جهان پیش از انفجار بزرگ نیز وجود داشته

دانشمندان می گویند به شواهدی دست یافته اند که نشان می دهد کیهان پیش از مهبانگ (انفجار بزرگ، بیگ بنگ) نیز وجود داشته است.

دایره های هم مرکزی که در تابش ریزموج (میکروویو) زمینه ی کیهانی -(CMB)، تابشی به جا مانده از مهبانگ - کشف شده، از رویدادهایی گواهی می دهد که در زمانی پیش از زمانی که به باور بیشتر دانشمندان، آغاز پیدایش کیهان است رخ داده است. این کشف جنجال برانگیز به وجود جهانی اشاره دارد که بر خلاف باور رایج، 13.7 میلیارد سال پیش آغاز نشده، بلکه چرخه ای ازلی و بی آغاز است. این کشف را دانشمند بزرگ، پرفسور راجر پنروز از دانشگاه آکسفورد و پرفسور واهه گورزادیان از دانشگاه ایالتی ایروانِ ارمنستان در وبسایت arXiv.org منتشر کردند.
نقشه ای از تابش زمینه ی کیهانی (CMB) در جهان با دایره هایی که نشان دهنده ی رویدادهای پیش از مهبانگند.
بیشتر دانشمندان بر این باورند که جهان در پی مهبانگ (بیگ بنگ) و در زمانی حدود 13.7 میلیارد سال پیش به وجود آمده. حدود 300 میلیون سال پس از آن نیز ستارگان و کهکشان ها شکل گرفتند، خورشید ما نزدیک به 5 میلیارد سال پیش به دنیا آمد، و آغاز پیدایش زندگی روی زمین نیز تقریبن 3.7 میلیارد سال پیش بود. قدمت تابش زمینه ی کیهانی به 300,000 سال پس از مهبانگ می رسد و اکنون دمای این تابش پایین آمده و به حدود -270 درجه ی سانتی گراد رسیده است.

ولی بر طبق استدلال های پنروز و گورزادیان، شواهدی که توسط کاوشگر ناهمسانگرد ریزموج ویلکینسون ناسا (Wilkinson Microwave Anisotophy Probe) از دل تابش زمینه بیرون کشیده شده، نشان ها و آثاری را در این تابش ها نشان می دهد که سنشان از عمر مهبانگ فراتر می رود. آنها می گویند 12 نمونه از دایره های هم مرکز، برخی با 5 حلقه یافته اند که نشان می دهد جسم مربوطه، 5 رویداد سهمگین را در تاریخش پشت سر گذاشته. حلقه ها در اطراف خوشه های کهکشانیی دیده شده اند که تابش زمینه در آنها به شکل عجیبی نوسان کمی دارد.

ظاهرن این پژوهش، نظریه ی فراگیر "انبساط کیهان" در مورد آغاز کیهان را به چالش می‌کشد. نظریه ای که طبق آن، جهان پس از مهبانگ آغاز شد و تا زمانی در آینده به گسترش ادامه خواهد داد. به باور آنها، این دایره ها، اثر و مُهرِ امواج بسیار خشن گرانشی است که در اثر برخورد سیاهچاله های ابَرسنگین در زمانی پیش از آخرین مهبانگ به وجود آمدند. آنها می گویند که این بدان معناست که کیهان در دورانی ازلی سیر می کرده که سرشار از مهبانگ ها و برخورد سیاهچاله های اَبَرسنگین بوده است.
پرفسور پنروز معتقد است که نظریه ی تازه از "کیهان شناسی چرخه های همدیس" (conformal cyclic cosmology) بدین معناست که سیاهچاله ها سرانجام همه ی ماده ی موجود در کیهان را مصرف کرده و به پایان خواهند برد.

طبق این نظریه، با پایان کار سیاهچاله ها (و مصرف همه ی مواد کیهان)، تنها چیزی که باقی می ماند، انرژی خواهد بود؛ انرژی ای که منجر به مهبانگ یا انفجار بزرگ بعدی و آغاز دورانی دیگر خواهد شد.

پرفسور پنروز به BBC گفت: «در نظام مطرح شده توسط من، نمایی انبساطی وجود دارد ولی نه در این دوره ی کیهانی. من از این اصطلاح برای توصیف دوره ی زمانی میان مهبانگ تا آینده ای دور استفاده می کنم. من ادعا می کنم که این دوره ی کیهانی، بخشی از یک رشته رویداد پیاپی است و آینده ی دورِ دوره ی پیشین، به گونه ای همان انفجار بزرگی بود که کیهان ما از آن ایجاد شد.»

واژه نامه:
Universe - imprint - Big Bang - Concentric circle - cosmic microwave background radiation - CMB - aeon - Roger Penrose - Vahe Gurzadyan - Wilkinson Microwave Anisotophy Probe - inflationary - gravitational radiation waves - supermassive black hole - conformal cyclic cosmology

منبع: dailymail

کمربند مشتری دوباره نمایان شد

چرا ابرهایی که بر فراز مشتری قرار دارند و به همراه آن می چرخند، ناپدید شده و باز نمایان می شوند؟ دلیل اصلی ماجرا هنوز ناشناخته مانده، ولی کارشناسانِ آب و هوای سیارات (هواشناس سیاره ای) در حال دستیابی به آگاهی های تازه ای از آنچه روی می دهد هستند. اوایل امسال، کمربند استوایی جنوبی مشتری (SEB) به شکل غیرمنتظره ای ناپدید شد (خبرش را اینجا بخوانید). نخست، ستاره شناسان آماتوری که به شکل تمام وقت به رصد مشتری می پرداختند متوجه این تغییر شدند. پیشتر، تغییر رنگ هایی در نوار استوایی جنوبی دیده شده بود ولی تغییرات با چنین جزئیاتی به ثبت نرسیده بود. رصدها و مشاهدات حرفه ای و کارشناسانه نشان داد که ابرهایی با پایه ی آمونیاک و به رنگ روشن در ارتفاعات بالای مشتری و بر فراز کمربند تیره شکل گرفته بودند (این کمربند تیره، خود از ابرهای تیره ای که در ارتفاع پایین تر قرار دارند تشکیل شده. م). اکنون این ابرهای روشن پراکنده شده اند و در نتیجه ابرهای تیره ی پایینی دوباره آشکار شده اند.
این تصویر دو هفته پیش گرفته شد و نمای "انتهای فروسرخ" (فروسرخ دور) از بخشی از مشتری که آن بخش را در رنگ سرخ کاذب نشان می دهد، سامانه ی توفانی قدرتمندی را نمایان کرده که بر فراز کمربندِ تیره ی دوباره آشکار شده فعال است. رصدهای بیشتر از نمایشِ در حال اجرای ابرهای مشتری انجام خواهد شد که به دانسته های ما از آن خواهد افزود.

واژه نامه:
Dark Belt - Jupiter - cloud - planetary meteorologist - Southern Equatorial Belt - SEB - ammonia-based - far infrared - false-color - storm system

پرتوهای پادشفق بر فراز کلرادو

در افق چه روی داده است؟
این صحنه ممکن است کمی فراطبیعی به نظر بیاید، ولی در واقع چیزی نیست جز یک خورشید در حال غروب و چند تکه ابر که در جای مناسبی قرار گرفته اند.
آنچه در تصویر می بینید، پرتوهای "پادشفق" یا "ضدشفق" است. برای آشنایی با این پرتوها، از پرتوهای شفق معمولی آغاز می کنیم.
پرتوهای شفقی همیشه با تابش نور خورشید از میان تکه های ابر دیده می شوند. گرچه نور خورشید در واقع در راستای خط راست حرکت می کند، ولی مسیر این خطوط در آسمانِ کروی به شکل دایره های بزرگ دیده می شود. بنابراین، چنین به نظر می رسد که پرتوهای شفقی ناشی از خورشید در حال غروب (یا طلوع)، در سمت دیگر آسمان به هم می رسند. همین پرتوها وقتی در نقطه ی مقابل خورشید، یعنی در فاصله ی 180 درجه از خورشید به هم می رسند، به نام پرتوهای پادشفق یا ضدشفق شناخته می شوند.
در تصویر امروز، یک دسته پرتوی پادشفقِ به هم رسیده را می بینیم که در سال 2001 خارج از بولدر، کلرادوی آمریکا و از درون یک اتومبیل در حال حرکت گرفته شده است.

واژه نامه:
Anti crepuscular - Colorado - Sun - cloud - crepuscular ray - sunlight - spherical sky - great circle - anti-solar point

رودی از ستاره

در حدود 40 میلیون سال آن سوتر از زمین، کهکشان مارپیچی NGC 4216 که از لبه دیده می شود واقع شده با طول حدود 100,000 سال نوری، تقریبن هم اندازه ی کهکشان راه شیری خودمان. این کهکشان در خوشه ی کهکشانی فشرده ی سنبله قرار دارد و آن را در مرکز این تصویر تلسکوپی ژرف می بینید. از جمله دیگر اعضای خوشه که در تصویر دیده می شوند، NGC 4206 (سمت راست) و NGC 4222 می باشند.
NGC 4216 نیز همچون دیگر کهکشان های مارپیچی عظیم از جمله راه شیری، با بلعیدن کهکشان های کوچک اقماری در حال رشداست. در واقع، در این عکس نیز این مساله دیده می شود. کهکشان های اقماریی که هنوز با NGC 4216 فاصله دارند و جریان کم نور ستارگانشان را می بینیم که به اندازه ی چند هزار سال نوری وارد هاله ی کهکشان NGC 4216 شده اند. این تصویر بخشی از کاوشی بود که طی آن ستاره شناسان به جستجوی جریان های ستاره ای در کهکشان های مارپیچی همسایه پرداختند. عکس با استفاده از یک تلسکوپ کوچک و دوربین عکاسی گرفته شده که قدرت کافی برای آشکار کردن ترکیبات کشیده و کم نور را داشت.
موفق شدید جریان ستارگان را در عکس تشخیص دهید؟ اگر نتوانستید آن را ببینید، به نگاتیو تصویر توجه کنید. در این نگاتیو، جریان ستارگان را به راحتی به شکل نوار سیاهی روی پس زمینه ی سفید می بینید.

واژه نامه:
Star Stream - NGC 4216 - edge-on - spiral galaxy - Milky Way - Virgo - Galaxy Cluster - NGC 4206 - NGC 4222 - cannibalizing - satellite galaxy - halo - negative view

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

کشف اکسیژن در یکی از ماه های کیوان

دانشمندان اعلام کردند که ره آ، دومین ماه بزرگ کیوان، جَوی رقیق از اکسیژن و دی اکسید کربن دارد.
کشفیات تازه طی ماموریت کاسینی - هویگنس ناسا انجام شد و نخستین بار است که یک فضاپیما شواهدی مستقیم از یک جَو اکسیژنی بر روی جهانی غیر از زمین به دست می آورد. دستگاه ها و تجهیزات نصب شده بر کاوشگر کاسینی که به دور کیوان و ماه هایش می گردد، وجود فراسپهر (اگزوسفر) دور این ماه را تایید کردند.
ره آ، ماه کیوان، جَوی سرشار از اکسیژن و دی اکسید کربن دارد.
در این ماموریت کشف شد که جو ره آ، دومین ماه بزرگ کیوان با قطر 1500 کیلومتر، بسیار رقیق است و توسط ذرات پرانرژی که سطح یخی آن را بمباران می کنند و اتم ها، مولکول ها و یون ها را به درون جو پرتاب می کنند به وجود آمده و نگه داشته می شود. این کشفیات امروز در نشریه ی Science منتشر شد. چگالی این اکسیژن در حدود 5 تریلیون بار کمتر از چگالی اکسیژن جو زمین است.
دکتر بن تئولیس، رئیس گروه نویسندگان از بنیاد پژوهشی جنوب غرب (Southwest Research Institut) در سن آنتونیو می گوید: «نتایج جدید نشان می دهد که شیمی فعال و پیچیده ی اکسیژن، در سراسر سامانه ی خورشیدی و حتی کل کیهان، رایج و مشترک است. چنین شیمی ای می تواند پیش نیاز زندگی باشد. همه ی شواهد به دست آمده از کاسینی حکایت از آن دارد که ره آ بسیار سرد بوده و تا جایی که می دانیم، عاری از آب مایع که لازمه ی زندگی است می باشد.»
دکتر گرینت جونز، از آزمایشگاه علوم فضایی UCL Mullard می گوید: «کشف این جو رقیق و شکننده، اطلاعات کلیدی و اساسی از اثر شیمیایی تابشِ پرتو بر سطوح یخی در کیهان به ما می دهد.»
نمای گرافیکی که میزان اکسیژن در هر متر مربع را در جو رقیق ره آ نشان می دهد. این مقدار، در سمت روز ماه بیشتر می شود.
جو رقیق ره آ، آن را در منظومه ی کیوان، یگانه شاخته است. تیتان (ماه دیگر کیوان) جو بسیار غلیظی از نیتروژن - متان با مقدار بسیار اندکی دی اکسید کربن و اکسیژن دارد.
اندازه گیری های تجهیزات فضاپیما، چگالی بیشینه ی اکسیژن ره آ را در حدود 1 میلیارد مولکول در هر فوت مکعب نشان داد. چگالی بیشینه ی دی اکسید کربن نیز حدود 600 میلیون مولکول در هر فوت مکعب بود.
ذراتی که در میدان مغناطیسی کیوان وجود دارند، با چرخش سیاره به سطح ره آ برخورد می کنند. با برخورد آن ها به نیم کره ی این ماه، مولکول های موجود در سطح آن را می شکنند و از این طریق باعث ایجاد مولکول های اکسیژن می شوند.
پرفسور اندرو کوتس از UCL می گوید: «به نظر می رسد اکسیژن "ره آ" از آب یخ زده ی روی سطحش ناشی می شود، زمانی که میدان مغناطیسی کیوان به دور این ماه می پیچد، بارانی از ذرات پرانرژیِ به دام افتاده در این میدان بر سر ره آ می بارد.»
دی اکسید کربن نیز می تواند همچون دنباله دارها نتیجه ی "یخ خشکی" باشد که از سحابی کهن خورشیدی (سحابی که خورشید از آن به وجود آمد) در ره آ به جای مانده، و یا مثل اکسیژن، در اثر فرآیند تابش پرتو بر مولکول های آلی موجود در آب یخ زده ی ره آ تولید شده باشد. دی اکسید کربن همچنین می تواند از مواد غنی از کربنی آمده باشد که به وسیله ی شهاب سنگ های کوچک که سطح ره آ را بمباران می کنند در آن ذخیره شده.

واژه نامه:
Oxygen - Saturn - Nasa - atmosphere - O2 - Rhea - carbon dioxide - Cassini-Huygens - exosphere - density - chemistry - solar system - Titan - nitrogen-methane - energetic particles - magnetic field - dry ice - solar nebula - comet - organic molecule - meteors

منبع: dailymail

سحابی شعله از نمای نزدیک

سحابی شعله مسلمن از آتش درست نشده. رنگ سرخ این سحابی که با نام NGC 2024 نیز شناخته می شود، ناشی از تابش اتم های هیدروژن در لبه ی مجموعه ابر مولکولی غول پیکر جبار در فاصله ی 1,500 سال نوری است. اتم های هیدروژن، الکترون از دست داده و "یونیده" شده اند و با کسب دوباره ی الکترون، شروع به تابش می کنند. ولی چه چیز باعث یونیده شدن این اتم ها می شود؟ در این تصویر نمای نزدیک، رگه ی تاریک مرکزی از غبار جذب کننده ی میان ستاره ای، در برابر تابش هیدروژن دیده می شود و در واقع منبع واقعی انرژی سحابی شعله را از دید تلسکوپ ها در محدوده ی نور مرئی، پنهان کرده است. پشت رگه ی تاریک، خوشه ای از ستارگان جوان و داغ قرار گرفته که در طول موج فروسرخ از پشت غبار تیره نیز دیده می شود. چشمه (منبع) احتمالی تابش پرانرژی فرابنفشی که باعث یونیدن گاز هیدروژن در سحابی شعله می شود، یک ستاره ی جوان و سنگین در این خوشه است.

واژه نامه:
Flame Nebula - NGC 2024 - hydrogen atom - Orion - molecular cloud - ionized - electron - dark lane - interstellar dust - silhouette - infrared - wavelength - ultraviolet

ترکیب هنری از غبار

این ترکیب هنری از غبار کیهانی که تقریبن 2 درجه از آسمان را پوشانده است، نزدیک مرز دایره البروجی صورت فلکی حمل (بره) و صفحه ی کهکشان راه شیری واقع شده است.
پایین و سمت راست این نمای باشکوه آسمان، یک سحابی بازتابی غباری و آبی رنگ با فاصله ی تقریبن 1,000 سال نوری از زمین دیده می شود که ستاره ای درخشان به نام "ون دن برگ 13" (vdB 13) را در بر گرفته. در فاصله ی برآورد شده، این بوم نقاشی کیهانی، بیش از 30 سال نوری گستردگی دارد. vdB 16 نیز بالا سمت چپ پوشیده در نور پراشیده ی آبی رنگ دیده می شود. چند سحابی غبار تاریک نیز در گوشه و کنار تصویر پخش شده اند.
نزدیک لبه های یک ابر مولکولی بزرگ، ستارگان نوزاد و اجرام ستاره ای جوان یا همان پیش ستاره ها از دید دوربین های جستجوگر اپتیکی (کاوشگر در محدوده ی نور مرئی) پنهان شده اند. پیش ستاره ها در نقاط چگال ابر مولکولی و با رُمبش و متراکم شدن ابر در آن مناطق در اثر نیروی خودگرانش به وجود می آیند.

واژه نامه:
stardust - Aries - Milky Way - reflection nebula - van den Bergh 13 - vdB 13 - cosmic canvas - vdB 16 - molecular cloud - young stellar object - protostar - optical telescope - self-gravity

رقص نور در آسمان

آیا تاکنون یک شفق قطبی را دیده اید؟
خورشید طی سه سال گذشته به شکل غیرمنتظره ای آرام بود و از این رو، شفق های ناشی از انفجارهای آن نیز به شکل غیر معمولی اندک بود. ولی به تازگی خورشیدِ ما دوباره فعالیتش رو به افزایش نهاده و نمایشگاهی از لکه های خورشیدی، شراره ها، و فوران تاج خورشیدی را به راه انداخته است. فعالیت های خورشیدی از این نوع، ذرات باردار را به درون فضای سامانه ی خورشیدی (منظومه ی شمسی) می فرستند که برخی از آنها می توانند باعث ایجاد شفق روی زمین شوند.
ویدئوی امروز، شفقی تماشایی را بر فراز Tromsø، نروژ نشان می دهد که به روش time-lapse (فیلمبرداری با تاخیر زمانی) فیلمبرداری شده و اکنون آن را با حرکت تند می بینید. پرده های نورانی شفق، باورود ذرات پرانرژی به جو زمین و یونیدن مولکول های هوا در لایه های بالای جو نمایان می شوند. این پرده ها معمولن سبزرنگ بوده و حرکتی روان و موجدار و رقصان دارند.
فعالیت بیشینه ی خورشید که در آینده آغاز می شود، می تواند فرصت هایی برای تماشای شفق های دیدنی در طی سه سال آینده فراهم کند.
واژه نامه:
Aurora - Norway - frequency - Sun - dormant - sunspot - flare - coronal mass ejection - Solar activity - charged particle - Solar System - timelapse - atmosphere

منبع: http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap101124.html
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

پرتاب گلوله های برف از دنباله دار

فواره های غیرعادی ای بر سطح دنباله دار هارتلی 2 کشف شده است. فضاپیمای EPOXI در حین گذرش از کنار این دنباله دار در اوایل ماه، تصاویری با جزئیات بی‌سابقه از این فواره‌ها  ثبت کرد. در تصویر امروز، فواره‌ها را که در نور خورشید روشن شده اند، در حال فوران از سطح کوه یخِ 2 کیلومتری می بینیم. این کوه یخِ در حال فروپاشی، در مداری میان زمین و مشتری به دور خورشید می گردد.
دنباله دار هارتلی 2 همین تازگی با نزدیک شدن به خورشید و گرم شدنش در اثر نور آن، فعال (و قابل دیدن) شد. تحلیل های اولیه از تصاویری مانند این تصویر، اشاره به این دارد که ناحیه های صاف در اطراف میانه ی دنباله دار، متخلخل بوده و قطره های یخ زده ی آب که از حفره های آن بیرون زده اند، مستقیمن از همان جا بخار شده و وارد فضا می شوند.
ولی بر خلاف انتظار، به نظر می رسد مناطق ناهموارِ دو سرِ دنباله دار فواره هایی از دی اکسید کربن دارند که گلوله های برف کرکی و نرم را از هسته ی دنباله دار به فضا می فرستند؛ گلوله هایی که بزرگی برخی از آن ها به اندازه ی یک توپ بسکتبال است. تصور می شود بسیاری از نقطه های روی این تصویر، گلوله ی برف باشند.
بررسی این فواره های غیرعادی همچنان ادامه خواهد داشت، و ممکن است سرنخ های بیشتری از چگونگی شکل گیری و نموِ دنباله دارها و سیارک ها طی سال های آغازین سامانه ی خورشیدی به دست بدهد. دنباله دار هارتلی 2 به آرامی در حال تبخیر است و شاید طی 1,000 سال آینده به کلی فروبپاشد و از بین برود.

واه نامه:
-Jet - Comet - Hartley 2 - EPOXI - iceberg - Jupiter - porous - leak - frozen water - carbon dioxide - snowball - asteroid - Solar System

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

همنوع خواری برای جوان ماندن

تاکنون تصور می شد همه ی کهکشان ها، ستارگان درونشان را خود، میلیاردها سال پیش به وجود آورده اند. ولی دانشمندان کشف کرده اند که کیهان روشی غیرمعمول برای باززایی و احیای کهکشان های پیرتر دارد: کهکشان خواری یا کانیبالیسم!
مشاهدات تازه به وسیله ی تلسکوپ هابل نشان می دهد که کهکشان های بیضی گون همچنان بخشی از نیروی جوانیشان را حفظ کرده اند که آن را مدیون برخورد و مواجهه با کهکشان های کوچکترند.
کهکشان بیضی گون NGC 4150 با بزرگنمایی هسته اش
تصاویر هسته ی کهکشان NGC 4150، گرفته شده در "فرابنفش نزدیک" و توسط دوربین میدان باز 3 (Wide Field Camera 3)، جریان هایی از غبار و گاز و انبوه خوشه های جوان و آبی رنگ را آشکار کرده که کمتر از 1 میلیارد سال از پیدایششان می گذرد. شواهد نشان می دهد که که این ستاره زایی در اثر ادغام با یک کهکشان کوچک آغاز شده است.
بررسی ها و مطالعات تازه به تقویت این دیدگاهِ در حال رشد کمک می کند که طبق آن، بیشتر کهکشان های بیضی گون  (بیضوی) دارای ستارگان جوان هستند که به کهکشان های پیرتر زندگی جدید می بخشند.
مارک کروکت از دانشگاه آکسفورد و سرپرست گروه رصدی هابل می گوید: « تصور می شد همه ی ستارگان کهکشان های بیضوی، میلیاردها سال پیش به وجود آمده اند و آنها همه ی گاز درون خود را برای ساخت ستارگان تازه مصرف کرده اند. (ولی) اکنون ما شواهدی از زایش ستارگان تازه در بسیاری از کهکشان های بیضی گون یافته ایم. سوخت مورد نیاز برای زایش اغلب این ستارگان از بلعیده شدن کهکشان های کوچک تر به دست آمده.»
کروکت می افزاید: «این مشاهدات، این نظریه را تقویت می کنند که کهکشان ها در اثر برخورد با کهکشان های کوچک تر در میلیاردها سال پیش، خود را تقویت و نوسازی کرده اند. NGC 4150 نمونه ای چشمگیر از یک رویداد رایج در دوره های آغازین کیهان در حیاط پشتی کهکشان ماست.»
کهکشان دوردست با یک کهکشان کوچک تر برخورد کرده و زایش ستارگان تازه را آغازیده است.
تصاویر هابل فعالیت های آشفته را در ژرفای درون هسته ی کهکشان نشان می دهد. خوشه های ستارگان جوان و آبی به دور مرکز کهکشان حلقه زده اند که همراه با کهکشان می چرخد. این زایشگاه ستاره ای حدود 1,300 سال نوری گستردگی دارد. رگه های بلند غبار در برابر نور زرد هسته، تاریک و روشن دیده می شوند. خود هسته ترکیبی است از دسته های ستارگان پیرتر. کراکت و گروهش با تجزیه و تحلیل نور ستارگان، محاسبه کردند که شکوفایی و زایش ستارگان از حدود 1 میلیارد سال پیش آغاز شده که در تاریخ کیهانشناختی، زمانی نسبتن جدید به حساب می آید. روند ستاره زایی در این زایشگاه کهکشان، از آن زمان تاکنون کندتر شده است.
ژوزف سیلک، از دانشگاه آکسفورد و یکی از اعضای گروه می گوید: «ما در حال تماشای این کهکشان در زمانِ پس از ستاره‌زاییِ عمده و اصلی می باشیم. از بین این ستارگان، سنگین ترین ها تاکنون از بین رفته اند. جوان ترین ها سنی بین 50 تا 300-400 میلیون سال دارند. مقایسه کنید با ستارگان کهکشان که در حدود 10 میلیارد سال از عمر هر یک می گذرد.»
برخوردی که به این ستاره زایی انجامید، مشابه برخورد آینده ی کهکشان ما با ابر بزرگ مآزلانی خواهد بود. طی این برخورد، کهکشان ما ابر ماژلان را خواهد بلعید.
سوگاتا کاویراج، از کالج سلطنتی لندن و یکی از اعضای گروه می گوید: «به باور ما، ادغام با یک کهکشان کوچک و پر از گاز در حدود 1 میلیارد سال پیش، سوخت مورد نیاز جهت تشکیل ستارگان تازه را برای NGC 4150 تامین کرد. فراوانی فلزات (که عناصری سنگین تر از هیدروژن و هلیم اند) در ستارگان جوان بسیار پایین است که می تواند نشان دهنده ی پایین بودن سطح فلزات در کهکشان کوچکِ برخورد کرده باشد. این اشاره به کهکشانی کوتوله، با جرمی در حدود یک دوازدهم خود NGC 4150 دارد.»
بنا به گفته ی اخترشناسان، برخورد و ادغام با چنین کهکشان های کوچکی، بسیار رایج تر از برخورد دو کهکشان بزرگ است. در برابر هر یک برخورد بین دو کهکشان بزرگ، می تواند 10 برخورد کوچک روی بدهد. برخوردهای بزرگ راحت تر نیز دیده می شوند چرا که آتش بازی خارق العاده ای به راه می اندازند: کهکشان های از شکل افتاده، نوارهای بلند و طولانی گاز، و ده ها خوشه ی ستاره ای جوان.
در مقابل، برخوردهای کوچک را سخت تر می توان ردیابی کرد چرا که رد نسبتن کمی از خود به جا می گذارند.

واژه نامه:
cannibalism - NASA - Hubble - galaxy - Wide Field Camera 3 - NGC 4150 - elliptical

منبع: dailymail

تپه های شنی بهرام

این یک تصویر تلسکوپی است یا میکروسکوپی؟ 
شاید این نکته برای یافتن پاسخ کمک کند: اگر اشکال تیره، "باکتری" باشند، بزرگی هر یک به اندازه ی یک زمین فوتبال خواهد بود!
در واقع آنچه دیده می شود، تپه های بزرگ شنی بر سطح دهانه ی پرکتور (Proctor) روی سیاره ی بهرام (مریخ) می باشند. این تصویر توسط دوربین هایرایز (HiRISE- آزمایشگر علمی تصویربرداری با کیفیت بالا)، نصب شده بر روی مدارگرد شناسایی بهرام (MRO) گرفته شده. این مدارگرد، یک فضاپیمای روباتیک است که در حال حاضر به دور سیاره می گردد. این تپه های شنی موجدار و تیره توسط تخته سنگ های روشن تری در بر گرفته شده اند. احتمالن زمان شکل گیری تپه ها، بسیار تازه تر از تخت سنگ هاست و تصور می شود در اثر بادهای فراگیر، به آرامی جابجا می شوند.
تپه ها به دنبال ارتباط پیچیده ی میان بادهای شدید بهرام و سطح شنی آن شکل می گیرند. نخستین بار 35 سال پیش، فضاپیمای مارینر9 تپه هایی مشابه را در دهانه ی Proctor مشاهده کرد.

واژه نامه:
Dune - Proctor Crater - Mars - telescope - microscope - bacteria - football field - HiRISE camera - Mars Reconnaissance Orbiter - MRO - rippled - Mariner 9

قلعه ی ستارگان

به دلایل ناشناخته، برخی از سنگین ترین ستارگانی که تاکنون کشف شده، در NGC 6357 در حال شکل‌گیری‌اند. یکی از این ستارگان، نزدیک مرکز NGC 6357 و بر فراز یک دژ میان ستاره ای واقع شده است. این قلعه توسط نور پرانرژی خودِ ستاره، در دل گاز و غبار اطراف شکل گرفته است. 
در سحابی بزرگ تر، در اثر برهم کنش های مرکب و پیچیده ی بادهای میان ستاره ای، فشار امواج تابشی، میدان های مغناطیسی، و گرانش، ساختارهایی با الگوی بغرنج ایجاد شده. درخشش سراسر سحابی، ناشی از تابش گاز هیدروژن یونیده است.
NGC 6357 که در نزدیکی سحابیِ آشکارترِ "پنجه ی گربه" قرار دارد، جایگاه خوشه ی باز ستاره ای Pismis 24 نیز می باشد که خود منزلگاه بسیاری از این ستارگان آبی و فوق‌العاده درخشان است.
گستردگی بخش مرکزی NGC 6357 نزدیک به 10 سال نوری است و در فاصله ی حدود 8,000 سال نوری، در صورت فلکی کژدم (عقرب) قرار دارد.

واژه نامه:
NGC 6357 - massive star - castle - nebula - interstellar wind - radiation pressure - magnetic field - gravity - ionized hydrogen gas - Cat's Paw - Pismis 24 - Scorpion

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

پنج گانه استفان

"پنج گانه ی استفان" یا "Stephan's Quintet"، نخستین گروه فشرده ی کهکشانی بود که مورد شناسایی قرار گرفت. این گروه را در این تصویر جذاب و چشم نواز که از ترکیب داده های موجود در بایگانی گسترده ی هابل به دست آمده است می‌بینید.
فاصله ی این گروه از ما، 300 میلیون سال نوری است ولی تنها چهار تای آن ها درگیر رقص کیهانی ای هستند که ناشی از رویارویی و برخورد نزدیک و پشت سر هم آنهاست. کهکشان جدا افتاده ی پنجم را به راحتی می توان در عکس تشخیص داد. 4 تای دیگر (7318A ،NGC 7319 ،7318B و 7317) که در حال برخوردند، همگی نمایی به کلی زردرنگ داشته و حلقه ها و دنباله هایشان در اثر جریان های خرد کننده ی گرانشی در حال از شکل افتادن است. ولی کهکشان آبی رنگ بزرگ تر، NGC 7320، به ما بسیار نزدیک تر از 4 تای دیگر است. فاصله اش از ما 40 میلیون سال نوریست و جزو گروه در حال برخورد نمی باشد. در واقع، ستارگانِ این کهکشانِ پیش زمینه را در تصاویر شفاف هابل، به طور جداگانه و تک تک می توان دید، که نشان دهنده ی اینست که این کهکشان بسیار به ما نزدیک تر است (چون تصویر بر روی کهکشان نزدیک تر (آبی) تنظیم شده و 4 کهکشان دورتر، کمی مات شده و ستارگانشان واضح نیست. - م).
پنج گانه ی استفان را می توان در صورت فلکی بلندپرواز اسب بالدار (فرس اعظم) یافت.

واژه نامه:
Stephan's Quintet - galaxy group - Hubble - NGC 7319 - 7318A - 7318B - 7317 - gravitational tide - NGC 7320 - Pegasus

سحابی های صلیب شمالی

در این نمای گسترده ی آسمان، منطقه ای زیبا و شلوغ از سحابی هایی را می بینیم که در طول صفحه ی کهکشان راه شیری پخش شده اند.
تصویر، ابرهای غبار کیهانی را در ناحیه ای به گستردگی 25 در 25 درجه در مرکز "صلیب شمالی" (صورتک (الگوی ستارگان یا Asterism) معروف صورت فلکی ماکیان (دجاجه)) نشان می دهد. ستاره ی ابَرغول داغ و پرنور دنب در بالای صلیب، صدر (صدرالدجاجه) نزدیک مرکز، و ستاره ی زیبای آلبیرو (منقار دجاجه) نیز در گوشه ی تصویر و بر روی قُطر دیده می شود. نقشه ی همه ی این ویژگی ها که  مورد علاقه ی تورهای رصدی نیز هستند، به اضافه ی سحابی های نشری آمریکای شمالی و پلیکان، سحابی پروانه (IC 1318)، و سحابی های هلال و پرده را در تصویر پایین می توانید ببینید.
سحابی شمالی تاریک گونی زغال توسط نور ابرهای درخشان میان ستاره ای و میدان های شلوغ پرستاره مشخص شده است. این سحابی بخشی از ابرهای غبار تاریک است که "شکاف بزرگ" یا Great Rift را در کهکشان راه شیری به وجود آورده اند.
همه ی این ابرها و سحابی های صلیب شمالی در فاصله ی 2,000 سال نوری از ما و نیز همراه با خورشید خودمان، در یکی از بازوهای مارپیچی کهکشان، به نام بازوی شکارچی (جبار) قرار دارند.

واژه نامه:
Northern Cross - Milky Way Galaxy - asterism - Cygnus - supergiant - Deneb - Sadr - Albireo - North America - Pelican - Butterfly Nebula - IC 1318 - Crescent - Veil - nebula - interstellar cloud - star field - Coal Sack - Great Rift - Orion spiral arm

خواهران در غبار

در فاصله ی 400 سال نوری از ما و در شلوغی یک ابر غبار کیهانی، خوشه ی ستاره ای دوست داشتنی پروین یا همان "هفت خواهران" با سحابی بازتابی آبی رنگ و معروفش واقع شده است.
تصویر جالب امروز، این خوشه ی ستاره ای معروف را نشان می دهد که در "بازوی شکارچی" کهکشان راه شیری (بازوی شکارچی، بازوی شکارچی، بازوی جبار) و در میان غبارهای واقع در صورت فلکی ثور (گاو نر) قرار گرفته است. (آن را گوشه ی بالا و سمت چپ تصویر می توانید ببینید.)
ولی سحابی های کمتر شناخته شده ای نیز در این ابر پربار مولکولیِ واقع در میدانی به گستردگی 10 درجه دیده می شوند. یکی از آنها LBN 777 نزدیک مرکز تصویر است که شبیه چهره ی یک پرنده می باشد. سحابی بازتابی کوچک و آبی VdB 27 را نیز پایین سمت راست می بینم به همراه ستاره ی متغیر جوان RY Tau.
این تصویر موزائیکی پنج تکه، در فاصله ی خوشه ی پروین، حدود 70 سال نوری گستردگی دارد.

واژه نامه:
dust cloud - Pleiades - Seven Sisters - star cluster - reflection nebulae - Taurus - Orion Arm - Milky Way Galaxy - molecular cloud - LBN 777 - VdB 27 - variable star - RY Tau

برگ، شبنم و شکارچی

گاه می توان بخشی از یک اثر هنری را به آسمان شب اختصاص داد.
این تصویر که اوایل همین ماه در ژاپن گرفته شده، آسمان خوش منظره ی شبانگاه را از پشت یک برگ زیبای یخ بسته نشان می دهد. بازتاب نور از بلورهای یخ روی برگ، ستارگان درخشانِ دوردستِ پس زمینه را باز می نمایند. البته پس زمینه ی ویژه ی این تصویرِ میدان باز با زمان نوردهی 48 ثانیه ای، هم جالب است و هم بسیار آشنا.
در انتهای سمت چپ، رد یک شهاب را می توان تشخیص داد (البته با دشواری). زیر شهاب و رو به سمت راست آن، ردی طولانی تر و پرنورتر می بینیم که از آنِ یک هواپیماست. ستاره ی درخشان سمت چپ، پرنورترین ستاره ی آسمان شب است: شباهنگ (سیروس یا شعرای یمانی). سمت راست شباهنگ، صورت فلکی شکارچی (جبار) دیده می شود، با ردیف سه ستاره ی کمربند شکارچی زیر ستاره ی غول سرخِ ابط الجوزا (شانه ی شکارچی). دورتر و سمت راست، لکه ای نورانی دیده می شود که همان خوشه ی باز ستاره ای پروین است.
طی ماه های آینده، صورت فلکی شکارچی را بر فراز بیشتر مناطق نیم کره ی شمالی خواهیم دید. البته برای عکس گرفتن از آن، هر کسی باید برگ خود را تهیه کند!

واژه نامه:
Frosted - Leaf - Orion - Japan - exposure - meteor - airplane - Sirius - Orion - belt stars - red giant - Betelgeuse - Pleiades - open star cluster - hemisphere

منبع: apod.nasa.gov
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

رقص مرگ

دانشمندان موفق به کشف چند سامانه (سیستم) ستاره ای دوتایی شده اند که سرنوشتشان، برخورد با هم طی یک ابرنواختر نادر در آینده خواهد بود. همه ی این "ستارگان دوتایی" کشف شده، از دو کوتوله ی سفید تشکیل شده اند که به شکل مارپیچی به دور هم می چرخند و مسیر چرخششان نشان می دهد که سرانجام با یکدیگر برخورد خواهند کرد. برخی از این مارپیچ ها بسیار فشرده اند و دو ستاره ی مربوطه با فاصله ای کمتر از فاصله ی زمین تا خورشید به دور هم می گردند.
سامانه ی ستاره ی دوتایی J0923+28 از دو کوتوله ی سفید تشکیل شده: یک ستاره ی قابل دیدن با وزن 23 درصد خورشید و قطر حدود 4 برابر زمین، و یک همدم نامرئی به وزن 44 درصد خورشید و قطری برابر با قطر زمین.
کوتوله ی سفید، هسته ی داغ یک ستاره ی خورشیدسان است که پس از پایان یافتن عمر آن و با پف کردن و پخش شدن لایه های بیرونیش به فضای اطراف از آن به جا می ماند. چنین هسته ای، به شدت چگال و فشرده است، جرمی به اندازه ی جرم خورشید که درون گویی به اندازه ی زمین جا گرفته. یک قاشق چایخوری از ماده ی این ستاره، جرمی بیش از یک تُن خواهد داشت.
نیمی از سامانه های دوتاییِ کشف شده، در حال به هم پیوستن و یکی شدنند و امکان دارد روزی در آینده به شکل یک ابرنواختر منفجر شوند.
وارن براون، اخترشناس بنیاد اسمیتسونیان و سرپرست گروه نویسندگان دو مقاله ای که این اکتشاف را گزارش کرده اند می گوید: «این سامانه ها شگفت انگیز و رازآلودند - اجرامی به اندازه ی زمین که در مداری کمتر از شعاع خورشید به دور یکدیگر می‌چرخند.»
کوتوله های سفیدی که در این پژوهش ها کشف شده اند، جزو کوتوله های سفید سبک وزنند، تنها حدود یک پنجم جرم خورشید را در بر دارند و تقریبن به طور کامل از هلیوم تشکیل شده اند، در حالی که کوتوله های سفید معمولی، از کربن و اکسیژن ساخته شده اند.
نقاشی از آنچه ممکن است در اثر برخورد دو کوتوله ی سفید روی بدهد. نتیجه ی چنین برخوردی یک تک ستاره خواهد بود.
کارلوس آلنده پری یتو، ستاره شناس بنیاد اخترفیزیک جزایر قناری (Astrofisica de Canarias) در اسپانیا و نویسنده ی همکار در این پژوهش می گوید: «این کوتوله های سفید وزنشان را طی یک برنامه ی کاهش وزن چشمگیر و تماشایی از دست داده اند. مدار آنها به دور هم به حدی فشرده است که نیروهای کشندی (جزر و مدی)، مثل همان که آب اقیانوس های زمین را بالا و پایین می کشد، باعث از دست دادن وزنشان شده.»
قابل توجه است که این کوتوله های سفید چون بسیار نزدیک به هم می گردند، باعث در هم آمیختگی و به هم خوردن ساختار پیوسته ی فضا-زمان شده و امواج گسترده ای به نام "امواج گرانشی" را به وجود می آورند. این امواج، انرژی مداری را به اطراف منتقل می کنند و باعث می شوند که دو ستاره (با از دست دادن انرژی مداری) به هم نزدیک و نزدیک تر شوند. انتظار می رود نیمی از سامانه های کشف شده سرانجام یکی شوند. دو عضو فشرده ترین سامانه از این میان که هر یک ساعت یک بار به دور هم می چرخند، در حدود 100 میلیون سال دیگر به هم خواهند پیوست. شبیه سازی چنین رویدادی را در ویدئوی پویانمایی پایان مطلب ببینید.
مکرمین کیلیک، اخترشناس اسمیتسونیان و نویسنده ی همکار می گوید: «در حال حاضر تعداد سامانه های دوتایی کشف شده از کوتوله های سفیدِ در حال ادغام را به سه برابر رسانده ایم. اکنون می توانیم تحقیق در مورد چگونگی شکل گیری این سامانه ها و سرانجام احتمالی آنها در آینده ی نزدیک را آغاز کنیم.»
وقتی دو کوتوله ی سفید با هم ادغام می شوند، جرم ترکیبی آن ها از حد خاصی (حد چاندراسخار) بیشتر شده و باعث ترکیدن و انفجار آن به شکل یک ابرنواختر نوع Ia می شوند. به گفته ی براون و همکارانش، دوتایی های تازه کشف شده اگربه هم بپیوندند، ابرنواختری با درخشش کم به وجود خواهند آورد؛ گونه ای انفجار ابرنواختری نادر که 100 بار کم نورتر از یک ابرنواختر معمولی نوع Ia خواهد بود و حدود یک پنجم نیز کمتر از آن مواد به بیرون پرتاب می کند.
 وی می گوید: «آهنگ و نسبت به هم پیوستن این کوتوله های سفید برابر با آهنگ ایجاد ابرنواخترهای کم نور است: تقریبن هر 2000 سال یکی... از آنجایی که ما راجع به ادغام این کوتوله های سفید و به وجود آمدن ابرنواختر کم نور اطمینانی نداریم، برابر بودن این نسبت نیز تنها یک گمان و حدس اغوا کننده خواهد بود.»
 

واژه نامه:
white dwarf - double-star system - supernova - space-time continuum - gravitational wave - Type Ia supernova - underluminous - binary stars

منبع: dailymail

«اتم ها برای صلح»

آیا این سرنوشت کهکشان راه شیری ماست؟ شاید اگر تا چند میلیارد سال دیگر، کهکشان ما با کهکشان آندرومدا برخورد کند، چنین چیزی روی بدهد:
تصویر امروز NGC 7252 را نشان می دهد؛ توده ای آشفته از ستارگان که از یک برخورد سهمگین دو کهکشان بزرگ پدید آمده. این برخورد صدها میلیون سال زمان خواهد برد و (از آنجایی که عمر بشر به دیدن تغییراتش قد نمی دهد)، به نظر می رسد در زمان متوقف شده و تغییری نمی کند. بر این دوزخ کیهانی، نام "کهکشان اتم ها برای صلح" را نهاده اند چرا که شبیه تصویر یک اتم بزرگ است (نقاشی سمت چپ).
این تصویر به تازگی توسط تلسکوپ 2.2 متری MPG/ESO در شیلی گرفته شده. NGC 7252 حدود 600,000 سال نوری گستردگی داشته و در فاصله ی 220 میلیون سال نوری و در صورت فلکی دَلو (آب ریز) قرار دارد. از آنجایی که در حال حاضر سرعت حرکت جانبی کهکشان آندرومدا (M31) ناشناخته است، هیچکس به درستی نمی داند که آیا روزی با کهکشان ما برخورد خواهد کرد یا نه.
چند نمونه از کهکشان های "در حال" برخورد را در این تصویر ببینید.

واژه نامه:
Atoms-for-Peace - Galaxy Collision - Milky Way - Andromeda - NGC 7252 - pandemonium - atom - MPG/ESO - Chile - Water Bearer - Aquarius - M31

پنجره ای رو به خانه پدری

هیچ جا مثل "خانه" نمی شود. تریسی کالدول دایسون فضانورد ساکن ایستگاه فضایی بین المللی (ISS) در حال نگریستن از پنجره ی ایستگاه به سیاره ایست که زادگاه همه ی ما بوده و خود او نیز به زودی به آن برخواهد گشت. ایستگاه بین المللی که در ارتفاع 350 کیلومتری بر فراز زمین قرار گرفته، آنقدر بالا هست که افق زمین از درون آن، به وضوح منحنی دیده شود.
دایسون از این پنجره ها، مجموعه ابرهای زمین را به رنگ سفید می بیند به اضافه ی اقیانوس ها و جوِ زندگی بخش زمین که به رنگ آبی دیده می شوند.
ایستگاه فضایی هر 90 دقیقه یک بار به دور زمین می گردد. برای ساکنان زمین نیز نگاه کردن به بالا و به ایستگاه فضایی کار سختی نیست. ایستگاه را می توان از بعد از غروب آفتاب، چندین بار به شکل یک نقطه ی روشن و متحرک در آسمان دید. با تلسکوپ حتی می توان بخش های گوناگون آن را نیز تماشا کرد.
تصویر امروز، اواخر ماه سپتامبر از پنجره ی بخشی از ایستگاه فضایی به نام "کوپولا" گرفته شده (کوپولا بخشی است که به عنوان برج مراقبت و نظارت ایستگاه عمل می‌کند. پنجره‌های بزرگ این بخش به فضانوردان امکان تماشای مستقیم عملکرد بازوهای روباتی و مانور فضاپیماهای نزدیک به ایستگاه را می‌دهد. از کوپولا برای رصد کردن زمین نیز استفاده می‌گردد. پنجره‌های کوپولا دارای درپوش‌های ویژه‌ای هستند که آنها را از صدمهٔ خرده‌شهاب‌سنگ‌ها محافظت خواهند کرد. منبع: ویکیپدیا)
دکتر دایسون یکی از خوانندگان اصلی گروه Max Q می باشد. ویدئویی از این گروه فضانورد را اینجا ببینید.

واژه نامه:
International Space Station - ISS - astronaut - Tracy Caldwell Dyson - Cupola - Max Q

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

آیا جهان های دیگری هم هست؟

آیا نسخه ی تقریبن یکسان از "شما" در کیهان یافت می شود؟
اگر دست کم یکی از فرضیه های جهان های چندگانه درست باشد، پس کاملن ممکن است که یک "شما"ی دیگر نیز وجود داشته باشد.
در این تصویر گرافیک رایانه ای، جهان های مستقل، به شکل دایره ها یا کره های جداگانه تصویر شده اند. هیچ ارتباط علت و معلولی میان کره ها و دایره ها نیست؛ این بدان معناست که هیچ اطلاعاتی بین آنها رد و بدل نمی شود. برخی کره ها می توانند واقعیت هایی متفاوت از دنیای ما داشته باشند، حال آنکه در برخی دیگر، قوانین فیزیکی متفاوت است. یک مجموعه ی کامل از جهان های موازی را "چند کیهانی" (multiverse) می گویند. 
چشم انسان در این تصویر، می تواند نشان دهنده ی این  امکان باشد که تحقق برخی از این فرضیه های چند جهانی تنها در ذهن انسان می تواند میسر باشد.
یکی از نقدهای وارد بر نظریه های چندجهانی، غیر قابل آزمایش بودن آنهاست. از همین رو برخی از این فرضیه ها تنها می توانند برای سرگرمی و تخیل مناسب باشند ولی به طور عملی، درست یا نادرست بودنشان را نمی توان دریافت و عملن نقض ناپذیرند از همین رو هیچ ارزش علمی پیش بینی کننده ای نیز ندارند.

واژه نامه:
Multiverses - hypotheses - physical laws - parallel universes - human eye

با سپاس از مهران عزیز

«M66»

کهکشان بزرگ مارپیچی M66، در فاصله ی 35 میلیون سال نوری از ما واقع شده. این جزیره ی باشکوه کیهانی با حدود 100 هزار سال نوری پهنا، یکی از سه کهکشان "سه گانه ی اسد" (سه کهکشان در صورت فلکی اسد یا شیر) است و برای ستاره شناسان بسیار شناخته شده می‌باشد. در طول بازوهای مارپیچی M66، رگه های مشخص غبار و خوشه های ستارگان جوان و آبی به همراه لکه های صورتی رنگ که نشان از مناطق ستاره زا می‌دهند دیده می‌شود.
این نمای رنگی و عمیق همچنین ناحیه های محو و کم نوری را نشان می دهند که فراتر از قرص روشن کهکشان گسترده شده اند. مسلمن چند ستاره ی پرنورِ پیش زمینه، متعلق به کهکشان راه شیری خودمانند ولی چندین کهکشان کوچک در دوردست پس زمینه ی این تصویر کیهانی نیز به چشم می خورد.
به نظر می رسد تعامل و بر هم کنش گرانشی با کهکشان های همسایه، بر روی شکل کهکشان مارپیچی M66 اثر گذاشته (و کمی آن را از شکل انداخته. توضیح بیشتر).

واژه نامه:
Spiral Galaxy - M66 - island universe - Leo Triplet - dust lane - star cluster - star forming region - galactic disk - Milky Way Galaxy - Gravitational interaction

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

گلبرگ های کیهانی

1,300 سال نوری آن سوتر از زمین و در میدان پربار ستاره ایِ صورت فلکی قیفاووس، ابرهای گاز و غبارِ میان ستاره ای همچون گلبرگ هایی کیهانی شکفته اند. این سحابی که غالبن به نام سحابی آیریس (Iris) شناخته می شود و با عنوان NGC 7023 نیز فهرست بندی شده، تنها سحابی در آسمان نیست که تصویر یک گل را در ذهن تداعی می کند. (سحابی گل کاغذی را ببینید)
این تصویر زیبای دیجیتالی، رنگ ها و تقارن سحابی آیریس را با جزئیاتی گیرا نشان می دهد. غبارهای  درون آن، یک ستاره ی داغ و جوان را در بر گرفته اند. سحابی بازتابیِ روشن تر، عمدتن به رنگ آبی دیده می شود که نشان ویژه ی ذرات غباریست که نور آن ستاره را باز می تابانند. رشته های گداخته ی ابر و غبار نیز در مرکز دیده می شوند که پرتوهای سرخ کمرنگی را می تابانند. این رشته ها در اثر تابش فرابنفش ستاره، برانگیخته شده اند و این پرتو ِنامرئیِ فرابنفش را به نورِ مرئیِ سرخ رنگ تبدیل کرده و به ما نشان می دهند؛ روش "گرفتن و تابش فوتون" (photoluminesence). تصاویر فروسرخ همچنین نشان می دهد که این سحابی، ممکن است حاوی مولکول های پیچیده ی کربن به نام PAH باشد.
در این تصویر، بخش روشن آبی سحابی آیریس در حدود 6 سال نوری گستردگی دارد.

واژه نامه:
NGC 7023 - Iris Nebula - interstellar - Cepheus - reflection nebula - photoluminesence - ultraviolet - carbon molecule - PAH

البرز و آلپ، ماه و ناهید

در آسمان روشن بامدادی 5 نوامبر و لحظاتی پیش از خورشید، ناهید از شرق آسمان سر زده است.
در این روز، سحرخیزان می توانستند با یک دوربین دوچشمی یا یک تلسکوپ کوچک، به پیشواز هلال درخشان آن بروند. همچنین در این روز، هلال ناهید در یک مقارنه ی نزدیک با دیگر هلال دوست داشتنی افق خاوری آسمان بامدادی زمین، یعنی هلال کم رنگ ماه قرار داشت.
این منظره ی کیهانی از دو نقطه ی مختلف عکسبرداری شده. سمت چپ، دو هلال را با فاصله ی کمتر از 1 درجه از هم می بینیم، هر دو بر فراز دریایی از ابر دیده می شوند. این عکس در یکی از گردنه های کوه های آلپ و در نزدیکی تورین ایتالیا گرفته شده.
سمت راست، تصویری واضح می بینیم که پیش از سر زدن آفتاب از شرق کوه های البرز ایران به وسیله ی لنز تله فوتو گرفته شده. در هر دو آسمان آرام، هلال باریک ماه به صورت کج در کنار ناهید دیده می شود که با هلال کوچک و جمع و جورش در افق کوهستانی می درخشد.
در حال حاضر، ناهید هلالی شکل را می توان به راحتی با یک دوربین دوچشمی در آسمان بامدادان نوامبر تماشا کرد.
نخستین بار، این گالیله بود که در سال 1610 با تلسکوپش ناهید را در حالت هلال مشاهده کرد که تاییدی بود بر پیش بینی های کوپرنیک و نظریه ی "خورشید مرکزی" منظومه ی خورشیدی او.
عکاس نمای ایران: بابک تفرشی

واژه نامه:
Venus - Sun - crescent - binoculars - telescope - conjunction - Moon - Alpine - Turin - Italy - telephoto - Alborz - Iran - Galileo - heliocentric - Copernican model - Solar System

کشف سیستم ستاره ای شبیه بازی اسنوکر

اخترشناسان منظومه ی ستاره ای غیرعادی ای را کشف کرده اند که شبیه یک بازی اسنوکر است!
کارشناسان دانشگاه های وارویک و شفیلد، بخشی از کنسرسیومی بین المللی بودند که نقش اساسی را در این کشف داشت. آنها یک سامانه ی ستاره ای دوتایی به نام "NN مار" (NN Serpentis) را رصد کردند که در فاصله ی 1,670 سال نوری از زمین واقع شده.
تصویر خیالی از این سامانه که توسط هنرمندی از دانشگاه وارویک کشیده شده.
NN مار در حقیقت یک سامانه ی ستاره ای دوتایی متشکل از دو ستاره است، یک کوتوله ی سرخ و یک کوتوله ی سفید که در مداری بسیار تزدیک به دور هم می چرخند.
سیاره ی زمین درست در صفحه ی مداری آن ها واقع شده، به همین دلیل اخترشناسان با هر بار عبور کوتوله ی سرخ (که بزرگ تر است) از برابر کوتوله ی سفید، "گرفت" یا کسوف کوتوله ی سفید را مشاهده می کنند. این اتفاق هر 3 ساعت و 7 دقیقه یک بار روی می دهد. ستاره شناسان با استفاده از این گرفتِ پیاپی و خارق العاده، توانستند بی نظمی اندک ولی مهمی را در مدار این دو ثبت کنند که وجود دو سیاره ی غول گازی سنگین و تاثیر نیروی گرانش آنها را نشان می داد.
پرفسور تام مارش از بخش فیزیک دانشگاه وارویک می گوید: «این دو غول گازی جرم های متفاوتی دارند ولی اندازه ی آنها می تواند تقریبن یکی باشد و در واقع ممکن است هر دو هم اندازه ی ستاره ی کوتوله ی سرخی باشند که به دورش می چرخند.
با پیگیری الگوی مداری غول های گازیِ این سامانه (یکی عمدتن زردرنگ و دیگری عمدتن آبی)، این الگو را بسیار شبیه یک صفحه ی اسنوکر خواهیم یافت، با یک توپ سرخ، دو توپ رنگی و یک توپ سفید که همان کوتوله ی سفید باشد.»
این سامانه ی ستاره ای تغییرات چشمگیری نیز در اثر وجود کوتوله ی سفید داشته، تغییراتی شدید که کوتوله های سفید در مدار خود و دیگر ستارگان و سیاره های هر سامانه ای ایجاد می کنند.
پرفسور ویک دیلون از دانشگاه شفیلد می گوید: «اگر این سیاره ها همزمان با ستارگان مادر به وجود آمده باشند، باید از رویدادی تماشایی در میلیون ها سال پیش جان سالم به در برده باشند: زمانی که ستاره ی اول پف کرد و تبدیل به یک غول سرخ شد و ستاره ی دوم را وارد مدار بسیار تنگِ کنونیش کرد و از این طریق بیشتر جرم ستاره ی اولی دور ریخته شد. در این زمان مدارهای سیاره ها دچار اغتشاشات گسترده ای شد.
فرض دیگر اینست که سیاره ها ممکن است به تازگی از مواد باقی مانده ی ستاره ای تشکیل شده باشند. در هر صورت تلاطم شدیدی در مدار ستاره ها و سیاره ها به وجود آمده که ناشی از کوتوله ی سفید به عنوان قلب این سامانه است.»
مقاله پژوهشی کامل در مجله ی نجوم و اختر فیزیک به چاپ رسید.
طرحی از یک مقاله که سال گذشته در مورد سامانه ای مشابه نوشته شد و "رد طیفی" از ستاره ی دوم را نشان می دهد که دوتایی بودن سامانه را ثابت می کند.
______________________________________________________________________________________________
شانس عالی برای اخترشناسان
از خوش شانسی است که سیاره ی زمین درست در همان صفحه ی این سامانه ی دوتایی واقع شده، و از همین رو می توانیم هر 3 ساعت و 7 دقیقه یک بار، گرفتگی نور کوتوله ی سفید را در اثر گذشتن کوتوله ی سرخ (که بزرگ تر است) ببینیم.
تصور می شود دست کم یک سیاره به دور این دو ستاره می گردد.
سیاره ی غول گازی سنگین تر، حدود 6 برابر مشتری جرم دارد و هر 15.5 سال یک بار به دور دو ستاره می چرخد، دومی نیز 1.6 برابر مشتری است و دوره ی گردشش هر 7.75 سال یک بار است.
______________________________________________________________________________________________
واژه نامه:
star system - snooker - NN Serpentis - binary system - red dwarf - white dwarf - eclipse - gas giant - spectrum trail

منبع: dailymail

کشف حباب های عظیم پرتو گاما در اطراف کهکشان راه شیری

می دانستید کهکشان راه شیری از مرکزش حباب های عظیم پرتو گاما می تاباند؟ نه! نمی دانستید؛ هیچ کس نمی دانست!
در دو سال گذشته با بالا رفتن دقت ماهواره ی فرمی که در حال گردش به دور زمین است، ویژگی ها و علامت های گسترده و غیرعادیی نیز به طور فزاینده از سمت مرکز کهکشان آشکار شد.
در این تصویرِ نمای سراسری آسمان که دیروز منتشر شد، دو حباب به شکل دو لکه ی بیضی شکل، یکی سفید و دیگری سرخ در اطراف مرکز کهکشان دیده می شود. صفحه ی کهکشان به صورت افقی از میانه ی تصویر می گذرد. اگر سرچشمه ی این حباب ها را مرکز کهکشان بپنداریم، اندازه ی آن ها بسیار بزرگ می شود، چیزی در اندازه ی خود کهکشان با گستردگی حدود 50,000 سال نوری از بالا تا پایین.
پیشتر نشانه هایی از این حباب ها در نقشه های سراسری موجود آسمان و در محدوده ی امواج رادیویی، ریزموج (میکروویو) و پرتو ایکس کشف شده بود. در حال حاضر دلیل ایجاد این حباب ها ناشناخته است، ولی احتمالن در سال های پیش رو مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

واژه نامه:
Gamma Ray - Bubble - Milky Way Galaxy - galactic center - Fermi satellite - plane - radio - microwave - X-ray

منبع: apod.nasa

پاره خطی در دل فضا

این پاره خط در دل آسمان چیست؟
آنچه در این تصویر دیده می شود، یکی از نادرترین هم ترازی های شناخته شده در کیهان است، یک کهکشان که صفحه اش تقریبن درست از لبه دیده می شود. این تصویر که توسط تلسکوپ فضایی هابل گرفته شده، جلوه ای زیبا و تماشاییست و نشان می دهد چقدر صفحه ی یک کهکشان می تواند باریک باشد. NGC 4452، یکی از اعضای خوشه ی کهکشانی همسایه یعنی خوشه ی سنبله است و آنقدر لاغر و باریک است که به سختی می توان نوع آن را تشخیص داد. عدم وجود رگه های غبارِ قابل دیدن در آن، ثابت می کند که یک کهکشان عدسی شکل با غبار کم است هر چند که اگر از بالا به آن نگاه کنیم، شاید ساختاری مارپیچی را ببینیم.
درازای این سر تا آن سر این پاره خط ستاره ای غیرعادی حدود 35,000 سال نوری است. نزدیک مرکز آن برآمدگی کوچکی ناشی از یک توده ستاره واقع شده. در پس زمینه ی تصویر نیز، صدها کهکشان دوردست دیده می شود.
کهکشان هایی که اینگونه لاغر و باریک "به نظر برسند"، اندک و نادرند؛ بیشتر به این دلیل که برای دیده شدن به این شکل، سیاره ی زمین باید تقریبن در (روی) صفحه ای قرار داشته باشد که قرص نازک کهکشان در آن واقع شده. برای نمونه، کهکشان راه شیری خودمان هم باریک به نظر می رسد (چون ما در صفحه اش قرار داریم). این تصویر نیز حلقه های کیوان را از دید فضاپیمای کاسینی نشان می دهد در حالی که این فضاپیما درست در صفحه ی حلقه ها قرار گرفته. در این حالت، حلقه ها دقیقن به شکل یک خط باریک دیده می شوند (اندازه ی بزرگ این تصویر):

واژه نامه:
line segment - Hubble Space Telescope - NGC 4452 - galaxy - Virgo Cluster - dust lane - lenticular galaxy - spiral structure - bulge - galactic disk - Milky Way Galaxy

یک دیدار و چندین پرسش

این چه جور دنباله داری است؟
هفته ی گذشته، فضاپیمای روباتیک ناسا در ماموریت EPOXI، از کنار ستاره ی دنباله دار 103P/Hartley که با عنوان هارتلی 2 نیز شناخته می شود گذشت و تصاویر و داده هایی شگفت انگیز و فریبنده از آن ثبت کرد. تصویری که اینجا می بینیم را EPOXI کمی پیش از رسیدن به کمترین فاصله اش از دنباله دار (حدود 700 کیلومتر) از آن گرفت.
همان طور که انتظار می رفت، دنباله دار شبیه یک کوه یخ غلتان است که در مداری میان زمین و مشتری به دور خورشید می گردد. گرچه ویژگی های غیرمنتظره ای نیز در عکس دیده می شود که پرسش هایی را به دنبال داشته است. برای نمونه، چرا گودالی روی آن نیست؟ چرا نزدیک به میانه ی آن، منطقه ای بزرگ و صاف دیده می شود؟ چقدر از این دنباله دار را توده های غبار و تکه های یخ تشکیل داده؟
بررسی ها و پژوهش های آینده و سنجش آن با هسته ی دیگر دنباله دارها می تواند به برخی از این پرسش ها پاسخ بدهد و نیز می‌توان امیدوار بود که به شناخت کلی از دنباله دارها، شهاب سنگ ها و نیز دوران آغازین سامانه ی خورشیدی (منظومه شمسی) بینجامد.
مطلبی دیگر در همین مورد:

واژه نامه:
NASA - EPOXI - Comet - 103P/Hartley - Hartley 2 - iceberg - Jupiter - crater - meteors - Solar System

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

آنچه در مرکز قنطورس آ می گذرد

آمیزه ای خارق العاده از خوشه های ستارگان آبی و جوان، ابرهای گازی درخشان غول پیکر، و رگه های تاریک و پرابهت غبار، ناحیه ی مرکزی کهکشان فعال "قنطورس آ" را در بر گرفته.

این تصویر موزائیکی توسط تلسکوپ فضایی هابل در رنگ های آبی، سبز، و سرخ گرفته شده و سپس برای نمایش این آشوب کیهانی، در رنگ های طبیعی پرداخته شده است. همچنین تصاویر فروسرخِ هابل، سیاهچاله ای به سنگینی یک میلیارد برابر خورشید را در مرکز این منطقه ی فعال نشان می دهد که قرص های پنهان (در نور مرئی) از ماده به شکل مارپیچ در حال فروریختن درون آنند. به نظر می رسد خود قنطورس آ از برخورد دو کهکشان به وجود آمده و این مواد و خرده ریزهای باقی مانده از برخورد هستند که به طور پیوسته در حال بلعیده شدن توسط سیاهچاله اند.
اخترشناسان بر این باورند که چنین سیاهچاله هایی، همچون یک موتور مرکزی، موجب تابش پرتوهای رادیویی، پرتو ایکس و پرتو گاما از قنطورس آ و دیگر کهکشان های فعال می شوند. ولی قنطورس آ به عنوان یک کهکشان فعال، به ما نزدیک است؛ تنها 10 میلیون سال نوری از زمین فاصله دارد و آزمایشگاهی نسبتن مناسب و راحت برای آزمایش این چشمه های پرقدرت انرژی می باشد.

واژه نامه:
star clusters - glowing gas cloud - dust lane - active galaxy - Centaurus A - Hubble Space Telescope - cosmic maelstrom - Infrared - black hole - collision - central engine - radio - X-ray - gamma-ray

خرطوم فیل

سحابی خرطوم فیل در بالا و دوردست های صورت فلکی قیفاووس، همچون تصویری از یک «داستان های پیدایش»* کهکشانی، در میان سحابی نشری و خوشه ی ستاره ای جوانِ مجموعه ی IC 1396  پیچ و تاب خورده است. البته درازی این خرطوم فیل کیهانی بیش از 20 سال نوری است.
این تصویر ترکیبی، به کمک فیلترهای باریک باند ثبت شده که نورهای گسیلیده از اتم های یونیده ی هیدروژن، سولفور و اکسیژنِ موجود در منطقه را منتقل می کنند. تصویر به دست آمده، پشته های به عقب جاروب شده ی درخشانی را نشان میدهد که در آنها حباب های گاز و غبار سرد میان ستاره ای دیده می شود. این ابرهای تاریک و پیچک شکل، مواد اولیه و خام مناسب برای تشکیل ستاره را در بر دارند و اجرام پیش ستاره ای را در دل ابرهای تیره ی خود پنهان کرده اند.
مجموعه ی نسبتن کم نور IC 1396 در حدود 3,000 سال نوری از ما فاصله داشته و بخش گسترده ای از آسمان، نزدیک به 5 درجه را می پوشاند. این تصویر تماشاییِ نمای نزدیک، میدانی به پهنای 2 درجه را در بر گرفته، چیزی در اندازه ی 4 قرص کامل ماه.

* داستان های پیدایش:
یا "مجموعه موجودات"، مجموعه داستان های کودکانه، اثر رودیارد کیپلینگ، نویسنده ی بریتانیایی

واژه نامه:
Just So Story - Elephant's Trunk - Nebula - emission nebula - star cluster - IC 1396 - Cepheus - ionized hydrogen - sulfur - oxygen

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

دیدار با یک دنباله دار از نزدیک ترین فاصله

این 5 تصویر را از بالا سمت چپ و در جهت عقربه های ساعت نگاه کنید. این ها تصاویر پشت سر همی است که فضاپیمای ماموریت EPOXI هنگام نزدیک شدن، گذشتن از زیر و دور شدن از هسته ی ستاره ی دنباله دار هارتلی 2 در تاریخ 4 نوامبر از آن گرفته. نزدیک ترین فاصله ی این فضاپیما از هسته ی دنباله دار، 700 کیلومتر بود. در واقع، این پنجمین باری بود که یک فضاپیمای زمینی از چنین فاصله ی اندکی از یک دنباله دار عکس می گرفت ولی هسته ی هارتلی 2، کوچکترینِ آنها بوده است. درازی قطر بزرگ آن تنها حدود 2 کیلومتر (1.2 مایل) است.
هارتلی 2 کوچک است ولی در این تصاویر خیره کننده، فوران های گاز و غبار از آن دیده می شود که نشان دهنده ی سطح بسیار فعال آن است. فوران ها از سطح خشن و ناهموار هسته بیرون زده اند و نور خورشید نیز از سمت راست آن را روشن کرده است. به طور مشخص دیده می شود که ناحیه های ناهموار در هر دو سر این هسته ی دراز، با یک بخش میانی صاف و باریک به هم پیوسته اند.
در ماموریت EPOXI، بار دیگر از فضاپیمای "برخورد ژرف" استفاده شد که پیشتر در سال 2005، ابزار کاوشگری را به سوی هسته ی دنباله دار تمپل 1 پرتاب کرده بود.
نمودار حرکت فضاپیما - این فضاپیما از نیروی گرانش زمین کمک گرفت تا در مسیر گردش دنباله دار قرار بگیرد. 
در لحظه ی مواجهه ی این دو، دنباله دار فاصله ی بسیار کمی از زمین داشت.(منبع
واژه نامه:
Nasa - EPOXI - comet - Deep Impact - Tempel 1 - Hartley 2

شهر شب

صورت های فلکی از نور در این نمای شب گسترده شده اند، ولی این صورت ها متعلق به آسمانِ کره ی زمین نیستند بلکه نمای از بالای ساحل شمالی خلیج مکزیک در آمریکاست آنگونه که ساکنان ایستگاه فضایی بین المللی به هنگام عبور از فراز این بخش از زمین در 29 اکتبر می دیدند.
یک فضاپیمای سایوز روسی در پیش زمینه ی تصویر پهلو گرفته است. پشت پنل های بلند خورشیدی آن، چیزی در حدود 360 کیلومتر پایین تر، نور چراغ های نیواورلئان را می توان تشخیص داد. در امتداد ساحل شرقی و نزدیک به بالای تصویر، موبیل در آلاباما را می بینیم در حالی که روشنایی هوستون در غرب، نزدیک به پایین دیده می شود. شمال (سمت چپ) نیواورلئان، خطی از نور مشاهده می شود که بزرگراه 155 مرکزی ایالات متحده است و جکسون در می سی سی پی را به ممفیس در تنسی می پیوندد.
البته این نورها نشان دهنده ی مراکز جمعیتی است ولی امروزه دیگر همه ی انسان ها روی کره ی زمین زندگی نمی کنند. دوم نوامبر امسال، یک دهه از حضور پیوسته ی انسان در فضا و درون ایستگاه فضایی بین المللی گذشت.

واژه نامه:
Constellation - Earth - International Space Station - United States - Gulf Coast - Soyuz - solar panel - population

گردنبند کیهانی

صورت فلکی کوچک "تیر" (سهم) محل نمایش این تکه ی جواهر بزرگ کیهانی، مشهور به سحابی گردن بند است. این نمونه ی تازه کشف شده، یک سحابی سیاره ای حلقه ای شکل است که در حدود 15,000 سال نوری از ما فاصله دارد. پهنای حلقه ی روشن آن با مرواریدهای گاز گداخته اش، نیم سال نوری است.
سحابی های سیاره ای یا سیاره نما در آخرین مرحله ی زندگی ستارگان خورشیدسان تشکیل می شوند. ولی به نظر می رسد ستاره ی مرکزی سحابی گردن بند، نزدیک به مرکز حلقه و درست رو به خط دید ما، یک ستاره ی دوتایی باشد، یک سامانه تشکیل شده از دو ستاره ی نزدیک به هم با گردش مداری بیش از یک روز. اخترشناسان سن ظاهری حلقه را نزدیک به 5,000 سال برآورد می کنند. همچنین ابرهای گازی دورتر از حلقه و عمود بر صفحه ی آن کشف شده که در این تصویر، بالا سمت چپ و پایین سمت راست دیده می شوند. احتمالن این ابرها حدود 5,000 سال پیش از تشکیل گردنبند به بیرون دفع شده اند.
این تصویر رنگ کاذب، ترکیبی است از رنگ آبی ناشی از هیدروژن یونیده، سبز ناشی از اکسیژن یونیده و سرخ ناشی از نیتروژن.

واژه نامه:
Sagitta - cosmic jewelry - Necklace Nebula - ring-shaped - planetary nebula - glowing gas - sun-like star - stellar evolution - binary - ionized - hydrogen - oxygen - nitrogen

Blogger template 'Browniac' by Ourblogtemplates.com 2008

بالای صفحه