هسته ی روشن در ابر تاریک

ستارگان و سیاره های اطرافشان در دل ابرهای سرد و تاریکِ گاز و غبارِ میان ستاره ای متولد می شوند. اخترشناسان در طی کاوش این ابرها در محدوده ی طول موج فروسرخ، به کشفیات شگفت انگیزی دست یافتند: ده ها مورد از ابرهای فشرده و چگال (متراکم) یافتند که هسته شان در بازتاب نور فروسرخِ ستارگان می‌درخشید.
تصویر امروز دو قطعه عکس موجود در بایگانی از داده های تصویری تلسکوپ فضایی اسپیتزر (اسپایتزر) است که پدیده ی ذکر شده، موسوم به "تابش هسته" (coreshine) را نشان می دهد. هر دو تصویر ابر "لیندز 183" را نشان می دهند که در محدوده ی طول موج های بلندتر (تصویر سمت راست)، تاریک دیده می‌شود ولی در طول موج های کوتاه تر (سمت چپ)، هسته اش به وضوح می درخشد و نور ستارگان کناری را می پراکند.
طبق آنچه در این دو تصویر دیده می شود، این هسته ی دراز و باریک، 1.5 سال نوری طول دارد. پراکندگی و پراش نوری که در این تصویر دیده می شود، نیاز به ذرات غباری در حدود 10 برابر بزرگ تر از آنچه پیشتر تصور می شد دارد: اندازه ی تقریبی 10 میکرون به جای 0.1 میکرون. برای مقایسه، تار موی انسان قطری در حدود 100 میکرون دارد.
ذرات بزرگ تر غبار که توسط تابش هسته ای روشن و مشخص شده اند، می توانند شکل و مدل اولیه ی تشکیل ستارگان و سیارات را تغییر دهند؛ این روندی کماکان رازآلود است که به طور پنهانی در دل ابرهای میان ستاره ای انجام می گیرد.
سحابی تاریک لیندز 183 حدود 325 سال نوری از ما فاصله دارد و در صورت فلکی مار (حیه) واقع شده است.

واژه نامه:
Coreshine - Dark Cloud - Star - planet - interstellar cloud - infrared - wavelength - Spitzer - Space Telescope - coreshine - Lynds 183 - Dark nebula - Serpens

بازیافتی عالی از تصاویر ۳۰ سال پیش

تصویر تماشایی تازه ای با استفاده از عکس های ۳۰ سال پیش، از لکه ی سرخ مشهور "مشتری" تهیه شده است. در حال حاضر بیش از 30 سال از عمر عکس های اولیه می گذرد ولی این چیزی از شگفت انگیزیِ تصویر موزائیکیِ تازه به دست آمده نمی کاهد.
تصویر توسط ستاره شناس آماتور "بیورن یانسن" (Björn Jónsson) و با به هم چسباندن عکس هایی که کاوشگر وویجرِ ناسا گرفته بود به دست آمد. وویجر آن عکس ها را در ۴ مارس ۱۹۷۴ و از فاصله‌ی ۱.۸۵ میلیون کیلومتری [از مشتری] گرفته بود. وضوح تصاویر تقریبن ۱۸ کیلومتر در هر پیکسل بود.
تصویری با وضوح بالا از لکه ی سرخ مشتری  این تصویر سطح بی سابقه ای از جزئیات را نشان می دهد. همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر
آقای یانسن می گوید: «تصویر موزائیکی تازه ی من جزئیات بسیاری را نشان می دهد، به ویژه در نگارشِ (ورژنِ) دقیق آن. برخی از این جزئیات را تا همین اواخر هم من نمی دانستم که در تصاویر مشتری دیده می شوند. نور خورشید از شرق (سمت راست) می آید و از آن جا که لکه ی سرخ بزرگ در نیم کره ی جنوبی مشتری است، پس نور تقریبن از شرق - شمال شرق به لکه و مناطق جنوبی آن می تابد.»
یانسن پس از فر ستادن کارِ دستِ خود نوشت: «این باکیفیت ترین تصویر موزائیکیِ کامل از لکه ی سرخ بزرگ  است که من تاکنون دیده ام. فضاپیمای گالیله هرگز چنین عکس موزائیکی ای از لکه ی سرخ نگرفت و کاسینی نیز از فاصله ی بسیار از مشتری گذشت. این عکس، کاملن متفاوت (و بهتر!) از عکس قدیمی و رسمی است به حدی که وقتی روی آن کار می کردم، احساس کردم با تصویری از سیاره ای دیگر روبرویم.»
ماموریت وویجر یکی از موفقیت آمیزترین ماموریت های فضایی ناسا بود. بیش از ۳۳ سال از زمان پرتاب این کاوشگر می گذرد و همچنان داده هایی ارزشمند از دوردست های منظومه ی خورشیدی می فرستد. کاوشگر وویجر۱ که این تصاویر را گرفته بود، اینک در فاصله ی ۱۷،۲۱۶،۴۹،۱۰۰۰ کیلومتری زمین قرار دارد. وویجر ۲ نیز که در ۲۰ اوت ۱۹۷۷ به فضا پرتاب شد، در ۲۸ ژوئن ۲۰۱۰، ۱۲،۰۰۰مین روز عملیات پیوسته اش را پشت سر گذاشت.

واژه نامه:
Jupiter - red spot - Björn Jónsson - mosaic - Voyager - solar system

منبع: dailymail / planetary
خلاصه برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

آدم برفی در فضا

تصویری عجیب که بیشتر به یک آدم برفی سوررئال، شناور در سیاهی فضا شبیهست.
ولی درواقع این عکس چیزی نیست جز یک خطای چشم که به دنبال عبور دو قمر از قمرهای کیوان از برابر یکدیگر ایجاد شده. این تصویر خیره کننده توسط فضاپیمای کاسینی ناسا که به دور کیوان می گردد گرفته شده. "دیون"، که در عکس در بالا دیده می شود، در این صحنه به فضاپیما نزدیک تر است.
به نظر می رسد دو ماهِ کیوان در این تصویر فضاپیمای کاسینی به هم "چسبیده اند"؛ مثل نیمه ی یک عدد هشت لاتین.
بازتاب یکسانِ نور از هر دو ماه و نیز وجود یک دهانه ی بزرگ نزدیک قطب جنوبِ دیون، باعث شده اینگونه به نظر بیاید که این ماه به شکل یکپارچه با ماه پایینی (ره آ) ترکیب شده است. ره آ قطری برابر با 1,530 کیلومتر دارد ولی دیون کوچک تر است، با قطر 1,120 کیلومتر، یا به عبارتی 32 درصد اندازه ی ماهِ زمین. این دو قمر در حقیقت حدود 500,000 کیلومتر از یکدیگر فاصله دارند.
فضاپیمای کاسینی این عکس را در تاریخ 27 ژوئیه ی 2010 در نور مرئی و با دوربین زاویه بسته گرفت.
کاسینی دوره ی چهار ساله ی نخست از ماموریتش برای بررسی سامانه ی کیوان را در ژوئن 2008 به پایان برد و نخستین ماموریت تمدید شده اش، به نام "ماموریت اعتدال فصلی کاسینی" را نیز در ماه جاری تکمیل کرد. در حال حاضر کاسینی در پی کشفیات جدید و هیجان انگیز در دومین ماموریت تمدید شده اش به نام "ماموریت انقلاب فصلی کاسینی" می باشد. عنوان این ماموریت که انتظار می رود تا سپتامبر 2017 به طول بینجامد، به دلیل انقلاب تابستانی کیوان که در ماه می 2017 (تقریبن همزمان با پایان ماموریت) روی خواهد داد انتخاب شده.
انقلاب تابستانی شمالی نشان دهنده ی آغاز تابستان در نیم کره ی شمالی وآغاز زمستان در نیم کره ی جنوبی است. از آنجایی که کاسینی درست پس از انقلاب "زمستانی" شمالیِ کیوان به این سیاره رسید، تمدید ماموریتش [تا انقلاب "تابستانی"]، به نخستین پژوهش از یک دوره ی کامل فصلیِ سیاره منجر خواهد شد.
کاسینی در اکتبر 1997 با کاوشگر هویگنس آژانس فضایی اروپا به فضا پرتاب شد. این کاوشگر که مجهز به 6 ابزار جهت بررسی و مطالعه ی تیتان، بزرگ ترین ماه کیوان بود، در 14 ژانویه ی 2005 بر سطح آن فرود آمد و از آن زمان تاکنون نتایج دیدنی و شگفتی را به زمین فرستاده است.

واژه نامه:
Snowman - Saturn - optical illusion - Cassini - Rhea - Dione - Equinox - solstice - Huygens - Titan

مطالبی دیگر برای آشنایی با کیوان:
منبع: dailymail

هواپیما روی ماه!

اگر مدت زیادی به ماه نگاه کنید، [بالاخره] هواپیمایی بزرگ در برابر آن خواهید دید؛ البته خوب، نه همیشه؛ به ندرت!!
ولی اگر چندین روز با دوربین متصل به "ردگیر ماه"، در جایی که عبور هواپیما زیاد اتفاق می افتد به انتظار بنشینید، شاید بتوانید عکسی خوب از آن بگیرید؛ البته اگر خوش شانس باشید، خیلی خوش شانس.
تصویر امروز مربوط به دو هفته پیش است و جنوب شرق کوئینزلند استرالیا گرفته شده. برای گرفتن این عکس، از زمان نوردهی 1/250 ثانیه ای استفاده شده به اضافه ی چیزی که در اصطلاح عکاسی به آن "اعصاب پولادین" می گویند.

واژه نامه:
Moon - airplane - Moon tracker - exposure time - nerve of steel

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

گردباد جنوبی ناهید

در قطب جنوب ناهید، این همزاد تفتیده ی زمین چه می گذرد؟
دانشمندان برای کشف این موضوع، تصاویری را که فضاپیمای روباتیک "ونوس اکسپرس" (وبگاه اصلی) هنگام گذشتن از کنار محور چرخش پایینیِ ناهید  از آن گرفته بود، مورد بررسی قرار دادند. در کمال شگفتی، تصاویر تازه از ونوس اکسپرس، وجود سامانه ی توفانی‌ای که پیشتر در آنجا دیده شده بود را تایید نمی‌کند و به جای آن یک تک ابر گردباد چرخشی غیرعادی را نشان می دهد.
تصویر امروز یک رشته تصویر پیاپی است که به تازگی منتشر شده. در این تصاویر که در نور فروسرخ گرفته شده و به صورت دیجیتالی فشرده شده اند، نقاط تیره تر نشان دهنده ی دمای بالاتر و در نتیجه ناحیه ی پایین ترِ جو ناهید است. فیلم هایی که اخیرن منتشر شده اند نیز شباهت هایی را بین گردباد جنوبی ناهید و گردباد قطب جنوب کیوان نشان می دهد. (یکی از این فیلم ها را در پایان این مطلب می بینید.)
کشف نیروی شگرفی که می تواند زمانی به دو گردباد منجر شود و زمانی دیگر یک گردباد ویژه و تک را به وجود آورد، می‌تواند اطلاعاتی در مورد نحوه ی ایجاد گردبادها و توفان های زمینی بدهد و مورد پژوهش قرار بگیرد.
ماهواره ی ژاپنی آکاتسوکی نیز تا سه ماه دیگر به فضاپیمای اروپایی ونوس اکسپرس در اطراف ناهید خواهد پیوست [ماموریتی که شکست خورد-م].

واژه نامه:
Venus - South Polar Vortex - Venus Express - Akatsuki - satellite

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر
منبع: http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap100928.html
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

رقص شفق های کیوان

شفق در کیوان در اثر چه ایجاد می شود؟
برای کشف این موضوع، دانشمندان صدها تصویر فروسرخِ کیوان که توسط فضاپیمای کاسینی و برای مقاصد دیگر گرفته شده بود را مرتب و دسته بندی کردند تا عکس هایی به تعداد کافی از شفق در آنها بیابند و با پیوستن تغییراتِ آنها به هم، فیلم هایی [از شفق کیوان] تهیه کنند. برخی از فیلم ها پس از ساخته شدن، به وضوح نشان دادند که "شفق کیوانی" نه تنها بسته به زاویه ی خورشید تغییر می کند، بلکه چرخش خود سیاره نیز بر آن اثر دارد. علاوه بر این، به نظر می رسد برخی از تغییرات شفقی مربوط به امواجی است که تحت تاثیر ماه های کیوان در مغناطکره ی آن به وجود می آید.
تصویر امروز، تصویری رنگ کاذب است که در سال 2007 گرفته شد و در آن کیوان را در سه دسته نور فروسرخ می بینیم. حلقه ها نور نسبتن آبی خورشید را باز می تابانند. خود سیاره در نور قرمزِ به نسبت کم انرژی می درخشد. نواری از شفق جنوبی نیز به رنگ سبز دیده می شود.
بازبینی بسیاری دیگر از تصاویر کیوان می تواند به شناخت بیشتر از شفق ها هم در کیوان و هم در زمین منجر شود.
4 تصویر جداگانه که تغییرات شفق قطبی را در کیوان طی زمان نشان می دهند.
واژه نامه:
infrared - Cassini Saturnian aurora - magnetosphere - false-colored Aurora - Saturn

بچه قورباغه و دمش

دم بلند این کهکشان در اثر چه به وجود آمده؟
در این نمای خیره کننده که توسط دوربین پیشرفته ی نقشه برداری تلسکوپ هابل ثبت شده، کهکشان های دوردست، پس زمینه ای تماشایی برای کهکشان مارپیچیِ از شکل افتاده یِ "آرپ 188" معروف به "کهکشان بچه قورباغه" ساخته اند. این بچه قورباغه ی کیهانی در صورت فلکی شمالی اژدها واقع شده و 420 میلیون سال نوری از ما فاصله دارد. بلندی دُم چشم نواز آن در حدود 280 هزار سال نوری است و از مشخصه های این دُم هم، خوشه های ستارگان سنگین آبی و درخشان است.
یک احتمال برای به وجود آمدن این دم اینست که یک کهکشان دومِ فشرده تر از برابرِ حریمِ آرپ 188 گذشته -از چپ به راستِ این تصویر- و در اثر نیروی گرانش آن، به پشت بچه قورباغه پرتاب شده. در طی این برخوردِ نزدیک، نیروهای کشندی (جزر و مدی)، ستارگان و گاز و غبار کهکشان مارپیچی را از آن بیرون کشیده و این دم زیبا را به وجود آورده اند. برآورد می شود خود کهکشان دوم با فاصله ی حدود 300 هزار سال نوری، پشت کهکشان بچه قورباغه قرار گرفته باشد. آن را می توان از لا به لای بازوهای مارپیچیِ پایین سمت چپِ بچه قورباغه دید.
این بچه قورباغه، احتمالن مانند همنام زمینی اش با گذشت عمر، دمش را از دست خواهد داد و خوشه های ستاره ای موجود در آن، تشکیل کهکشان های اقماری کوچک تر برای کهکشان مارپیچی بزرگ را خواهند داد.

واژه نامه:
Arp 188 - Tadpole - Tidal Tail - galaxy - Hubble Space Telescope - spiral galaxy - Draco - star cluster - tidal force

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

میلوت ۱۵ در قلب!

ابرهای کیهانی در ناحیه های مرکزی سحابی تابشی IC ۱۸۰۵ شکل های خیالی و خارق العاده ای ساخته اند. این ابرها توسط بادهای میان ستاره ای و پرتوهای تابیده از ستارگان داغ و پرجرمِ خوشه ی ستاره ای نوزادِ Melotte ۱۵ شکل داده شده اند.
خوشه ی میلوت ۱۵  با ستارگانی به سن حدود ۱.۵ میلیون سال، نزدیک مرکز این نمای رنگارنگ آسمان واقع شده؛ همراه با ابرهای تیره ی غبار که در نور گازهای اتمی، تاریک و روشن دیده می شوند. این نما، ترکیبی است از عکس های باریک باند و پهن باند تلسکوپی، و گستره ای نزدیک به ۴۰ سال نوری را در بر گرفته. در این تصویر، رنگ سبز نشان دهنده ی تابش از اتم های هیدروژن است، رنگ قرمز نشان دهنده ی تابش سولفور و رنگ آبی نیز معرف اتم های اکسیژن.
اگر تصاویر با میدان گسترده تر IC ۱۸۰۵ را ببینیم، متوجه می شویم که طرح کلی و نمای سرتاسری آن کاملن با نام رایجش می خواند: "سحابی قلب". IC ۱۸۰۵ در حدود ۷۵۰۰ سال نوری از زمین فاصله داشته و در صورت فلکی ذات الکرسی واقع شده است.

واژه نامه:
Melotte 15 - emission nebula - IC 1805 - stellar wind - star cluster - atomic gas - hydrogen - sulfur - oxygen - The Heart Nebula - Cassiopeia

دو مطلب دیگر در مورد همین سحابی:

ماه "درو"

از مهتاب دیشب لذت بردید؟ نزدیک ترین ماه کامل به اعتدال پاییزی و آغاز پاییز، به طور سنتی به Harvest Moon (ماه خرمن، ماه درو، ماه برداشت محصول) شناخته می شود. این قرص ماه خلاف جهت خورشید طلوع می کند (درست در لحظه ی غروب خورشید، حالت مقابله - م) و در موسم برداشت محصول، پس از غروب خورشید کشتزارها را روشن می کند.
اعتدال پاییزیِ امسالِ نیم کره ی شمالی، دیروز بود، 23 سپتامبر (اول مهر)، ساعت 03:09 به وقت جهانی. 6 ساعت بعد، ماه در حالت قرص کامل بود، یک ماه خرمن بسیار نزدیک! (ماهِ خرمن امسال، بسیار به اعتدال پاییزی نزدیک بود - م)
البته ماه در شب های پیش و پس از اعتدال نیز پرنور است. در تصویر امروز که در 22 سپتامبر گرفته شده، قرص ماه در حال  نورافشانی بر ویرانه های یک کلیسا در Zsámbék مجارستان دیده می شود. درخشان ترین جرم آسمانی نزدیک ماه، سیاره ی مشتری است که او نیز در مقابله با خورشید است و در این عکس از پس لایه ی نازک ابر و درست سمت چپ دیوار کلیسا دیده می شود.

واژه نامه:
moonlight - Full Moon - autumnal equinox - Fall - Hungary - Jupiter - church - Equinox - Harvest Moon

اعتدال پاییزی و خورشید آهنی

امروز در ساعت 03:09 به وقت جهانی، خورشید از استوای کیهانی (سماوی) گذشت و مسیرش را رو به جنوب پی گرفت. این رویداد نجومی که با نام "اعتدال فصلی" شناخته می شود، در نیم کره ی شمالی، نشان دهنده ی نخستین روز پاییز است و در نیم کره ی جنوبی، نشان دهنده ی نخستین روز بهار.
Equinox (اعتدال فصلی) به معنای "شب برابر" است. زمانی که خورشید در استوای کیهانی قرار می‌گیرد، ساکنان زمین تقریبن 12 ساعت روشنایی روز و 12 ساعت تاریکی شب را تجربه می کنند. البته در نیم کره‌ی شمالی، با نزدیک شدن به زمستان، روزها کوتاه‌تر شده و خورشید در آسمان پایین تر می رود.
برای بزرگداشت اعتدال فصلی، این نمای خورشید در نور "نهایت فرابنفش" را ببینید که رصدخانه ی دینامیک خورشیدی از آن ثبت کرده است. این عکسِ رنگ کاذب که دیروز گرفته شد، تابش پرتو از اتم های به شدت یونیده ی آهن را نشان می دهد. حلقه ها و کمانه ها، ردِ پلاسمای گداخته و درخشانِ معلق در میدان های مغناطیسی بر فراز ناحیه ی فعال خورشید می باشند.

واژه نامه:
celestial equator - equinox - extreme ultraviolet - Solar Dynamics Observatory - false-color - ionized - iron - plasma - magnetic field

سایه ی غول بر مه!

چه کسی به آنجا می رود؟ (نام نوولی علمی تخیلی از جان کمبل - م)
پیکره ای که نور سفید بر آن تابیده، شاید خودش قابل شناسایی نباشد، ولی مطمئنن سایه ی پشت آن، هویتش را آشکار می کند: "شاتل فضایی".
به طور خاص، این شاتل فضایی دیسکاوری است که ماه مارس گذشته، برای آماده سازی جهت پرتاب [از آشیانه] بیرون آورده شده بود.
همان طور که در تصویر امروز دیده می شود، در یک شب زیبا برای رونمایی (رونمایی شاتل)، سایه ی غول پیکر و عجیبی بر مه در حال گذر ایجاد شده. شاتل بر روی یدک کشِ حمل کننده (یکی از عظیم ترین چرخ نقاله های روی زمین) قرار دارد و به همین وضعیت، با سرعت 2 کیلومتر بر ساعت از ساختمان اصلی مونتاژ تا سکوی پرتاب در پایگاه فضایی کندی ناسا در فلوریدای آمریکا، روی زمین کشیده می شود.
حدود یک ماه بعد، دیسکاوری در ماموریت یکی مانده به آخرش، برای تحویل وسایل و تجهیزات موردنیاز به ایستگاه فضایی بین المللی، سکوی پرتاب را ترک کرد. دیروز، دیسکاوری جهت آماده سازی برای آخرین ماموریت برنامه ریزی شده اش، به سکوی پرتاب 39A رسید.

واژه نامه:
Who goes there? - space shuttle - Discovery - Crawler-Transporter - assembly building - Kennedy Space Center - International Space Station - Launch Pad

شب پرستاره بر فراز رن

بهترین راه برای نشان دادن عظمت آسمان شب در یک تابلوی نقاشی چیست؟
این یک چالش دامنه دار برای ونسان ونگوگ بود، نقاش نامدار اواخر سده ی ۱۹ که پیشگام به تصویر در آوردن آسمان های پرستاره در چندین اثر خود بود.
در تصویر امروز، تابلوی "شب پرستاره بر فراز رُن" اثر ون گوگ را می بینیم، که در آن، شهر آرل فرانسه را با بازتاب نور چراغ های گاز از سطح رود رن به تصویر کشیده. آسمان شبِ ون گوگ با تصاویر متلاطم ستاره ها در کنار آبیِ تیره ی آسمان، زنده به نظر می رسد.
ستارگان صورت فلکی آشنای خرس بزرگ (دب اکبر) را می توان بر فراز رود تشخیص داد. با دنبال کردن خطی که دو ستاره ی دب اکبر در سمت راست را به هم می پیوندد، به راحتی ستاره ی شمال (ستاره ی قطبی) را پیدا می کنیم، ستاره ای که با برآورد ارتفاعش، می توان عملن به عرض جغرافیایی نقطه ای که نقاشی در آن کشیده شده دست یافت.

واژه نامه:
Starry Night Over the Rhone - night sky - painting - Vincent van Gogh - Arles - Big Dipper - asterism - the North Star - Polaris - latitude

منبع: apod.nasa.gov

انفجار نور!

شفق ها می توانند مناظر تماشایی ایجاد کنند. 
تصویر امروز از شفقی روان و چندرنگ است که آخر هفته ی گذشته، آسمان شلوغ Tromsø در نروژ را روشن کرد. عکاس در این عکس علاوه بر نور تماشایی شفق، ردِ سه ماهواره، یک هواپیما و نیز تصویر دوستش که او هم سعی داشته از این منظره عکس بگیرد را ثبت کرده است.
گرچه ممکن است شفق ها در ابتدا ابرهایی روشن به نظر برسند، ولی [در حقیقت] آنها تنها نور به آسمان اضافه می کنند و جلوی نور ستارگان پس زمینه را نمی گیرند.
شفق ها که در نیم کره ی شمالی به آن ها نورهای شمالی نیز می‌گویند، از برخورد ذرات باردار [ِ به دام افتاده در] مغناطکره ی زمین با مولکول های هوا در ارتفاعات بالای جو به وجود می آیند. اگر از فضا نگاه کنیم، شفق ها را می توانیم در محدوده ی پرتو ایکس و فرابنفش نیز ببینیم. شفق های قابل پیش بینی ممکن است چند روز پس از مشاهده ی یک رویداد پرقدرت مغناطیسی در خورشید روی بدهند.
تصویر دیگری از همین شفق را در سایت dailymail ببینید.

واژه نامه:
Aurora - Norway - satellite - airplane - moonlit cloud - northern lights - charged particle - magnetosphere - X-ray - ultraviolet -

ابرهای تاریک در شاه تخته

صورت های تیره ای که در دل تاریکی های سحابی کارینا کمین کرده است، چیست؟
این اشکال تاریک و شوم در واقع "ابرهای مولکولی" هستند، توده های گاز مولکولی و غبار که از شدت ضخامت، کدر و تاریک شده اند. گرچه در مقایسه با جو زمین، این ابرها معمولن چگالی و فشردگی بسیار کمتری دارند.
تصویر امروز، بخشی است از باکیفیت ترین و مفصل ترین عکسی که تاکنون از سحابی کارینا گرفته شده، بخشی که در آن به ویژه ابرهای تاریک مولکولی مشخص و برجسته اند. این تصویر به تازگی دوباره گرفته شده و بر پایه ی نور تابیده از اکسیژن رنگ آمیزی شده.
گستردگی کل سحابی کارینا بیش از 300 سال نوری است و در فاصله ی 7,500 سال نوری از ما در صورت فلکی شاه تخته (کارینا) واقع شده است. NGC 3372، معروف به "سحابی بزرگِ" واقع در کارینا، آشیانه ی ستارگان سنگین و سحابی متغیر است. "اتا کارینا"، پرانرژی ترین ستاره ی سحابی، در سال های 1840 یکی از درخشان ترین ستارگان آسمان بود [بیشتر بخوانید]، ولی پس از آن به طرز چشمگیری کم نور شد. نگارش های دیگر این عکس ترکیبی، به صورت زاویه باز (گسترده)، قابل بزرگنمایی و همراه با توضیح  در دسترس است.

واژه نامه:
Carina Nebula - molecular cloud - oxygen - Carina - NGC 3372 - Great Nebula - Eta Carinae - zoomable

مقابله با خورشید

احتمال دارد روشن ترین ستاره ای که به تازگی دیده اید در واقع سیاره ی مشتری باشد.
سلطان آسمان در این نمای مشروح از یک شب پرستاره ی شهریورماه (سپتامبر) بر فراز کوه های "البرز" ایران، سیاره ی مشتری است. منظره با ردی از نور سرخ که جاده ی کوهستانی را روشن کرده، کامل شده است. (عکس از بابک تفرشی - در پایان مطلب می توانید این تصویر را بدون توضیحات ببینید. - م)
در 21 سپتامبر (30 شهریور) به وقت جهانی، مشتری در "مقابله" خواهد بود، نقطه ای در خلاف جهت خورشید در مدارش (وضعیتی که در آن، زمین میان خورشید و یکی از "سیاره های بیرونی" قرار گرفته و هر سه در یک راستا باشند - م). در این حالت، "طلوع" سیاره درست هم زمان با "غروب" خورشید خواهد بود (و برعکس).
مشتری در زمان مقابله، کمی درخشان تر خواهد بود و فاصله اش با سیاره ی زمین نیز به کمترین مقدار از سال 1963 خواهد رسید. سیاره ی دیگری که بسیار کم نورتر است و آن هم تا 30 شهریور به مقابله اش خواهد رسید، سیاره ی دوردست اورانوس می باشد. این سیاره ی کم نور در آسمان بسیار به مشتری نزدیک است و آن را می توان به راحتی با یک دوربین دوچشمی رصد کرد (مثل تصویرِ پیوست)، بالا و سمت راست مشتریِ تابناک و به روشنیِ یکی از قمرهای گالیله ایِ خودِ مشتری.
گفتنی است دو روز پس از این مقابله ها، یعنی در یکم مهرماه (23 سپتامبر)، نقطه ی مقابل خورشید در آسمان، نقطه ی "اعتدال فصلی" خواهد بود (جایی نزدیک به نقطه ی مقابله ی دو سیاره). در آن تاریخ، یک قرص کامل ماه نیز به این صحنه ی کیهانی افزوده خواهد شد. البته "هر قرص کامل ماه" نیز در "مقابله" می باشد.
عکس از بابک تفرشی

واژه نامه:
Jupiter - Alborz mountains - opposition - Sun - Uranus - Vernal Equinox - Galilean moons

شفق 11 سپتامبر

پرده هایی از نور لرزان سبز، سرتاسر این نمای مجلل آسمانِ شب را پوشانده اند. در پیش زمینه ی تصویر، دریاچه ی آرام پرلود، حدود 30 کیلومتری شرق "یلونایف"، شمال غرب کانادا آرمیده است. این نورهای افسونگر شمالی که شفق های قطبی نیز خوانده می شوند، به منظره ای آشنا در عرض های جغرافیایی بالا تبدیل شده اند.
همچنان که اعتدال فصلی 23 سپتامبر (اول مهر) فرا می رسد، شب ها درازتر شده و فصل مساعد برای (تماشای) شفق ها آغاز می شود. تصویر امروز از شفقی است که در تاریخ 11 سپتامبر ثبت شد، پانورامایی با گستردگیِ حدود 180 درجه. سمت چپ، ستارگان روشن صورت فلکی آشنای نیم کره ی شمالی، دب اکبر یا خرس بزرگ، از ورای پرده ی نور شفق نمایانند. خوشه ی ستاره ایِ فشرده ترِ "پروین" نیز در انتهای سمت راست می درخشد.

واژه نامه:
Northern Lights - Prelude Lake - skyscape - Prelude Lake - northern latitudes - aurora borealis - equinox - asterism - Big Dipper - Pleiades - star cluster

پرده

این رشته های ظاهرن ظریف که از گاز گداخته و پرانرژی تشکیل شده و مانند پرده ای، آسمانِ سیاره ی زمین را در صورت فلکی ماکیان آراسته اند، به نام سحابی "پرده" شناخته می شوند. این سحابی، بازمانده‌ی یک ابرنواختر بزرگ است و ابریست در حال گسترش که از انفجارِ پایان عمرِ یک ستاره ی سنگین به وجود آورده. نور انفجار اولیه ی ابرنواختر احتمالن بیش از 5,000 سال پیش به زمین رسید.
سحابی پرده که با نام "حلقه ی ماکیان" نیز معروفست، تاکنون به اندازه ی حدود 3 درجه گسترش یافته، 6 برابر قطر ماه کامل؛ و این بدان معناست که در فاصله ی برآورد شده‌ی آن از ما، که 1,500 سال نوریست، 70 سال نوری گستردگی دارد. در واقع، سحابی پرده آنقدر بزرگ است که بخش های روشن تر آن، خود به عنوان سحابی های جداگانه شناخته می شوند، از جمله "جاروی جادوگر" (NGC 6960) در پایین این نمای خیره کننده ی آسمان و "مثلث پیکرینگ" (NGC 6979 - برگرفته از نام ویلیام هنری پیکرینگ، ستاره شناس آمریکایی، 1858 تا 1938 - م) زیر و سمت راست مرکز. در بالای تصویر نیز سحابی فراموش نشدنی IC 1340 دیده می شود.

واژه نامه:
filament - Cygnus - Veil Nebula - supernova - Cygnus Loop - Witch's Broom - NGC 6960 - Pickering's Triangle - NGC 6979 - IC 1340

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

محیط فضا چندان هم دوستانه نیست!

رصدخانه ی پرتو ایکس چاندرای ناسا، ستاره ای را کشف کرد که احتمالن همسایه اش (یک ستاره یا یک سیاره ی غول پیکر) را قورت داده. این کشف می تواند اطلاعاتی از برخورد و برهم کنش بین سیاره ها و ستارگان به ما بدهد.
طبق آنچه اخترشناسان در نشریه های اخترفیزیک نوشته اند، BP Piscium، در صورت فلکی حوت، آن چنان که به نظر می رسد ستاره ای جوان نیست بلکه ممکن است یک غول سرخ چند میلیارد ساله باشد که همدم جوانش را "خورده". همدمی که هنوز بقایایش را می توان دید.
BP Psc یک ستاره ی خورشیدسان ولی تکامل یافته تر از آن است و در فاصله ی 1,000 سال نوری از ما قرار دارد. بررسی این ستاره از حدود 15 سال پیش آغاز شده و ظاهر غیرعادیش آن را به یک معما برای دانشمندان تبدیل کرده بود.
برداشتی هنرمندانه (سمت راست) از غول سرخ BP Psc و قرص غباری که به دورش می چرخد
جوان یا پیر؟
این ستاره از جهاتی شبیه یک غول سرخ معمولی نیست، زیرا قرصی از غبار در اطراف آن دیده می شود، قرصی که معمولن اطراف ستارگان جوان دیده می شود و نشان از تشکیل سیارات به دور آنها در آینده است. از سویی بیشتر ستارگان جوان در خوشه های ستاره ای تشکیل می شوند، ولی به نوشته ی گروهِ به سرپرستی جوئل کاستنر از بنیاد فناوری روچستر در نیویورک، BP Psc یک ستاره ی تنهاست.
پرفسور کاستنر می گوید: «هر چه [ستاره شناسان] جستجو کردند، اثری از ستاره ای جوان در نزدیکی BP Psc نیافتند... این یکی از شواهد متعددی بود که باعث شد من و بن زوکرمن به جوان نبودن آن مظنون شویم.»
در عین حال، ستاره شبیه یک ستاره ی سالخورده ی معمولی نیز نیست. علاوه بر قرص چرخان، فواره هایی نیز در جهت های مخالف از BP Psc بیرون زده، همان چیزی که در ستارگان جوان، وقتی مواد قرص به سطح ستاره می ریزند و ستاره، بازمانده های آن ها را دفع می کند دیده می شود. گیج کننده تر این که، درست مثل ستارگان پیر، لیتیوم بسیار کمی در جَو BP Psc وجود دارد، و گرانش سطحی آن نیز کمابیش ضعیف است.

شواهد پرتو ایکس
داده های اخیر به دست آمده از رصدخانه ی پرتو ایکس چاندرا نیز نشان از جوان نبودن این ستاره می دهد.
کاستنر می گوید: «آخرین مدرکی که روزنه ی امیدی بود که برای من بیشتر نشان از پیر بودن این ستاره می داد تا جوان بودن آن، این بود که نسبت پرتو ایکس تولید شده در آن بسیار شبیه نسبت پرتو ایکس ستارگان پیری است که چرخش سریع دارند و دمای سطحشان نیز اندازه ی BP Psc است.»
این اخترشناس یادآوردی کرد که اگر این ستاره جوان بود، چشمه ی تابش پرتو ایکس بسیار قوی تری می داشت: «ما در رصدخانه ی چاندرا، یک روز کامل BP Psc را رصد کردیم و تنها حدود 18 [چشمه ی] پرتو ایکس شناسایی کرده و تقریبن همه ی آنها را نامگذاری کردیم.»
گروه ستاره شناسان با جمع بندی همه ی شواهد به این نتیجه رسید که این یک مورد نادر از "همنوع خواری ستاره ای" است.
دانشمندان بر این باورند که BP Psc در زمانی پس از ورود به مرحله ی "غول سرخ" و پف کردن (آخرین مرحله ی تکامل ستاره ای)، همسایه ی بداقبال خود را "خورده است".
به باور اخترشناسان، رصد BP Psc می تواند سرنخی از 
نحوه ی تشکیل سیارات فراخورشیدی به ما بدهد.
پرفسور کاستنر می گوید: «به نظر می رسد BP Psc نماینده ای از جهان ستارگانِ ستاره خوار است، یا چه بسا جهان ستارگان سیاره خوار... در هر صورت، این تنها نشان می دهد که محیط فضا چندان هم دوستانه نیست!»
وی توضیح داد که به احتمال قوی، همدم این غول به درون آن "افتاده" و "هضم" شده است: « ما تاکنون چنین چیزی را عملن نیافته ایم. به نظر من BP Psc نمونه ای از چنین برهم کنشی است... گمانِ کاری ما این است که ما این ستاره را درست در مرحله ای که همدمش را بلعیده و در اثر آن قرصی تشکیل شده رصد می کنیم. بخشی از بقایای همدم به درون ستاره فروافتاده و بخشی نیز با سرعت زیاد به بیرون پرتاب شده، و این چیزی است که ما می بینیم.»
یکی دیگر از دانشمندانی که بر روی این تحقیق کار می کنند یادآور می شود که این "ستاره خوار" همچنین فعالیت مغناطیسی ای را نشان می دهد؛ این فعالیت مغناطیسی می تواند توسط دینامی به وجود آمده باشد که در اثر سرعت بالای چرخش ستاره ایجاد شده، چرخشی که به نوبه ی خود، ناشی از همان فرآیند بلعیدنِ همدم است.
رودلفو مونتز جی آر، او نیز از بنیاد فناوردی روچستر می گوید: «مثل اینست که BP Psc از غذایی که خورده، انرژی گرفته باشد.»

سیاره های جدید
اخترشناسان بر این باورند که آنچه بر سر همسایه ی نگون بخت BP Pcs آمده ممکن است در شرایطی برای زمین ما نیز روی دهد.
یکی دیگر از نویسندگان، دیوید رودریگز از دانشگاه کالیفرنیا، لس آنجلس می گوید: «BP Psc به ما نشان می دهد که ستارگانی مانند خورشید ما ممکن است تا میلیاردها سال به آرامی زندگی کنند، ولی موقع رفتن، می توانند یک ستاره یا یکی دو سیاره را نیز با خود ببرند.»
اخترشناسان اکنون در حال بررسی قرص غبارِ چرخانِ ستاره هستند تا شاید سیاره های جدید در حال تولد را در آن بیابند.
به گفته ی پرفسور کاستنر: «برای درک و شناخت سیاره های فراخورشیدی که تاکنون ده ها عدد از آنها کشف شده، باید نحوه ی شکل گیری سیارات و در نتیجه جایی که باید دنبالشان بگردیم را بشناسیم... به نظر من این جسم به ویژه به این دلیل جالب توجه است که فرصتی خوب برای پیدا کردن سیاره های جوان در اطراف ستاره های پیر به ما می دهد.»

واژه نامه:
Chandra X-ray observatory - BP Piscium - Pisces - BP Psc - red giant - stellar cannibalism

منبع: BBC

ابر، پرندگان، ماه، ناهید

گاهی آسمان بالای سرمان می تواند صحنه ی یک نمایش کامل باشد. برای مثال، هفته ی گذشته، همگراییِ ماه و ناهید، منظره ای واقعی را برای مشتاقان آسمان در سراسر جهان ایجاد کرده بود. البته در بعضی مناطق، آسمان از آن هم تماشایی تر شده بود.
در این تصویر که هفته ی پیش در اسپانیا گرفته شد، هلال ماه و سیاره ی ناهید، در انتهای سمت راست، بر صفحه ی آسمان آبیِ غروب دیده می شوند. در پایینِ پیش زمینه ی تصویر، ابرهای متلاطم و تیره ی توفان زا را می بینیم و یک ابر سندانی سفید نیز بالای صحنه به چشم می خورد. لکه های سیاه روی تصویر هم توسط دسته ای از پرندگانِ در حال پرواز به وجود آمده.
البته لحظاتی کوتاه پس از ثبت این تصویر، پرندگان از صحنه خارج شدند، توفان پایان پذیرفت و ماه و ناهید نیز غروب کردند.
اینک ماه و ناهید از هم جدا شده اند، ولی ناهید را تا آخر این ماه می توان به هنگام غروب مشاهده کرد.

واژه نامه:
Moon - Venus - converge - storm cloud - anvil cloud

مارپیچ شگفت انگیز

چه چیز به ایجاد این ساختار مارپیچی شگرف (سمت چپ تصویر) منجر شده؟ هیچ کس درست نمی داند، گرچه احتمالن مربوط به یک ستاره در یک سامانه ی دوتایی است که در حال ورود به مرحله ی تبدیل شدن به "سحابی سیاره ای" و پخش شدن لایه های بیرونی جَوَش به فضاست.
این مارپیچ عظیم حدود یک سوم سال نوری پهنا داشته و تابحال 4 دور از 5 دور چرخشش را با نظمی بی سابقه کامل کرده است. با توجه به اندازه ی سرعتِ گسترشِ محاسبه شده ی این گاز مارپیچی، هر 800 سال یک بار باید لایه ای جدید تشکیل شود؛ تقریبن برابر با زمان چرخش دو ستاره به دور یکدیگر. سامانه (سیستم) ستاره ای که این مارپیچ را ایجاد کرده، معمولن به نام LL Pegasi شناخته می شود، ولی آن را AFGL 3068 نیز می خوانند. خود این ساختار غیرعادی به نام IRAS 23166+1655 فهرست بندی شده.
تصویر امروز در نور "فروسرخِ نزدیک" (near infrared - با طول موجی نزدیک نور مرئی) و توسط تلسکوپ فضایی هابل گرفته شده. دلیل تابش نور از مارپیچ معلوم نیست و به صورت یک راز باقی مانده؛ نظریه ی عمده اینست که این مارپیچ، روشناییش را از نور بازتابیِ ستاره ی همدمش می گیرد.

واژه نامه:
LL Pegasi - Spiral - binary star system - planetary nebula - AFGL 3068 - IRAS 23166+1655 - infrared - Hubble Space Telescope


نور منطقه البروجی بر فراز نامیبیا

همیشه این موقع سال در نیمکره ی شمالی، درست پیش از طلوع آفتاب،  یک مثلث غیرعادی از نور دیده می شود. این مثلث که به عنوان "فجر کاذب" (سپیده دم دروغین) نیز شناخته می شود، نور بازتابیده از ذرات غبارِ بین سیاره ای است.
در سمت راست تصویر امروز که درست پس از غروب آفتاب در نامیبیا، نیم کره ی غربی در ژوئن 2009 گرفته و به طور افقی فشرده شده، به وضوح می توان این مثلث درخشان بازتابی را دید. نوار مرکزی کهکشان راه شیری در سمت چپ، ابتدا به شکل بازتابی از نور منطقه البروجی (برجگاهی) آغاز شده و سپس یک منحنی در آسمان می سازد. لکه های کمرنگ درون کمان کهکشان راه شیری، ابرهای کوچک و بزرگ ماژلانی‌اند.
گرد و غبار منطقه البروجی عمدتن در همان صفحه ای که سیارات به دور خورشید می چرخند به دور خورشید می گردد: دایره البروج.
نور "برجگاهی" یا منطقه البروجی در این موقع سال در شمال بسیار روشن است زیرا نوار گرد و غبار بین سیاره ای (که این نور را ایجاد می‌کند)، به هنگام طلوع آفتاب تقریبن عمود بر افق است، و لایه ی ضخیم هوا نزدیک افق، نمی تواند جلوی بازتاب نسبتن درخشان نور از آن را بگیرد.
این نور همچنین برای ساکنان نیم کره ی شمالی کره ی زمین در ماه های مارس و آوریل درست پس از غروب آفتاب، شدید دیده می شود. در نیم کره ی جنوبی، نور برجگاهی را بیشتر پس از غروب آفتاب در اواخر تابستان می توان دید و بیشترین درخشش آن نیز در اواخر بهار است.

واژه نامه:
Zodiacal Light - northern hemisphere - false dawn - interplanetary dust - southern hemisphere - Milky Way Galaxy - Magellanic Clouds - ecliptic -

راکتورهای هسته‌ای باستانی در آفریقا

در دهه‌ی ۱۹۷۰ پسمانده‌های چند راکتور هسته‌ایِ تقریبا ۲ میلیارد ساله در آفریقا یافته شد.
گمان می‌رود این راکتورها به طور طبیعی پدید آمده بودند. امروزه دیگر هیچ راکتور طبیعی‌ای وجود ندارد، زیرا اورانیوم شکافت‌پذیر درون آنها واپاشیده شده و دیگر چگالی نسبی این اورانیوم کمتر از مقدار مورد نیاز برای به راه انداختن یک زنجیره‌ی پایدار واکنش هسته‌ایست.
در این تصویر سنگواره یا "فسیلِ رآکتور ۱۵" در منطقه‌ی اوکلو، کشور گابن را می‌بینید. اینجا پسمانده‌های اکسید اورانیوم (اورانینیت) را می‌توانید به شکل سنگ زردرنگ ببینید.
امروزه فرآورده‌های جانبی اوکلو برای بررسی پایداری ثابت‌های بنیادین در سنجه‌های (مقیاس‌ها) کیهانی زمان و فاصله و همچنین برای گسترش راه‌های کارآمدتر برای دفع زباله‌های هسته‌ایِ تولید شده توسط انسان به کار برده می‌شوند.


--------------------------------------------

تلگرام، توییتر و فیسبوک یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies
twitter.com/1star_7sky
facebook.com/1star7sky

واژه‌نامه:

Oklo - Nuclear Reactor - fissile uranium - Fossil Reactor 15 - Gabon - Uranium oxide - fundamental constants - nuclear waste


منبع: apod.nasa
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

کهکشان گل آفتابگردان

مسیه 63، کهکشانی درخشان در آسمان نیم کره ی شمالی است که حدود 25 میلیون سال نوری از ما فاصله داشته و در صورت فلکی باوفای سگ های تازی قرار دارد. نام فهرست بندی شده ی دیگر این کهکشان، NGC 5055 است.
مسیه 63 یک جزیره ی باشکوه کیهانی با پهنای نزدیک به 100,000 سال نوری است، تقریبن هم اندازه ی کهکشان راه شیری خودمان. این کهکشان که با نام رایج "کهکشان آفتابگردان" شناخته می شود، یک هسته ی زرد و پرنور، بازوهای مارپیچی آبی پهن، نوارها و خطوط غبار کیهانی و مناطق صورتیِ رنگ تشکیل ستاره را به نمایش گذاشته است.
این تصویر عمیق و ژرف همچنین یک کمان عظیم ولی تیره را نشان می دهد که تا درون هاله ی کهکشان، بالای صفحه ی روشنِ آن کشیده شده است. ستاره شناسان حرفه ای و آماتور با همکاری یکدیگر نشان دادند که این کمان، یک جریان ستاره ای است که در طی ادغام یک کهکشان اقماری کوچکتر با M63 ، در اثر جریان های کشندی از آن جدا شده است؛ روندی که از 5 میلیارد سال پیش آغاز شده است.
این کشف دانشمندان، بخشی از یک دسته شواهد رو به افزایش است که نشان می دهد رشد کهکشان های مارپیچی بزرگ در اثر "کهکشان خواری"، پدیده ای عادی و پیش پا افتاده در همسایگی ماست.

واژه نامه:
Sunflower Galaxy - spiral galaxy - spiral galaxy - Canes Venatici - NGC 5055 - M63 - dust lane - galactic plane - cannibalizing - island universe

برندگان عکاسی نجومی ROG

این کاج سوزنی برگ شاید یکی از کهنسال ترین درختان دنیا باشد، ولی در مقایسه با ستارگانی که در این تصویر زیبا پشت آن می درخشند، کودکی بیش نیست. تصویر که توسط عکاس آمریکایی، تام لاو (Tom Lowe) گرفته شده، موفق به کسب جایزه ی نخست رقابت های عکاسی نجومی سال در رصدخانه ی سلطنتی گرینویچ شد. لاو برای کسب این عنوان، صدها عکاس آماتور و حرفه ای از سراسر جهان را پشت سر گذاشت.
عکس تام لاو "کاج سوزنی برگ پرفروغ"، برنده ی جایزه ی جهانی امسال این رقابت ها شد.
در عکس برنده ی او، کمان کهکشان راه شیری دیده می شود که بر فراز یک درخت کاج سوزنی برگ کهنسال کمانی ساخته است.
تصور می شود این درخت در سیرا نوادا، یکی از کهنسال ترین موجودات زنده ی جهان با سنی بیش از 4,000 سال باشد.
داور مسابقه و ستاره شناس عمومی ROG (رصدخانه ی سلطنتی گرینویچ)، دکتر مارک کوکولا، می گوید: «این تصویر زیبا، به خوبی چشم انداز پرهیبت و الهام بخش آسمان شب را با زندگی روی کره ی زمین ترکیب کرده است... کاج های سوزنی برگ شاید سن زیادی داشته باشند ولی در مقایسه با نور ستارگان تابناک پشت سرشان کودکانی بیش نیستند، نورهایی که برخی از آنها حدود 30,000 سال در راه بوده اند تا به ما برسند.»
همه ی این عکس ها، از سحابی های گسترده و کهکشان های دوردست گرفته تا لطافت خورشیدِ رو به غروبِ شامگاه بر فراز یک ساحل، بازتابی از شگفتی های واقعی فضا هستند.
نزدیک تر به خانه، عکس "پرستندگان فوتون" از استیو کریستنسون، خورشید در حال غروب در ساحل کالیفرنیا را نشان می دهد. این عکس برنده ی جایزه در بخش "مردم و فضا" شد.
"یک دایره ی کامل" از دروو آرویند پارانجپای (Dhruv Arvind Paranjpye). این هندی 14 ساله برنده ی جایزه ی "عکاس نجومی جوانِ سال" شد و داوران را تحت تاثیر مهارت حرفه ایش در به تصویر کشیدن یک خورشیدگرفتگی قرار داد.
"خورشیدگرفتگی کامل سیبری" از آنتونی آییومامیتیس یک خورشیدگرفتگی تماشایی را نشان می دهد با جزئیاتی بلند و باریک از تاج خورشید دور قرص سیاه آن.
"میدان گسترده و ژرف جبار" از برنال آندرِو.
"کهکشان گرداب (M51)" از کن مکینتاش، کهکشان گرداب را نشان می دهد که به آرامی در حال بلعیدن همسایه اش است. این عکس برنده ی جایزه ی بهترین تازه وارد شد.
عکس تام لاو علاوه بر کسب جایزه ی 1000 پوندی، افتخار حضور در مراسم امروز گشایش (افتتاحیه) نمایشگاه عکس های برنده در رصدخانه ی سلطنتی گرینویچ را نیز پیدا کرد.
برندگان بخش های دیگر و برندگان جایزه های ویژه: چشم انداز قابل توجه از یک خورشیدگرفتگی کلی از آنتونی آییومامیتیس (یونان)؛ یک پانورامای بسیار دقیق از بخشی از صورت فلکی جبار شامل سه ستاره ی مشهور کمربند جبار، سحابی کله اسبی و سحابی جبار از روجلیو برنال آندرِو (آمریکا).
نمای از بالای یک صخره ی خورشید که در حال غروب پشت یک ساختار سنگی در "بیگ سور" کالیفرنیاست، توسط استیو کریستنسون (آمریکا)، این عکس، فضا را کمی به زمین نزدیک تر کرده!
و عکس کهکشان گرداب که به آرامی در حال بلعیدن همسایه ی کوچکترش است از عکاس تازه وارد بریتانیایی، کن مکینتاش نیز یک جایزه برد.
اینک در دومین سال، این رقابت ها بیش از 400 شرکت کننده را جذب کرده و در آن مشتاقان آسمان که از حیاط منزل به رصد آسمان می پردازند با عکاسان حرفه ای از نقاط گوناگونی از هانگژو در چین، نوووسیبریک در روسیه، صحرای موجاو در آمریکا، خلیج مانیل در فیلیپین و نیز از خود بریتانیا به رقابت برخاستند. از جمله داوران مسابقه، سر پاتریک مور از برنامه ی "آسمان شب" بود.
"شگفتی نخستین" از لری آندرسن
"ماه کامل انقلابی بر فراز سونیون" از آنتونی آییومامیتیس. ماه بر فراز این معبد باستانی پوزیدون، بزرگ دیده می شود.
"احاطه شده توسط فضا" از فردریک برومز، شفق قطبی را نشان می دهد که آسمان بالای یک جنگل را پر کرده است.

واژه نامه:
Astronomy Photographer of the Year - Royal Observatory - Greenwich - Whirlpool Galaxy - M51 - Orion  -  Horsehead Nebula - Orion Nebula solar eclipse

منبع: dailymail

بقایای ابرنواختر بادبان

صفحه ی کهکشان راه شیری از درون این نمای پیچیده و زیبای آسمانی می گذرد.
در لبه ی شمال غربی صورت فلکی بادبان، یک شکل موزائیکی چهار تکه دیده می شود که بیش از 10 درجه گستردگی دارد و بر رشته های گداخته ی روشنِ بازمانده از ابرنواختر بادبان متمرکز شده، ابری در حال گسترش که از انفجار یک ستاره ی سنگین به وجود آمده. نور انفجار ابرنواختری که بازمانده های "بادبان" را بر جای گذاشت، حدود 11,000 سال پیش به زمین رسید. این رویداد فاجعه بار کیهانی علاوه بر توده های رشته ی گاز گداخته (افروزه)، یک هسته ی ستاره ای چرخان فوق العاده چگال نیز بر جای گذاشت: "تپ اختر (پولسار) بادبان".
بازمانده های بادبان در فاصله ی نزدیک به 800 سال نوری از ما و احتمالن در میان بقایای یک ابرنواختر قدیمی تر به نام سحابی گام (GUM) واقع شده.

واژه نامه: Vela - Supernova - Milky Way Galaxy - glowing filament - stellar core - Vela Pulsar - Gum Nebula

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

شراره ی خشمگین خورشید

این تصویر خارق العاده، یک شراره ی توفنده و خشمگین خورشیدی را نشان می دهد که از سطح خورشید خارج شده و در حال حلقه زدن روی آنست. این حلقه ی آتش با ده ها میلیون درجه حرارت، تا ده ها هزار مایل ارتفاع دارد. این عکس ها دیروز توسط رصدخانه ی دینامیک خورشیدی (SDO) -پیشرفته ترین فضاپیمایی که تاکنون برای بررسی خورشید طراحی شده- گرفته شد. جهت تابش پرتوهای نهایت فرابنفشی که از پلاسمای در حال فوران منتشر و وارد فضا شد، به طور مستقیم به سمت زمین نبود وگرنه می توانست مخابرات و ارتباطات ماهواره ای را مختل کند.
تصویر یک زبانه ی خورشیدی که روز گذشته توسط رصدخانه ی دینامیک خورشیدی ثبت شد. 
پلاسمای فوران شده تا ده ها میلیون درجه حرارت دارد.
دانشمندان می دانند که این گونه فعالیت های خورشیدی، با کنش و تداخل با میدان مغناطیسی زمین و لایه های بالایی جو، نقش مهمی در آب و هوایی که ما روی زمین تجربه می کنیم دارد. اخیرا پژوهشگران بریتانیایی کشف کردند که فعالیت کم خورشید با یخبندان های زمستانی در اروپا ارتباط دارد. هر چند که ساز و کار آن به طور کامل مشخص نیست. امید است SDO به دانشمندان در شناخت آسیب هایی که فوران های خورشیدی به ماهوارهای مخابراتی و شبکه ها و تجهیزات برق وارد می کنند کمک کند. ماه گذشته یک "سونامی بزرگ خورشیدی" با ورود و برهم کنش با جو زمین، موجب پدید آمدن شفق یا "نورهای شمالی" در بخش هایی از بریتانیا و شمال آمریکا شد.
فوران پلاسمای فوق العاده سنگین به تابش پرتوهای "نهایت فرابنفش" منجر شد.

رصدخانه ی دینامیک خورشیدی ناسا (SDO)، در فوریه ی 2010 از کیپ کاناورال در ایالت فلوریدا به فضا پرتاب شد. انتظار می رود ماموریت 5 ساله ی این رصدخانه 550 میلیون دلار هزینه در بر داشته باشد. این فضاپیما که در ارتفاع 22,000 مایلی (35,000 کیلومتری) به دور زمین می گردد، ابعادی در اندازه ی 2.2 در 4.5 متر دارد. پنل های خورشیدی آن نیز 6.4 متر پهنا داشته و 1450 وات برق تولید می کنند.

ابزار همراه SDO به سپرهای اضافی مجهزند چرا که در خارج از کمربند محافظتی زمین در برابر پرتو قرار دارند. این فضاپیما 3 ابزار را حمل می کند که در هر دقیقه، تصاویری با کیفیت بسیار بالا از خورشید می گیرند. همچنین می تواند امواج فشار خورشیدی که به سطحش وارد می شود را نیز بررسی کند.

واژه نامه:
Solar flare - plasma - Solar Dynamics Observatory - SDO - solar activity - solar tsunami

منبع: dailymail

از خرطوم تا حباب!

خوشه های ستاره ای، سحابی های درخشان و ابرهای تاریک غبار در قیفاووس، این صورت فلکی شاهانه ی آسمان نیم کره ی شمالی به فراوانی یافت می شوند و می توانید آن ها را با جزئیات شگفت انگیز در این نمای گسترده ی آسمان دنبال کنید، نمایی که یک ترکیب موزائیکی از عکس های تلسکوپی است و حدود 17 درجه از آسمان را در بر گرفته است.
از سمت چپ و پایین که شروع کنیم، سحابی نشری بزرگ IC 1396  را می بینیم. این سحابی با صدها سال نوری پهنا، حدود 3,000 سال نوری از ما فاصله دارد. علامت مشخصه ی آن، یک شکل تاریک و پیچ خورده و پیچک مانند در آن است که به نام "خرطوم فیل" معروف شده. نزدیک به بالای میانه ی تصویر، سحابی درخشان NGC 7380 با یک خوشه ی ستاره ای در آن دیده می شود. سمت راست بالاتر NGC 7635 (سحابی حباب) و خوشه ی ستاره ای M52 را می بینیم. نگارش دیگر این تصویر با شرح مشخصات اجرام درونش را در پایان همین مطلب ببینید.
بسیاری از اجرامی که در تصویرمشخص شده اند، در نگارش دوم کاتالوگ شارپلس (Sh2) و کاتالوگ سحابی های تاریک بارنارد (B) ثبت شده اند. علاوه بر مناطق تشکیل ستاره، این مراکز نشان دهنده ی مجتمع ابرهای غول پیکر مولکولی در منطقه نیز هستند.

واژه نامه:
Cepheus - Star cluster - Elephant's Trunk - NGC 7380 - NGC 7635 - Bubble Nebula - M52 - Sharpless catalog - Sh2 - Barnard catalog - dark nebula - star formation - molecular cloud

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

سیاهچاله ی فوق درخشان

ستاره شناسان می گویند احتمالن شواهد بیشتری در تایید وجود گونه ای غیرعادی از سیاهچاله ها یافته اند.
یک گروه از دانشمندان، با بررسی نوری که از یک منبع (چشمه) شدید پرتو ایکس در یک کهکشان به فاصله ی 300 میلیون سال نوری تابیده می شود، موفق شدند میزان درخشش و فاصله ی آن را تعیین کنند. این منبع پرتو ایکس با نام HLX-1، دورترین عضو یک دسته ی غیرعادی از اجرام در فضاست که به عنوان "چشمه های فوق درخشان پرتو ایکس" شناخته می شوند. یافته های اخترشناسان تایید می کند که درخشش شدید این گونه از اجرام، احتمالن ناشی از یک سیاهچاله ی نیمه سنگین درون آنهاست.
برداشت یک هنرمند از چشمه ی HLX-1 (جرم آبی رنگ بالا و سمت چپ برآمدگی کهکشان)
در حاشیه ی کهکشان مارپیچی ESO 243-49 که خود از لبه دیده می شود.

و آنها می توانند ثابت کنند HLX-1 نه در کهکشان راه شیری خودمان قرار دارد و نه سیاهچاله ای ابَرسنگین در مرکز کهکشانی در دوردست پس زمینه است. این نتیجه همچنین تایید می کند که این جرم واقعن به همان روشنی است که تصور می شد. این یافته ها در نشریه ی علمی "مجله ی اخترفیزیک" منتشر شد.

گروه با استفاده از تلسکوپ بسیار بزرگِِ (VLT) رصدخانه ی جنوبی اروپا (ESO) در شیلی، به طیفی از نور مرئی در چشمه ی درخشان و رکوردشکن پرتو ایکس در کهکشان دوردست ESO 243-49 دست یافتند. یافته ها آنها را قادر ساخت به طور قاطعانه نشان دهند که HLX-1 در واقع درون این کهکشان قرار دارد، و نه یک ستاره ی پیش زمینه (درون کهکشان راه شیری) است و نه یک کهکشان پس زمینه.

مفهوم اصلی این کشف این است که چشمه های فوق درخشان پرتو ایکس مانند HLX-1 می توانند روشن تر از آنچه ابتدا تصور می شد باشند و دست کم پرنورترین آنها سیاهچاله هایی نیمه سنگین در دل خود دارند. یک سیاهچاله، جسمی بسیار چگال (متراکم) با میدان گرانشیِ آنچنان نیرومند است که می تواند تمام نوری که از نزدیکیش می گذرد را جذب کند و هیچ بازتابی نداشته باشد.

در حالی که اخترفیزیکدانان به وجود احتمالی دسته های نیمه سنگین از سیاهچاله ها مظنون بودند (سیاهچاله هایی با جرم میان یکصد تا صدها هزار برابر جرم خورشید)، تاکنون شواهد قابل اعتمادی از چنین سیاهچاله هایی به دست نیامده و وجود آن ها مایه ی بحث های شدید در بین ستاره شناسان شده بود. VLT به گروه پژوهشگران کمک کرد کشف HLX-1 را در طول موج های مرئی تایید کنند و فاصله ی دقیق آن را نیز اندازه بگیرند.

نویسنده ی اصلی مقاله، دکتر کلاس ویرسما از بخش فیزیک و اخترشناسی لستر می گوید: «پس از کشف اخیرمان از چشمه ی بسیار درخشان پرتو ایکس، بسیار مشتاق بودیم فاصله ی واقعی آن از زمین را بدانیم تا بتوانیم میزان تابش رادیویی تولید شده در این سیاهچاله را اندازه بگیریم... ما توانستیم در تصاویری که تلسکوپ بزرگ گرفته، یک چشمه ی کم نور در همین جایی که چشمه ی پرتو ایکس قرار دارد ببینیم، نزدیک هسته ی یک کهکشان بزرگ و درخشان... ما به یکی بودن منبع این نور با چشمه ی پرتو ایکس مشکوک بودیم، ولی برای مطمئن شدن نیاز به بررسی جزئیات نور این منبع داشتیم و برای این بررسی از تلسکوپ بسیار بزرگ در شیلی استفاده کردیم... داده ها و اطلاعاتی که از VLT به دست آوردیم، بسیار کیفیت بالایی داشتند و توانستیم در آن ها نور کهکشان بزرگ و پرنور را از نور ضعیف آن چشمه ی نوری جدا کنیم... خوشحالی ما بیشتر از آن بود که نتیجه ی اندازه گیری ها دقیقن همان بود که امیدوار بودیم: ردیابی نور ویژه ی تابیده از اتم های هیدروژن به ما در اندازه گیری دقیق فاصله ی این جسم کمک کرد... این موضوع قاطعانه ثابت کرد که سیاهچاله در واقع درون کهکشان بزرگ و درخشان واقع شده و نیز این که HLX-1 درخشان ترین چشمه ی فوق درخشان پرتو ایکسی است که تاکنون شناخته شده.»

چشمه های فوق درخشان پرتو ایکس از جمله امیددارترین نامزدها برای سیاهچاله های نیمه سنگینند که جرمی بین سیاهچاله های ستاره ای (حدود 3-20 برابر جرم خورشید) و سیاهچاله های ابَرسنگین کشف شده در مرکز بیشتر کهکشان ها (حدود 1 میلیون تا 1 میلیارد برابر جرم خورشید) دارند.

واژه نامه:
black hole - X-ray - ultra-luminous X-ray source - HLX-1 - galaxy - ESO - VLT - ESO 243-49 - intermediate mass black hole

منبع: dailymail
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

مارپیچ مرگ کیهانی

این تصویری فوق العاده از یکی از بی نقص ترین اشکال هندسیِ آفریده شده در فضاست و شکل گیری یک سحابی غیرعادی را نشان می دهد که به دور ستاره ای در صورت فلکی اسب بزرگ، در فاصله ی بیش از 3,000 سال نوری در حال چرخش است.
IRAS 23166 1655 مارپیچی از گرد و غبار است و به عنوان یک جرم "پیش سحابیِ سیاره ای" شناخته می شود، نه به این خاطر که سیاراتی در حال تشکیل در آن باشند بلکه به این خاطر که مقدمه ای برای مرگ یک سیستم ستاره ایست. 
این مارپیچ خارق العاده به وسیله ی یک سحابی ایجاد شده که ستاره ای را در بر گرفته و به دور آن می چرخد.
وقتی ستاره ای خورشیدسان به پایان زندگی نزدیک می شود، لایه های بیرونی اش پف کرده و به شکل گاز و غبار وارد فضا می شوند و در طی این روند، پوسته هایی زیبا را دور ستاره ایجاد می کنند. به گفته ی گروه هابل در آژانس فضایی اروپا:«IRAS 23166 1655 تازه دارد این روند را شروع می کند و ستاره ی مرکزی هنوز از دل پیله ی گرد و غباری که دورش را گرفته بیرون نیامده است.»
این عکس عالی توسط دوربین پیشرفته ی نقشه برداریِ تلسکوپ فضایی هابل گرفته شده و آنچه را که به نظر می رسد یک مارپیچ باریک به دور ستاره باشد نشان می دهد، ستاره ای که خود در پشت لایه ی ضخیم غبار پنهان شده است. مواد تشکیل دهنده ی مارپیچ با سرعت نزدیک به 50,000 کیلومتر در ساعت در حال حرکت به سمت خارج است. ستاره شناسان با ترکیب این سرعت و فاصله ی بین لایه ها، فاصله ی زمانی بین پوسته ها از یکدیگر را محاسبه کردند که حدود 800 سال است.
تصور می شود مارپیچ در اثر این به وجود آمده که ستاره ی مرکزی، LL Pegasi یک به اصطلاح سیستم دوتایی است و از دو ستاره تشکیل شده که یکی در حال از دست دادن موادش است و دیگری همدم آن است و هر دو به دور یکدیگر می چرخند.
ایجاد و شکل گیری سحابی سیاره ای یک بخش هیجان انگیز از تکامل ستاره ای است. ستارگانی با جرمی از حدود نصف تا 8 برابر جرم خورشید، در پایان زندگی به صورت ابرنواختر منفجر نمی شوند. در عوض پایانی شاهوار دارند؛ لایه های گاز بیرونیشان را به فضا می افشانند و ساختار پیچیده و قابل توجهی به وجود می آورند که از دید ناظر زمینی اغلب به شکل نقاشی های چشمگیر آبرنگ دیده می شوند. چنین اجرامی به نام سحابی سیاره ای یا سیاره نما شناخته می شوند چون زمانی که اخترشناس انگلیسی، ویلیام هرشل در اواخر سده ی 18 آن ها را مشاهده کرد، به دلیل ظاهر گرد و مدورشان آنها را به یک سیاره تشبیه کرد، شکلی که او از روی تجربه اش، پس از کشف اورانوس می شناخت.

واژه نامه:
spiral - IRAS 23166+1655 - planetary nebula - Pegasus - star system - European Space Agency - LL Pegasi - William Herschel

منبع: dailymail

شیرجه ی یک کهکشان

دلیل ایجاد این حلقه های کم نور اطراف این کهکشان مارپیچی چیست؟ شاید به این خاطر به وجود آمده اند که این کهکشان، NGC 4911، در حالی که به درون خوشه ی عظیم کهکشانی گیسو فرو می رود، توسط کهکشان های همسایه نیز کشیده می شود. اگر NGC 4911 سرانجامی مانند بیشتر کهکشان های خوشه ی گیسو داشته باشد، تبدیل به یک کهکشان بیضوی زردرنگ خواهد شد که نه تنها لایه های بیرونی اش، بلکه گاز، غبار، و همه ی کهکشان های اقماری اطرافش را نیز از دست خواهد داد. گرچه هم اینک نیز این روند آغاز شده است.
در تصویر ژرف امروز که از تلسکوپ فضایی هابل به دست آمده، هسته ی پرنور NGC 4911، بازوهای مارپیچی تاب خورده و از شکل افتاده با رشته های تیره ی غبار، خوشه های ستارگانِ تازه تشکیل شده، حلقه های محو و غیرعادی بیرونی، کهکشان های همدم کوچک، و حتی خوشه های کروی ستاره ای را می توان دید.
در دوردست های تصویر، چندین کهکشان خارج از خوشه که متعلق به دوران آغازین تشکیل کیهانند به چشم می خورند، بعضی از آن ها را از لا به لای NGC 4911 نیز می توان دید.
خوشه ی کهکشانی گیسو بیش از 1,000 کهکشان را در بر دارد که آن را تبدیل به یکی از سنگین ترین اجرامی که تاکنون شناخته شده کرده اند. NGC 4911 را می توان در پایین، سمت چپِ مرکز این خوشه ی عظیم یافت.

واژه نامه:
NGC 4911 - spiral galaxy - Coma Cluster - elliptical galaxy - globular cluster - Hubble Space Telescope

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

Blogger template 'Browniac' by Ourblogtemplates.com 2008

بالای صفحه