قمر ها و حلقه های کیوان در برابر سیاره ی مادر

قرار گرفتن حلقه ها و قمرهای کیوان در کنار یکدیگر، سوژه ی زیبایی برای عکاسی از این سیاره ایجاد می کند. ماه مارس گذشته، یکی دیگر از این هم ترازی ها توسط فضاپیمای کاسینی که به دور کیوان می گردد، ثبت شد.

ره‌آ، از قمرهای بزرگ کیوان، در حال عبور از کنار "اپیمدِئوس"، قمر کوچک تر کیوان دیده می شود. در این عکس، اپیمدئوس، پشت "ره‌آ" که پر از دهانه های برخوردیست قرار گرفته. پشت این دو، چند حلقه از حلقه های پیچیده و چندگانه ی کیوان واقع شده که به صورت خطوط افقی از راست به چپ تصویر دیده می شوند. پشت همه ی این ها نیز خود کیوان دیده می شود که در لحظه ی گرفته شدن عکس، پوشیده در ابری پهناور و بی شکل بوده و بازتابی سبزرنگ دارد.

ماموریت کاسینی به دور کیوان تا سال 2017 تمدید شده تا بتواند تحقیقات بیشتری بر روی این منظومه ی پیچیده ی سیاره ای و تغییرات فصلی آن از اعتدال فصلی تا انقلاب فصلی انجام دهد.

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر

منبع: http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap100531.html

ترجمه: یک ستاره در هفت آسمان

مرکز کهکشان در محدوده‌ی فروسرخ از 2MASS

مرکز کهکشان ما، مکانی شلوغ است که در نور مرئی، بخش بزرگی از آن پشت غبارِ تیره پنهان است. ولی در محدوده ی فروسرخ، گرد و غبار، بیشتر می درخشد تا بپوشاند و اجازه ی ثبت نزدیک به یک میلیون ستاره را در تصویر بالا داده است.

خود مرکز کهکشان که در فاصله ی 30,000 سال نوری و در صورت فلکی قوس (کمان) قرار دارد، در پایین، سمت چپ عکس می درخشد.

خط موربِ غبار تیره در عکس، صفحه ی کهکشان راه شیری است (صفحه ای که خورشید در آن می گردد).

ذرات غبار در جَوِ ستارگانِ سردِ غول سرخ تشکیل می شوند و به صورت ابرهای مولکولی در می آیند.

ناحیه ای که مستقیما مرکز کهکشان را در بر گرفته، در محدوده ی امواج رادیویی و پرتوهای پرانرژی می درخشد. تصور می شود مرکز کهکشان، سیاهچاله ای عظیم را در خود جای داده باشد.
این عکس، جزو انبوه داده های پروژه دو میکرونی All Sky Survey 2Mass است، پروژه بزرگی که تحت نظارت و راهنمائی دانشگاه ماساچوست به بررسی آسمان با استفاده از نور مادون قرمز می پردازد.

همین تصویر در اندازه ی بزرگتر

منبع: http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap100530.html

ترجمه: یک ستاره در هفت آسمان

سیاهچاله ها در کهکشان های در حال برخورد

برخورد و ادغام کهکشان ها می تواند به ایجاد سیاهچاله های ابَرپرجرم بیانجامد.

از لحاظ تئوری، نتیجه ی این برخورد، تابش شدید از مناطق نزدیک سیاهچاله های ابرپرجرم است که  باعث پیدایش برخی از درخشان ترین اجرام کیهان می شود. اخترشناسان، این هسته های فعال کهکشانی را به طور خلاصه، AGN می نامند (Active Galactic Nuclei).

تا چندین دهه، تنها 1 درصد AGN ها را مرتبط با برخورد کهکشان ها می دانستند. ولی نتایج تازه ی یک پیمایش جدید آسمان که توسط ماهواره ی سویفتِ ناسا در محدوده ی امواج پرانرژی X-ray انجام شد، اکیداً ارتباط قوی بین AGN ها و کهکشان های برخوردی را نشان می دهد.

پرتوهای پرقدرت X-ray، با سهولت بیشتری در ابرهای گاز و غبارِ این نوع کهکشان ها نفوذ می کنند و وجود سیاهچاله های فعال را آشکار می سازند.

این عکس ها در محدوده ی مرئی و از رصدخانه ی ملی Kitt Peak در آریزونا می باشند. در این چند عکس، مکان سیاهچاله های ابرپرجرمی که توسط ماهواره ی پرتو ایکسِ سویفت و در چند کهکشان برخوردی ردیابی شده، با دایره نشان داده شده است. 

عکس وسطی، بالا، NGC 7319 است که در گروه فشرده ی کهکشانیِ معروف به نام Stephan's Quintet قرار دارد.

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر

منبع: http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap100529.html

ترجمه: یک ستاره در هفت آسمان

آتلانتیس بر فراز رودس

کلیسای تاریخی جزیره ی رودس یونان، در پیش زمینه ی نمایی از آسمان دیده می شود. ابری نازک در حال گذر از برابر قرص ماه است و قطره های آبِ درونش باعث پراش نور ماه و ایجاد خرمنی رنگی برای آن شده.

این عکس که در شامگاه 17 می گرفته شده، ترکیبی است از 9 تصویر متوالی، که نوردهی هر کدام 20 ثانیه به طول انجامیده. رد ستارگان نیز در این زمان نوردهی دیده می شود از جمله رد بسیار روشن ناهید، پایین ماه و نزدیک لبه ی راست تصویر.

کمانی که از افقِ سمت راست تا سمت چپ تصویر کشیده شده، ردِ رنگی و شگفت انگیز شاتل فضایی آتلانتیس است که در کنار ایستگاه فضایی بین المللی پهلو گرفته. ارتفاع آن دو از سطح زمین، 350 کیلومتر است و هنوز هم غرق در نور خورشیدند.

وقتی شاتل را در آسمان جزیره ی رودس می بینیم، به نظر می آید نام این شاتل، مستقیما از جزیره ی آتلانتیس گرفته شده باشد. ولی واقعیت اینست که این فضاپیما نام خود را ازنخستین کشتی تحقیقاتی اقیانوس پیمای بنیاد اقیانوس شناسی Woods Hole گرفته که در میان سال های 1930 تا 1966 به بررسی و نقشه برداری دریاها و اقیانوس‌ها می پرداخت.

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر

منبع: http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap100528.html

ترجمه: یک ستاره در هفت آسمان

M13: خوشه ی بزرگ کروی ستاره ای در جاثی

ادموند هالی، ستاره شناس انگلیسی، در سال 1716 نوشته بود: «در آسمان صاف و در غیاب مهتاب، مثل وصله ای به چشم می خورد.»

امروزه می دانیم که M13 یک خوشه ی ستاره ای کروی بزرگ در صورت فلکی جاثی(بر زانونشسته) و یکی از درخشان ترین خوشه های ستاره ای کروی در آسمان نیمکره ی شمالیست.

با تلسکوپ می توان صدها هزار ستاره ی این خوشه ی تماشایی را رصد کرد. فاصله ی این خوشه از ما 25,000 سال نوری و قطر آن 150 سال نوریست.

تراکم ستاره در مرکز M13 چیزی بیش از 100 ستاره در هر مکعب به ضلع 3 سال نوریست. برای مقایسه، در نظر بگیرید که نزدیک ترین ستاره به خورشید، بیش از 4 سال نوری از آن فاصله دارد.

در این تصویر رنگی واضح، هسته ی چگالِ خوشه به اضافه ی بخش های بیرونی آن به روشنی دیده می شود.

ستارگان تکامل یافته ی خوشه (غول های سرخ و آبی) را در رنگ های زرد و آبی می توان دید.

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر

منبع: http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap100527.html

ترجمه: یک ستاره در هفت آسمان

ابرها و ستارگان بر فراز آتشفشان Cotopaxi در اکوادور

بر فراز آتشفشان Cotopaxi در اکوادور چه خبر است؟

این فیلمِ دور تند، اوایل همین ماه و در طول یک شب گرفته شده.

فیلم با صحنه‌ای از حرکت سریع ابرها آغاز می‌شود. چیزی نمی‌گذرد که ابرها ناپدید شده و آسمانی صاف و پرستاره دیده می‌شود که به نظر می‌رسد در حال چرخش به دور قله‌ی پوشیده از برف است.

نوار کهکشان راه شیری، سحابی تاریک "گونی ذغال" و صلیب جنوبی را می‌توان در بالا دید. همچنین خط حرکت ماهواره‌ها در جهت‌های مختلف قابل تشخیص است.

خیلی زود ابرهای نازک می‌رسند و باعث درخششِ لحظه‌ایِ پرنورترین ستارگان می‌شوند.

از لحظه‌ی 1:13 فیلم، چراغ‌های کوهنوردان را می‌توان دید. در لحظات آخر فیلم هم هواپیمایی پرنور از فراز قله می‌گذرد و ردی از آن به جای می‌ماند که توسط باد پراکنده می‌شود.

منبع: http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap100526.html
ترجمه: یک ستاره در هفت آسمان

مریخ - نگاهی به پشت سر

مریخ‌نورد Opportunity یا "فرصت"، سفر دور و درازی را گذرانده. هفته‌ی گذشته، Opportunity رکورد طولانی ترین ماموریت بر سطح مریخ را که از آن وایکینگ 1 بود شکست. اینک، بیش از 6 سال از آغاز ماموریت آن می‌گذرد.

در این عکس، رد چرخ‌های Opportunity را بر سطح بیابانی صاف و بدون عوارض می بینیم که تا افق دوردست ادامه دارد.

مریخ‌نورد روباتیک "فرصت" در سال 2004 بر سطح "فلات نیم‌روز" مریخ فرود آمد و طولانی‌ترین و خطرناک‌ترین سفر را آغاز کرد. هدف بعدی آن نیز رسیدن به دهانه‌ی برخوردی "تلاش" تا سال آینده می‌باشد.

امید می‌رود دهانه‌ی "تلاش" سرنخ‌های تازه‌ای از تاریخ زمین‌شناسی مریخ و امکان وجود حیات در زمان‌های گذشته بر آن به دست بدهد.

همین تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

منبع: http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap100525.html

ترجمه: یک ستاره در هفت آسمان

میدان گسترده‌ی "رو-مارافسای"

ابرهای اطراف منظومه‌ی ستاره‌ای "رو- مارافسای" یکی از نزدیک‌ترین مناطق تشکیل ستاره‌ای به ما را تشکیل داده اند. "رو مارافسای" خود یک منظومه‌ی دوتایی ستاره‌ای است که می‌توان آن را در بخش رنگ روشن سمت راست این تصویر دید.

این منظومه، در فاصله‌ی 400 سال نوری از ما قرار دارد و به خاطر محیط رنگارنگ اطرافش متمایز است، محیطی که از یک سحابی نشری و رگه‌های فراوان غبار به رنگ‌های قهوه‌ای روشن و تیره تشکیل شده.

بالا و سمت راستِ سیستمِ ابرِ مولکولیِ "رو مارافسای"، ستاره‌ی زردرنگ قلب العقرب قرار دارد. یک خوشه‌ی ستاره‌ای کروی (M4) دوردست هم همزمان بین قلب‌العقرب و سحابی نشری سرخ‌رنگ دیده می‌شود.

نزدیک پایین تصویر، سحابی آبی‌رنگ کله اسبی (IC 4592) به چشم می‌خورد. درخشش آبی رنگی که چشم کله‌اسب را در بر گرفته -و همچنین دیگر ستارگان دور و بر تصویر را- یک سحابی بازتابیِ تشکیل شده از غبار رقیق است.

سمت چپ تصویر، سحابی بازتابی Sharpless 1 با شکل زاویه‌دار هندسی‌اش به چشم می‌خورد. در آن، ستاره‌ی روشن نزدیک حلقه‌ی غبار، سحابی را روشن می‌کند.

اغلب اجرام درون این تصویر را می‌توان با یک تلسکوپ کوچک و در صورت‌های فلکی مارافسای، کژدم و قوس مشاهده کرد ولی تماشای جزئیات پیچیده‌ی گردبادهای غبارِ درونِ این تصویر نیاز به دوربینی با نوردهی بالا دارد.

همین تصویر در اندازه‌ی بزرگ‎‌تر

منبع: http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap100524.html

ترجمه: یک ستاره در هفت آسمان

کیوان و منظومه‌اش - بخش سوم و آخر

عکس‌های بخش نخست را از اینجا ببینید.

عکس‌های بخش دوم را از اینجا ببینید.

21- این عکس، بازتاب نخستین پرتو نور آفتاب را از یکی از دریاچه‌های سطح تیتان، قمر کیوان نشان می‌دهد که در تاریخ 8 ژوئیه‌ی 2009 گرفته شده. این تلالو نور بر سطح آینه مانند، به نام بازتاب آینه‌ای شناخته می‌شود و تاییدیست بر وجود مواد مایع در نیمکره‌ی شمالی قمر که تعداد دریاچه هایش از نیمکره‌ی جنوبی بیشتر و اندازه‌ی آن‌ها نیز بزرگ‌تر است.

بنا به بررسی دانشمندان، این بازتاب، از ساحل جنوبی یکی از دریاچه‌های تیتان به نام دریای Kraken است. دریای پهناور Kraken چیزی در حدود 400,000 کیلومتر مربع گستردگی دارد.

22- سایه‌ی بزر‌ترین قمر کیوان، بخش بزرگی از این غول گازی را تاریک ساخته. تیتان با قطر 5,150 کیلومتر در این تصویر دیده نمی‌شود ولی سایه‌ی کشیده‌اش را می‌توان بر بخش بالایی جو کیوان تماشا کرد. کاسینی این تصویر را در تاریخ 7 نوامبر 2009 و با دوربین میدان باز گرفت. فیلتر به کار رفته، فیلتر طیفی حساس به طول موج بلند، برای نورهای نزدیک به فروسرخ در حد 752 نانومتر است.

فاصله‌ی تقریبی کاسینی با کیوان در اینجا، 2.1 میلیون کیلومتر می‌باشد.

23- سایه‌ی کیوان بر حلقه‌ها پخش شده و بخشی از آن را تاریک کرده و نمایی قابل توجه در جلوی تیتان، بزرگترین قمرش به وجود آورده. طرفِ شبِ سیاره، سمت چپ و خارج از کادر تصویر است.

تیتانِ روشن را می‌توان از پایین، بالا و میان شکاف‌های حلقه‌ها دید.

میماس با 396 کیلومتر قطر، نزدیک پایین تصویر است. اطلس با 30 کیلومتر قطر را به سختی می‌توان نزدیک حلقه‌ی نازک F درست بالای مرکز و سمت راست تصویر مشاهده کرد.

24- تصویری از سطح دیون، دیگر قمر کیوان که در تاریخ 7 آوریل 2010 توسط کاسینی و از فاصله‌ی 2,500 کیلومتری گرفته شد. مقیاس عکس 15 متر در هر پیکسل می‌باشد.

25- 18 می 2010. انسلادوس بین کاسینی و بخش روشنی از حلقه‌ها‌ی کیوان قرار گرفته.

26- دیون، قمر کیوان از جلوی تیتان، قمر بزرگ‌تر می‌گذردو بین تیتان و کاسینی قرار می‌گیرد. عکس با دوربین زاویه بسته‌ی کاسینی در تاریخ 12 مارس 2010 گرفته شده. فاصله‌ی تقریبی کاسینی از دیون، 2.2 میلیون کیلومتر و از تیتان 3.6 میلیون کیلومتر می‌باشد.

27- یک گردباد ابرزای بزرگ در عرض‌های شمالی کیوان و نزدیک به بالای این عکس دیده می‌شود. عکس در تاریخ 14 فوریه‌ی 2010 و از فاصله‌ی تقریبی 523,000 کیلومتری از کیوان گرفته شده. مقیاس عکس 28 کیلومتر در پیکسل می‌باشد.

28- قمر کیوان، پرومته، الگوی اغتشاشی پیچیده‌ای در حلقه‌ی F کیوان ایجاد کرده و دیگر قمر، دافنه نیز آشفتگی‌ای در حلقه‌ی A به وجود آورده‌است. این عکس پس از اعتدال فصلی کیوان در اوت 2009 گرفته شده.

پرومته با 86 کیلومتر قطر را می‌توان در میان حلقه‌ی نازک F و حلقه‌ی A در مرکز سمت چپ تصویر دید.

گرانش پرومته‌ی سیب‌زمینی شکل باعث ایجاد شیارهای نواری متناوبی در حلقه‌ی F شده. نزدیک به پایین تصویر، دافنه با 8 کیلومتر قطر را می‌توان دید که امواج لبه‌ای در شکاف "کیلر" حلقه‌ی A ایجاد کرده. این قمر، مداری مایل دارد و کشش گرانشی‌اش باعث آشفتگی در مدار ذرات حلقه‌ی A شده و شکل لبه‌ی شکاف کیلر را به وجود آورده و باعث ایجاد نقوش موجی راه راه هم در جهت افقی (در راستای شعاع) و هم رو به خارج صفحه‌ی حلقه شده‌است.

عکس در تاریخ 22 اوت 2009 و در مقیاس 12 کیلومتر در پیکسل گرفته شده.

29- جو غلیظ و مِه‌گون و طلایی‌رنگ تیتان با لایه‌های پیچیده‌ی مه، در این عکس کاسینی هم‌چون حلقه‌ای نورانی دور قمر سیاره‌وار را گرفته. ترکیبی از فیلترهای طیف آبی، سبز و سرخ برای ایجاد این نمای رنگی استفاده شده. 6 تصویر (دو دسته‌ی 3 رنگی) با هم ترکیب شده تا عکس موزائیکی را بسازد. عکس با دوربین زاویه باز کاسینی در 12 اکتبر 2009 و از فاصله‌ی 145,000 کیلومتری از تیتان گرفته شده.

30- یک شفق بر بالای بخش شمالی کیوان می‌درخشد و در این فیلم که کاسینی گرفته، از سمت شب سیاره به سمت روز آن جابجا می‌شود. گرفتن این فیلم 4 روز به طول انجامیده و نخستین نما در نور مرئی از شفق‌های کیوان است. از بالا یا لبه‌ی شمالی سیاره که نگاه کنیم، پرده‌های بلند شفق را می بینیم که به سرعت در حال تغییرند.

توالی تصاویر نشان می‌دهد که شفق‌های کیوان تا ارتفاع 1,200 کیلومتری سیاره نیز بالا می‌روند. این‌ها بلندترین "نورهای شمالی" در کل سامانه‌ی خورشیدی‌اند. نوردهی هر تصویر، 2 تا 3 دقیقه به طول انجامیده و در محدوده‌ی نور مرئی با دوربین زاویه باز کاسینی گرفته شده. زمان عکس‌برداری هم از 5 تا 8 اکتبر 2009 به طول انجامیده‌است.

منبع: www.boston.com
ترجمه: یک ستاره در هفت آسمان

کیوان و منظومه‌اش - بخش دوم

عکس‌های بخش نخست را از اینجا ببینید.

11- نمایی نزدیک از یکی از عوارض سطحی انسلادوس با نام شیاروار(Sulcus) ِ«بغداد»، یکی از چهار «راه‌راه ببری» در قطب جنوب انسلادوس. این عکس در تاریخ 21 نوامبر 2009 گرفته شد. کاسینی اینجا در حال بررسی منابع فوران‌های منطقه بود.

مقیاس عکس تقریبا 30 متر در هر پیکسل است.

12- نمایی نزدیک‌تر از شیاروار بغداد بر سطح انسلادوس. تاریخ عکس 21 نوامبر 2009 است . مقیاس آن حدود 12 متر در پیکسل بوده و عوارض سطحی نسبتا کوچک مانند تخته سنگ‌های پوشیده از یخ را نیز می‌توان در آن دید. این عکس منطقه‌ای به ابعاد تقریبی 12 کیلومتر را در بر دارد.

13- انسلادوس همچنان یخ را با فشار به بیرون می‌فرستد. عکس از کاسینی در 14 اکتبر 2009.

14- هلن، قمر کوچک کیوان، در این عکسِ کاسینی به تاریخ 3 مارس 2010 دیده می‌شود. هلن که در سال 1980 کشف شد، تنها 35 کیلومتر قطر دارد.

15- در 18 می 2010، کاسینی دوربینش را رو به تیتان، بزرگ‌ترین قمر کیوان تنظیم کرد. ناحیه‌ی تاریک پایین عکس، لبه‌ی انسلادوس است و بین آن دو نیز حلقه‌های کیوان دیده می‌شوند.

16- نمایی از قمر درخشان کیوان، تتیس. تاریخ عکس: 14 اکتبر 2009. تتیس یکی از چهار قمریست که نخستین بار در سال 1684 و توسط جووانی دومنیکو کاسینی دیده و کشف شد. این قمر، یک جسم یخی با قطری کمی بیش از 1000 کیلومتر است.

17- دهانه‌های برخوردی مثل چشم سیب‌زمینی، سطح تاریک پرومته، قمر دیگر کیوان را پوشانده. در 27 ژانویه‌ی 2010، کاسینی از کنار پرومته گذشت و این عکس را از آن گرفت. در این عکس، نیم‌کره‌ی عقبی پرومته (به درازای 86 کیلیومتر) دیده می‌شود. در این لحظه، کاسینی تقریبا 34,000 کیلومتر از پرومته فاصله داشته. مقیاس تصویر، 200 متر در هر پیکسل می‌باشد.

18- در این تصویر، ره‌آ، قمر کیوان، نزدیک قمر هم‌زادش، اپیمدئوس به چشم می‌خورد. خود کیوان و حلقه‌هایش نیز در پس‌زمینه دیده می‌شوند. این دو قمر در واقع به هم نزدیک نیستند.

عکس از فاصله‌ی 1.2 میلیون کیلومتری از ره‌آ و 1.6 میلیون کیلومتری از اپیمدئوس گرفته شده. تاریخ عکس 24 مارس 2010 و مقیاس آن 7 کیلومتر در پیکسل برای ره‌آ و 10 کیلومتر در پیکسل برای اپیمدئوس می‌باشد.

19- در 25 دسامبر 2009، کاسینی در طرف تاریک کیوان بود و این عکس را از انسلادوس گرفت که بالای عکس و فراسوی کیوان و حلقه‌هایش دیده می‌شود. نوری که از جو کیوان می‌گذرد، کمانی روشن را ایجاد کرده که از بالا تا پایین تصویر امتداد دارد ولی در مرکز پایین عکس، سایه‌ی حلقه‌ها جلوی این نور را گرفته.

20- ابرهای لایه‌ی بالایی جو کیوان. کاسینی این عکس را از فراز شانه‌ی هلن و در تاریخ 3 مارس 2010 گرفته.

منبع: www.boston.com
ترجمه: یک ستاره در هفت آسمان

ایستگاه فضایی و شاتل آتلانتیس در برابر خورشید

این یکی از لکه‌های خورشید نیست.

لکه‌‌ی تاریکی که در بالا و سمت راست تصویر بر روی خورشید دیده می‌شود، در واقع فضاپیمای آتلانتیس در ماموریت STS-132 است که در کنار ایستگاه فضایی (ISS) پهلو گرفته‌.

تاکنون سابقه داشته که رصدگران آسمان، ایستگاه فضایی و شاتل را مانند ستارگانی متحرک در آسمان نیمه‌تاریک ببینند. حتی پیش آمده که بازتاب نور خورشید از آن‌ها در حالی‌که در ارتفاع 200 کیلومتری سطح زمین می‌چرخیده‌اند نیز دیده شده. ولی اینجا، عکاس نجومی، تی‌یری لاگولت با محاسبه‌ای دقیق، رویدادی نادر را ثبت کرده. او عکس این دو فضاپیما را در حالی که به سرعت از برابر قرص خورشید می‌گذشتند ثبت کرده.

وی این عکس را شنبه‌ی گذشته، 16 می و حدود 50 دقیقه پیش از پهلو گرفتن آتلانتیس در کنار ایستگاه فضایی گرفته. این آخرین ماموریت آتلانتیس پیش از بازنشسته شدن است.

از این رویداد بیشتر بخوانید

همین عکس در اندازه‌ی بزرگ‌تر

منبع: http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap100523.html

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

کیوان و منظومه‌اش - بخش یکم

* در همان هنگامی که ما به گذران روزمرگی‌هایمان بر روی زمین مشغولیم، در همان لحظه که  در ترافیک گیر کرده‌ایم یا به خواندن وبلاگی مشغولیم و یا از قدم زدن در هوای بهاری لذت می‌بریم، 1.4 میلیارد کیلومتر آن‌سوتر، فضاپیمایی در اندازه‌ی یک اتوبوس، به نام کاسینی در حال گردآوری اطلاعات و عکس برای ماست.

در چند ماه گذشته، فضاپیمای کاسینیِ ناسا، چندین بار از کنار قمرهای کیوان گذشته و تصاویری گوناگون، از بازتاب و درخشش نور خورشید از دریاچه‌ای در تیتان و همچنین تصاویری جالب و غیرمنتظره از فوران‌های بخار و گاز و ذرات جامد از سطح انسلادوس برای ما فرستاده.

در این‌جا بخش نخستِ مجموعه‌ای از 30 عکس اخیر کیوان و منظومه‌اش را تماشا می‌کنید:

1- منظره‌ای از تتیس، قمر کیوان، با دهانه‌ی بزرگش «اودیسه»، در حالی که به پشت تیتان (بزرگ‌ترین قمر کیوان) می‌لغزد. فاصله‌ی تتیس از فضاپیمای کاسینی، دو برابر فاصله‌ی آن از تیتان می‌باشد. قطر تتیس 1,062 کیلومتر و قطر تیتان، 5,150 است و فاصله‌ی تتیس از کاسینی، 2.2 میلیون کیلومتر و فاصله‌ی تیتان از آن، حدود 1 میلیون کیلومتر می‌باشد.

این عکس با استفاده از دوربین زاویه بسته در 26 نوامبر 2009 گرفته شده. هر پیکسل روی تیتان، 6 کیلومتر و هر پیکسل روی تتیس، 13 کیلومتر را نشان می‌دهد.

2- میماس، قمر کوچک کیوان با 396 کیلومتر قطر در برابر بخش فوقانی جو کیوان دیده می‌شود. عکس در 26 نوامبر 2008 گرفته شده و فاصله‌ی کاسینی از آن 915000 کیلومتر می‌باشد.

3- در 13 فوریه‌ی 2010، کاسینی به میماس نزدیک‌تر شد و به فاصله‌ی 70,000 کیلومتری از آن رسد. هیکل کیوان با بخش بالایی جَوَش  در پس‌زمینه دیده می‌شوند.

4- در این تصویر، کاسینی در نزدیک‌ترین فاصله‌اش با میماس قرار دارد و دهانه‌ی بزرگ و 130 کیلومتری هرشل در صحنه دیده می‌شود. کاسینی در 13 فوریه‌ی 2010 به 9500 کیلومتری میماس رسید.

5- کاسینی در فوریه‌ی 2010 به قمر کوچک کالیپسو رسید و این عکس خارق‌العاده و دقیق را از آن گرفت. کالیپسو با شکل نامتقارنش (30 در 23 در 14 کیلومتر) یکی از دو قمر تروایی است که در مدار قمرِ بزرگ‌تر، تتیس، می‌چرخند، یکی در پشت و یکی در جلو.

سطح صاف کالیپسو نشان می‌دهد که برخلاف بیشتر قمرهای کیوان، دوره‌ی پربرخوردی از شهاب‌باران نداشته‌است.

عکس در 13 فوریه‌ی 2010 و از فاصله‌ای در حدود 21,000 کیلومتری از کالیپسو گرفته شده.

6- کاسینی این عکسِ با رنگ طبیعی را تقریبا یک ماه پس از اعتدال فصلیِ کیوان در ماه اوت از آن گرفت. سایه‌ی حلقه‌ها بر روی سطح سیاره، پس از یک ماه هنوز باریک است. میماس هم‌چون یک نقطه بر بخش پایینی عکس دیده می‌شود.

عکس با استفاده از دوربین زاویه‌باز کاسینی و در 4 سپتامبر 2009 از فاصله‌ای در حدود 2.7 میلیون کیلومتر از کیوان گرفته شده.

7- عکسی از انسلادوس قمر دیگر کیوان با 500 کیلومتر قطر که از فاصله‌ی حدود 200,000 کیلومتری و در تاریخ 26 ژوئیه‌ی 2009 گرفته شده.

8- فواره‌های یخ از سطح انسلادوس. این عکس را کاسینی در تاریخ 18 می 2010 و از فاصله‌ی تقریبی 17,000 کیلومتری گرفته. کاسینی در سمتِ شبِ قمر قرار گرفته و ناظر فوران‌های روشن یخ است که از شکاف‌های قطب جنوب قمر به بیرون می‌جهند. مقیاس عکس، 100 متر در هر پیکسل است.

9- نمایی دیگر از فواره‌های یخِ قطبِ جنوبِ انسلادوس. تاریخ عکس: 21 نوامبر 2009.

این فوران‌های یخیِ در انسلادوس، نخستین بار در سال 2005 توصط کاسینی کشف شدند و در کانونِ تحقیقاتی پیوسته قرار گرفتند.

بخش اصلی مواد پرتاب شده از این فواره‌ها بخار آب است. درصد کمتری از آن نیز از مقادیر ناچیز نیتروژن، متان، دی‌اکسید کربن، پروپان، اتان و استیلن تشکیل شده.

10- کاسینی در تاریخ 21 نوامبر 2009 به انسلادوس نزدیک‌تر شد و به حدود 2,028 کیلومتری آن رسید. در این عکس، شکاف‌ها و پشته‌های سطحِ یخیِ قمر را از این فاصله می‌بینید.

منبع: www.boston.com
ترجمه: یک ستاره در هفت آسمان

رشته‌های تاریک خورشید

این رشته‌ی تاریک که طولی بیش از 40 برابر قطر زمین را در بر گرفته، به وسیله‌ی میدان مغناطیسی خورشید، بر فراز یک منطقه‌ی فعال آن و نزدیک لبه‌اش معلق است.
در ظاهر به نظر می‌رسد این نوار در "زمان" منجمد شده‌است ولی واقعیت اینست که رشته‌های تاریک خورشید پایدار نیستند و اغلب فوران هم می‌کنند.

عکس پرجزئیات بالا، در تاریخ 18 می، در نور فرابنفش و توسط دوربین‌های نصب شده بر رصدخانه‌ی دینامیک خورشیدی گرفته شده.

در این رشته‌ها، پلاسمای خنک‌تر، تاریک دیده می‌شوند.  پلاسمای داغ‌تر، روشن‌تر است و از زیر و در امتداد خطوط میدان مغناطیسی بیرون زده‌است.

این رشته‌ها، اگر در لحظه‌ی کمانه کشیدن، بر لبه‌ی خورشید و در برابر زمینه‌ی سیاه فضا دیده شوند، روشن دیده شده و به نام زبانه شناخته می‌شوند.

همین تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌‍تر

منبع: http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap100522.html

ترجمه: یک ستاره در هفت آسمان

به کوتاهی یک چشم بر هم زدن!

خالی کوچک در برابر پرده‌ی پرهیبت خورشید!
این شاتل آتلانتیس و ایستگاه بین المللیند که از برابر خورشید می‌گذرند.

اگر کمی دقیق‌تر نگاه کنید، شکل پنل‌های خورشیدی را تشخیص خواهید داد، در کنار آن نیز شبحی نیزه مانند را خواهید دید.

این عکس خارق‌العاده، فضاپیمای آتلانتیس را که در کنار ایستگاه فضایی بین‌المللی پهلو گرفته، در برابر خورشید نشان می‌دهد . عکاس آن، «تی‌یری لگالت»، عکاس نجومی، تنها چشم بر هم زدنی برای ثبت این لحظه‌ی حیاتی فرصت داشته.

لگالت برای گرفتن این عکس، نیاز به سفری با برنامه‌ریزی دقیق از فرانسه به اسپانیا داشت گرچه کل صحنه‌ی موردنظر تنها 0.54 ثانیه به طول کشید. دلیل این زمان کوتاه، سرعت زیاد فضاپیما و ایستگاه فضایی بود.

این عکاس 48 ساله‌ی فرانسوی به مادرید رفت تا در موقعیتی خوب برای تماشای عبور این دو از مقابل خورشید قرار بگیرد. بدین ترتیب او در مرکز نوارِ دیدی به پهنای 5 مایل قرار گرفت که از اسپانیا، جنوب فرانسه و شمال ایتالیا می‌گذشت.

«من به اسپانیا آمدم چون بقیه‌ی اروپا هوای نامناسب داشت.»

«من با مرکز نوارِ دید، کمتر از 500 متر فاصله داشتم و اگر صحنه را از دست می‌دادم، دیگر شانسی برای تکرارش نداشتم.»

موضوع وقتی جالب‌تر می‌شود که بدانیم فاصله‌ی دو فضاپیما 250 مایل بوده و با سرعتی برابر با 4.6 مایل بر ثانیه یا 16,500 متر بر ساعت از جلوی خورشید گذشته‌اند!

آقای لگالت موفق شد این صحنه را درست 50 دقیقه پیش از پهلو گرفتن آتلانتیس در کنار ایستگاه فضایی ثبت کند.

عکس در نورِ روز، در ساعت 1.28 بعد از ظهرِ 16 ماهِ می و با استفاده از دوربین تخصصی SBIG ST-10XE که لنز تلسکوپی 14 اینچی بر آن سوار شده بود، گرفته شده.

عکاس برای اطمینان از ثبت عکس دو فضاپیمای سریع آن هم در نور روز، از دهانه‌ی pin hole استفاده کرد تا نور کمی وارد شود و سرعت شاتر دوربین را نیز بسیار بالا برد.

همچنین، او منشوری را برای فیلتر کردن نور بر روی لنز نصب کرد. به همین علت خورشید، شبح‌مانند و بدون شعله‌ دیده می‌شود.

در عکس، فضاپیما در مرحله‌ی بازبینی سپر گرمایی محافظتی شاتل قرار دارد. فضانوردان، در این مرحله، آسیب‌های احتمالی به این سپر در حین پرتاب را بررسی می کنند.
ماموریت 6 سرنشین آتلانتیس، تحویل یک آنتن، مدول روسی و دیگر قطعات یدکی به مدارگرد بود. بدین ترتیب در حین انجام این ماموریت، تعداد سرنشینان ایستگاه فضایی به دو برابر افزایش یافته و به 12 نفر رسیده‌است.

این آخرین سفر آتلانتیس تا پیش از بازنشسته شدنش می‌باشد. ماموریت در 26 می پایان خواهد پذیرفت.

علاقمندان فضا برای تماشای ایستگاه می توانند از وب سایتِ رصدخانه‌ی کیهانی calsky.com استفاده کنند.

منبع: dailymail

ترجمه: یک ستاره در هفت آسمان

ماه، ناهید و آرامش!

آخر هفته‌ی گذشته، ماه و ناهید، زوجی زیبا را در غرب آسمان و پس از غروب آفتاب به وجود آوردند. 

این صحنه‌ای بود که همه‌ی رصدگران آسمان در سراسر جهان تماشا کردند.

در این نمای زیبای مقارنه، دریاچه‌ی آرام والنتونای سوئد در پیش‌زمینه دیده می‌شود.

رنگ‌های غروب، پشت ردیف درختانِ ساحل دوردست محو می‌شوند.

هلال جوانِ ماه، از نور خورشید روشن است با این حال کل ماه را نیز در اثر بازتاب همین نور توسط زمین، می‌توان دید.

روز یکشنبه، 16 می، ماه از جلوی ناهید گذشت و آن را به طور کامل پوشاند. رصدگرانی که در مناطق مناسب بودند این صحنه را دیدند. 

برای بسیاری، این اختفا در هنگام روز اتفاق افتاد.

همین تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

منبع: http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap100521.html

ترجمه: یک ستاره در هفت آسمان

مطلب مربوط

M87 : کهکشان بیضوی با فواره‌اش

در کهکشان‌های مارپیچی، بازوهای مارپیچیِ عظیم، مملو از ستارگان جوان و گاز و غبار، در یک صفحه به دور هسته‌ی برآمده‌ی کهکشان می‌گردند.

ولی کهکشان‌های بیضوی به نظر ساده‌تر می‌آیند. در آن‌ها گاز و غباری برای تشکیل ستاره‌های جدید وجود ندارد و تنها انبوه بی‌نظم ستارگان پیرتر است که به آن‌ها شکلی بیضوی (تخم مرغی شکل) داده‌است. این کهکشان‌ها می توانند بسیار بزرگ هم باشند.

در مرکز این تصویر تلسکوپی، کهکشان بیضوی M87 یا NGC 4486 را می‌بینیم که عضو برجسته‌ی خوشه‌ی کهکشانی سنبله می‌باشد. قطر آن بیش از 120000 سال نوری بوده و بزرگ‌تر از کهکشان ماست.

M87 که در فاصله‌ی 50 میلیون سال نوری از ما قرار دارد، سیاهچاله‌ای ابرپرجرم را در خود جای داده است که باعث فوران ذرات باردار پرانرژی از هسته‌ی عظیم کهکشان می‌شود. اگر این تصویر که خوب هم پرداخته شده را مانند صفحه‌ی ساعت تصور کنید، فواره‎‌ی M87، نزدیک مکان"ساعت یک" دیده می‌شود.

کهکشان‌های دیگری هم در عکس دیده می‌شوند از جمله NGC 4478، کهکشان بزرگ بیضوی خوشه‌ی سنبله در سمت راست-مرکز و NGC 4476 نزدیک لبه‌ی سمت راست عکس.

همین تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

منبع: http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap100520.html

ترجمه: یک ستاره در هفت آسمان

کهکشان راه شیری از درون قاب "روح باستانی"

بسیار پیش از آن‌که "استون هنج" ساخته شود و مدت‌ها قبل از نوشته‌شدن کتیبه‌های بحرالمیت، هنرمندان باستانی، نقش‌هایی در اندازه‌ی واقعی بر دیواره‌ی دره‌ها در یوتای آمریکا کشیده بودند.

ولی چرا؟ هیچ کس درست نمی‌داند.

کل این تصاویر که قدمتشان به حدود 7000 سال پیش می‌رسد، با نام "گالری بزرگ" معروفست و بر دیواره‌های Horseshoe Canyon (دره‌ی نعل اسبی) در پارک ملی کانیون لندز آمریکا رسم شده. به نظر می‌رسد نقاشان این تصاویر، شکارچیان ماموت بوده‌اند.

نام غیر رسمی "قاب روح مقدس"، به دلیل ریش‌دار بودن شخص  بزرگ‌تر در تصویر به آن اطلاق می‌شود، گرچه اطلاع و سندی از مقام و موقعیت اجتماعی‌اش در دست نیست.

این عکس در یک شبِ صافِ ماه مارس گرفته شده. البته صورت‌نگاره‌ها، قدیمی‌ترین شیء در تصویر نیستند، بلکه ستارگان کهکشان راه شیری‌ بر پس‌زمینه‌ی عکسند که قدمت اغلبشان به میلیاردها سال می‌رسد.

همین تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

منبع: http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap100519.html

ترجمه: یک ستاره در هفت آسمان

شاخک‌های سحابی رتیل

سحابی رتیل، بزرگ‌ترین و قوی‌ترین منطقه‌ی تشکیل ستاره در کل گروه محلی کهکشان‌هاست و در ابرماژلانی بزرگ (LMC) قرار دارد.

فاصله‌ی این سحابی از ما، 170000 سال نوری بوده و پهنایی به اندازه‌ی 1000 سال نوری دارد. اگر این سحابی به اندازه‌ی سحابی جبار از ما فاصله داشت، به تنهایی نصف آسمان را پر می‌کرد! (سحابی جبار هم یک منطقه‌ی محلی تشکیل ستاره است.)

ابر گازی سرخ و صورتی در عکس، در واقع یک سحابی نشری پرجرم است که با نام 30-ماهی طلایی نیز شناخته می‌شود. باقی‌مانده‌های ابرنواختر و سحابی‌های تاریک نیز این‌جا دیده می‌شوند.

مجموعه‌ی روشن ستاره‌ها در سمت چپ و نزدیک وسط تصویر، به نام R136 معروف است و تعدادی از پرجرم‌ترین، داغ‌ترین و روشن‌ترین ستارگان شناخته‌شده را در بر دارد.

این عکس را تصویرگر میدان بازِ رصدخانه‌ی جنوبی اروپا ESO فرستاده و یکی از دقیق‌ترین و پرجزئیات‌ترین عکس‌هاییست که تاکنون از این منطقه‌ی بزرگِ تشکیلِ ستاره گرفته شده.

تلسکوپ هابل نیز به تازگی عکس بخشی از این سحابی را ارسال کرده که ستاره‌ای بسیار پرجرم را در حال گریز از منطقه نشان می‌دهد.

همین تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

منبع: http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap100518.html

ترجمه: یک ستاره در هفت آسمان

پانورامایی از کهکشان نهنگ

NGC 4631 یک کهکشان مارپیچی زیباست که در فاصله‌ی 30 میلیون سال نوری از ما قرار داشته و از لبه دیده می‌شود. این کهکشان، نام رایج و مشهور "نهنگ" را از شکل کج و گوِه مانندش گرفته.
برای تماشای سر تا دُم این نهنگ آبی، اسکرول بار را به سمت راست بگردانید:

ابرهای تاریکِ غبارِ میان ستاره‌ای و ستارگان جوان و پرنورِ خوشه‌های آبیِ ستاره‌ایِ کهکشان نهنگ، در این تصویرِ پانورامای رنگی مشخصند.

این کهکشان هم در شکل و هم در اندازه کاملا شبیه کهکشان راه شیری خودمان است.

از دیگر مشخصات NGC 4631، هاله‌ای از گازهای داغ است که از آن به بیرون فوران می کند و باعث تابش پرتو x از آن می‌گردد.

قطر کهکشان نهنگ 140000 سال نوری است. در صورت فلکی سگان شکاری قرار دارد و با یک تلسکوپ کوچک نیز می‌توان آن را رصد کرد.

همین تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

منبع: http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap100517.html

ترجمه: یک ستاره در هفت آسمان