ماه "برف"

جسم معلق میان آن ساختمان ها چیست؟ پاسخ: "ماه".

تصویر بالا دو هفته پیش گرفته شد و قرص کامل "ماهِ برف"* در حال طلوع بر فراز ادمونتون، آلبرتای کانادا را نشان می دهد. انطباق عجیب میان اندازه ی زاویه ای ماه دوردست و پهنای زاویه ای ساختمان ها، هماهنگی خیره کننده ای را پدید آورده است. عکاس برای این کار به اندازه ی کافی از ساختمان ها دور شده تا اندازه ی زاویه ای آن ها در عکس کاهش یابد و هم‌اندازه ی قطر ماه شود.

دمای هوا بسیار پایین بود، 25- درجه ی سانتی گراد و همین موجب بلند شدن توده های بخار از پالایشگاه های نفتی که آن نزدیکی است شده. عکس نیز در لحظه ی کوتاهی که بخار کنار رفته گرفته شده است. دلیل رنگ سرخ ماه در اینجا، همان دلیل سرخیِ خورشیدِ در حال غروب است: جو زمین، نور آبی را بیشتر از نور سرخ می پراکند. همچنین در اینجا نیز توده های لرزان بخار باعث شده‌اند ماه اندکی فشرده دیده شود.

ماه کامل بعدی، ماه "کِرم"** است که در نیمه های مارس دیده خواهد شد.

---------------------------------------------------------------

* تا سده ها، فرهنگ های گوناگون در سراسر جهان به قرص های کامل ماه، نام هایی ویژه می داده اند. این نام های ویژه به مردم برای پی گرفتن فصل ها کمک می کرد و اغلب نیز برگرفته از طبیعت و کشاورزی بودند.

از آن جایی که معمولن سنگین ترین برف سال در ماه فوریه می بارید، بومیان شمال و خاور آمریکا اغلب ماه کامل فوریه را قرص "ماه برف" می نامیدند. برخی قبایل نیز نام آن را "ماه گرسنگی" یا "ماه قحطی کوچک" می خواندند چرا که شرایط بد آب و هوایی در این ماه، شکار را دشوار می کرد. قبایل "چروکی" نیز به این علت که در این زمان مجبور به خوردن استخوان و مغز استخوان می شدند، نام "ماه استخوانی" را بر قرص کامل ماه نهاده بودند. در نقاط دیگر جهان، اقوام سلت به این ماه، "ماه یخ" می‌گفتند در حالی که چینی های خوشبین با رفتن به پیشواز بهار، آن را "ماه جوانه" می خواندند. (منبع: farmersalmanac)

** در ماه مارس، با بالا رفتن دمای هوا و گرم شدن زمین، کرم های خاکی از زمین سر بر می آورند و بازگشت مرغان سینه سرخ را اعلام می کنند. قبایل مناطق شمالی تر نیز به این ماه کامل، "ماه کلاغ" می گفتند که با قارقارشان پایان زمستان را نوید می‌دهند... (منبع: farmersalmanac)

همچنین در همین وبلاگ ببینید: "ماه درو" یا "ماه خرمن"

واژه نامه:

Snow Moon - Moon - angular size - angular width - juxtaposition - Sun - scatter - Worm Moon

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

هایپریون: ماه اسفنجی

در ته گودال های شگفت انگیز "هایپریون" چه چیزی قرار دارد؟ هیچ کس درست نمی داند.

برای دریافتن این موضوع، فضاپیمای روباتیک کاسینی که در حال حاضر به دور سیاره ی کیوان (زحل) می گردد، هنگام گذر سریعش از کنار این ماهِ اسفنجی در سال های ۲۰۰۵ و ۲۰۱۰، عکس هایی با جزییاتی بی سابقه از آن گرفت.
تصویر بالا، یکی از تصاویر سال ۲۰۰۵ در رنگ‌های نمایشی است و دنیایی جالب توجه با گودال هایی شگفت انگیز در سراسر سطح عجیب و غریب آن نشان می دهد. اندک تفاوت های رنگ آن می تواند نشان دهنده‌ی گوناگونیِ ترکیبات سطح آن باشد.
ته بیشتر گودال ها با نوعی ماده ی ناشناخته ی تیره پوشیده شده. در بررسی دقیق عکس، ویژگی های روشنی دیده شد که نشان می دهد کلفتی ماده ی تاریک در برخی نقاط، تنها می تواند چند ده متر باشد.

هایپریون با حدود ۲۵۰ کیلومتر پهنا، چرخشی بی نظم دارد و چگالیش آنقدر کم است که چه بسا مجموعه ای گسترده از غارها و حفره ها درون آن باشد.

واژه نامه:

Saturn - Hyperion - Moon - Crater - Cassini - false color - density - caverns

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

پولک های ماهی

این منظره ی رنگین کیهانی، سامانه ای شگفت آور از کهکشان ها به نام "آرپ 227" در فاصله ی تقریبی 100 میلیون سال نوری را در بر دارد. آرپ 227 در لبه های صورت فلکی ماهی (حوت) شناور است و از دو کهکشان تشکیل شده که در سمت چپ تصویر خودنمایی می کنند: کهکشان کمیاب پوسته ای NGC 474 و همسایه ی مارپیچی آبی رنگش، NGC 470.
دلیل پیدایش کمان های گسترده و کم نورِ پوسته های NGC 474 می تواند یک برخورد و بر هم کنش گرانشی با همسایه اش NGC 470 باشد. دلیل دیگر ایجاد آن ها هم شاید ادغام و یکی شدن با یک کهکشان کوچک تر باشد که اثری شبیه امواج روی سطح یک برکه به جا گذاشته است.

پوسته هایی کم نور در اطراف کهکشان بزرگی که در سمت راست این تصویر ژرف دیده می شود، یعنی NGC 467 نیز به چشم می خورد که نشان از یک سامانه ی برخورد کهکشانی دیگر دارد. در سراسر پس زمینه هم کهکشان های جذابی پراکنده اند به اضافه ی ستارگان پرنور پیش زمینه. البته این ستارگان متعلق به کهکشان راه شیری خودمانند.

این چشم انداز، گستره ای به اندازه ی 23 دقیقه ی قوس یا حدود 1/2 درجه از آسمان را می پوشاند.

واژه نامه:

Shell - Pisces - Arp 227 - constellation Pisces - shell galaxy - NGC 474 - NGC 470 - NGC 467 - interacting galaxy system - Milky Way Galaxy

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

کوچک و به هم ریخته

اغلب کهکشان های بزرگ مارپیچی با شکوه و جلال تمام دیده می شوند. خوشه های ستارگان جوان و آبی رنگ و مناطق صورتی رنگ ستاره زاییِ آن ها در طول بازوهای گسترده ی مارپیچیشان، مایه ی جذابیت و جلب توجه آن هاست. ولی کهکشان های نامنظم و کوچک مانند NGC 4449 در فاصله ی 12 میلیون سال نوری از ما هم مناطق ستاره زایی دارند. این کهکشان با پهنای کمتر از 20,000 سال نوری، یک جزیره ی کوچک کیهانی هم اندازه ی کهکشان اقماریِ راه شیری خودمان، ابر ماژلانی بزرگ (LMC) است و اغلب نیز با آن مورد مقایسه و سنجش قرار می گیرد.

این تصویر نمای نزدیک که تلسکوپ فضایی هابل از این کهکشانِ خوب بررسی شده گرفته، مورد پردازش قرار گرفته تا تابش سرخ رنگی که نماینده ی گاز هیدروژن است در آن پدیدار شود. این تابش سرخ رنگ، مناطق گسترده ی ستاره زایی در NGC 4449 را نشان می دهد (برخی از این مناطق حتی از مناطق مشابه در ابر ماژلانی بزرگ هم گسترده ترند) با کمان های بزرگ میان ستاره ای و حباب هایی که توسط ستارگان سنگین و بزرگ با عمر کوتاه به وجود آمده اند.

NGC 4449 یکی از اعضای گروه کهکشانیی است که در صورت فلکی سگان تازی یافته شده اند. باور بر اینست که برخورد و کنش با کهکشان های کناری موجب تاثیرگذاری بر مناطق ستاره زایی (و به وجود آمدن آن ها) در آن شده است.

واژه نامه:

NGC 4449 - spiral galaxy - star cluster - star forming region - spiral arm - irregular galaxy - island universe - Milky Way - satellite galaxy - Large Magellanic Cloud - LMC - Hubble Space Telescope - interstellar arc - constellation Canes Venatici

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

یک "T" در جنوب شکارچی

سحابی بازتابی درخشان و آبی رنگ NGC 1999 در جنوب منطقه ی ستاره زایی بزرگی که به نام شکارچی (جبار) شناخته می شود واقع شده است.
این سحابی که در لبه ی مجموعه ابرهای مولکولی جبار در فاصله ی 1,500 سال نوری از زمین قرار گرفته، روشناییش به خاطر وجود ستاره ی متغیر "V380 جباری" در دلش می‌باشد.
نماد ویژه ی این سحابی، یک بخش T شکل کج نزدیک مرکزش است که در این چشم‌انداز گسترده ی کیهانی نیز دیده می شود و پهنایی در حدود 10 سال نوری دارد.

زمانی تصور می شد این شکل تاریک، یک ابر تیره ی غبار است که در برابر درخشش این سحابی بازتابی، به حالت ضدنور (silhouette) قرار گرفته و سیاه دیده می شود. ولی تصاویر فروسرخی که به تازگی گرفته شده نشان می دهد که این "T"، احتمالن یک سوراخ خالی درون خود سحابی است و توسط ستارگان جوان و پرانرژی ایجاد شده.
در واقع، این ناحیه پر از ستارگان پرانرژی جوانیست که فواره ها و جریان مواد از آن ها، به امواج ضربه ای درخشان منجر می شود. این امواج شوک (ضربه ای) که به افتخار دو ستاره شناس، جورج هربیگ و گیلرمو هارو به نام "اجرام هربیگ هارو" (HH) نامیده شده اند، عبارتند از HH1 و HH2 و در این تصویر به رنگ سرخ روشن درست زیر NGC 1999 دیده می‌شوند.

سرعت نفوذ فواره ها و جریان های مواد ستاره ای در ماده ی محیط پیرامون، صدها کیلومتر بر ثانیه است.

واژه نامه:

NGC 1999 - Orion - Nebula - reflection nebula - molecular cloud - V380 Orionis - infrared - Herbig-Haro - HH - George Herbig - Guillermo Haro - HH1 - HH2

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

خورشید، خانواده اش را اینگونه می بیند

اگر از مرکز منظومه ی خورشیدی به بیرون نگاه کنید، چه می بینید؟

فضاپیمای MESSENGER که در حال حاضر در کنار سیاره ی تیر (نزدیک ترین سیاره به خورشید -م) به دور خورشید می‌گردد، از آن نقطه، منظره ای را ثبت کرده که به پاسخ پرسش ما نزدیک است.

در این چشم انداز، همه ی سیاره های منظومه، به شکل نقطه هایی نورانی دیده می شوند که پرنورترین آنها، بزرگ ترین و نزدیکترین های آنها هستند. جهت گردش مداری همه یکسان به نظر می رسد و -تقریبن- همه در یک دایره ی بزرگِ دور آسمان قرار دارند: صفحه ی دایره البروجی (آبام گرد). تیر، ناهید، زمین، بهرام (مریخ)، مشتری، و کیوان در بالای این تصویر که در جهت افقی فشرده شده دیده می شوند. اورانوس و نپتون هم با وجودی که کم نورتر از آنند که مشخص شوند، جایشان در عکس نشان داده شده. پلوتو، که تازگی ها سیاره بودن یا نبودنش مورد پرسش قرار گرفته، بسیار کم نورتر از آنست که دیده شود. "ماهِ" زمین و ماه های گالیله ای مشتری را نیز در عکس می بینیم. این تصویر، وارونه ی تصویری است که فضاپیمای وویجر 1 در سال 1990 از بیرون از منظومه ی خورشیدی گرفت.

مسنجر ، که تاکنون سه بار از کنار سیاره ی تیر گذشته، طبق برنامه قرار است ماه آینده وارد مدارِ گردش به دور این درونی‌ترین سیاره ی منظومه ی خورشیدی شود.

واژه نامه:

Solar System - MESSENGER - Sun - Mercury - planet - ecliptic plane - Venus - Earth - Mars - Jupiter - Saturn - Uranus - Neptune - Pluto - planetary status - Moon - Galilean moons - Voyager 1

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر و گسترده

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

از کوچک به بزرگ

بزرگی خورشید ما در مقایسه با دیگر ستارگان چقدر است؟

در یک ویدیوی نمایشی محبوب و معروف در یوتیوب، اندازه ی نسبی سیارات و ستارگان از کوچک ترین تا بزرگ ترین آنها نشان داده شده است. ویدیو که در اینجا آن را می بینید، با ماهِ زمین آغاز می شود و در پی آن، دیگر سیارات منظومه ی خورشیدی از کوچک به بزرگ می آیند. سپس خورشید را می بینیم و پس از آن هم، تعدادی از پرنورترین ستارگان نزدیک به خودمان در کهکشان راه شیری. در پایان، چندی از بزرگ ترین ستارگان شناخته شده، می چرخند و به صحنه می آیند. (که آخرین آنها، ستاره‌ی فراغول سرخ "وی وای سگ بزرگ" یا "vy canis majoris" با قطر 2,800,000,000 کیلومتر است و همانطور که در ویدیو گفته شده، این ستاره به حدی بزرگ است که اگر با سرعت 900 کیلومتر بر ساعت بخواهیم به دور آن سفر کنیم، 1100 سال در راه خواهیم بود! - م)

توجه داشته باشید که اندازه ی واقعی بیشتر ستارگانِ فرای خورشید و ابط الجوزا (آلفای شکارچی)، با مشاهده ی مستقیم به دست نیامده، بلکه به کمک درخشندگی، دما، و فاصله ی آنها محاسبه شده است.

گرچه این ویدیو یک ابزار آموزشی و الهام بخش نسبتن دقیق است، ولی خوانندگان مطالب تصویر نجومی روز را به انجام روش های آموزشی کامل تر نیز تشویق می کند تا شاید با حذف اندک خطاهای موجود در آن، باعث دقیق تر شدن ویرایش های آینده‌ی  آن شوند.

واژه نامه:

Star Size - Comparison - Sun - YouTube - planet - Earth - Moon - Solar System - Milky Way Galaxy - APOD

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

آمفی تاتر ستاره ای

در این هنگام از سال، چه چیزهایی در آسمان شب دیده می شود؟

پاسخ در چشم اندازی زیبا از زمین، آسمان و ابرها که اوایل این ماه بر فراز نوشاتل سویس ثبت شد نشان داده شده است.

در پیش زمینه ی تصویر، صخره های شبیه به آمفی تاتر و پوشیده از برفِ Creux du Van را به همراه درختان دوردست و ابری که با نور شهر روشن شده می بینیم. در آسمان (که آسمان نیمه شب است) سه کهکشان دیده می شود: کمان بلند کهکشان راه شیری به اضافه ی کهکشان آندرومدا و کهکشان مثلثی (M33). خوشه های ستاره ای قابل دیدن هم عبارتند از: NGC 752، M34، M35، M41، خوشه ی دوتایی، و خوشه ی کندوی عسل (M44). سحابی های این موقع سال هم سحابی شکارچی (M42، جبار)، NGC 7822، IC 1396، سحابی روزت، سحابی ستاره ی شعله ور، سحابی کالیفرنیا، سحابی های قلب و روح، و سحابی پکمن می باشند.

در تصویر پایین، همه ی این اجرام را با نامشان می بینید. البته در تصویر زاویه باز بالا، شگفتی های دیگری نیز از آسمان دیده می شود. آیا می توانید چند سحابی دیگر را هم در آن بیابید؟

واژه نامه:

Milky Way - Switzerland - skyscape - amphitheater - Creux du Van - Andromeda galaxy - M31 - Triangulum galaxy - M33 - Star cluster - NGC 752 - M34 - M35 - M41 - double cluster - Beehive - M44 - Orion Nebula - M42 - NGC 7822 - IC 1396 - Rosette Nebula - Flaming Star Nebula - California Nebula - Heart Nebula - Soul Nebula - Pacman Nebula

تصویر بالا در اندازه ی بزرگ تر

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

ابرهای ماماتوس

چه به سر این ابرها آمده؟

در ابرهای معمولی، بخش زیرین ابر، صاف و هموار است چرا که هوای گرم و مرطوبی که بالا رفته و سرد می شود، در یک دمای بسیار خاص که معمولن مربوط به ارتفاعی خاص است، فشرده شده و تبدیل به قطره های ریز آب می شود. پس از شکل گیری قطره های آب، آن هوا تبدیل به ابری متراکم و کدر می شود. ولی در برخی شرایط، توده هایی کوچک از ابر می توانند به رشد ادامه داده و قطره های درشت آب یا یخ در آن ها شکل گیرد به طوری که همزمان با بخار شدن، به پایین و به سمت فضای صاف خالی از ابر بیایند. چنین توده هایی ممکن است در هوای آشفته ی پیش از یک توفان آذرخش به وجود آمده و برای مثال نزدیک به بخش بالایی یک ابر سندانی دیده شوند. در این حالت یک ابر ماماتوس (ممه ای)* شکل می گیرد. چنین ابرهایی به ویژه زمانی تماشایی می شوند که از پهلو با نور خورشید روشن شده باشند.

ابرهای ماماتوس درون این تصویر، در ماه اوت گذشته بر فراز دره ی المپیک در کالیفرنیای آمریکا دیده شدند.

-------------------------------------------------------------- 

* نام این ابرها برگرفته از کلمه ی لاتین mamma به معنای پستان است و دلیل آن، شباهت این ابرها با سینه های جنس مونث می‌باشد.  

واژه نامه:

Mammatus Cloud - water droplet - thunderstorm - anvil cloud

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

جزیره ی کیهانی از نمای نزدیک

کهکشان مارپیچی NGC 2841 با 46 میلیون سال نوری فاصله از زمین، در صورت فلکی شمالی خرس بزرگ (دب اکبر) واقع شده است. در این تصویر واضح از این جزیره‌ی باشکوه و مجلل کیهانی، هسته ی زرد و پرنور و دیسک کهکشانی آن خودنمایی می کند. رگه های گرد و غبار، مناطق کوچک و صورتی ستاره زایی، و خوشه‌های آبی رنگ از ستارگان جوان، در بازوهای مارپیچیِ تکه تکه، به هم فشرده و پیچ خورده ی کهکشان دیده می شود؛ برخلاف بسیاری از کهکشان های مارپیچی دیگر که بازوهای پهن و گسترده با مناطق وسیع ستاره زایی را به نمایش می گذارند.

NGC 2841 با قطری بیش از 150,000 سال نوری، حتی از کهکشان راه شیری خودمان نیز بزرگ تر است، ولی این نمای نزدیک که توسط تلسکوپ فضایی هابل ثبت شده، تنها حدود 34,000 سال نوری از نواحی درونی‌اش را در بر دارد. تصاویر پرتو ایکس نشان می دهد که بادها و انفجارهای ستاره‌ای، توده هایی از گاز داغ ایجاد کرده اند که تا درون هاله ی NGC 2841 نیز ادامه دارند.

واژه نامه:

NGC 2841 - spiral galaxy - Ursa Major - nucleus - galactic disk - Dust lane - star-forming - star cluster - arm - Milky Way - Hubble - X-ray

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

سیاره نماها

سحابی های سیاره ای بازمانده های پس از مرگ ستارگان خورشیدسان و مرحله ی کوتاه ولی باشکوه پایانی در روند تکامل آنان می باشند. پوسته ی گازی این سحابی ها به خاطر وجود منبع بی نهایت داغ مرکزی یونیده شده؛ این منبع، همان هسته ی فشرده، چگال و کوچک ستاره است که سوخت همجوشی هسته ایش به پایان رسیده.

تقارن ساده ی این اجرام درخشان شب های کیهان فریبنده بوده و الهام بخش طراحی این پوستر شده است. در این پوستر، 9 سحابی سیاره ای یا سیاره نما در سه ردیف سه تایی کنار هم چیده شده اند تا مورد مقایسه قرار گیرند. مسلمن دوستداران سحابی های سیاره‌ای خواهند توانست اعضای درخشان فهرست مسیه، M27 یا همان سحابی دمبل، M76 یا دمبل کوچک، و M57 یا سحابی حلقه (حلقوی) به اضافه ی NGC 6543 که سحابی چشم گربه نیز شناخته می شود را از بین این 9 جرم تشخیص دهند. مدوسا و باگ (حشره) نیز از جمله سحابی های کمتر شناخته شده ی دیگر این مجموعه اند. تصویر همگی این 9 جرم با کمک داده های مفصل باند باریک ثبت شده و اندازه ی زاویه ای ظاهری آن ها یکسان می باشد: در حدود 20 دقیقه ی قوسی (1/3 درجه). در این مقیاس، دایره ی خاکستری روی کل تصویر، اندازه ی ظاهری قرص ماه را نشان می دهد.

این سحابی های سیاره ای سرنوشت خورشید خودمان را در 5 میلیارد سال دیگر، زمانی که سوخت هسته ای مرکز آن به پایان برسد بر ما نمایان می کنند.

واژه نامه:

Planetary Nebula - Planetary Nebula Project - sunlike star - stellar evolution - fusion - Messier - M27 - Dumbbell Nebula - M76 - the Little Dumbbell - M57 - Ring Nebula - NGC 6543 - Cat's Eye Nebula - Medusa - Bug - angular scale - Full Moon - nuclear fuel

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

شراره ای از رده ی X

در روز والنتاین (ET)، خورشید یکی از نیرومندترین انفجارهایش را بروز داد: شراره ای از رده ی x یا (X-class flare)*.

این انفجار، بزرگ ترین انفجاری بود که تا به حال در چرخه ی جدید فعالیت های خورشید روی داده است. فوران در منطقه ی فعال AR1158 در نیمه ی جنوبی خورشید رخ داد و تصویر آن در محدوده ی طول موج "نهایت فرابنفش" که توسط رصدخانه ی دینامیک خورشیدی (SDO) گرفته شده را اینجا می بینید. فوران شدید پرتوهای الکترومغناطیسی به شکل لحظه ای، پیکسل های آشکارسازهای SDO را تحت الشعاع قرار داده و لکه ی روشن و عمودی در تصویر به جا گذاشته است.

این شراره ی X-class هچنین با یک فوران تاج خورشیدی (CME) همراه بود، ابری سهمگین از ذرات باردار که با سرعتی در حدود 900 کیلومتر در ثانیه به سمت بیرون حرکت می کند. ویدئویی سه ثانیه ای از این شراره را در پایین مطلب تماشا کنید.

ساکنان عرض های بالایی زمین می توانند امشب بیننده ی شفق های قطبی ناشی از این شراره باشند.
--------------------------------------------------------------
همین خبر به نقل از بی بی سی:
شراره ای که در ساعت 0156 به وقت گرینویچ 15 فوریه روی داد، به گفته ی آژانس فضایی آمریکا (ناسا) که فعالیت های خورشیدی را زیر نظر دارد، نیرومندترین رویداد از این نوع در 4 سال گذشته بود. شراره از نظر رده بندی در رده ی X قرار می‌گرفت، یعنی شدیدترین نوع. مبدا این شراره و دو شراره ی دیگری که در روزهای گذشته روی داد، لکه ی خورشیدی 1158 بود. این لکه طی این چند روز به سرعت گسترده شده است.
شراره های خورشیدی در اثر آزاد شدن ناگهانی انرژی مغناطیسیِ ذخیره شده در جو خورشید رخ می دهند. اثر آن ها می تواند با فن آوری های پیشرفته ی روی زمین همچون شبکه های برق و سامانه های مخابراتی و ماهواره ها از جمله پیام ها و سیگنال های ناوبری ماهواره ای (sat-nav) تداخل کند.
با وجودی که دانشمندان انتظار دارند بیشترین فعالیت زمین‌مغناطیسی (ژئومغناطیسی) در روز پنجشنبه انجام شود، ولی رسانه های دولتی چین، از اختلال هایی در ارتباطات موج کوتاه رادیویی در جنوب این کشور گزارش داده اند. (منبع: bbc)

--------------------------------------------------------------
* ستاره شناسان، شراره های خورشیدی را بر اساس میزان درخشش پرتو ایکس آنها، در محدوده ی طول موج 1 تا 8 آنگستروم رده بندی می کنند. بر این پایه، سه رده شراره وجود دارد:

- رده ی X یا X-class: این شراره ها بزرگند و می توانند کل سیاره ی زمین را تحت تاثیر قرار دهند؛ ارتباطات رادیویی را قطع کرده و توفان های درازمدت رادیویی بیافرینند.

- رده ی M یا M-class: این شراره ها اندازه ای متوسط دارند و تاثیر رادیوییشان محدود و معمولن منحصر به نواحی قطبی است.

- رده ی C یا C-class: این شراره ها گاه به دنبال شراره های رده ی M  می آیند و در مقایسه با رده های X و M، کوچکند و پیامدهای اندکی بر روی زمین دارند. (منبع: spaceweather)

واژه نامه:

X-Class - Flare - Valentine's Day - Sun - solar cycle - region AR1158 - extreme ultraviolet - Solar Dynamics Observatory - SDO - electromagnetic radiation - coronal mass ejection - CME - aurorae

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

رقص دوباره با تمپل 1

تاکنون از هیچ ستاره ی دنباله داری، "دو بار" بازدید نشده. بنابراین، عبور بی سابقه ی فضاپیمای Stardust-NeXT از نزدیکی دنباله دار "تمپل 1" در اوایل همین هفته را می توان شانسی منحصر به فرد برای دیدن تغییرات هسته ی یک دنباله دار در گذر زمان برای بشر دانست.

تغییرات هسته ی تمپل 1 به ویژه از این جهت مورد توجه بود که پیشتر در سال 2005، فضاپیمای "برخورد ژرف" (Deep Impact) هنگام عبور از کنار آن، گلوله ای را به سویش شلیک کرده بود (در این باره خوانده بودید: * دیدار با یک دنباله دار از نزدیک ترین فاصله - برخورد گلوله با آن را در این فیلم ببینید).

تصویر بالا، عکسی از دنباله دار تمپل 1 است که فضاپیمای Stardust-NeXT در نزدیکترین فاصله اش از آن گرفته و به روش دیجیتالی وضوحش را بالا برده‌اند. بسیاری از ویژگی ها و عوارض سطحی دنباله دار که در تصویر سال 2005 دیده می شد، اینجا نیز به چشم می خورد از جمله گودال ها و دهانه ها، برآمدگی ها، و مناطقِ به ظاهر صافتر. در تصویر متحرک سمت چپ، عبور از کنار دنباله دار به خوبی دیده می شود.

تاکنون نتیجه گیری های قطعی کمی به دست آمده ولی طی چند سال آینده، اخترشناسانِ متخصصِ دنباله دارها و دوران آغازین منظومه ی خورشیدی، به سراغ این تصاویر خواهند رفت تا به پرسش هایی از این دست پاسخ دهند: 

"ترکیب و ساختار تمپل 1 چگونه است؟"، "نقطه ای که در سال 2005 مورد برخورد قرار گرفته بود، اکنون چه شکلی است؟"، و نیز این که "تغییرات ویژگی های کلی دنباله دار به چه ترتیبی است؟"

مقایسه ی گذشته و حالِ نقطه ای که مورد برخورد گلوله قرار گرفته بود (تصویر بزرگ تر)

واژه نامه:

Comet - Tempel 1 - Stardust-NeXT - impactor - Deep Impact - Solar System

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

آمریکای شمالی ستاره می سازد

از سحابی آمریکای شمالی، کاری بر می آید که بیشتر مردم آمریکای شمالی از آن ناتوانند: آفریدن ستارگان!

دقیقن همان جایی در دل سحابی که محل زایش این ستارگان است، تقریبن به طور کامل توسط بخشی از لایه های ضخیم گرد و غبارِ خود سحابی پوشیده شده و این ستارگان را در محدوده ی نور دیدگانی (مریی)، پنهان ساخته است. با این حال، تلسکوپ فضایی مدارگرد اسپیتزر، نمایی تازه از این سحابی در محدوده ی فروسرخ تهیه کرده که در آن، هزاران ستاره ی تازه شکل گرفته از پشت پرده ی غبار آشکار شده اند. تصویر بالا این سحابی را با رنگ آمیزی علمیِ محدوده ی فروسرخ نشان می دهد؛ برای تماشای عکس سحابی در محدوده ی نور دیدگانی و مقایسه با فروسرخِ آن، تصویر پایین را ببینید.

تصویر فروسرخ تازه، ستارگان جوان را با وضوح و پاکیزگی در مرحله های گوناگون شکل گیریشان نشان می دهد، از مرحله ی شکل گیری توده های فشرده ی گاز و غبار گرفته تا مرحله ی احاطه شدن توسط قرص ها و فواره های (گاز) که از آن ها بیرون می زند، و تا مرحله ی محو شدن پیله ی آغازین تولد.

سحابی آمریکای شمالی (NGC 7000) نزدیک به 50 سال نوری گستردگی داشته و در فاصله ی حدود 1,500 سال نوری از ما در صورت فلکی ماکیان (قو، دجاجه) قرار دارد. این که پرتوی نور پرانرژیی که به تابش سرخ اتم های یونیده می انجامد از کدام یک از ستاره های سنگین شناخته شده ی این سحابی می تابد موضوعی است که همچنان در دست بحث و بررسی است.

واژه نامه:

North America - Nebula - Infrared - Spitzer Space Telescope - NGC 7000 - Swan - Cygnus

تصویر فروسرخ در اندازه ی بزرگ تر

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

سحابی گل کاغذی

آیا سحابی روزت با هر نامی، همچنان خوشبو و زیبا "به نظر می رسد"؟ (اشاره به جمله ی معروف شکسپیر: A rose by any other name would smell as sweet - م)

این سحابی نشری یا گسیلشی در "فهرست عمومی نوین" (New General Catalog یا NGC)، با عنوان NGC 2237 ثبت شده که به نظر نمی رسد چیزی از ظاهر گل مانند آن بکاهد.  

درون سحابی روزت، یک خوشه ی باز از ستارگان جوان و پرنور قرار دارد که به نام NGC 2244 شناخته می شود. این ستارگان در حدود چهار میلیون سال پیش، از دل مواد سحابی ایجاد شده اند و بادهای ستاره ای آنها، در حال شکل دادن حفره ای در مرکز سحابی می باشد که با لایه ای از غبار و گاز داغ، جدا و متمایز شده. پرتو فرابنفشی که از ستارگان داغ خوشه تابیده می شود، سحابی را برافروخته و روشن کرده است.

سحابی روزت نزدیک به 100 سال نوری گستردگی دارد، فاصله اش از ما در حدود 5000 سال نوریست و با یک تلسکوپ کوچک می توان آن را در محدوده ی صورت فلکی تک شاخ مشاهده کرد.

واژه نامه:

Rosette Nebula - New General Catalog - NGC 2237 - emission nebula - open cluster - NGC 2244 - Ultraviolet - Unicorn - Monoceros

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

رصدخانه ی یخی

دانشمندان در حال حفر گودال هایی در ته دنیا هستند.

در واقع، در حال حاضر از حدود 100 گودال که با روش آب کردن یخ (با مته ی آب داغ - م) در نزدیکی قطب جنوب ایجاد شده، به عنوان رصدخانه های نجومی بهره برداری می شود. اخترشناسان درون هر یک از این استخرهای عمودیِ رصدخانه ی نوترینوی IceCube (مکعب یخی)، یک ریسمان بلند که آشکارسازهای نوری به اندازه ی توپ بسکتبال به آن وصل است فرو برده اند (تصویر پایین).

آب درون این گودال ها خیلی زود دوباره یخ می زند. آشکارسازهایی که به رشته ها وصلند، به نور آبی رنگی که از یخ شفاف دورشان می تابد حساسند. این نور، نوری است که انتظار می رود ناشی از برخورد یخ با نوترینوهای پرانرژی باشد، نوترینوهایی که از اجسام یا انفجارهایی در فضا ساطع شده اند.

اواخر سال گذشته، آخرین ریسمان از 86 ریسمان IceCube به ژرفای گودال های یخی فرو برده شد، و IceCube را، که در تصویر امروز آن را می بینید، به بزرگ ترین آشکارساز نوترینویی که تاکنون ایجاد شده تبدیل کرد. قبلن از داده های به دست آمده از آشکارساز پیشین به نام AMANDA برای تهیه ی نخستین نقشه ی مفصل از نوترینوهای پرانرژی آسمان استفاده شده بود. اهداف آزمایشی آشکارساز تازه یا IceCube، جستجوی منابع کیهانی نوترینو، جستجوی نوترینوهای ناشی از ابرنواخترهای نزدیک و انفجارهای دوردست پرتو گاما، و نیز اگر خوش شانس باشیم، کاوش و بررسی مفاهیم شگفت انگیز فیزیکی همچون بعدهای نادیدنی فضا یا سفر با سرعت بیشتر از نور می باشد.

واژه نامه:

Ice Fishing - Cosmic Neutrinos - South Pole - IceCube Neutrino Observatory - detector - high-energy neutrino - IceCube - AMANDA - supernova - gamma-ray - physical concept

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

هاله ای غول پیکر به گرد دو کهکشان بزرگ

آنچه در این تصویر می بینید، ابری غول پیکر از گاز داغ است که دو کهکشان بزرگ و در حال برخورد را در بر گرفته.

کل این سامانه با عنوان NGC ۶۲۴۰، به نام "هاله" خوانده می شود. دو کهکشانی که در دل آنند، کهکشان هایی مارپیچی به اندازه ی راه شیری خودمان هستند. در مرکز هر یک از این کهکشان ها یک سیاهچاله ی ابرپرجرم (ابَرسیاهچاله) وجود دارد که مارپیچ وار به گرد یکدیگر می چرخند.

گازهای درون این دو کهکشان در اثر برخورد دو کهکشان به شدت آشفته و برانگیخته شده و زایشگاهی از انبوه ستارگان تازه پدید آورده که دستکم ۲۰۰ میلیون سال از سنش می گذرد.

واژه نامه:

galaxy - NGC 6240 - halo - spiral galaxy - Milky Way - supermassive black hole - baby boom

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر

منبع: SPACE.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

Simeis 147 : بازمانده ی یک فاجعه

اگر بخواهید رشته های کم نور و به هم پیچیده ی باقی مانده از ابرنواختر سیمیس 147 (Simeis 147) که در این تصویر موزاییکی دقیق و پرجزییات به چشم می خورد را دنبال کنید، به سادگی راهتان را گم خواهید کرد. این جرم آسمانی که با عنوان Sh2-240 نیز فهرست بندی شده، نزدیک به 3 درجه از آسمان یعنی گستره ای به اندازه ی 6 قرص کامل ماه را در صورت فلکی ثور (گاو نر) می پوشاند. عرض آن 150 سال نوریست و فاصله اش از ما 3,000 سال نوری برآورد می شود. 

در این تصویر ترکیبی عالی، تابش اتم های هیدروژن و اکسیژن نیز دیده می شود که به کمک فیلترهای باند باریک ثبت شده اند؛ این تابش ها مربوط به مناطق گازی برانگیخته و داغِ ضربه خورده از انفجار می باشند. عمر این باقی مانده ی ابرنواختر تقریبن 40,000 سال برآورد شده؛ یعنی نور انفجار سهمگین ستاره، نخستین بار 40,000 سال پیش به زمین رسیده است.

البته این پسماندهای رو به گسترش، تنها پیایند ماجرا نبوده اند. این فاجعه ی کیهانی، یک ستاره ی نوترونی چرخان (یک تپ اختر یا پولسار) نیز باقی گذاشته که در واقع همان هسته ی ستاره ی اولیه است.

واژه نامه:

Simeis 147 - Supernova Remnant - filament - supernova - Sh2-240 - constellation Taurus - hydrogen - oxygen - spinning neutron star - pulsar - star's core

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

پاپیون های شکارچی

چه چیز رنگ یک ستاره را تعیین می کند؟ پاسخ: دمای آن.

ستارگان سرخ، سردند، با دمای سطحی حدود 3,000 درجه ی کلوین، در حالی که ستارگان آبی داغ ترند و می توانند دماهایی بیش از 30,000 کلوین داشته باشند. خورشید دوست داشتنی و "زردرنگ" خودمان دمای آرامش بخش 6,000 کلوین را دارد.

تفاوت رنگ ستارگان را می توان به سادگی و به طور دقیق و مشخص در این نمای ترکیبی جذاب از صورت فلکی شکارچی (جبار) که با روش "کانونی کردن چند مرحله ایِ" رد ستارگان تهیه شده مشاهده کرد. اینجا و با این روش، رشته ای از 35 نمای پیاپی با هم ترکیب شده تا رد ستارگان که در عکس از چپ به راست حرکت می کردند به تصویر در آید؛ ضمن این که در هر نما، درجه ی کانونی دوربین تغییر می کند.

دوربین در آغاز و پایان عکاسی از حالت کانونی (فوکوس) خارج است. کم کم میزان کانونی بیشتر می شود تا در نماهای میانی به بیشترین مقدار و در نتیجه، واضح ترین نما می رسد. پس از نماهای میانی هم باز فوکوس کمتر می شود تا به نمای پایانی برسد که مانند نماهای آغازین، کاملن تار است. در نتیجه ی این روش، رد ستارگان به شکل یک "پاپیون" دیده می شود. ستارگان درخشان تر در حالت تار، رنگ های غلیظ و اشباع تری را نشان می دهند.

بالا و سمت چپ تصویر، ستاره ی ابرغول سرخ و سرد ابط الجوزا (آلفای شکارچی)، جدا از ستارگان داغ تر و آبی رنگی که بدن این صورت فلکی را می سازند دیده می شود. سحابی جبار هم با وجودی که به هیچ وجه یک ستاره نیست، پاپیونی با ته رنگ صورتی زیر میانه ی تصویر نشان می دهد. از دیگر نکات جالب در تصویر، رد کانونی چند مرحله ای و کم نورِ ستاره ی کربنی سرخ، سرد و ژرف "w شکارچی" (W ORI, W orionis) نزدیک میانه ی لبه ی سمت راست است. رنگ سرخ آن ناشی از ترکیب غنی از کربنش می باشد.

واژه نامه:

Orion - color - temperature - kelvin - constellation Orion - star trail - step-focus - focus - red supergiant - Betelgeuse - Orion Nebula - carbon star - W Orionis

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

جسم "هانی"

جسم هانی (انگلیسی: Hanny's Object، هلندی: Hanny's Voorwerp)، تقریبن به بزرگی کهکشان راه شیری خودمان است.

این جرم رازآمیز که نور سبز و شگفت انگیزش ناشی از تابش اتم های یونیده ی اکسیژن است، در این تصویر تلسکوپ فضایی هابل، زیر کهکشان مارپیچی IC 2497 دیده می شود. فاصله ی هر دو از ما چیزی در حدود 650 میلیون سال نوریست و در صورت فلکی کم نور "شیر کوچک" قرار دارند.

در واقع، اکنون احتمال می رود که این ابر بزرگ سبزرنگ، بخشی از ادامه ی جریانی کششی از مواد باشد که توسط یک اختروش (کوازار) در مرکز کهکشان بالایی برافروخته و نورانی شده. خود اختروش که از برافزایش مواد توسط یک سیاهچاله ی بزرگ و پرجرم نور می گرفت، به طور ناگهانی خاموش شده و کهکشان و این جرم سبز و برافروخته را در محدوده ی نور دیدگانی (مریی) باقی نهاده است.

تصویر واضح هابل همچنین یک منطقه ی ستاره زایی در جرم هنی را آشکار می کند که به رنگ زرد در سمت نزدیک کهکشان IC 2497 دیده می شود. این منطقه احتمالن در اثر فشار جریان گازی که از هسته ی کهکشان می آید فشرده شده است.

این جرم جالب و شگفت انگیز در سال 2007 توسط یک آموزگار هلندی به نام "هانی فون آرکل" که در برنامه ی اینترنتی "باغ‌وحش کهکشانی" شرکت کرده بود کشف شد. "باغ وحش کهکشانی" از افراد عادی برای کمک به دسته بندی کهکشان های کشف شده در «پیمایش دیجیتالی آسمان "اسلون"» (Sloan Digital Sky Survey، SDSS) و همچنین این اواخر، در تصاویر ژرف هابل، نام نویسی می کند.

واژه نامه:

Hanny's Voorwerp - Hanny's Object - Milky Way Galaxy - Hanny van Arkel - ionized oxygen - spiral galaxy - IC 2497 - Hubble Space Telescope - Leo Minor - tidal tail - quasar - black hole - optical wavelength - star forming region - core - Hanny van Arkel - Galaxy Zoo project - SDSS - Sloan Digital Sky Survey

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

نبرد کوه ها و ستارگان

در نبردی که میان ستارگان و کوه های گاز در NGC 2174 در جریان است، این ستارگانند که در آستانه ی پیروزیند. 

دقیق تر بخواهیم بگوییم، پرتوهای پرانرژی نور و بادهایی که از ستارگان سنگینِ تازه شکل گرفته می وزند، در حال محو کردن و پراکنده ساختن همان پرورشگاه های ستاره ای هستند که خود از آن به وجود آمده اند. ساختار NGC 2174 بسیار رقیق تر از جو زمین است و تنها به خاطر مقادیر نسبتن اندک غبار کدر میان ستاره ایِ درونش به شکل کوه هایی دیده می شود.

NGC 2174 یکی از مناظر کم تر شناخته شده در صورت فلکیِ پر از سحابیِ شکارچی (جبار) است و آن را می توان با یک دوربین دوچشمی نزدیک سر مرد شکارچی آسمانی پیدا کرد. این ابر برافروخته ی کیهانی در فاصله ی 6,400 سال نوری از ما واقع شده و کل آن، ناحیه ای گسترده تر از قرص کامل ماه را می پوشاند. خوشه های باز ستارگان جوان، درون این سحابی پراکنده شده‌اند.

تصویر بالا توسط تلسکوپ فضایی هابل از یکی از مناطق چگال و فشرده ی درونی سحابی به گستردگی تنها 3 سال نوری گرفته شده. بر طبق نقشه ی رنگِ آن، تابش اتم های هیدروژن به جای سرخ، به رنگ سبز دیده می شود، تابش سولفور به رنگ سرخ و هیدروژن را نیز به رنگ آبی می بینیم.

تا چند میلیون سال دیگر، احتمالن ستارگان جنگ را خواهند برد و کوه های گرد و غبار را به طور کامل محو و نابود خواهند کرد.

واژه نامه:

NGC 2174 - Star - Mountain - nebula - Orion - binocular - hunter - open cluster - Hubble Space Telescope - hydrogen - sulfur - oxygen

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

ابر رنگین کمانی

یک ابر به چه دلیل به رنگ های مختلف دیده می شود؟

پدیده ای نسبتن کمیاب به نام "ابر رنگین کمانی" می تواند رنگ هایی غیرمعمول را به طور روشن و جداگانه یا به شکل طیفی کامل از رنگ ها به طور هم زمان نشان دهد. این ابرها از قطره های کوچک و تقریبن هم اندازه ی آب تشکیل شده اند. هرگاه خورشید از سمت خاصی بتابد و تقریبن پشت ابرهای ضخیم پنهان شود، این ابرهای نازک تر به میزان قابل توجهی نور آن را به شکل پیوسته و همدوس و در رنگ های گوناگون می پراکنند. رنگ های گوناگون ناشی از "شکست نور به میزان مختلف" است که موجب می شود رنگ های مختلفی از جهت های اندکی مختلف به چشم بیننده برسد.
برخی ابرها در آغاز از نواحی پیوسته و یکدست تشکیل شده اند و می توانند رنگارنگ دیده شوند ولی بلافاصله یا بر ضخامتشان افزوده می شود، یا به هم می ریزند و یا آنقدر از خورشید دور می‌شوند که دیگر نمی توانند رنگ های جالبی بیافرینند.

ابر رنگین کمانی که در این تصویر می بینید، سال گذشته بر فراز "بزرگراه جهانی" خارج از داوسون سیتی، در منطقه ی یوکان واقع در شمال کانادا دیده شده و از آن عکس گرفته شد.

واژه نامه:

Iridescent Cloud - Top of the World Highway - spectrum - water droplet - diffract - coherent - deflect

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

خورشید 360 درجه

برای نخستین بار، سرتاسر خورشید به طور هم زمان و یکجا در یک تصویر ثبت شد. امکان ثبت چنین تصویری زمانی فراهم شد که دو ماهواره ی استریو (STEREO) که با گردش به دور خورشید، بر آن نظارت می کنند، در دو سوی مخالف خورشید قرار گرفتند. این دو ماهواره همانطور که انتظار می رفت، از زمان پرتابشان در سال 2006 از یکدیگر جدا شده بودند چرا که یکی در مداری اندکی نزدیک تر به خورشید قرار گرفته بود (این ویدیو، و نیز تصویر پایین را ببینید).

تصویر بالا تقریبن سرتاسر خورشید را آنگونه که در طول یکی از روزهای هفته ی گذشته دیده می شد نشان می دهد، چند روز پیش از ثبت کامل ترین نما. شکاف تیره ی میانی، دیروز به طور کامل بسته شد، و دو ماهواره ی استریو توانستند تصویری 360 درجه را از این نزدیک ترین ستاره به زمین بفرستند.

داشتن تصویر کامل از خورشید به چند دلیل علمی سودمند است، از جمله ثبتِ سریع تغییرات شراره ها، فوران های تاج، سونامی ها، و رشته های خورشید، آن هم در هر نقطه ای از آن. همین طور می توان لکه ها و مناطق فعال خورشید را تا روزها زیر نظر داشت و حتی با گردش خورشید و جابجایی آنها نیز امکان رصدشان را از دست نداد.

این دو ماهواره هر سال در حدود 44 درجه از یکدیگر فاصله می گیرند با این وجود، ابزار رصد خورشید نزدیک یا روی زمین (برای نمونه رصدخانه ی دینامیک خورشیدی)، به آنها در تهیه ی نماهای سرتاسری خورشید در سال های آینده کمک خواهد کرد.

واژه نامه:

Sun - STEREO - satellite - Solar TErrestrial RElations Observatory- flare - coronal mass ejection - tsunami - filament - sunspot - active region - Sun-staring

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

سیگنال غیرعادی از فضا

هیچ کس درست نمی داند چه چیز موجب این سیگنال شده. امکان کمی هست که پیامی از موجودات هوشمند فرازمینی باشد.
رنگ های روشن روی زمینه ی آبی، سیگنالی غیرعادی را نشان می دهد که توسط یکی از رادیوتلسکوپ های زمینی که به "جستجوی هوش فرازمینی" (Search for Extraterrestrial Intelligence، SETI) می پردازد دریافت شده. در حال حاضر چندین گروه، از جمله اعضای داوطلب اتحادیه ی گروه های SETI در جستجوی این سیگنال ها هستند.

در تصویر، محور عمودی، زمان و محور افقی نیز بسامد (فرکانس) امواج را نشان می دهد. گرچه این سیگنال قوی هرگز به طور قطعی شناسایی نشد، ولی اخترشناسان در آن چندین ویژگی یافتند که بیشتر نشان دهنده ی منشا این جهانی و نهایتن زمینی آن بود. یک امکان اصلی در مورد این سیگنال اینست که می تواند ناشی از مدولاسیون یا نوسان غیرعادی بسامد میان یک ماهواره ی جی پی اس و چشمه ای (منبعی) ناشناس روی زمین باشد.

سیگنال های غیرعادی بسیاری هستند که از فضا می آیند و همچنان ناشناخته باقی مانده اند. هیچ سیگنالی تاکنون آنقدر نیرومند یا آنقدر طولانی نبوده که به گونه ای روشن، به عنوان سیگنالی با منشا هوش فرازمینی شناسایی شود.

واژه نامه:

SETI - Signal - radio telescope - Extraterrestrial Intelligence - SETI League - mundane - terrestrial - modulation - GPS

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

از پشت پنجره ی آنتارس

چهل سال پیش، ادگار میچل فضانورد از پشت پنجره ی مدول ماه نشین آنتارسِ آپولو 14، یک رشته عکس از سطح ماه گرفت. اکنون اریک جونز، ویراستار نشریه ی "آپولو- سطح ماه"، با سرهم کردن آن عکس ها، این تصویر موزاییکی دقیق و پرجزییات را تهیه کرده که در آن، چشم اندازی از بلندی های Fra Mauro تا شمال باختر نقطه ی فرود آپولو دیده می شود. عکس ها پس از پایان دومین و آخرین پیاده روی فضانوردان روی ماه گرفته شده اند.

در جلوی تصویر، مدول جابجا کننده ی وسایل آنها (Modular Equipment Transporter ،MET) دیده می شود، یک دستگاه دوچرخِ ریکشا گونه (ریکشا: نوعی درشکه) که برای جابجایی و حمل و نقل ابزار و نمونه ها به کار می رود.

نزدیک افق، در بالای میانه ی عکس، تخته سنگی به پهنای 1.5 متر می بینیم که لقب "لاک پشت" گرفته. در گودال کم عمق پایین تر از سنگ لاک پشت، دسته ی بلند و سفیدِ یکی از ابزارهای نمونه برداری دیده می شود که خود میچل آن را مثل یک نیزه به آنجا پرتاب کرده است. آلن شپارد، همکار میچل در پیاده روی روی ماه و نخستین آمریکایی که به فضا رفت نیز با یک چوب گلف آهنی، به دو توپ گلف ضربه زد. یکی از توپ های گلف پرتاب شده به شکل نقطه ای سفید زیر نیزه ی میچل دیده می شود.

واژه نامه:

Apollo 14 - Antares - Edgar Mitchell - Lunar Module - Eric Jones - Fra Mauro - astronaut - Modular Equipment Transporter - MET - Turtle rock - crater - moonwalker - Alan Shepard - golf - javelin

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

ستاره ی فراری

ستاره ی فراری "زتای مارافسای" (ستاره ی زتا از صورت فلکی حوا یا مارافسای) همچون یک کشتی که به سختی دریای کیهانی را در می نوردد، کمانی از امواج بین ستاره ای به وجود آورده که در این تصویر خیره کننده ی فروسرخ از فضاپیمای WISE دیده می شود. نما در رنگ های کاذب است و در آن ستاره ی زتای مارافسای، ستاره ای تقریبن 20 بار پرجرم تر از خورشید، به رنگ آبی نزدیک میانه ی تصویر دیده می شود.
این ستاره با سرعت 24 کیلومتر در ثانیه در حال حرکت رو به بالای تصویر است. بادهای ستاره ای نیرومندی که پیش رویش از آن متصاعد می شود، فشرده شده و با گرم کردن ماده ی غباری بین ستاره ای، یک جبهه ی شوک منحنی در برابرش می سازند. پیرامون آن، ابرهایی از مواد نسبتن آرام و غیرآشفته قرار دارد.

حرکت این ستاره ناشی از چیست؟

ستاره ی زتای مارافسای احتمالن زمانی عضوی از یک سیستم ستاره ای دوتایی با همدمی سنگین تر از خود بوده و ستاره ی همدم به خاطر همین جرم زیادش، عمری کوتاه تر داشته است. با انفجار فاجعه بار ستاره ی همدم به شکل یک ابرنواختر، ستاره ی زتای مارافسای نیز به بیرون از مجموعه پرتاب می شود. این ستاره با فاصله ای حدود 460 سال نوری از ما، 65,000 بار درخشان تر از خورشید است و اگر اطرافش را گرد و غبار تیره فرا نگرفته بود، می توانست یکی از تابناک ترین ستارگان آسمان باشد.

گستردگی این تصویرِ WISE در حدود 1.5 درجه می باشد یا به عبارتی، در فاصله ی برآورد شده ی زتای مارافسای، 12 سال نوری را پوشانده است.

واژه نامه:

Zeta Oph - Runaway Star - Zeta Ophiuchi - WISE - false-color - binary star system - companion - supernova

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

نقشه ای از هزاران NEO

گشت و گذار محشری بود: سال گذشته، کاوشگر پیمایش میدان بازِ فروسرخ ناسا یا WISE، طی برنامه ای، به نقشه برداری از سراسر آسمان پرداخت. دستاورد این تلاش شگرف، بیش از 2.7 میلیون تصویر از اجرام گوناگون آسمانی، از کهکشان ها گرفته تا سیارک ها و دنباله دارها بود.

شوربختانه WISE، به معنای واقعی کلمه "گاز"ش تمام شد. در اوایل اکتبر 2010، این تلسکوپ 320 میلیون دلاری همه ی خنک کننده ی منجمدی که دستگاه هایش را خنک نگه می داشت مصرف کرد. ولی این باعث توقف ناگهانی ماموریت نشد. دو عدد از چهار دوربین فروسرخ WISE همچنان به کار ادامه دادند و به گردانندگان ناسا در روی زمین امکان دادند تا 4 ماه دیگر به شکار سیارک ها و دنباله دارها بپردازند. در این مدت، WISE تصاویری خیره کننده از اجرامی فرستاد که تاکنون ناشناخته بودند.
در بروز رسانی روز سه شنبه ی این بخش فرعی ماموریت (که به نام ماموریت NEOWISE خوانده شده) توسط ناسا، نقشه ای شامل 20 دنباله دار جدید، بیش از 33,000 سیارک، و 134 جرم دیگر "نزدیک زمینی" (NEO) آشکار شد. دانشمندان شاید توجه ویژه ای به این گروه آخر نشان بدهند چون خطر برخورد برخی از آنها با زمین وجود دارد.

فضاپیمای WISE اینک وارد حالتی شبیه خواب زمستانی شده و تا زمانی که ناسا آن را برای تعمیر برگرداند، در مدار قطبی دور زمین خواهد ماند.

واژه نامه:

NASA - Wide-field Infrared Survey Explorer - WISE - asteroid - comet - NEOWISE - near-Earth object

منبع: cbsnews

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

فشرده ترین منظومه ی فراخورشیدی

*تصویر نجومی امروز مربوط به خبری است که در نوشته ی پیشین با عنوان "کشف پنج سیاره ی فراخورشیدی شگفت انگیز" اعلام شد.

شش دنیا به دور کپلر11 می گردند، ستاره ای خورشیدسان که با 2,000 سال نوری فاصله از ما، در صورت فلکی ماکیان (دجاجه، قو) قرار دارد. این کشف تازه که بر اساس داده های فضاپیمای سیاره یاب کپلر ناسا انجام گرفته، سامانه ی کپلر11 را به عنوان شلوغ ترین سامانه ی سیاره ای فراخورشیدی نشان می دهد. تصویر امروز، مقایسه ای است میان این سامانه با سامانه ی خورشیدی خودمان. 

سیاره های کپلر11 در فاصله ای کمتر از فاصله ی تیر تا خورشید به دور ستاره ی مادر می گردند و دوره ی زمانی گردششان نیز بین 10 تا 47 روز است. هر شش سیاره از زمین بزرگ ترند و احتمالن از آمیزه ای از مواد سنگی و گاز ساخته شده اند.

"وجود"، "اندازه" و "جرم" آن ها، همگی با دقت در اثری که در حین گردش یا انتقال از برابر ستاره ی مادر بر کاهش نور کپلر11 می گذاشتند به دست آمد. در واقع، در ماه اوت 2010، تلسکوپ و دوربین کپلر، گذرِ هم زمان سه تا از سیاره های این سامانه را ثبت کرد. همانگونه که دیروز اعلام شد، تلسکوپ کپلر طی ماموریتش، با استفاده از پدیده ی ترانزیت (عبور، گذر) موفق به شناسایی بیش از 1200 جرم فراخورشیدی که می توانند سیاره باشند آن هم در میدان دیدی که تنها 1/400 آسمان را می پوشاند شده. نتیجه ی امیدوار کننده ای که به دست آمده نشان می دهد سیاره های کشف نشده ی بسیاری هستند که به دور ستاره های کهکشانمان می گردند.

واژه نامه:

Kepler-11 - sunlike star - constellation Cygnus - Kepler - exoplanetary - Solar System - planet - Mercury - transit - exoplanet

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

کشف پنج سیاره ی فراخورشیدی شگفت انگیز

اخترشناسان از کشف منظومه ی خورشیدی تازه و شگفت انگیزی خبر می دهند که سیاراتی "پف کرده" با مدارهایی فشرده و نزدیک به ستاره ی مرکزی دارد.

این کشف که روز چهارشنبه در نشریه ی طبیعت (Nature) منتشر شد، در حال حاضر ستاره شناسان را سر در گم کرده و نشان می دهد که جهان تا چه حد می تواند گوناگون و متنوع باشد. این سامانه (منظومه، سیستم) توسط تلسکوپ فضایی کپلر که در مداری به دور زمین می گردد کشف شد و به همین دلیل، گروهِ ستاره شناسان در ناسا و چندین دانشگاه، آن را "کپلر11" نامیده اند. آنان در گزارش خود نوشتند: «قابل توجه ترین ویژگی کپلر11، نزدیکی مدار سیارات آن به همدیگر است.» (خلاصه ی توضیح ناسا را در مطلب بعدی با عنوان "فشرده ترین منظومه ی فراخورشیدی" بخوانید.)

ستاره ی مرکزی شبیه خورشید خودمانست. ولی پنج سیاره (از شش سیاره ای) که به دور آن می گردند، در فضایی برابر با فاصله‌ی میان تیر و ناهید (از منظومه ی خودمان) فشرده شده اند.

و نیز به گفته ی دانشمندان، آن ها بزرگ تر و پف کرده تر از سیاره های سنگی درونی منظومه ی خورشیدی: زمین، ناهید، بهرام (مریخ) و تیر می باشند. با این حال این پنج سیاره، از کوچک ترین سیاره های فراخورشیدی (سیاره های بیرون از منظومه ی خورشیدی) هستند که تاکنون دیده شده.

جک لیزاور (Jack Lissauer)، یکی از دانشمندان مرکز پژوهشی Ames ناسا در کالیفرنیا می گوید: «مدار آنها بسیار بیشتر از هر منظومه ی ستاره ای شناخته شده ی دیگری، از جمله منظومه ی خورشیدی خودمان، به هم نزدیک و فشرده است.»

جاناتان فورتنی (Jonathan Fortney)،از دانشگاه کالیفرنیا، سانتا کروز، نیز در گفتگوی کوتاه تلفنی می گوید: «روشن است که چنین سیاراتی نباید هیچ شباهتی به زمین داشته باشند.

به نظر می رسد سیارات کپلر11 با جرم کمی که دارند بیشتر شبیه به نپتون هایی کوچک باشند تا زمین های غول پیکر.» نپتون، مشتری، کیوان (زحل) و ارانوس، سیارات گازی غول پیکر در بخش بیرونی منظومه ی خورشیدی ما هستند.

ستاره شناسان تاکنون بیش از 500 سیاره ی فراخورشیدی را کشف کرده اند که بیشترشان سیاراتی غول پیکرند چرا که فاصله ی چنین سیاراتی از ما آنقدر زیاد است که تنها بزرگ ترین هایشان را می توان ردیابی کرد. ولی پژوهشگران مطمئن هستند که سیارات زمین گونه (شبیه زمین) نیز در فضای دوردست وجود دارد.

به باور فورتنی، اگر تلسکوپ کپلر که برای یافتن سیارات زمین گونه ی فراخورشیدی طراحی شده، به مدت طولانی به دور زمین بگردد و اطلاعات جمع کند، می تواند سرانجام آنها را بیابد. وی می گوید: «اگر این تلسکوپ ماموریت سه ساله اش را پشت سر بگذارد (و به شش، هشت و ده سال برساند)، شاید بتوانیم اطلاعات کافی از آن دریافت کنیم.»

هیچ تلسکوپی قدرت کافی برای مشاهده ی مستقیم سیاره ای که به دور ستاره ای دیگر می چرخد را ندارد. در عوض، دانشمندان از ابزار غیرمستقیم برای یافتن آنها استفاده می کنند. کپلر، نوری که از یک ستاره می آید را اندازه می گیرد و می سنجد. اگر سیاره ای که به دور آن ستاره می گردد از برابرش بگذرد، اندکی از نور آن خواهد کاست. پژوهشگران از این راه می توانند اندازه ی سیاره و سرعت گردش آن را محاسبه کنند.

در سامانه ی کشف شده (کپلر11)، نور لرزان و سوسوزن ستاره، نشان داد که دستکم شش سیاره به گرد آن می چرخند و سرعت چرخششان هم زیاد است. مدار یکی از آنها دورتر از پنج تای دیگر است ولی ظاهرن همگی عمدتن از گاز تشکیل شده اند و در یک صفحه ی دایره ای بسیار تخت به دور ستاره می گردند.

واژه نامه:

solar system - puffy - sun - journal Nature - Kepler-11 - Kepler space telescope - Mercury - Venus - Earth - Venus - Mars - Mercury - exoplanet - Neptune - Jupiter - Saturn - Uranus - Earthlike

منبع: reuters

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

آرام و رویایی

آسمان بامدادی گاه می تواند آمیزه ای از آرامش و رویا باشد. چنین آسمانی را می شد همین یکشنبه ی گذشته پیش از سر زدن آفتاب از بالای شیب یک کوهستان برفی در شرق سویس تماشا کرد. 

پوششی از ابرهای آرام که از زیر با نور چراغ های دهکده ی تروباخ روشن شده اند، روی صحنه دیده می شود. نمایی چشمگیر از کوهستان پوشیده از برفِ Mittlerspitz نیز در بالا و سمت چپ می بینیم که بر فراز شهر کوچک بالزرز، لیختن اشتاین در فرودست ایستاده است. قله هایی از رشته کوه آلپ در انتهای سمت راست و درست زیر خورشید تازه برآمده به چشم می خورند. بالا و سمت راست نیز هلال ماه را با سیاره ی تابناک ناهید می بینیم. ناهید در سراسر این ماه، در آسمان بامدادی قابل دیدن است، ولی دیگر در چنین موقعیت خوش منظره ای قرار نخواهد گرفت.

واژه نامه:

Moon - Venus - Switzerland - sunrise - Alps - Venus

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

«توان های ده»

جهان در اندازه های های کوچک، میانگین و بزرگ چقدر با هم تفاوت دارد؟
پرآوازه ترین فیلم کوتاه علمی از نسل خودش، مقایسه ای هیجان انگیز در این باره را نشان می دهد. این فیلم، با عنوان "توان ده" که در اصل در دهه ی ۱۹۶۰ ساخته شد، اکنون به طور رسمی به یوتیوب فرستاده شده و آن را اینجا می بینید. روی نشان پیکان بکلیکید تا این فیلم ۹ دقیقه ای را تماشا کنید.
فیلم از یک زیرانداز پیک نیک نزدیک شیکاگو آغاز می شود و تا به خوشه ی کهکشانی گیسو برسد، هر ۱۰ ثانیه، ابعاد نمای درون تصویر، به توانی از ۱۰ بزرگ تر می شود. سپس فیلم وارونه می شود و هر ۲ ثانیه ۱۰ برابر کوچک تر می شود تا به درون یک پروتون رسیده و پایان می یابد.
ترتیب "توان های ده" در واقع بر پایه ی کتاب "نمای کیهانی" (Cosmic View) که کیز بوک در سال ۱۹۵۷ نوشته بود ساخته شده و همانند فیلم "زوم کیهانی"، البته بیشتر حالت انیمیشن (پویانمایی) آنست؛ زوم کیهانی نیز در اواخر دهه ی ۱۹۶۰ ساخته شد.
تغییر چشم اندازها در فیلم "توان های ده" به حدی شیفته کننده و آموزنده است که بخش هایی از آن را با استفاده از ترفندهای نوین و پیشرفته ی رایانه ای دوباره ساخته اند، از جمله چند دقیقه ی آغازین فیلم "Contact"، و نیز در یک ویدیوی دیجیتالی کوتاه به نام "جهانی که می شناسیم" که در سال ۲۰۱۰ برای موزه ی تاریخ طبیعی آمریکا ساخته شد.
ری و همسرش چارلز ایمز، آفرینندگان این فیلم، به عنوان افرادی با روحیه ای کاملا رویایی و خیال پرداز شناخته می شدند و حتی صندلی محبوب خودشان را نیز خود طراحی کرده بودند.

در همین زمینه: * از کوچک تا بزرگ کیهان  

واژه نامه:

Powers of Ten - YouTube - Virgo Cluster - Cosmic View - Kees Boeke - Cosmic Zoom - Contact - The Known Universe - American Museum of Natural History - Ray - Charles Eames

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان