سنگی که به ماه خورد و انفجارش از زمین هم دیده شد

* ماه اکنون دهانه ای تازه روی سطحش دارد.
* این گودال را تخته سنگی درست کرده که در ماه مارس به آن برخورد کرد و بزرگ ترین انفجاری که دانشمندان از هنگام آغاز به دیده بانی ماه در سال ۲۰۰۵ روی آن دیده اند را پدید آورد.

نگاره ی هنری از برخورد یک شهاب به سطح
ماه. دانشمندان می‌گویند سالانه صدها تکه سنگ
آسمانی به سطح ماه می‌خورد. تصویر بزرگتر

این شهاب‌سنگ روز ۱۷ مارس با سرعت باورنکردنی ۹۰۰۰۰ کیلومتر بر ساعت به سطح ماه خورد و یک دهانه ی تازه به پهنای ۲۰ متر روی آن پدید آورد. به گفته ی دانشمندان ناسا، این برخورد درخشش و نور شدیدی در پی داشت که اگر کسی در آن هنگام در حال نگاه کردن به ماه بود می توانست بدون هیچ وسیله ای آن را ببیند.

بیل کوک از دفتر محیط شهابی ناسا در بیانیه ای گفت: «در ۱۷ مارس ۲۰۱۳ جرمی تقریبا به اندازه ی یک تخته سنگ کوچک به سطح ماه در دریای رگبارها (یا دریای باران) برخورد کرد. در اثر این برخورد انفجاری پدید آمد که نورش تقریبا ۱۰ برابر روشن تر از هر آن چه تاکنون دیده ایم بود.»

ستاره شناسان ناسا ۸ سال است که ماه را برای برخوردهای شهابی روی آن زیر نظر گرفته اند و در این مدت، چنین رویداد نیرومندی را ندیده بودند.

این عکس درخشش پرنوری را نشان می‌دهد که
از برخورد یک سنگ بزرگ به سطح ماه در
روز ۱۷ مارس ۲۰۱۳ پدید آمد.

دانشمندان این برخورد را در همان زمان برخورد ندیدند. تنها هنگامی که ران ساگز، تحلیلگری در مرکز پروازهای فضایی مارشال ناسا در هانتزویل آلاباما، به بازبینی ویدیوی ضبط شده توسط یکی از تلسکوپ های ۱۴ اینچیِ "برنامه ی دیده بانی ماه" پرداخت این رویداد هم آشکار شد. ساگز می گوید: «نورش چشمم را زد. بسیار درخشان بود.»

به برآورد دانشمندان، پهنای این سنگ تقریا ۰.۳ تا ۰.۴ متر بود و وزنی نزدیک به ۴۰ کیلوگرم داشت. به گفته ی دانشمندان ناسا، نیروی انفجاری که در پی برخورد آن رخ دید به اندازه ی ۵ تُن TNT بود. ویدیوی ۲ ثانیه ای آن را اینجا ببینید و به بزرگی۲۶۳ کیلوبایت دریافت کنید.

زمانی که پژوهشگران به عقب برگشته و ویدیوهای ضبط شده در ماه مارس را نگاه کردند دریافتند که این شهابِ ماه احتمالا یک رویداد تک و ویژه ی ماه نبوده.

این رشته نماها با رنگ نمایشی از ویدیوی سیاه و سفید اصلی گرفته شده و روند انفجار را نشان می دهند. درخشش نور آن در زمان اوج، به اندازه ی درخشش یک ستاره از قدر ۴ بود.

کوک می گوید: «در شب ۱۷ مارس، دوربین های سراسر-آسمانِ ناسا و دانشگاه وسترن انتاریو شمار نامعمولی از شهاب‌های پرسرعت را همین جا روی زمین دیدند. این آتشگوی ها در مدارهایی تقریبا یکسان، میان زمین و کمربند سیارک‌ها حرکت می کردند.»

جو زمین همچون سپری جلوی برخورد این شهاب ها به سطح سیاره ی ما را گرفت، ولی ماه چنین شانسی نداشت. ماه هوا ندارد و بدین ترتیب در برابر سنگ های آسمانی بی پناه است، به گونه ای که برنامه ی دیده بانی ناسا از سال ۲۰۰۵ تاکنون، برخورد بیش از ۳۰۰ شهاب به سطح آن را مشاهده کرده.

برنامه‌ی دیده‌بانی ماهِ ناسا صدها مورد برخورد
شهاب را شناسایی کرده. درخشان‌ترین آن ها
که در روز ۱۷ مارس ۲۰۱۳ بر سطح دریای
رگبارها رخ داد، با چهارگوش سرخ نمایانده
شده.

بخشی از انگیزه ی ناسا برای راه اندازی این برنامه، تصمیم احتمالیش برای فرستادن دوباره ی فضانوردان به ماه بود. فضانوردان در ماه نیاز به آن دارند که بدانند شمار و احتمال برخورد شهاب ها چقدر است و آیا در زمان های معینی از سال، زمان هایی که ماه از میان ذرات و سنگ های پرشمار سامانه ی خورشیدی می گذرد و در معرض خطرهایی ویژه قرار می گیرد رخ می دهند یا نه.

کوک می افزاید: «ما سال آینده، هنگامی که سامانه ی زمین-ماه بخواهد دوباره از همان ناحیه ی فضا بگذرد، از ماه چشم بر نخواهیم داشت تا شاید دوباره چنان نمایشی رخ بدهد و آن را ببینیم. با این وجود بررسی هایمان از رخداد ۱۷ مارس را هم دنبال خواهیم کرد.»

دانشمندان همچنین امیدوارند با بهره از فضاپیمای مدارگرد شناسایی ماه (LRO) از جای برخورد ۱۷ مارس عکس بگیرند تا از چگونگی رخ دادن آن بیشتر آگاه شوند.

---------------------------------------------------------------
* پانوشت:
دوستانی پرسیده اند که به چه دلیل برخورد سنگ به ماه باید به انفجار بیانجامد.  ناسا به این پرسش چنین پاسخ داده:
شهاب هایی که به ماه می خورند برای دیده شدن نیازی به اکسیژن و سوخته شدن ندارند.
نخست این که این شهاب ها با چنان سرعت و در نتیجه انرژی جنبشی بالایی به سطح برخورد می کنند که حتی اگر قلوه سنگی هم باشند، باز می توانند گودالی به پهنای چندین فوت پدید آورند.
دوم هم این که نور و درخششی که به هنگام برخورد آن ها دیده می شود، ناشی از سوخته شدن و احتراق نیست، بلکه تابشی گرماییست که از سنگ گداخته و یا بخارهای داغی که در محل برخورد تولید شده اند گسیل می شود.

واژه نامه:

Moon - meteorite - naked eye - NASA - Mare Imbrium - Bill Cooke - Meteoroid Environment Office - meteor - Ron Suggs - Marshall Space Flight Center - TNT - Earth - asteroid belt - atmosphere - planet - solar system - Lunar Reconnaissance Orbiter - false-color frames - magnitude - star - oxygen - combustion - kinetic energy - thermal glow --

منبع: SPACE.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان