کمربند تابشی سوم چگونه به گرد زمین تشکیل شد؟

پیش از این خوانده بودید:  
* الکترون های کشنده در کمربندهای تابشی چگونه شتاب می گیرند 
 
از زمان کشف کمربندهای تابشی وان آلن در سال ۱۹۵۸ تاکنون، دانشمندان بر این باور بوده اند که این کمربندها که به گرد زمین حلقه زده اند، دو حلقه ی دونات- مانند (چنبره مانند) هستند که از ذرات باردار تشکیل شده اند: یک حلقه ی درونی از الکترون ها و یون های مثبت پرانرژی، و یک حلقه ی بیرونی از الکترون های پرانرژی.

در فوریه ی امسال، گروهی از دانشمندان خبر یافته شدنِ غافلگیرکننده ی یک حلقه ی تابشی سوم که تا آن زمان ناشناخته بود را گزارش دادند - حلقه ای باریک که در سپتامبر ۲۰۱۲، به مدت کوتاهی میان حلقه های بیرونی و درونی پدیدار شد و تا یک ماه هم دوام آورد. [اینجا: شناسایی یک کمربند تابشی تازه پیرامون زمین]
شکل گیری حلقه ای در میان کمربندها: این مدل، حلقه ی سوم را نشان می دهد (رنگ سرخ). مشاهدات تازه توسط کاوشگرهای وان آلن ناسا رویدادی را نشان داد که در آن، سه منطقه ی تابشی با انرژی های بسیار بالا دیده شدند، از جمله یک حلقه ی نامعمول نیمه باریک (سرخ) که تا حدود چهار هفته دوام آورد. نتایج همتاسازی که در این تصویر می بینید، نشان داد که ذراتی با این انرژی های بالا، طی روندهای فیزیکی گوناگون و متفاوتی شتاب می گیرند و الکترون های کمربندهای تابشی را می رانند، و همین توضیحی است بر شکل گیری این حلقه ی نامعمو ل و دیرپا در میان کمربندها. به گزارش دانشمندان UCLA، این یافته به محافظت از ماهواره ها در برابر پرتوهای زیانبار فضا کمک خواهد کرد. ویدیوی این همتاسازی را در پایین ببینید.

در پژوهشی تازه، دانشمندان فضایی UCLA با موفقیت مدلی را از رفتار بی سابقه ی این حلقه ی سوم ساختند و آن را توضیح دادند. آن ها نشان دادند که ذرات بسیار پرانرژی‌ای که این حلقه را تشکیل می دهند و به نام الکترون های فرا-نسبیتی هم شناخته می شوند، نسبت به آنچه که معمولا در ذرات کمربندهای وان آلن دیده شده، از فیزیک بسیار متفاوتی پیروی می کنند. منطقه ای که این کمربندها اشغال کرده اند - و دامنه ای از حدود ۱۰۰۰ تا ۵۰ هزار کیلومتری بالای سطح زمین را می پوشاند- پر شده از الکترون هایی آن چنان پرانرژی که با سرعتی نزدیک به سرعت نور حرکت می کنند [الکترون های کشنده].

یوری اشپریتز، یک پژوهشگر ژئوفیزیک در بخش دانش زمین و فضای UCLA می گوید: «در گذشته، دانشمندان می پنداشتند که همه ی الکترون های درون کمربندهای تابشیِ پیرامون زمین از یک فیزیک پیروی می کنند [دارای رفتار فیزیکی یکسانی‌اند]. اکنون ما دریافته ایم که کمربندهای تابشی از جمعیت های گوناگونی تشکیل شده اند که از فرآیندهای فیزیکی بسیار گوناگون و متفاوتی پیروی می کنند.»

اشپریتز که در بنیاد دانش و فناوری اسکولکوووی روسیه، یک دانشگاه تازه که با همکاری MIT سازمان یافته نیز استادیار است، رهبر این پژوهش بود. مقاله ی این پژوهش در روز ۲۲ سپتامبر در نشریه ی نیچر فیزیکز منتشر شد.

کمربندهای وان آلن می توانند برای ماهواره ها و فضاپیماها خطرهای بسیاری داشته باشند، از ناهنجاری های کوچک و جزیی گرفته تا از کار انداختنِ کاملِ ماهواره های مهم. به گفته ی اشپریتز، شناخت بهترِ پرتوهای فضایی برای محافظت از مردم و تجهیزات سودمند است.

به گفته ی اشپریتز و آدام کلرمن، یکی از اعضای پژوهش در گروه اشپریتز، الکترون های فرا-نسبیتی که حلقه ی سوم را ساخته اند و در کمربندهای درونی و بیرونی هم وجود دارند، به گونه ی ویژه ای خطرناکند و می توانند در فضا، در سپر پوششی محافظت شده ترین و ارزشمندترین ماهواره ها هم نفوذ کنند.

کلرمن می گوید: «سرعت این الکترون ها بسیار نزدیک به سرعت نور، و انرژی جنبشی آن ها هم بسیار بیش از انرژی نهفته در جرمشان در حالت ایستا (سکون) است. تفاوت میان رفتار این الکترون های فرانسبیتی و الکترون هایی که انرژی پایین تر دارند، کلید این پژوهش بود.»

اشپریتز و گروهش پی بردند که در ۱ سپتامبر ۲۰۱۲، امواج پلاسمای پدید آمده توسط یون هایی که معمولا روی الکترون های پرانرژی اثر ندارند، "الکترون های فرانسبیتیِ درون کمربند بیرونی را هل داده و تقریبا تا لبه ی درونی این کمربند راندند." تنها یک حلقه ی باریکِ الکترون های نسبیتی از این توفان پلاسما جان به در برد که همین ها کمربند سوم را تشکیل دادند. ["الکترون های پرانرژی" با "الکترون های فرانسبیتی" تفاوت دارند. -م]

پس از توفان، یک حباب سرد از پلاسما گرداگرد زمین گسترده شد تا از ذراتِ درون این کمربند باریک در برابر امواج یونی محافظت نماید و به آن اجازه ی پایداری و مقاومت بدهد. گروه اشپریتز همچنین دریافتند که تپش های الکترومغناطیسی بسیار کم-بسامدی که گمان می رفت نقش عمده را در شتاب گرفتن و از دست رفتن الکترون های کمربند تابشی بازی می کند، در واقع تاثیری بر الکترون های فرانسبیتی ندارند.

به گفته ی اشپریتز، کمربندهای تابشی وان آلن را "دیگر نمی توان به عنوان یک توده ی پایدار و ثابت از الکترون ها دانست. این الکترون ها بر پایه ی انرژیشان رفتار می کنند و به شیوه های گوناگون در برابر اختلال های فضایی واکنش نشان می دهند." اشپریتز در ژوییه ی گذشته مورد تقدیر رییس جمهور اوباما قرار گرفت و جایزه ی ریاست جمهوری برای دانشمندان و مهندسانی که در گام های نخست پژوهش های مستقل خود هستند (PECASE) را از وی دریافت کرد.

کسنیا اورلووا، یک پژوهشگر فوق دکترا در UCLA و از اعضای گروه اشپریتز می گوید: «ذرات فرانسبیتی بسیار سریع حرکت می کنند و هنگامی که نزدیک به صفحه ی استوایی هستند نمی توانند به بسامد درست و مناسبی با امواج برسند. دلیل اصلی این که این امواج اثر کمی بر شتاب گیری و پراکنش الکترون های فرانسبیتی در جو زمین دارند همین است.»

اشپریتز می گوید: «این پژوهش نشان می دهد که توده های کاملا متفاوتی از ذرات در فضا وجود دارند که در بازه های زمانی گوناگونی تغییر می کنند؛ آن ها از فیزیک های گوناگونی پیروی کرده و ساختارهای فضایی بسیار متفاوتی را هم به نمایش می گذارند.»

پژوهشگران با در نظر گرفتن شیوه ی حرکت سریع ترین ذرات در کمربندهای تابشی، و این که رفتارشان با ذرات کم انرژی تر تفاوت دارد، همتاسازی هایی از کمربندهای تابشی پدید آوردند که همخوانی بهتری با مشاهدات داشت.

این دانشمندان همتاسازی هایی را با یک مدل از کمربندهای تابشی زمین و برای بازه ی زمانی اواخر اوت ۲۰۱۲ تا اوایل اکتبر ۲۰۱۲ انجام دادند. این همتاسازی که با بهره از فیزیک الکترون های فرانسبیتی و شرایط آب و هوای فضایی که توسط ایستگاه های روی زمین دیده بانی می شد به پیش برده شد، با مشاهدات فضاپیماهای کاوشگر وان آلنِ ناسا همخوانی فوق العاده خوبی داشت که تاییدی بود بر نظریه ی این گروه درباره ی حلقه ی تابشی تازه.

دیمیتری سوباتین، یک از دانشجویان پیشین اشپریتز و از کارکنان پژوهشی کنونی در UCLA می گوید: «ما سازگاری چشمگیری میان مدلمان و مشاهدات انجام شده دیدیم، هر دو دامنه ی گسترده ای از انرژی ها را در بر می گرفتند.»

اشپریتز می گوید: «به باور من، با این پژوهش، ما نوک کوه یخ را آشکار کرده ایم. ما هنوز نیاز به آن داریم که شناخت کاملی از چگونگی شتابگیری این الکترون ها، خاستگاه و سرچشمه ی آن ها، و چگونگی تغییر دینامیک کمربندها در توفان های گوناگون پیدا کنیم.»

کمربندهای تابشی زمین در سال ۱۹۵۸ توسط "اکسپلورر ۱"، نخستین ماهواره ای که توسط آمریکا به فضا رفت کشف شدند.


واژه نامه:
Van Allen - radiation belts - Earth - electron - positive ion - UCLA - ultra-relativistic electron - Yuri Shprits - Skolkovo Institute of Science and Technology - MIT - Nature Physics - Adam Kellerman - plasma - wave - frequency - electromagnetic pulsation - Obama - Presidential Early Career Award for Scientists and Engineers - PECASE - equatorial plane - Ksenia Orlova - NASA - Jack Eddy Fellowship - Van Allen Probes - Dmitriy Subbotin - Explorer I

این لکه اسرارآمیز سبز در‌ آسمان چیست؟

این چیست؟
در این ویدیو چیزی دیده شده که بی شک پدیده ای طبیعی‌ست ولی تاکنون راز چیستی آن آشکار نشده و همچنان ناشناخته مانده.

این ویدیوی دور تند (درنگ زمانی) در اواخر تابستان امسال برای ثبت شهاب های برساووشی بر فراز هوپ‌ول راکز (Hopewell Rocks) در نیوبرانزویک کانادا تهیه شده بود.
این فیلم که از ساعت ۹:۳۰ شب ۱۱ اوت تا ۳:۰۰ بامداد روز بعد را در خود دارد، چندین تیر شهاب و رد ماهواره را بر پس‌زمینه‌ای زیبا و تماشایی ثبت کرده و از به هم پیوستن نماهایی با نوردهی های ۳۰ ثانیه ای درست شده.
ولی تقریبا در ثانیه ی ۲۵ ویدیو، لکه ی روشن سبزفام و نامعمولی بر پهنه ی آسمان پدیدار می شود و آن را می پوشاند. توضیح های گوناگونی برای این پدیده ارایه شده از جمله هواتاب، شفق قطبی، نوری که از یک چشمه ی ساختگی یا طبیعی افکنده شده، و یا چیزهای کاملا متفاوت دیگری.
نمایی از ویدیو که نور سبز در آن پدیدار شده
این APOD نه تنها کوششی برای یافتن پاسخ این راز فریبنده ی آسمان است، بلکه تلاش دارد بداند نیروی APOD به عنوان یک دانش شهروندی و موتور هوش جمعی تا چه اندازه است. اگر شما هم دیدگاهی درباره ی دلیل احتمالی این پدیده دارید، خواهشمندیم به یحث و گفتگویی که درباره اش در جریانست بپیوندید.

واژه نامه:
time-lapse - Perseid - meteor - Hopewell Rocks - satellite - exposure - airglow - aurora - lighting - APOD - riddle - citizen-science - collective-intelligence - engine

منبع: apod.nasa.gov

تصویری از انسلادوس زیبا و فواره هایش

ما هرگز [از روی زمین] نمی توانیم این فواره ها و یخ فشان های زیبا و فریبنده که از انسلادوس، ماه سیاره ی کیوان بیرون می زنند را به خوبی ببینیم، به ویژه چنین نمای عالی و خیره کننده ای را که فضاپیمای کاسینی ثبت کرده.
نمای انسلادوس، ماه کیوان و فواره های بزرگ و نمایانش.
این عکس در ۲ آوریل ۲۰۱۳ توسط فضاپیمای کاسینی گرفته شد.
تصویر بزرگ تر

در این تصویر، فواره های انسلادوس از پشت توسط خورشید روشن شده اند و سطح خودش هم از بازتاب نور خورشید توسط کیوان روشن شده.

و همان گونه که می بینید، این فواره ها همچنان در حال تراوش و فورانند. چیزی نزدیک به ۱۰۰ فواره ی آبفشان در اندازه های گوناگون نزدیک قطب جنوب انسلادوس وجود دارد که بخار آب، ذرات یخ، و ترکیبات آلی به فضا می افشانند. اگر از نزدیک نگاه کنید، خواهید دید که کل این آبفشان ها با هم به بزرگی خود این ماهند.

آیا امکان دارد که فضاپیمای دیگری را تنها برای بررسی این ماه افسون کننده بفرستیم؟

این تصویر در ۲ آوریل ۲۰۱۳ در نور آبی و با دوربین زاویه بسته ی کاسینی گرفته شده. در آن زمان، این فضاپیما حدود ۸۳۲ هزار کیلومتر از انسلادوس فاصله داشت.

در همین زمینه: * آبفشان های انسلادوس، آزمایشگاه نوین پلاسما * آیا برفی از موجودات ذره بینی بر سطح انسلادوس می بارد؟ * درخشش عجیب سطح انسلادوس در تصاویر تازه کاسینی * پرده از راز ۱۴ ساله برداشته شد: آب درون جو کیوان از انسلادوس می آید * اقیانوس "آب نمک" در انسلادوس * انسلادوس بر یخ خودش سُر می خورد!  

واژه نامه:
jet - plume - Saturn - moon - Enceladus - Cassini spacecraft - Sun - geyser - south pole - organic compound - narrow-angle

منبع: universetoday

تصویر ماهواره ای از جزیره تازه پاکستان

در بعد از ظهر روز سه شنبه ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۳، زمین لرزه ای به بزرگی ۷.۷ ریشتر ایالت بلوچستان در جنوب پاکستان را لرزاند. این رویداد که با تکان ها و لرزش های نیرومندی همراه بود،، بیش از ۲ دقیقه به درازا کشید و به ویرانی های گسترده ای در چندین ناحیه انجامید. شوربختانه دستکم ۴۰۰ نفر در این رویداد جان باختند (بر پایه ی برخی گزارش ها، ۶۰۰ نفر) و بیش از ۱۰۰ هزار نفر هم آواره شدند.
جزیره ی گِلی نزدیک ساحل گوارد در عکسی که ماهواره ی EO-1 ناسا در ۲۶ سپتامبر ۲۰۱۳ گرفته دیده می شود. تصویر کمی بزرگ تر
ولی یک پدیده ی شگفت آورتر - و کمتر غم انگیز- که در پی این زمین لرزه روی داد و خبرش به سرعت در چهارگوشه ی جهان پیچید، پدیدار شدن ناگهانی یک جزیره ی تازه در آب های ساحلی بود؛ تپه ای پُرگل و لای که از سوراخ های رویش متان بیرون می زد و تا حدود ۲۰ متر از سطح اقیانوس بالا آمد.

تصویر بالا که توسط ماهواره ی EO-1 (رصد زمین-۱) گرفته شده، این جزیره ی تازه را در فاصله ی ۱ کیلومتری ساحل گوادر نشان می دهد. بر پایه ی مقاله ای که در یک تارنمای خبری پاکستان به نام Dawn.com نوشته شده، این تل گِل و سنگ به بزرگی ۷۶ در ۳۰.۵ متر در حال نشت و پراکندن گازهای آتشگیر (قابل اشتعال) است.

محمد دانش، یک زیست شناس دریایی از بنیاد ملی اقیانوس شناسی پاکستان می گوید: «گروه ما حباب هایی را دید که از سطح این جزیره بیرون می زد و با روشن شدن یک چوب کبریت آتش می گرفتند. [از همین رو] ما افراد گروهمان را از برافروختن هر گونه آتشی منع کردیم.» وی افزود: «این گاز متان است.»
تصویر هوایی از گل‌فشان گوادر (بنیاد ملی اقیانوس شناسی، پاکستان). تصویر کمی بزرگ تر
زمین لرزه های پرشمار پاکستان نتیجه ی برخورد میان صفحه های زمین ساختی (تکتونیکی) هند، عربستان، و اورآسیا هستند. این گونه گِل‌فشان ها (فوران های گِلی) پدیده ی ویژه ی نامعمولی پس از زمین لرزه های بزرگ آن جا نیستند... چنین چیزهایی آنقدر رخ می دهد که این یکی نزدیک یک ساحل پرجمعیت و در آبی نسبتا کم ژرفا شکل گرفته. (منبع) (در واقع دو روز بعد یک جزیره ی گلی دیگر نزدیک ساحل شهر ساحلی کناری اورماره دیده شد.)

انتظار نمی رود این گل‌فشان که به نام "جزیره ی زلزله" نامیده شده زمان درازی دوام بیاورد. موج های دریا سرانجام و پس از چند ماه، این رسوبات را شسته و پراکنده خواهند کرد. شوربختانه تلاش های امدادرسانی در منطقه ی دوردست زیر سلطه ی طالبان در اثر فعالیت های نظامی مختل شده است.

واژه نامه:
earthquake - Balochistan - Pakistan - mud - methane - NASA - Earth Observing-1 - Gwadar - Mohammad Danish - National Institute of Oceanography - Indian - Arabian - Eurasian - tectonic plate - mud volcanoe - Zalzala Jazeera - sediment - Taliban - EO-1

منبع: universetoday

یافته بزرگ کنجکاوی درباره وجود آب در بهرام

* بر پایه ی پژوهشی تازه، کاوشگران آینده ی سیاره ی بهرام (مریخ) شاید بتوانند همه ی آب موردنیازشان را از خاک سرخی که زیر پایشان است بیرون بکشند.

این تصویر یک همگذاری موزاییکی از عکس هاییست که در
۸۵مین روز بهرامی (سول) کار کنجکاوی، توسط تصویرگر
لنز دستی خودرو (ماهلی، MAHLI) گرفته شد و کنجکاوی
را نشان می‌دهد که دارد از سنگ‌های درون جایگاهی به نام
راکنست در گودال گیل نمونه بر می دارد.
تاریخ انتشار تصویر: ۲۶ سپتامبر ۲۰۱۳. تصویر بزرگ تر
کنجکاوی، خودروی بهرام نورد ناسا دریافته که حدود دو درصد از وزن خاک سطح سیاره ی سرخ را آب تشکیل داده. این بدان معناست که ساکنان پیشگام این سیاره خواهند توانست از هر ۰.۰۳ متر مکعبی که از خاک بهرام حفر می کنند، حدود ۱ لیتر آب به دست بیاورند، این را نویسنده ی اصلی پژوهش، لوری لشین از بنیاد پلی تکنیک رنسلیر در تروی نیویورک می گوید.

وی به اسپیس دات کام گفت: «این برای من یک لحظه ی "بزرگ" بود. من واقعا از این که می شود آب را به این سادگی از خاک زیر پایمان [در سیاره بهرام] به دست بیاوریم شادمانم. و چه بسا در همه جای بهرام وضع به همین گونه باشد.»

این پژوهشنامه ی تازه یکی از پنج مقاله ایست که روز ۲۶ سپتامبر در نشریه ی ساینس منتشر شد و در آن از یافته های کنجکاوی درباره ی مواد سطح بهرام در ۱۰۰مین روز کارش روی این سیاره می گوید.

درآشامیدن آب جَو
کنجکاوی در ماه اوت ۲۰۱۲ در میان گودال گیل، یکی از دهانه های بزرگ سیاره ی بهرام نشست و ماموریتی دو ساله را بر سطح این سیاره آغازید با این هدف که دریابد آیا سیاره ی سرخ هرگز می توانسته پذیرای موجودات زنده ی ذره بینی باشد یا نه. این خودرو در ماه مارس به این هدف دست یافت؛ زمانی که متوجه شد نقطه ای به نام خلیج یلونایف، نزدیک جایگاه فرودش، میلیاردها سال پیش واقعا زیست پذیر بوده.

ولی کنجکاوی تا پیش از رسیدن به خلیج یلونایف کار علمی بسیار کمی انجام داده بود. لشین و همکارانش نتایج کنجکاوی از نخستین بررسی فراگیر خاک بهرام را بررسی کردند. خودروی ۱ تُنی کنجکاوی این بررسی را در نوامبر ۲۰۱۲ با نمونه برداری از سطح یک جایگاه شنی به نام راکنست انجام داده بود.

کنجکاوی با بهره از دستگاه "آزمایش نمونه ها روی بهرام" (سام، SAM) این نمونه خاک را تا دمای ۸۳۵ درجه ی سانتیگراد گرما داد و گازهایی که از آن بیرون آمد را تعیین کرد. سام مقادیر چشمگیری گاز دی اکسید کربن، ترکیبات اکسیژن و گوگرد، و مقادیر فراوانی آب را روی بهرام شناسایی کرد.

سام همچنین مشخص کرد که آب درون این خاک سرشار (غنی) از دوتریوم است، یک ایزوتوپ "سنگین" هیدروژن که دارای یک نوترون و یک پروتون است (اتم هیدروژن "معمولی" نوترون ندارد). به گفته ی لشین، آبی که درون هوای تنُک بهرام است هم همین نسبت دوتریوم را نشان می دهد.

وی می گوید: «این به ما نشان می دهد که خاک بهرام رفتاری همانند یک تکه اسفنج دارد و آب را از جو سیاره می درآشامد (جذب می کند).»

خبرهایی بد برای ماموریت های سرنشین دار
سام برخی گونه های ساختارهای آلی را هم در نمونه های خاک راکنست شناسایی کرد: مواد شیمیایی کربن دار که روی زمین از پایه های زندگی ساز هستند. ولی چنان چه دانشمندان ماموریت در اواخر سال پیش گزارش دادند، این ساختارها، ترکیبات آلی کلرآلود (آغشته به کلر) هستند که احتمالا هیچ ربطی به وجود زندگی روی این سیاره ندارند.
سمت چپ، نمای نزدیک از یکی از سنگ های هدف در راکنست که توسط کنجکاوی گرفته شده و سطح شنی آن را نشان می دهد. سمت راست، نمایی از نمونه های خاک بهرام در سومین خاکبرداری کنجکاوی و پس از غربالگری آن. تاریخ انتشار تصویر: ۲۶ سپتامبر ۲۰۱۳. تصویر بزرگ تر

به گفته ی لشین، این ساختارها احتمالا زمانی پدید آمدند که مواد آلیِ ساخته شده روی زمین سر از بهرام در آوردند و در آن جا با اتم های کلری که از یک ماده ی شیمیاییِ سمی در نمونه ای به نام پرکلرات آزاد شده بود واکنش انجام دادند.

پرکلرات ماده ایست که دانشمندان از وجودش در خاک بهرام آگاهند؛ سطح نشین فینیکسِ ناسا در سال ۲۰۰۸ این ماده را نزدیک قطب شمال سیاره یافته بود. کنجکاوی نیز اکنون شواهدی از آن را نزدیک استوا یافته که نشان می دهد ترکیبی رایج در همه جای بهرام است. (در واقع به گفته ی لشین، مشاهدات کاوشگرهای رباتیک گوناگون نشان می دهد که خاک سیاره ی سرخ احتمالا در همه جا یکسان است و بر لایه ای سرتاسری روی سطح آن پخش شده است.)

چنانچه لشین می گوید، وجود پرکلرات چالشی است که پی‌ریزان ماموریت های سرنشین دارِ آینده باید بر آن چیره شوند: «پرکلرات برای انسان خوب نیست. ما باید بفهمیم اگر انسان ها بخواهند با این خاک در تماس باشند، با آن چه کاری باید بکنند.»

وی افزود: «به همین دلیل است که ما پیش از فرستادن انسان، کاوشگر رباتیک می فرستیم- برای این که واقعا هم شانس ها و چیزهای خوب را بشناسیم، و هم چالش ها و دغدغه هایی که پیش رویمان خواهد بود را.»

گنجینه ای از یافته ها
چهار مقاله ی دیگری که در نشریه ی ساینس منتشر شده نیز دستاوردهای هیجان انگیزی را گزارش می دهند.

برای نمونه، دستگاه لیزرافکن کنجکاوی به نام شمکم (ChemCam) نشانه ی نیرومندی از هیدروژن در خاک های ریزدانه ی بهرام در راستای مسیر خودرو یافته که تاییدی دیگر بر داده های دستگاه سام است و بیش از پیش نشان می دهد که آب در خاک سراسر سیاره وجود دارد (زیرا چنین خاک های نرمی در همه جای سیاره پخش شده است).

مقاله ی دیگر پرده از جزییات فریبنده ی بیشتری درباره ی سنگی که کنجکاوی در اکتبر ۲۰۱۲ بررسی کرد بر می دارد- سنگی که دانشمندان به افتخار یکی از اعضای گروه کنجکاوی که دو هفته پس از فرود آن درگذشت، نام "جیک ماتیوویچ" را به آن دادند. این سنگ گونه ای سنگ آتشفشانی است که تاکنون هرگز روی بهرام دیده نشده بود. [در این باره خواندید: * کنجکاوی آزمایش مستقیم سنگ های بهرام را آغاز کرد]
این تصویر نتیجه ی به دست آمده از یکی از دستگاه های
کنجکاوی به نام شمین (CheMin) را نشان می دهد و در آن،
یک پراش پرتو X از پنجمین نمونه ای که خودرو از خاک
بهرام برداشت دیده می شود. نیم دایره ی سیاه در پایین تصویر
سایه ی ورقه ایست که جلوی بخشی از پرتوی لیزر را گرفته
است (beam stop).
تاریخ انتشار تصویر: ۲۶ سپتامبر ۲۰۱۳. تصویر بزرگ تر

ولی سنگ هایی مانند ماتیوویچ روی زمین بسیار دیده شده اند، به ویژه در جزیره های اقیانوسی و گسل‌دره هایی که در آن ها پوسته ی زمین در حال نازک شدن است.

دانشمند اصلی کنجکاوی، جان گروتزینگر که یک زمین شناس در بنیاد فناوری کالیفرنیا در پاسادناست می گوید: «از میان همه ی سنگ های بهرام، این یکی بیشترین همانندی را با زمین دارد. این یک جورهایی جالب است. چیزی که این سنگ به ما نشان می دهد اینست که سیاره ی سرخ بیش از آنچه ما می پنداشتیم تغییر و دگرگونی داشته، با گوناگونی بیشتر.»

به گفته ی گروتزینگر، این پنج مقاله ی تازه گونه گونی و ارزش علمی دهانه ی گیل را نمایش می دهند. آن ها همچنین نشان می دهند که ۱۰ دستگاه علمی کنجکاوی به چه خوبی با هم کار کرده، و حجم بسیار بزرگی از داده ها را به زمین فرستاده اند، داده هایی که گروه علمی این ماموریت را تا سال ها سرگرم نگه خواهد داشت.

گروتزینگر در این باره به اسپیس دات کام می گوید: «مقدار داده ها و اطلاعاتی که از این خودرو دریافت می شود مغز مرا می ترکاند. ما روز به روز در کار با کنجکاوی بهتر می شویم و خود او هم بیشتر و بیشتر برای ما پیام می فرستد. در این یک سالی که از ماموریت کنجکاوی گذشته، ما هنوز احساس می کنیم در حال نوشیدن از یک شلنگ آتشنشانی هستیم!»

جاده ای به سوی کوه شارپ
سرعت و آهنگ این کاوش می تواند از این هم بیشتر شود. در همین ژوییه ی گذشته، کنجکاوی ناحیه ی خلیج یلونایف را ترک کرد و رهسپار کوه شارپ شد که از مرکز دهانه ی گیل تا بلندای ۵.۵ کیلومتر سر به آسمان بهرام برافراشته.

کوه شارپ از پیش از پرتاب کنجکاوی در نوامبر ۲۰۱۱ به عنوان مقصد اصلی این خودرو در نظر گرفته شده بود. دانشمندان این ماموریت از کنجکاوی می خواهند تا از دامنه ی این کوه بالا رفته و در این مسیر، لایه های پرشمار آن را همچون برگ های یک کتاب بخواند و بررسی کند.

گروتزینگر می گوید: «ما با بررسی لایه های سنگی این کوه، اساسا تاریخ محیط های باستانی و چگونگی تغییر احتمالی آن ها را بررسی خواهیم کرد. بنابراین چیزی که ما عملا و برای نخستین بار انجام خواهیم داد یک گاه نگاری نسبی از برخی بخش های عمده ی تاریخ بهرام خواهد بود، که می تواند بسیار عالی باشد.»

کنجکاوی تاکنون حدود ۲۰ درصد از مسیر برنامه ریزی شده ی ۸.۵ کیلومتری اش تا کوه شارپ را پیموده. چنان چه گروتزینگر می گوید، این خودرو، که کارهای علمی را هم در طول راه انجام می دهد، احتمالا تا نیمه های سال آینده به کوهپایه های ستیغ شارپ خواهد رسید.

واژه نامه:
Mars - water - NASA - Mars rover - Curiosity - Red Planet - Laurie Leshin - Rensselaer Polytechnic Institute - Science today - Gale Crater - microbial life - Yellowknife Bay - habitable - Rocknest - Sample Analysis at Mars - SAM - carbon dioxide - oxygen - sulfur - deuterium - isotope - hydrogen - neutron - proton - atom - organic compound - carbon - Earth - chlorine - perchlorate - Phoenix - planet - north pole - equator - laser - ChemCam - fine-grained - Jake Matijevic - crust - John Grotzinger - California Institute of Technology - Mount Sharp - chronology - Mars Hand Lends Imager - CheMin - X-ray - beam stop

منبع: SPACE.com

دورترین چیزی که چشم انسان می بیند

تا چقدر دور را می توانید ببینید؟
کهکشان آندرومدا یا "زن بر زنجیر" با ۲.۵ میلیون سال نوری فاصله از زمین، دورترین جرمی است که چشم نامسلح انسان می تواند آن را به آسانی ببیند. همه ی چیزهای دیگری که در آسمان شب می بینیم، ستاره ها، خوشه ها، و سحابی ها، دامنه ی فاصله‌شان همگی از چند صد تا چندهزار سال نوری است و همگی درست در کهکشان راه شیری خودمان جای گرفته اند.
همین تصویر در اندازه ی بزرگ- بزرگ تر
کهکشان آندرومدا که به نام M۳۱ هم شناخته می شود، همان لکه ی روشن کم نوریست که نزدیک بالای مرکز این نمای آسمان و زمین که از جایی در خاور ایتالیا، نزدیک مونته کانرو در ساحل دریای آدریاتیک گرفته شده به چشم می خورد.
این تصویر دامنه ی خیره کننده ای از دیدرس چشم انسان را در خود ثبت کرده: از چند سانتیمتر گرفته تا چند میلیون سال نوری. در این شب تابستانی، کهکشان و سنگ های دریاکنار را می شد به چشم دید ولی کل این تصویر در یک تک نما (با یک بار نوردهی) ثبت نشده: اگر این عکس با یک بار نوردهی گرفته می شد، ستارگان در زمان نوردهی ردی از خود به جا می گذاشتند، از همین رو نوردهی های جداگانه ای که ستارگان را دنبال می کردند با یک نما که توسط دوربینی ثابت از سنگ ها و صخره ها ثبت شده بوده ترکیب شد تا این چشم انداز وسوسه انگیز و زیبا پدید آید.


واژه نامه:
Andromeda Galaxy - unaided eye - star - cluster - nebula - Milky Way Galaxy - M31 - Earth - Monte Conero - Adriatic sea - galaxy 

منبع: apod.nasa.gov

آیا زمین در جوانی مانند آیو، ماه مشتری بوده؟

* سیاره ی ما همیشه کمی خودنما بوده است. بی شک دیگر سیاره های سنگی هم با شخصیت ویژه ی خودشان رشد کردند ولی زمین اطمینان داشت که مرکز توجه خواهد بود. این سیاره مجموعه ای از لوازم جانبی ویژه برای خود گرد آورد که باعث شدند برای موجودات زنده جذاب شود، چیزهایی مانند اقیانوس های دیرپا و ماندگار، یک سپر نگهبان مغناطیسی، و یک جَو سرشار از اکسیژن.

این عکس را فضاپیمای گالیله ی ناسا در ۱۹ سپتامبر
۱۹۹۷، طی دهمین دور چرخش به گرد مشتری، از
ماه آن، آیو گرفت. در اینجا فاصله ی فضاپیما از آیو
بیش از ۵۰۰ هزار کیلومتر بود. آیو که کمی از ماه
زمین بزرگ تر است، به عنوان آتشفشانی ترین جرم
سامانه ی خورشیدی شناخته می شود. در این تصویر
رنگ ها سیرتر شده اند. تصویر بزرگ تر
این سیاره همچنین صفحه های زمین‌ساختی (تکتونیکی) را هم در خود پدید آورد که باعث می شد تکه های تازه ی پوسته بالا بیایند و تکه های کهن تر به زیر، درون گوشته ی داغ فرو روند، و بدین ترتیب کوه ها و قاره های جابجاشونده را پدید آورند. این به زمین اجازه داد که با افزایش سن، خنک شود و نیز بر فرگشت و تکامل میلیاردها ساکن فداکارش هم تاثیر گذاشت. ولی تا دیرزمانی هیچ کس نمی توانست دریابد کنش های زمین-ساختی این سیاره چگونه به راه افتادند، مانند خواننده ی زیرک اپرا [در فیلم Diva] که شواهد را پنهان کرده بود.

اینجا بود که دانشمندان به سراغ آیو رفتند. این ماه کوچک سیاره ی مشتری پوشیده از آتشفشان های فعالیست که بدون صفحه های زمین‌ساختی، گرما را از درون آن به سطح می آورند. این شاید سرنخی از چگونگی ساخته شدن پوسته ی بیرونی سخت زمین و سپس شکسته شدن و و تبدیل شدن آن به تکه های جابجاشونده به ما بدهد.

لوله کشی آتشفشانی
ویلیام مور از دانشگاه همپتون ویرجینیا می گوید: «زمین در روزگار بسیار آغازینش همچون اقیانوسی از گدازه بود. به نظر می رسد همه ی سیاره ها چنین روندی را در زندگیشان داشته اند. خوب زمین چگونه تغییر کرد و از آن وضع بیرون آمد؟ آیا یکراست وارد دوره ی صفحه های زمین‌ساختی شد، یا دوره ی دیگری در این میان بود؟»

شاید آیو پاسخ ما را بدهد. این ماه کوچک گرمایش را به کمک لوله های گرمایی از دست می دهد، یک سامانه ی لوله کشی آتشفشانی که گدازه های داغ را از راه کانال های نسبتا باریکی به سطح می آورد. این گدازه ها با پخش شدن سرد می شوند و لایه ی تازه ای از پوسته پدید می آورند که سپس دوباره با فوران های بعدی پوشیده از گدازه می شود. با گذشت زمان، لوله های گرمایی یک لایه پوسته ی سفت و سخت می سازند، لایه ای که روی آیو آنقدر نیرومند هست که کوه هایی به بلندی بیش از ۲۰ کیلومتر را هم سر پا نگهدارد.

مور و همکارش الکساندر وب از دانشگاه ایالتی لوئیزیانا در باتون روژ یک همتاسازی از لوله های گرمایی آیو-مانند در روزگار آغازین زمین انجام دادند تا ببینند طی سرد شدن سیاره، چه نوع سنگ هایی پدید آمدند و پوسته چه رفتاری نشان می‌داد. آن ها دستاوردهایشان را با کهن ترین سنگ های زمین مقایسه کردند، از جمله الماس های ۳ میلیارد ساله و زیرکن ۴.۳ میلیارد ساله که نشانه های موادی را در خود دارند که روی سطح دچار هوازدگی شده و سپس در ژرفای زمین فشرده و بلوری شده اند.

ابَرزمین های بخارکننده
این دانشمندان به پیوندهای کافی دست یافتند که نشان می داد تا حدود ۳.۲ میلیارد سال پیش، زمین گرمای اضافی‌اش را از راه لوله های گرمایی آیو-مانندی که در چند منطقه از سطح که سرد و برهوت بود پراکنده بودند پس می داده. سرانجام، زمین آنقدر خنک شد که لوله های گرمایی از کار افتادند، و در نتیجه باعث شدند نیروی فشار به گوشته ی داغی که زیر درپوشی از پوسته به دام افتاده بود افزوده شود.

مور می گوید: «سرانجام، فشار فزاینده ی درون گوشته بر نیروی درپوش چیره می شود، درپوش پوسته می شکند و زمین‌ساخت صفحه ای آغاز می گردد.»

ویلیام مک کینون از دانشگاه واشنگتن در سنت لوییز میسوری می گوید: «به گمان من این نظریه پایه ی درستی دارد. روشن است که برانگیزاننده ی آتشفشان های آیو و فرآیندشکل گیری کوه های آن همین سازوکار لوله ی گرمایی است. من تقریبا اطمینان دارم که زمین آغازین هم پس از پایان مرحله ی اقیانوس گدازه، گرمای خود را از راه لوهای گرمایی پس می داده.»

آیا ممکن است آیو هم روزی آنقدر سرد شود که بگذارد زمین‌ساخت صفحه ای در آن آغاز شود و نگاه ها را از زمین به خودش برگرداند؟ به گفته ی مور، شاید این گونه نشود. این ماه سنگی می تواند روزی آنقدر خنک شود که لوله های گرمایی‌اش از کار بیفتند، ولی احتمالا کوچک تر از آنست که توانایی شکستن پوسته ی خود را داشته باشد.

ولی فراسیاره هایی به بزرگی دو برابر سیاره ی ما می توانند تا زمان بسیار درازتری در حالت کنونی آیو بمانند، و برای آن که آنقدر سرد شوند که لوله های گرماییشان از کار بیفتد هم زمان بیشتری را بگذرانند. بزرگ ترین ابرزمین ها شاید حتی در سرتاسر زندگی ستاره های میزبانشان در مرحله ی لوله ی گرمایی بمانند.

در همین زمینه: * سطح آیو: همیشه در دست ساخت! * آتشفشان های آیو جایی هستند که نباید باشند! * نقشه آتشفشانی ترین جای منظومه خورشیدی * مهار شفق های مشتری در دست یک ماه کوچک آتشفشانی است * جهانی از گدازه * ماه زردگون

واژه نامه:
Earth - rocky planet - oxygen - tectonic plate - continent - diva - Io - moon - Jupiter - volcanoe - William Moore - plate tectonics - heat pipe - lava - crust - Alexander Webb - planet - diamond - zircon - mantle - William McKinnon - magma - exoplanet - super-Earth - NASA - Galileo spacecraft - solar system

منبع: newscientist

ام ۳۱ و ام۳۳: دو کهکشان مارپیچی بزرگ

کهکشان های مارپیچی M۳۱ (چپ) و M۳۳ که در آسمان سیاره ی زمین به اندازه ی ۱۴ درجه (۲۸ قرص کامل ماه) از هم فاصله دارند، هر دو به همراه راه شیری خودمان اعضای بزرگ گروه محلی کهکشان ها هستند.
همین تصویر در اندازه ی بزرگ- بزرگ تر
در این نمای تلسکوپی موزاییکی زاویه باز، جزییات رنگارنگ ساختار مارپیچی هر دو کهکشان دیده می شود و نیز چنین به نظر می رسد که این دو همسایه ی بزرگ یکدیگر را در دو سوی میراخ، ستاره ی درخشان بتای صورت فلکی آندرومدا (زن در زنجیر) متعادل نگه داشته اند. ولی در واقع فاصله ی M۳۱ یا همان کهکشان آندرومدا از زمین، ۲.۵ میلیون سال نوری است و فاصله ی M۳۳ یا کهکشان سه سو (مثلثی) هم حدود ۳ میلیون سال نوری. در حالی که ستاره ی میراخ ( Mirach، بتای زن در زنجیر) با فاصله ی تنها ۲۰۰ سال نوری از خورشید، درون کهکشان خودمان جای دارد، درست مانند ابرهای کم نور غباری که در تصویر دیده می شوند و تنها در فاصله ی چند صد سال نوری بالاتر از صفحه ی کهکشان راه شیری شناورند.
M۳۱ و M۳۳ بسیار جدا از هم به نظر می رسند ولی در حقیقت هر دو در یک رقص گرانشیِ دونفره قفل شده اند. اخترشناسان رادیویی نشانه هایی از وجود یک پل از گاز هیدروژن خنثی را یافته اند که این دو همسایه را به هم پیوند داده و نشانگر یک رویارویی نزدیک تر میان آن ها در گذشته است [در گذشته، به فاصله ای نزدیک تر از این هم رسیده بوده اند-م]
همتاسازی های گرانشی که تاکنون بر پایه ی سنجش ها انجام شده، پیش بینی کرده که راه شیری، M۳۱، و M۳۳ تا چند میلیارد سال دیگر از نزدیک با هم رویارو خواهند شد و چه بسا با هم یکی شوند.

واژه نامه:
M31 - M33 - Full Moon - planet - Earth - spiral galaxy - Local Group - Milky Way galaxy - wide-angle - Mirach - beta star - constellation Andromeda - Andromeda Galaxy - Triangulum Galaxy - Sun - galactic plane - hydrogen

منبع: apod.nasa.gov

چند روز دیگر آیسان از کنار بهرام می گذرد

* دنباله دار آیسان که شاید نمایی خیره کننده را در آسمان سیاره ی زمین بیافریند، درست یک سال پیش در این ماه کشف شد، و اکنون ناوگانی از فضاپیماها خود را آماده کرده اند تا هفته ی آینده که این گلوله ی سرگردان یخ آلود از کنار سیاره ی بهرام (مریخ) می گذرد، آن را دنبال نمایند.
یکی از تازه ترین عکس های آیسان. این عکس توسط اخترشناس آماتور بریتانیایی، دامیان پیچ در روز ۲۴ سپتامبر گرفته شده. آیسان هم کنون در آسمان بامدادی نزدیک به بهرام دیده می شود و قدر آن ۱۴ است، یکی دو قدر کم نورتر از پیش بینی ها. تصویر بزرگ تر- منبع
دنباله دار آیسان (ISON) در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۲ توسط دو اخترشناس آماتور روسی یافته شد و از آن زمان تاکنون از سوی دانشمندان به عنوان دنباله داری که شاید "دنباله دار قرن" شود شناخته شده، البته اگر از رویارویی بسیار نزدیکش با خورشید در اواخر امسال جان به در برد.

سه شنبه ی آینده (۱ اکتبر)، دنباله دار آیسان از فاصله ی حدود ۱۰.۴ میلیون کیلومتری سیاره ی بهرام خواهد گذشت. فضاپیمای مارس اکسپرس متعلق به سازمان فضایی اروپا (اِسا، ESA) می تواند دیدگاه خوبی از این گذر داشته باشد. این مدارگرد عملیات رصدی خود را از ۲۱ سپتامبر آغاز کرده است.

به گفته ی مقامات اِسا طی دو هفته ی آینده، مارس اکسپرس عکس هایی از گیسوی رو به درخششِ آیسان خواهد گرفت و ترکیب و ساختار آن را بررسی خواهد کرد. گیسوی یک دنباله دار جَویست که هسته ی سنگی-یخی آن را در بر گرفته، و زمانی پدیدار می شود که یخ های سطح دنباله دار گرم شده و بخار می شود. خرده های سنگ و خاکی که از آب شدن یخ سطح دنباله دار به جا می ماند هم رو به عقب دنباله دار پس زده شده و دُم آن را پدید می آورند.

این تصویر همنهاده ی تلسکوپ هابل در آوریل
۲۰۱۳ گرفته شد و دنباله دار آیسان که دارد به
خورشید نزدیک می شود را بر پس زمینه ای پر
از کهکشان های بیشمار و چند ستاره ی نزدیک
نشان می دهد.
در همین حال، فضاپیمای مدارگرد شناسایی بهرامِ ناسا، فضاپیمای دیگری که سرگرم کاوش بهرام است هم آماده شده تا گذر آیسان از کنار بهرام را در ۲۹ سپتامبر و ۱ و ۲ اکتبر دنبال نماید. آیسان حتی شاید آنقدر روشن شود که خودروی کنجکاوی هم بتواند آن را از روی سطح سیاره ی سرخ ببیند.

دنباله دار آیسان، با عنوان رسمی C/2012 S1 در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۲ توسط دو اخترشناس آماتور روس به نام های آریتوم نویچونوک و ویتالی نِوِسکی، که در حال یافتن دنباله دارها در صورت فلکی کم نور خرچنگ (سرطان) با بهره از یک تلسکوپ کنش از راه دور بودند یافته شد. در ۲۸ نوامبر امسال - روز شکرگزاری در آمریکا- آیسان از فاصله ی تقریبی ۱.۲ میلیون کیلومتری سطح خورشید خواهد گذشت.

برخی از اخترشناسان گفته اند که اگر این دنباله دار خورشیدخراش در اثر نیروهای شدید خورشیدی از هم نپاشد، می تواند "دنباله دار قرن" شود و شاید پس از گذشتن از کنار خورشید و راهی شدن به سوی فضای بیرونی سامانه ی خورشیدی، آن چنان روشن گردد که در نور روز هم دیده شود. دانشمندان ناسا هشدار داده اند که پیش بینی ها از میزان روشنی آیسان همچنان نامطمئن است و چه بسا به کلی از هم بپاشد.[بخوانید: * آیا چشم ما به جمال آیسان روشن خواهد شد؟ و * به آیسان امید نداشته باشید!]

هنگامی که این دنباله دار از کنار خورشید می گذرد، تلسکوپ های خورشیدی مانند رصدخانه ی فضایی خورشیدی و هورسپهری (سوهو، SOHO) که کاری مشترک از ناسا و اِسا است نیز تماشاگر این نمایش کیهانی خواهد بود. فضاپیمای ونوس اکسپرس ساخت اروپا که هم اکنون به گرد سیاره ی ناهید می چرخد و ماهواره ی پروبا-۲ که در مدار زمین است هم آیسان را در ماه های نوامبر و دسامبر هدف خواهند گرفت.

به گفته ی اِسا، از آن جایی که این فضاپیماها برای مشاهده ی سیاره ها ساخته شده اند نه دنباله دارهای دوردست، روشن نیست عکس ها و مشاهدات آن ها از آیسان چگونه خواهد بود. ولی اخترشناسان آماتور از روی زمین و فضاپیماهای پیشرفته ای مانند تلسکوپ هابل که زیر نظر ناسا و اِسا است از هم اکنون عکس های جالبی از این دنباله دار گرفته اند.

* این ویدیوی ناسا پویانمایی مسیر دنباله دار را در فضای درونی سامانه ی خورشیدی نشان می دهد:

Comet - ISON - Mars - comet of the century - sun - European Space Agency - Mars Express - coma - nucleus - ESA - tail - NASA - Mars Reconnaissance Orbiter - rover - Curiosity - Red Planet - C/2012 S1 - Artyom Novichonok - Vitali Nevski - constellation of Cancer - Thanksgiving Day - sun-grazing - solar system - Solar and Heliospheric Observatory - SOHO - Venus Express - Venus - Proba-2 - Earth - Hubble Space Telescope - galaxy - star

منبع: SPACE.com

چشم انداز ما از رویارویی دو کهکشان

ما ساکنان این بخش کهکشان راه شیری، از دیدگاه ستاره شناسی برای تماشای رویارویی دو کهکشان M۸۱ و M۸۲ در صندلی های ردیف جلوی تماشاگران نشسته ایم.
این دو کهکشان درخشان که تنها ۱۲ میلیارد سال نوری از ما فاصله دارند، چند میلیارد سال است که درگیر یک کشمکش گرانشی با یکدیگر شده اند. نمای تلسکوپی ژرفی که اینجا از این دو می بینید، از داده های تصویری که دستاورد ۲۵ ساعت نوردهی بوده اند درست شده.
همین تصویر در اندازه ی بزرگ- بزرگ تر
تازه ترین رویارویی نزدیک آن ها احتمالا دو پیامد داشته: کش آمدن بازوهای مارپیچی M۸۱ (سمت چپ) و به راه افتادن ستاره زایی های شدید در M۸۲. این فرآیندهای ستاره زایی آن چنان پرانرژی‌اند که به درخشش کهکشان M۸۲ در طول موج های پرتو X انجامیده اند.
این دو کهکشان چند بار دیگر هم از کنار یکدیگر خواهند گذشت (به اصطلاح با هم از نزدیک رویارو خواهند شد) تا جایی که پس از میلیاردها سال، تنها یکی پیروز شود و بر جا بماند.
از چشم انداز ما، این رویارویی کیهانی از پشت پرده ای از ستارگان و ابرهای غبار راه شیری دیده می شود. این ابرهای فراگیر غبار که به گونه ای محو، نور ستارگان پیش زمینه را می پراکنند، ابرهای نسبتا کاوش نشده ی سیروس کهکشانی هستند و به نام سحابی های شار یکپارچه (Integrated Flux Nebulae) هم شناخته می شوند. این ابرها در بلندای تنها چند صد سال نوری بر فراز صفحه ی کهکشان شناورند.

واژه نامه:
M81 - M82 - Milky Way galaxy - spiral arm - star forming region - X-ray - galaxy - cirrus - integrated flux nebulae - plane

منبع: apod.nasa.gov

چهره زمین در اعتدال پاییزی از فضا

چهره ی کامل زمین به هنگام برابران فصلی ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۳ (یکم مهر ۱۳۹۲). تصویر بزرگ تر- اندازه ی ۵۰۰۰ در ۵۰۰۰ را در تارنمای خود الکترو-ال ببینید.
در اینجا نمایی خیال برانگیز و فوق العاده از سیاره ی خودمان را می بینید که توسط ماهواره ی هواشناسی روسی الکترو-ال (Electro-L) ثبت شده است.

با آن که این ماهواره می تواند هر ۳۰ دقیقه یک بار عکس های بسیار گسترده و بزرگی از کل سیاره بگیرد، ولی تنها دو بار در سال می تواند چنین تصویری که قرص زمین را کاملا روشن نشان می دهد ثبت کند: در زمان برابران پاییزی و برابران بهاری (اعتدال پاییزی و اعتدال بهاری. یکم فروردین- یکم مهر). این عکس هم در برابران پاییزی امسال، یعنی ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۳ ثبت شده است.
پویانمایی (تصویر متحرک gif) از ماهواره ی الکترو-ال
که زمین را در برابران پاییزی سال ۲۰۱۳ نشان می دهد.
جابجایی خورشید روی زمین هم کاملا نمایان است. برای
نمایش تصویر کامل کمی شکیبا باشید. بزرگی این عکس
۳.۵ مگابایت است.

تصویر روبرو یک تصویر متحرک (gif) از این نماست که در آن، تغییر روز به شب هم دیده می شود:

الکترو-ال در یک مدار زمین-ایست ور، در بلندای ۳۶ هزار کیلومتری بالای استوا جای گرفته، و از همین رو به هنگام برابران فصلی، خورشید درست از پشت ماهواره بر زمین می تابد. و چنان چه در عکس دیده می شود، قطب های شمال و جنوب در این زمان به یک اندازه از خورشید نور گرفته و قرص زمین یک تکه روشن دیده می شود.

در تصویر متحرک می توانید گردباد یوساگی را خروشان بر فراز جنوب خاور آسیا، ابرها و باران را بر فراز روسیه، و ابرهای چرخان را بر فراز اقیانوس نزدیک جنوبگان ببینید.

الکترو-ال در سال ۲۰۱۱ به فضا پرتاب شد و نخستین ماهواره ی هواشناسی زمین-ایست ور روسیه است. این ماهواره دریایی بخشنده از داده هاست: در هر ثانیه، ۲.۵۶ تا ۱۶.۳۶ مگابایت داده با رزولوشن ۱ کیلومتر در هر پیکسل به زمین می گسیلد.

تصویر زمین در زمان برابران بهاری (یکم فروردین و لحظه تحویل سال) را هم اینجا دیده بودید (از چشم یک ماهواره ی دیگر که البته از دیدگاه آن، چهره ی زمین یه تکه روشن دیده نمی شد): * زمین در لحظه تحویل سال از فضا چگونه دیده می شود؟   

واژه نامه:
Electro-L - Planet - Earth - Autumnal Equinox - weather satellite - equator - Sun - pole - typhoon - Usagi - Antarctica - geostationary

منبع: universetoday

ابری غول پیکر که منظومه خورشیدی را در بر گرفته

ستارگان تنها نیستند.حدود ۱۰ درصد از مواد دیدنی (مریی) موجود در قرص کهکشان راه شیری ما را گازی تشکیل داده که به نام ماده ی میان ستاره ای (ISM, interstellar medium) شناخته می شود.
ISM یکنواخت و یکدست نیست، و حتی در نزدیکی خورشید هم توده شدگی‌هایی دارد. دیدن ISM محلی بسیار دشوار است چرا که بسیار تُنُک (رقیق) است و نور کمی می گسیلد. ولی از آنجایی که بیشتر این ابر را گاز هیدروژن تشکیل داده، نور نزدیک ترین ستارگان را در طول موج های ویژه ای می درآشامد (جذب می کند) و از همین راه وجود خود را آشکار می‌سازد.
در تصویر امروز نقشه ای از ابر محلی را تا گستره ی ۲۰ سال نوری می بینید. این نقشه بر پایه ی رصدها و آشکارسازی‌های ذرات توسط فضاپیمای کاوشگر مرز میان ستاره ای ناسا (آیبکس، IBEX) که به گرد زمین می چرخد درست شده.
همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر
این رصدها نشان می دهند که خورشید ما دارد به آرامی در ابر میان ستاره ای محلی حرکت می کند و خود ابر هم همزمان، از درون منطقه ی ستاره زایی انجمن کژدم-قنطورس به بیرون جریان دارد. خورشید شاید تا ۱۰ هزار سال دیگر از ابر محلی که به نام کُرک محلی هم شناخته می شود بیرون برود. (۱)
بیش از این چیزی درباره ی ISM نمی دانیم. نه جزییات پراکندگی آن، نه ریشه ی آن، و نه چگونگی اثر آن بر خورشید و زمین، از هیچ یک به درستی آگاه نیستیم.
سنجش های تازه ی فضاپیمای آیبکس به گونه ای نامنتظره نشان داد که جهت جریانی از ذرات خنثای میان ستاره ای که به درون سامانه ی خورشیدی روان است، در حال تغییر است. (۲)


واژه نامه:
Local Fluff - star - Milky Way Galaxy - interstellar medium - ISM - Sun - hydrogen - gas - Earth - Interstellar Boundary Exporer - IBEX - Local Interstellar Cloud - Scorpius-Centaurus Association - star forming region - Local Cloud

منبع: apod.nasa.gov

تصویر تازه سحابی میگو

همین تصویر در اندازه ی بزرگ- بزرگ تر
در جنوب ستاره ی قلب عقرب (آنتارس، کژدم دل)، در دُم صورت فلکی پر از سحابیِ کژدم (عقرب)، یک سحابی نشری به نام IC ۴۶۲۸ جای دارد.
ستارگان داغ و پرجرم نزدیک به این سحابی که تنها چند میلیون سال از عمرشان می گذرد، پرتوهای فرابنفش نادیدنیِ خود را بر آن می تابانند و الکترون های آن را از اتم ها جدا می سازند. این الکترون ها سرانجام دوباره برگشته و به اتم هایشان می پیوندند و همین باعث برافروختگی و تابش سحابی در طول موج نور دیدنی (مریی) می شود، تابشی که عمدتا به رنگ سرخ است و از اتم های هیدروژن گسیلیده می شود.
ناحیه ای از فضا که در این تصویر دیده می شود، در فاصله ی برآوردی ۶۰۰۰ سال نوری حدود ۲۵۰ سال نوری پهنا دارد و در آسمان، گستره ای نیزدیک به چهار برابر قرص کامل ماه را می پوشاند.
این سحابی با عنوان گام ۵۶ (یا Gum 56) نیز رده بندی شده که برگرفته از نام اخترشناس استرالیایی، کالین استنلی گام است، ولی اخترشناسان دوستدار خوراک های دریایی شاید این ابر کیهانی را به نام سحابی میگو نیز بخوانند.

واژه نامه:
IC 4628 - Prawn Nebula - Antares - nebula - constellation Scorpius - emission nebula - ultraviolet light - electron - atom - hydrogen - full moon - Gum 56 - Colin Stanley Gum - seafood

منبع: apod.nasa.gov

دن کیشوت: دنباله داری که تاکنون خود را پنهان کرده بود

* دانشمندان دریافته اند جرمی چیزی که تاکنون به نام سیارک دن کیشوت شناخته می شد، در
حقیقت یک دنباله دار است.
* این دنباله دار حدود ۱۰۰ میلیارد تُن آب در خود دارد.

به مدت ۳۰ سال، یک سیارک بزرگِ نزدیک زمین در مداری تنها و بی پروا از برابر چشمان کنجکاو و تیزبین دانشمندان و تلسکوپ هایشان می گذشت ولی وجود خود را از چشم همه پنهان ساخته بود. این جسم با نام "دن کیشوت"، که مدارش آن را تا مدار مشتری نیز می برد، اکنون به نظر می رسد که یک دنباله دار است.
اخترشناسان به کمک تلسکوپ فضایی اسپیتزر ناسا دریافته اند چیزی که تاکنون به نام سیارک دن کیشوت شناخته می شد، در حقیقت یک دنباله دار است. توضیح ویژگی های تصویر- تصویر در اندازه ی بزرگ تر
این کشف دستاورد یک پروژه ی در حال انجام است که با هماهنگی پژوهشگران دانشگاه آریزونای شمالی در فلگستف آریزونا، و با بهره از تلسکوپ فضایی اسپیتزر ناسا پیش می رود. دانشمندان با تمرکز حواس بسیار و نیز کمی شانس به شواهدی از فعالیت یک دنباله دار دست یافتند که سه دهه از چشم آن ها پنهان مانده بود.

این نتایج نشان می دهد که دن کیشوت در واقع، چنان چه پیش‌تر گمان می رفت، یک دنباله دار مُرده نیست، بلکه دارای یک گیسو و دُم محو و کم نور است [به عبارتی "فعال" است- م]. در حقیقت به گفته ی دیوید تریلینگ از دانشگاه آریزونای شمالی، این جرم از نظر بزرگی، سومین سیارک شناخته شده ی نزدیک زمین است که در مداری تغییرپذیر و کشیده از کنار زمین می گذرد و "به شدت خیس" است، با ذخیره های فراوانی از دی اکسید کربن و احتمالا آب یخ زده. بزرگی دن کیشوت حدود ۱۸ کیلومتر است.

مایکل مامرت، کسی که تا پیش از جابجایی این پژوهش به دانشگاه آریزونای شمالی، در مرکز هوافضای آلمان، برلین رهبری آن را بر عهده داشت می گوید: «برای آشکارسازی انتشار دی اکسید کربن از دن کیشوت نیاز به حس‌مندی و دید فروسرخ تلسکوپ اسپیتزر داشتیم و انجام این کار با تلسکوپ های روی زمین امکان نداشت.»

از این کشف چنین بر می آید که احتمالا دی اکسید کربن و آب یخ زده را در دیگر سیارک های نزدیک زمین هم می توان یافت. تریلینگ می افزاید: «برداشت ها و پیامدهای این پژوهش چندان ربط و سروکاری با امکان یک برخورد احتمالی ندارد زیرا چنین رخدادی در مورد دن کیشوت بسیار نامحتمل است؛ بیشتر پیامدها و مفاهیم آن درباره ی ریشه ی آب های زمین است.» 

دستکم بخشی از آب های زمین می توانسته اند از برخورد دنباله دارهایی مانند دن کیشوت به زمین در دوره های گذشته ی زمین شناسی سرچشمه گرفته باشند، و مقدار آبی که در دن کیشوت است هم ارز حدود ۱۰۰ میلیارد تُن آب است- تقریبا به اندازه ی آب دریاچه ی تاهو در کالیفرنیا.
گیسو و دم دن کیشوت (چپ) در تصویر فروسرخی که تلسکوپ اسپیتزر گرفته. پس از پردازش تصویر (راست) دم آن کمی بیشتر نمایان شد. تصویر بزرگ تر
مامرت این دستاوردها را روز ۱۰ سپتامبر در همایش اروپایی دانش سیاره ای در لندن ارایه کرد. خبر کامل را در تارنمای خود دانشگاه آریزونای شمالی بخوانید.

در همین زمینه: * سرچشمه آب زمین و ماه یکیست    

واژه نامه:
near-Earth - asteroid - Don Quixote - Jupiter - comet - Northern Arizona University - NASA - Spitzer Space Telescope - coma - tail - Earth - David Trilling - carbon dioxide - infrared - wavelength - Michael Mommert - German Aerospace Center - water ice - water - Lake Tahoe - European Planetary Science Congress

منبع: jpl (آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا)

آنالما بر فراز معبد آپولو

امروز در ساعت ۲۰:۴۴ به زمان جهانی، خورشید از استوای آسمانی می گذرد و راهی جنوب می شود (یکم مهرماه).
اعتدال یا برابران (شب و روز برابر) یک رویداد ستاره‌شناختی است که نشانگر نخستین روز فصل پاییز در نیمکره ی شمالی و نخستین روز بهار در نیمکره ی جنوبیست. هنگامی که خورشید به استوای کیهانی می رسد، ساکنان زمین تقریبن ۱۲ ساعت را در روشنی روز و ۱۲ ساعت را در تاریکی شب به سر می برند.
همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر
برای بزرگداشت این رویداد، این تصویر زیبا و چشمگیر را ببینید که جابجایی سالانه ی خورشید را در آسمان سیاره ی زمین نشان می دهد. این عکس با نوردهی های چندگانه ی برنامه‌ریزی شده ای پدید آمده که همگی بر روی یک تکه فیلم ۳۵ میلیمتری ثبت شده اند.
همه ی این نوردهی ها در یک زمان از روز انجام شدند (هر روز ساعت ۹:۰۰ بامداد به زمان محلی) و جایگاه خورشید را در آسمان از ۷ ژانویه تا ۲۰ دسامبر ۲۰۰۳ در این ساعت نشان می دهند. این رشته خورشیدها با هم یک منحنی متقاطع (مانند عدد ۸ انگلیسی) را ساخته اند که به نام آنالما شناخته می شود.
زمینه ی پایه و ثابت همه ی نوردهی ها، پرستگاه آپولو در شهر باستانی کورینت (کورینتوس) در یونان بود که برای نمایش آنالما بسیار زمینه ی مناسبی است. این زمینه به شیوه‌ی دیجیتالی به تکه فیلم افزوده شد.
روزهای برابران فصلی با نقطه های میانی آنالما نشان داده شده اند (پایین تر از نقطه های برخورد منحنی- این تصویر را ببینید).
جهت گیری این منحنی با جهت و بلندی این پرستشگاه همخوان است، به گونه ای که جایگاه خورشید در اعتدال پاییزی همان نقطه ی میانی بالایی نزدیک مرکز تصویر است. انقلاب های تابستانی و زمستانی هم در بالاترین و پایین ترین نقطه های آنالما جای دارند.


واژه نامه:
Sun - celestial equator - equinox - autumn - spring - Earth - analemma - Temple of Apollo - Corinth - solstice

منبع: apod.nasa.gov

سیاره زمین را تا ۱.۷۵ میلیارد سال دیگر می توان تحمل کرد!

* بنا بر برآوردی که در یک پژوهش تازه انجام شده، سیاره ی زمین اگر هولوکاست هسته ای، یک سیارک سرگردان، یا بلاهایی دیگر نابودش نکند، می تواند دستکم تا ۱.۷۵ میلیارد سال دیگر پذیرای موجود زنده باشد.

حتی اگر چنین فاجعه های آخرالزمانیِ چشمگیری هم رخ ندهند، باز هم سرانجام نیروهای آسمانی سیاره ی ما را زندگی‌ناپذیر خواهند کرد. پژوهش تازه نشان داده که زمانی میان ۱.۷۵ تا ۳.۲۵ میلیارد سال دیگر، زمین از منطقه ی زیست پذیر سامانه ی خورشیدی بیرون رفته و وارد "منطقه ی داغ" آن خواهد شد.
سیاره ی زمین حتی اگر در اثر برخورد یک سیارک سرگردان، با یک هولوکاست هسته ای، یا هر بلای ناگهانی هم نابود نشود، خودش تا ۱.۷۵ میلیارد سال دیگر از منطقه ی زیست پذیر سامانه ی خورشیدی بیرون رفته و وارد منطقه ی داغِ آن خواهد شد. در آن صورت، به گفته ی پژوهشگران، همه ی اقیانوس های این سیاره بخار خواهند شد.
همه ی این مناطق بر پایه ی "آب" تعریف می شوند. در منطقه ی زیست پذیر که به نام کمربند زندگی هم شناخته می شود، یک سیاره (چه در سامانه ی خورشیدی و چه در سامانه ای بیگانه) درست در فاصله ای از ستاره اش جای گرفته که می‌تواند آب را به حالت مایع روی سطحش نگه دارد. اگر سیاره از این فاصله به ستاره نزدیک تر شود، آب های سطحش بخار خواهند شد (در مورد زمین، همه ی اقیانوس ها بخار می شوند). گفتن ندارد که در این صورت پیش از ورود سیاره به منطقه ی داغ، دیگر شرایط برای زندگی گونه های زیستی پیچیده مانند انسان ناممکن می شود.

ولی تاکنون دغدغه ی اصلی پژوهشگران یافتن موجود زنده روی سیاره های دیگر بود، نه پیش بینی جدول زمانی برای پایان زندگی روی این یکی سیاره (زمین).

پیدایش و فرگشت گونه های پیچیده ی زیستی روی زمین نشان می دهد که فرآیند شکل گیری زندگی نیاز به زمانی دراز دارد. یاخته های ساده نخستین بار حدود ۴ میلیارد سال پیش روی زمین پدیدار شدند. رهبر پژوهشگران، اندرو راشبی از دانشگاه ایست آنگلیا در بریتانیا می گوید: «۴۰۰ میلیون سال پیش حشره ها به وجود آمدند، دایناسورها ۳۰۰ میلیون سال پیش و گیاهان گلدار هم ۱۳۰ میلیون سال پیش. انسان امروزی از دیدگاه کالبدشناسی، حدود ۲۰۰ هزار سال است که به وجود آمده. پس می بینید که روند پیدایش زندگیِ هوشمند فرآیندی به راستی زمان‌بر است.»

راشبی و همکارانش ابزاری تازه پدید آورند که به آن ها کمک می کرد مقدار زمانی که برای فرگشت زندگی روی سیاره‌های دیگر در دسترس است را ارزیابی کنند: مدلی که زمانی را پیش بینی می کند که یک سیاره در منطقه ی زیست پذیر می گذراند [مقدار زمانی که یک سیاره در منطقه ی زیست پذیر ستاره اش دوام خواهد آورد: دوران زیست پذیری]. آنان در این پژوهش که مقاله اش روز ۱۸ سپتامبر در نشریه ی آستروبیولوژی منتشر شد، مدلشان را در مورد زمین و سیاره های دیگری که هم اکنون در منطقه ی زیست پذیر جای دارند، از جمله بهرام (مریخ) به کار بردند.

بر پایه ی محاسبه ی آن ها، زمین به اندازه ی ۷.۷۹ میلیارد سال از زندگیش را می تواند در منطقه ی زیست پذیر بگذراند. (تاکنون حدود ۴.۵ میلیارد سال از سن زمین گذشته). این بازه ی زمانی (دوران زیست پذیری) برای سیاره های دیگر هم از ۱ تا ۵۴.۷۲ میلیارد سال برآورد شده است.

راشبی در بیانیه ای گفت: «اگر ما زمانی ناچار شدیم زمین را ترک کنیم و ساکن سیاره ای دیگر شویم، احتمالا سیاره ی بهرام (مریخ) بهترین گزینه‌مان خواهد بود. این سیاره بسیار به ما نزدیک است و تا پایان زندگی خورشید هم در منطقه ی زیست پذیر باقی خواهد ماند- یعنی تا ۶ میلیارد سال دیگر.»

وی افزود: «مدل های دیگری هم برای برآورد دوران زیست پذیری زمین تهیه شده ولی [ایرادشان اینست که] برای سیاره‌های دیگر کارایی ندارند.»


واژه نامه:
Earth - nuclear holocaust - asteroid - doomsday - planet - solar system - habitable zone - hot zone - water - star - Simple cell - insect - dinosaur - Andrew Rushby - University of East Anglia - evolution - Astrobiology - Mars - sun

منبع: SPACE.com

موشک آنتارس به فضا می رود

همین تصویر در اندازه ی بزرگ- بزرگ تر
اندازه های دیگر را هم اینجا ببینید
چشم اندازی که می بینید، پایگاه فضایی منطقه ایِ میان-اطلسی (MARS) را در تاسیسات پروازی والوپ ناسا در ویرجینیا نشان می دهد و در آن، آسمانی تاریک و همچون شب دیده می شود.
این عکس در روز چهارشنبه، ۱۸ سپتامبر گرفته شده و یک موشک آنتارسِ متعلق به بنگاه علوم مداری ناسا (اوربیتال ساینسز کورپوریشن) را نشان می دهد که در حال ترک سکوی پرتاب 0A است و فضاپیمای باری سیگنوس (ماکیان، Cygnus) را نیز با خود می برد.
عکس در ساعت ۱۰:۵۸ بامداد به وقت خاور آمریکا گرفته شده، زیرِ آسمان صاف و روشن بامدادی، با یک دوربین دیجیتال که برای ثبت تصایر فروسرخ بهینه سازی شده بود.
خود خورشید در بالا و سمت چپ بیرون نما جای دارد، و تابش شدیدش باعث بازتاب های درونی در عدسی دوربین در محدوده ی فروسرخ-نزدیک شده است.
همان گونه که درباره ی دوربین گفته شد، این عکس در رنگ کاذب ثبت شده و از همین رو، گیاهان و بازتاب‌های سطح آب هم به رنگ زرد و همانند چشم اندازی از دنیایی دیگر دیده می شوند.
فضاپیمای سیگنوس اکنون وارد مدار زمین شده و روز شنبه به ایستگاه فضایی بین المللی خواهد رسید. این فضاپیما محموله ای به وزن حدود ۵۸۹ کیلوگرم را به گروه اعزامی شماره ۳۷ ایستگاه تحویل خواهد داد.

واژه نامه:
Mid-Atlantic Regional Spaceport - MARS - NASA - Wallops Flight Facility - Orbital Sciences Corporation - Antares - launch pad - Cygnus - infrared - internal reflection - near-infrared - wavelength - International Space Station - Expedition 37

منبع: apod.nasa.gov

Blogger template 'Browniac' by Ourblogtemplates.com 2008

بالای صفحه