که اینجا می‌بینید در سال ۲۰۱۶ بر فراز دریاچه‌ی ثینگوالاواتن (Þingvallavatn) ایسلند دیده و به تصویر کشیده شد. گفتنی است این دریاچه بخشی از گسلی را پر کرده که صفحه‌های زمین‌ساختی بزرگ اوراسیا و آمریکای شمالی را از هم جدا کرده است.

--------------------------------------------

تلگرام و توییتر یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

twitter.com/1star_7sky

واژه نامه:

Icelandic Fault - aurora - Moon - charged particle - coronal mass ejection - CME - solar flare - Earth - magnetosphere - Carrington Event - Sun - CME - magnetic field - telegraph - wire - Thingvallavatn Lake - Iceland - Eurasian tectonic plate - North American tectonic plate

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان