نگاه کنجکاوی به ایستگاه پژوهشی آینده اش

* روز دوشنبه پس از دو روز، نخستین رانندگی خودگردان (خودکار) کنجکاوی، خودروی بهرام نورد ناسا به پایان رسید و این خودرو توانست آزمایشگاه متحرکش را به یک نقطه با چشم انداز خوب برساند تا بتواند عکس های سودمندی از محیط پیرامون بگیرد.

* کنجکاوی در این نقطه عکس هایی خوب از محیط پیرامون می گیرد تا دانشمندان از روی آن ها، هدف بعدی خودرو برای بررسی و آزمایش را برگزینند.

چشم انداز کنجکاوی از برآمدگی کوتاهی که به گونه ی نوار تیره ای زیر افق در مرکز تصویر دیده می شود و یک رخنمون به نام "کوپرزتاون" است. این رخنمون یک جایگاه احتمالی برای بررسی با ابزارهای روی بازوی رباتیک خودروی کنجکاوی باشد. درازای این پشته در این تصویر تقریبا ۳۰ متر است و حدود ۸۰ متر از جایی که کنجکاوی این عکس را گرفته فاصله دارد. اندازه های بزرگ تر: ۸۰۰در۶۰۰- ۹۴۶در۳۲۶- ۱۰۲۴در۷۶۸- ۱۳۲۳در۴۵۶- ۱۳۶۶در۷۶۸- ۱۶۰۰در۱۲۰۰- ۱۹۲۰در۱۰۸۰

کنجکاوی به هنگام رانندگی خودکار، مسیر بی خطری را برای رسیدن به ایستگاه های تعیین شده ی بین راهش بر می‌گزیند. برای این کار، کنجکاوی به هنگام درنگ هایی که سر راهش می کند، عکس هایی سه بعدی از پیرامون می گیرد و سپس با بهره از رایانه ی خود، این عکس ها را بررسی کرده و مسیر امن را بر می گزیند. 

پیش از دوشنبه، هر یک از روزهای رانندگی خودکار با مرحله ای آغاز می شد که طی آن، اعضای گروه کنجکاوی از روی زمین، عکس هایی که این خودرو برایشان فرستاده بود را به دقت بررسی می کردند و برای رانندگی‌ آن روزش برنامه می ریختند. رانندگی روز یکشنبه-دوشنبه نخستین باری بود که کنجکاوی یک مرحله ی رانندگی خودکار را به پایان رساند و سپس روز بعد به طور خودکار از همان نقطه به راهش ادامه داد.

طی این رانندگی دوروزه، کنجکاوی به فاصله ی ۸۰ متری "کوپرزتاون" رسید، یک رُخنِمون (برونزَد) که هدف های نامزد بعدی برای بررسی و آزمایش توسط کنجکاوی را در خود دارد. نام کوپرزتاون - که ما را به یاد فصل بیسبال می اندازد- از روستایی در ایالت نیویورک آمریکا گرفته شده. 

کنجکاوی از زمان ترک یک رخنمون به نام "داروین" در ۲۲ سپتامبر تاکنون هیچ یک از دستگاه های روی بازویش را برای بررسی هدفی به کار نگرفته است. پژوهشگران دوربین و طیف سنج روی بازوی این خودرو را به مدت ۴ روز در رخنمون داروین به کار گرفته بودند؛ ولی قرار است در رخنمون کوپرزتاون تنها یک روز از این دستگاه ها بهره ببرند.

دانشمندان از این رانندگی خودکار دوروزه ی کنجکاوی و ماموریت کوتاه ترش در کوپرزتاون کمک می گیرند تا پیشروی آن به سوی مقصد اصلی ماموریتش -کوه شارپ- را شتاب ببخشند.

کنجکاوی در ماه ژوییه پای در یک مسیر دشوار ۸.۶ کیلومتری گذاشت. این مسیر از منطقه ای آغاز می شد که کنجکاوی نیمه ی نخست سال ۲۰۱۳ را در آن سرگرم کار بود، و پایانش نقطه ی ورودی کوه شارپ خواهد بود. کوپرزتاون تقریبا در یک سوم این مسیر جای دارد. گروه دانشمندان از تصاویر گرفته شده توسط فضاپیمای مدارگرد شناسایی بهرام (MRO) برای تهیه ی نقشه ی این راه و گزینش چند نقطه از مسیر که می توانند ویژگی های سودمندی داشته باشند بهره گرفتند. داروین و کوپرزتاون از جمله ی همین نقاط بودند.

گوین لوییس از دانشگاه پرینستون در پرینستون نیوجرسی می گوید: «چیزی که ما را به این جایگاه (کوپرزتاون) علاقمند کرده، یک رخنمون فریبنده از مواد لایه لایه است که در تصاویر گرفته شده از مدار دیده بودیم.» لوییس که یکی از دانشمندان این ماموریت و نیز رهبر برنامه ریزی برای کار در کوپرزتاون است می افزاید: «ما می خواهیم ببینیم آیا رخنمون لایه لایه ی کوپرزتاون می تواند به ما کمک کند تا زمین شناسی خلیج یلونایف را به زمین شناسی کوه شارپ ربط دهیم.»

این دانشمندان در حال بررسی عکس هایی که کنجکاوی روز دوشنبه از چشم انداز تازه اش گرفته بود هستند تا بخشی از رخنمون کوپرزتاون که باید توسط دستگاه های روی بازوی آن بررسی شود را برگزینند.

کنجکاوی روز یکشنبه که نخستین روز از رانندگی دو-روزه اش بود را با پیمودن ۵۵ متر در مسیری رو به جنوب باختر آغاز کرد. رانندگان کنجکاوی در آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا در پاسادنای کالیفرنیا، از پیش این مسیر را امن و بی خطر ارزیابی کرده بودند. بخش خودگردانِ مسیر هم در پایان این ۵۵ متر، و پس از آن آغاز شد که خود کنجکاوی درنگی کرد و بهترین راه را برای رسیدن به ایستگاه های تعیین شده ی سر راهش تعیین نمود. این خودرو در روز یکشنبه ۳۸ متر را به طور خودگردان پیمود.

جان رایت، راننده ی کنجکاوی در JPL می گوید: «ما ناچار بودیم برخی متغیرهای کلیدی را برای روز بعد در حافظه ی خاموش نشدنیِ (غیرفرارِ) خودرو ذخیره کنیم.» حافظه ی گریزا (فرار) کنجکاوی در طول شب که این خودرو به حالت خواب برای نگهداری انرژی (energy-conserving) فرو می رود پاک می شود.

از جمله متغیرهای ذخیره شده، "جهت خودرو" بود (جهتی که خودرو در پایان رانندگی روز نخستش در آن قرار داشت)، و نیز این که آیا خودرو ۳ متر بعدیِ راهش رو به آن جهت را برای رانندگی، امن ارزیابی کرده بود یا نه. کنجکاوی هنگامی که دومین روز رانندگیش را آغاز کرد، ارزیابی سطح روبرویش برای بی خطر بودن یا نبودنِ رانندگی را هم از سر گرفت و ۳۲ متر دیگر را به گونه ی کاملا خودگردان زیر پا گذاشت.

کنجکاوی با این توانایی تازه اش می تواند روزهای تعطیل را هم که اعضای گروه به برنامه ی فعالیت های چندروزه ی آن افزوده اند به رانندگی بپردازد.

یک فعالیت کلیدی که برای هفته ی ۴ نوامبر برنامه ریزی شده، بارگذاریِ (آپلودِ) نگارش تازه ای از نرم افزار رایانه ی خودرو است- که سومین مورد از چنین به روز آوری هایی از زمان فرود کنجکاوی روی بهرام خواهد بود. از جمله چیزهایی که در نگارش تازه به روز آوری شده، برای نمونه، بهبودهایی در اطلاعاتی است که خودرو می تواند در طول شب ذخیره کند تا بتواند روز بعد رانندگی خودگردان را از سر بگیرد. همچنین در نگارش تازه توانایی های خودرو برای به کار گیری بازوها هنگام توقف در سراشیبی ها گسترده تر شده. به چشمداشت گروه کنجکاوی، این توانایی برای پژوهش ها در کوه شارپ کلیدی و مهم خواهد بود.

واژه نامه:

NASA - Mars rover - Curiosity - waypoint - autonomous drive - Earth - Cooperstown - outcrop - baseball - rock deposit - Darwin - Mount Sharp - Mars Reconnaissance Orbiter - Kevin Lewis - geology - Yellowknife Bay - Jet Propulsion Laboratory - JPL - John Wright - Mars

منبع: nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

شبی در یک سیاره بیگانه؟

این تصویر در اندازه ی بزرگ تر

این سیاره ی هراس انگیز چه سیاره ایست؟

گفتن ندارد که سیاره ی خودمان است: زمین؛ در شب تاریک و توفانی ۱۲ سپتامبر در Hverir، ناحیه ای با چشم انداز آتشفشانی در شمال خاور ایسلند که از نظر زمین‌گرمایی (ژئوترمال) جای فعالیست.

توفان های زمین‌-مغناطیسی (ژئومغناطیسی) در حال اجرای نمایش های شفقی در آسمان پرستاره ی این شب‌اند و در برابر آن ها، ستون های شبح وار گاز و بخار هم از دل دودخان ها* بیرون زده و در برابر آسمان سبز رقص کنان رو به بالا می‌روند.

به دلیل فعالیت های تازه ی خورشید، امشب هم شانس روی دادن توفان های زمین-مغناطیسی وجود دارد. پس آسمان‌دوستان ساکن عرض های جغرافیایی بالا باید گوش به زنگ باشند.

به هوش باشید! شاید در همسایگی شما هم پیکره هایی شبح وار در رقص و پایکوبی باشند! هالووین خوب و خوشی را برایتان آرزو می کنیم.
-------------------------------------------

* دودخان: Fumarole- سوراخ هایی در پوسته ی سیاره در مناطق آتشفشانی که از آن ها گاز و بخار بیرون می زند.

در همین زمینه: * شفقی به شکل سر یک بز * هالووین ترسناک در آسمان* ارواح کیهانی * شبح هالووین در فضا * هالووین کیهانی    

واژه نامه:

planet - Earth - Hverir - geothermal - Iceland - aurora - fumarole - geomagnetic storm - solar activity - Halloween

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

یک سحابی برای هالووین

این تصویر در اندازه ی بزرگ تر

شکل های ترسناک و چهره های اهریمنی نمادی از شب های هالووینند. حتی این تصویر نمای نزدیک کیهانی که بخش خاوری سحابی پرده را نشان می دهد نیز به تسخیر این نمادها در آمده. سحابی پرده خود بازمانده ای از یک ابرنواختر است، ابری از پسماندهای به جا مانده از مرگ انفجاری یک ستاره ی بزرگ و سنگین که در حال پخش شدن و گسترش در فضاست.

کل این سحابی تقریبا گِرد و کروی است و پهنه ای به اندازه ی حدود ۳ درجه از آسمان را در صورت فلکی ماکیان می‌پوشاند، ولی این بخش از آن تنها نیم درجه گستردگی دارد که تقریبا برابر با اندازه ی ظاهری ماه کامل می شود. بدین ترتیب چون فاصله ی این سحابی از زمین نزدیک به ۱۴۰۰ سال نوریست، پس پهنای واقعیش برابر با ۱۲ سال نوری می‌شود.

این تصویر یک همگذاری از داده های تصویری است که با بهره از فیلترهای باریک باند و پهن باند به دست آمده اند و در آن، پرتوهای گسیلیده از اتم های هیدروژن به رنگ سرخ، و پرتوهای گسیلیده از اتم های اکسیژن به رنگ آبی-سبز نمایانده شده اند.

در بخش باختری سحابی پرده هم یکی دیگر از نمادهای این روزها جای دارد: سحابی جاروی جادوگر.

در همین زمینه: * هالووین ترسناک در آسمان* ارواح کیهانی * شبح هالووین در فضا * هالووین کیهانی  

واژه نامه:

Halloween - Veil Nebula - supernova remnant - star - constellation Cygnus - Moon - planet - Earth - narrow band - hydrogen - atom - oxyge - Witch's Broom

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

فورانی که "دره ای از آتش" را روی خورشید پدید آورد

در اواخر ماه سپتامبر، یک افروزه ی (رشته ی) مغناطیسی از مواد خورشید از سطح آن فوران کرد و این سطح آرام را به گونه ای شگفت انگیز و بسیار تماشایی پاره کرد. این افروزه با درازای ۳۲۲ هزار کیلومتر، جو خورشید (تاج) را شکافت و چیزی همانند دره ای از آتش را پشت سر خود به جای گذاشت.

این افروزه پیش از فورانش، توسط میدان های مغناطیسی بالای سطح نگه داشته شده بود، و این دره ی غول پیکر نشانگر مجرای همین میدان های مغناطیسی بود.

البته واقعیت اینست که خورشید نه از آتش، بلکه از چیزی به نام پلاسما ساخته شده: ذراتی آن چنان داغ که الکترون هایشان از آن ها بیرون زده و گازی باردار از آن ها پدید آورده که با میدان های مغناطیسی در هم تنیده شده.

اندازه های دیگر: ۶۰۰در۸۰۰- ۹۴۶در۵۳۲- ۱۰۲۴در۷۶۸- ۱۳۶۶در۷۶۸- ۱۶۰۰در۱۲۰۰- ۱۹۲۰در۱۰۸۰

تصویر و ویدیویی که اینجا می بینید، روز ۲۹-۳۰ سپتامبر ۲۰۱۳ توسط رصدخانه ی دینامیک خورشیدی ناسا (SDO) که پیوسته خورشید را در طول موج های گوناگون زیر نظر دارد ثبت شدند.

طول موج های گوناگون نمایانگر جلوه های گوناگون از رویدادهایی هستند که در تاج خورشیدی رخ می دهد. [در این زمینه بخوانید: * دانشمندان خورشید را رنگارنگ می بینند]

تصاویر سرخ رنگ در این ویدیو پلاسمایی با دمای ۹۰ هزار فارنهایت را نشان می دهد و برای مشاهده ی افروزه ها به هنگام شکل گیری و فوران آن ها طول موج مناسبیست.

برای دریافت این ویدیو با اندازه های گوناگون به این پیوند بروید

تصاویر رنگ زرد دماهای ۱ میلیون فارنهایت را می نمایاند و برای مشاهده ی موادی که در راستای خطوط میدان های مغناطیسی جابجا می شوند سودمند است. این مواد در فیلم به شکل دسته حلقه هایی که با هم روی منطقه ی فوران طاق زده اند دیده می شوند.

تصاویر قهوه ای تر در آغاز فیلم موادی با دمای ۱ میلیون و ۸۰۰ هزار فارنهایت را نمایانده، و تصویر دره ی آتش را از همه بهتر نمایش می دهند.

با مقایسه ی این رنگ با رنگ های دیگر می توان دید که دو نوار پیچانی که از هم دور می شوند در واقع ردپای حلقه های مغناطیسی غول پیکری هستند که وقتی افروزه آن ها را بالا می کشد، گسترده شده و از هم باز می شوند.

در همین زمینه: * انفجار باشکوه روی سطح خورشید * باران سوزان بر روی خورشید * لامپی روی سر خورشید روشن شد! *  یکی از زیباترین ویدیوهای SDO از انفجار خورشیدی * گردباد روی سطح خورشید * بوته هایی بر سطح خورشید   

واژه نامه:

sun - corona - canyon of fire - magnetic field - plasma - electron - NASA - Solar Dynamics Observatory - SDO - wavelength - magnetic field line - filament

منبع: nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

شکارچی و اسب سیاهش

سحابی تاریک کله اسبی و سحابی برافروخته و درخشان شکارچی (جبار) دو چشم انداز کیهانی متضاد را پدید آورده اند. این دو که در فاصله ی ۱۵۰۰ سال نوری از زمین و در یکی از نمادگونه ترین و آشناترین صورت های فلکیِ آسمان شب شناورند را می توان در دو گوشه ی مخالف هم در این تصویر موزائیکیِ خیره کننده تماشا کرد.

همین تصویر در اندازه ی بزرگ- بزرگ تر

سحابی آشنای کله اسبی (سر اسب) در گوشه ی پایین سمت چپ، به شکل یک ابر تاریک و کوچک دیده می شود که در برابر زمینه ی برافروخته و سرخ فام زیرش به حالت ضدنور در آمده و گویی یک شکاف تیره در آن پدید آورده.

درخشان ترین ستاره در سمت چپ سر اسب، ستاره ی نطاق یا "زتای شکارچی" است، شرقی ترین ستاره ی کمربند شکارچی. زیر نطاق، سحابی شعله دیده می شود، با ابرهای روشن شده از پرتوهای نشری (گسیلشی) و رگه های تاریک و تماشایی غبارش.

در بالا، سمت راست، منطقه ی باشکوه و مجلل نشری سحابی شکارچی یا M۴۲ جای گرفته. درست سمت چپش، یک سحابی برجسته ی بازتابی آبی فام قرار دارد که گاهی به نام "مرد دونده" نیز خوانده می شود. رشته های پیچک-مانند از گاز برافروخته و درخشان هیدروژن را هم می توان به راحتی در سرتاسر این تصویر مشاهده کرد.

ویدئویی تماشایی از "کمربند شکارچی" ببینید که با بزرگنمایی آن، سحابی کله اسبی نمایان می شود:

در همین زمینه: * شاهکار تازه هابل: نمایی که تاکنون از سحابی کله اسبی ندیده اید * چراگاه پرنقش و نگار سحابی کله اسبی * نمایی یک میلیارد پیکسلی از سحابی شکارچی * شکارچی تنها یک ردیف ستاره نیست * از فرق سر تا نوک پای شکارچی

واژه نامه:

Horsehead Nebula - Orion Nebula - constellation - silhouette - Alnitak - Orion's belt - Flame Nebula - dust lane - emission nebula - M42 - reflection nebula - Running Man - tendril - hydrogen

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

سرزمین های پر از دریاچه تیتان

* این تصویر موزاییکی با رنگ آمیزی علمی از داده های فروسرخی پدید آمده که فضاپیمای کاسینی ناسا گرد آورده و در آن، گوناگونی و تفاوت ها در ساختار مواد سطحی پیرامون دریاچه های هیدروکربنی تیتان، بزرگ ترین ماه کیوان آشکارا به چشم می خورد.

این نمای موزاییکی رنگ نمایشی که از داده های فروسرخ-نزدیکی که فضاپیمای کاسینی گرد آورده درست شده، گوناگونی ترکیب مواد سطح تیتان پیرامون دریاچه های هیدروکربن روی تیتان، بزرگ ترین ماه کیوان را نشان می دهد. اندازه های دیگر: ۶۰۰در۸۰۰- ۹۴۶در۹۴۶- ۱۰۲۴در۷۶۸- ۱۳۶۶در۷۶۸- ۱۶۰۰در۱۲۰۰- ۱۹۲۰در۱۰۸۰- ۷۵۰۸در۷۵۰۸

تا جایی که می دانیم، تیتان پس از زمین تنها جای سامانه ی خورشیدی است که پیکره های مایع پایدار روی سطحش وجود دارد، گرچه این دریاچه های پایدار نه از آب مایع، بلکه از اتان و متان پر شده اند. به جز یک دریاچه ی بزرگ و چند دریاچه ی کوچک تر نزدیک قطب جنوب تیتان، بقیه ی دریاچه های آن همگی نزدیک قطب شمالش جای گرفته اند.

نمای موزاییکی فروسرخ-نزدیک بالا، بدون توضیح که

دریاچه های شمال شمال تیتان را نشان می دهد.

تصویر بزرگ تر

این تصویر یک همگذاری از تصاویر فروسرخ و نور دیدنی (مریی) است. رنگ سرخ در تصویر مربوط به طول موج ۵ میکرون (۱۰ برابر بلندتر از طول موج نور دیدنی) است، رنگ سبز مربوط به طول موج ۲ میکرون (چهار برابر نور دیدنی)، و رنگ آبی مربوط به طول موج ۱.۳ میکرون (۲.۶ برابر نور دیدنی).

گمان می رود مناطق نارنجی رنگ نشانگر ناحیه های تبخیری باشند - پهنه‌هایی روی تیتان که هم ارز پهنه های نمکی زمینند. این مواد تبخیر شده نیز پنداشته می شود مواد شیمیایی آلی‌ای باشند که زمانی در گذشته، از حل شدن ذرات مه‌دود تیتان در متان مایع پدید آمده اند. این پهنه ها در این تصویر به رنگ نارنجی روی پس زمینه ی مایل به سبزِ سنگ بستر معمولی تیتان که از آب یخ زده است به چشم می خورد.

در این نمای موزاییکی، دریاواره ی کراکن به همراه چندین شاخه را در بالا، سمت راست می بینید. این دریاواره بزرگ ترین دریای تیتان است و تقریبا گستره ای برابر با مجموع دریای مازندران و دریاچه ی سوپریور زمین را می پوشاند. ناحیه ی بزرگ تیره در بالا و سمت چپ دریای کراکن، دریاواره ی لیه‌جیا (Ligeia) است، دومین دریای بزرگ تیتان. 

زیر لیه‌جیا دریاواره ی پونگا دیده می شود که شکلی همانند دستکش تشویق کنندگان ورزشی با انگشت اشاره رو به بالا را دارد (انگشت در سمت چپ) و سومین دریای بزرگ تیتان است. چندین دریاچه ی کوچک تر هم در این منطقه به چشم می‌خورند. قطب شمال تیتان از دیدگاه جغرافیایی درست در انتهای "انگشت" دریای پونگا جای دارد.

نمای فروسرخ از دریاچه های شمال تیتان. نشان "+"

قطب شمال جغرافیایی تیتان را می نمایاند.

اندازه های دیگر: ۶۰۰در۸۰۰- ۹۴۶در۱۳۴۴-

۱۰۲۴در۷۶۸- ۱۳۶۶در۷۶۸- ۱۶۰۰در۱۲۰۰-

۱۹۲۰در۱۰۸۰- ۱۴۰۱در۱۹۹۰

در نگارش همراه با شرح این تصویر، نواری از آن هم بزرگنمایی شده که در آن، قطب شمال با یک "+"ی سرخ نشان داده شده است. چند دریاچه ی کوچک تر هم با نامشان به چشم می خورند.

داده های نشان داده شده در اینجا توسط طیف سنج نقشه بردار نور دیدنی و فروسرخ فضاپیمای کاسینی و طی گذر آن از کنار تیتان در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۳ به دست آمده.

این طیف سنج تا این زمان تنها توانسته نماهای راه دور، کج (یک‌ور) یا ناقص از این مناطق ثبت کند. هندسه ی چشم انداز آن به هنگام گذر ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۳ بهتر بود. و همچنین در زمانِ رسیدن کاسینی به سامانه ی کیوان در نُه سال پیش، شمالگان تیتان در پرده ای از تاریکی زمستان پیچیده شده بود ولی اکنون دیگر تابستان دارد می آید و نور خورشید در حال شکافتن این پرده ی تاریک است.

یک کلاهک کلُفت از مه‌دود که زمانی روی قطب شمال تیتان سایه انداخته بود نیز کم کم با فرا رسیدن تابستان شمال تیتان ناپدید شده است. و خوشبختانه در طول این گذر تازه (۱۲ سپتامبر ۲۰۱۳) تیتان زیبا تقریبا بی‌ابر بود و هوایی بدون باران را از سر گذراند.

بسته به زمان تهیه ی هر بسته از داده ها، وضوح تصویر در جاهای گوناگون این نما با هم تفاوت دارد، ولی بهترین نمونه‌گیری از سطح آن، ۳ کیلومتر در هر پیکسل را نشان می دهد.

در همین زمینه: * رودی مانند رود نیل بر سطح تیتان یافته شد * در تیتان باران می بارد * تیتان، پسرعموی شگفت انگیز زمین * دریانوردی در دنیای فرازمینی * اقیانوسی بزرگ در تیتان * روی تیتان کلوچه صلیبی پخته اند؟   

واژه نامه:

false-color - NASA - Cassini - hydrocarbon - Titan - Saturn - moon - solar system - liquid - ethane - methane - near-infrared - spectrum - wavelength - evaporite - Earth - haze - Kraken Mare - Caspian Sea - Lake Superior - Ligeia Mare - foam finger - Punga Mare - visual and infrared mapping spectrometer - Infrared - north pole

منبع: nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

دنباله دار بزرگ سال ۱۶۸۰ در آسمان روتردام

آیا تاکنون دنباله دار دیگری مانند آیسان آمده بوده؟

دنباله داری که همانندی های چشمگیری با آیسان داشته (گرچه نه کاملا مانند آن) دنباله دار کِرشه است که لقب دنباله دار بزرگ ۱۶۸۰ را گرفته. مانند آیسان که دارد نزدیک می شود، دنباله دار کرشه هم یک خورشیدخراش درخشان بود و از فاصله ی بسیار نزدیک از کنار سطح خورشید گذشت.

گفتنی است که هیچ یک از این دو متعلق به شناخته شده ترین خانواده ی دنباله دارهای خورشیدخراش نبوده اند؛ یعنی خانواده‌ی خورشیدخراش های کروتز. اعضای این خانواده بازمانده های دنباله داری هستند که صدها سال پیش با نزدیک شدن به خورشید از هم پاشید و هر تکه اش به یک دنباله دار خورشیدخراش تبدیل شد.

در نگاره ی بالا که اثر لی‌یِو وِرشَیه (Lieve Versheier) است، دنباله دار کرشه با دُم بلندش به تصویر کشیده شده. در این تصویر شماری از شهروندان روتردام هلند را هم می بینید که چند تن از آنان چوبه هایی چلیپا-گونه (صلیبی) به دست گرفته‌اند، ابزاری که پیش از ساخته شدن دستگاه جایاب (سکستانت) برای اندازه گیری و سنجش زاویه ها به کار می رفت.

هیچ کس از دگرگونی های آینده ی دنباله دار آیسان خبر ندارد، ولی انتظار می رود آن هم مانند دنباله دار کرشه پس از آن که به نزدیک ترین فاصله از خورشید رسید، بسیار درخشان شود. چنین چیزی برای آیسان در واپسین روزهای ماه نوامبر رخ خواهد داد.

واژه نامه:

comet - ISON - Comet Kirch - Great Comet - sungrazer - Sun - Kreutz group - tail - Lieve Versheier - Rotterdam - Netherlands - cross-staff - sextant

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

این دورترین کهکشانیست که تاکنون یافته شده

* دانشمندان دورترین و باستانی ترین کهکشانی که تاکنون دیده شده را یافته اند.

* این کهکشان از دیدگاه زمانی تنها ۷۰۰ میلیون سال با مهبانگ فاصله دارد، یعنی در "سپیده دم تاریخ کیهان". 

چارچوب بزرگنمایی شده در این تصویر تلسکوپ هابل کهکشان

z8_GND_5296 را نشان می‌دهد؛ کهکشانی که به تازگی تایید

شده که دورترین کهکشان شناخته شده است و از نظر زمانی تنها

۷۰۰ میلیون سال از مهبانگ فاصله دارد.

تصویر بزرگ- بزرگ تر

اخترشناسان با بهره از داده ها و مشاهدات تلسکوپ فضایی هابل و تلسکوپ کک I در رصدهانه ی کک هاوایی تایید کردند که یک کهکشان نویافته با نام z8_GND_5296 حدود ۷۰۰ میلیون سال پس از سپیده دم کیهان شکل گرفته و از همین رو دورترین و کهن‌ترین کهکشانیست که تاکنون شناسایی شده.

از آنجایی که این کهکشان بسیار از زمین دور است، بنابراین فاصله‌ی زمانی آن هم بسیار دور بوده و دانشمندان آن را در وضعیت ۱۳.۱ میلیارد سال پیش آن می بینند.

استیون فینکلشتاین، نویسنده ی اصلی مقاله ای در باره ی این کهکشان که در نشریه ی نیچر چاپ شد می گوید: «کلا هیجان‌انگیزترین جنبه از دید من این واقعیت است که ما [با نگاه کردن به چنین اجرامی] می توانیم آن ها را به شکلی که در روزگار کهن کیهان بوده اند ببینیم و درباره ی وضعیتشان در آن زمان بیاموزیم.»

فینکلشتاین که از ستاره شناسان دانشگاه آستین تگزاس است می‌افزاید: «از آن جایی که سرعت نور ثابت است و برای رسیدن به ما نیاز به زمان دارد، ما این کهکشان ها را در وضعیت کنونی‌شان نمی ببینیم، بلکه آن ها را چنان می بینیم که ۱۳ میلیارد سال پیش بوده اند، یعنی بازگشت در زمان به اندازه ی ۹۵ درصد از اکنون تا مهبانگ.»

دانشمندان این کهکشان را در زمانی می بینند که کیهان بسیار جوان بود. چنان چه فینکلشتاین به اسپیس دات کام گفت، بسیاری از ستارگان پیر کنونی که عضو این کهکشان بوده اند احتمالا هنوز زنده اند ولی ممکن است بخشی از یک کهکشان بزرگ تر شده باشند.

شاید تلسکوپ هابل کهکشان هایی دورتر از z8_GND_5296 را هم یافته باشد، ولی z8_GND_5296 دورترین کهکشانیست که فاصله اش به کمک رصدهای بعدی که با بهره از دیگر دستگاه های ستاره شناسی انجام گرفت، تایید شده.

هابل تاکنون طی پروژه ی پیمایشی CANDELS نزدیک به ۱۰۰ هزار کهکشان را یافته، و گروه اخترشناسان ۴۳ تای آن ها را برای مقاله ی تازه ی نشریه ی نیچر مورد رصد قرار دادند.

دانشمندان برای اندازه گیری فاصله ی کهکشان ها از هیدروژن کمک می گیرند. گروه پژوهشگران در این ۴۳ کهکشان به جستجوی خط نشری هیدروژن پرداختند، ولی این خط نشری (گسیلشی) را تنها در z8_GND_5296 یافتند. این مایه ی شگفتی اخترشناسان شد زیرا انتظار داشتند خط نشری هیدروژن را در ۶ کهکشان بیابند.

دومینیک ریشرز، یک اخترشناس که یادداشتی بر این پژوهش تازه نوشته در ایمیلی به اسپیس دات کام گفت: «این پژوهش نشان می دهد که -با فناوری تازه- می توانیم به پیشرفت های چشمگیری در شناسایی کهکشان هایی از این هم دورتر دست یابیم.»

وی می افزاید: «با این حال، این پژوهش اشاره می کند که اخترشناسان انتظار یافتن شش کهکشان در آن فاصله را داشتند ولی تنها توانستند یکی را تایید کنند. بنابراین ما اکنون می دانیم که می توانیم مرزهای کاوش در کیهان آغازین را از این هم فراتر ببریم، هر چند که شاید کاری سخت تر از پیش بینی ها باشد.»

به گفته ی نمایندگان دانشگاه آستین تگزاس: «این امکان وجود دارد که دانشمندان برای دستیابی به این نتایج، به روزگاری نگاه کرده اند که کیهان از حالت مات خود، یعنی زمانی که طی آن، گاز هیدروژن میان کهکشان ها خنثی بوده بیرون آمده و به حالت شفاف و گذرای خود پای گذاشته بوده، حالتی که طی آن بیشتر این هیدروژن یونیده شد.» [در این باره این نوشته را بخوانید: * ساخته شدن جهان کمی بیش از ۶ روز طول کشید]

کهکشان z8_GND_5296 یک ویژگی فوق العاده ی دیگر هم دارد: این دورترین و باستانی ترین کهکشان، با سرعتی حدود ۱۵۰ برابر کهکشان راه شیری ستاره می سازد. راه شیری شاید در هر سال، یک یا دو ستاره ی خورشیدسان بسازد ولی بر پایه ی مشاهدات اخترشناسان، z8_GND_5296 در ۱۳ میلیارد سال پیش حدود ۳۰۰ ستاره در هر سال می‌ساخته.

کهکشان رکورددار تازه در همان بخشی از آسمان جای دارد که رکورددار پیشین یافته شده بود، که آن هم نرخ ستاره زایی بالایی داشت. فینکلشتاین می گوید: «این امکان هست که ما دو مورد نامعمول را یافته باشیم، ولی [به هر حال] ما این دو مورد شگفت را در یک تصویر هابل و در یک بخش کوچک از آسمان یافته ایم. برداشت من اینست که عملا می توانیم شمار خوبی از این کهکشان ها را در دوردست کیهان بیابیم.»

واژه نامه:

galaxy - Hubble Space Telescope - Keck I - Keck Observatory - z8_GND_5296 - Earth - Steven Finkelstein - Nature - Big Bang - star - CANDELS - Cosmic Assembly Near-infrared Deep Extragalactic Legacy - hydrogen - emission line - Dominik Riechers - neutral - translucent - Milky Way - Edwin Hubble

منبع: SPACE.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

دنباله داری که در خورشید فرورفت

همین تصویر در اندازه ی بزرگ تر

کمان روشنی که در این تصویر می بینید، دنباله دار خورشیدخراشی است که دارد به سوی سرنوشت آتشین خود می رود. این مرگ سوزان در روز ۲۳ دسامبر ۱۹۹۶ توسط تاج نگار طیف سنجی زاویه گسترده (لاسکو، LASCO) که روی فضاپیمای سوهو (SOHO) نصب شده به تصویر کشیده شد.

تاج تُنُک خورشید نسبت به قرص آن بسیار کم نورتر است و لاسکو برای عکس گرفتن از این تاج با مزاحمت نور خیره کننده و فراگیر قرص خورشید روبروست. از همین رو برای تصویربرداری از ۸ میلیون کیلومترِ درونی تاج، به کمک یک صفحه ی پوشاننده، چهره ی خورشید را می پوشاند و نورش را حذف می کند.

در تصویر دنباله دار را در حالی می بینیم که گیسویش وارد منطقه ی درخشان باد خورشیدی استوای آن شده (این منطقه عمودی دیده می شود). ویدیوی این ماجرا را اینجا می بینید. برای دریافت این ویدیو به بزرگی ۲ مگابایت روی این پیوند بکلیکید.

جایگیری فضاپیمای سوهو در فضا به گونه ایست که همواره و پیوسته خورشید را زیر نظر دارد. این فضاپیما تاکنون بیش از ۱۵۰۰ دنباله دار، از جمله چندین وچند خورشیدخراش را یافته است.

بر پایه ی مدار دنباله دارهای خورشیدخراش، باور بر اینست که درصد بالایی از آن ها از خانواده ی خورشیدخراش های کروتز هستند. این دنباله دارها پس از آن به وجود آمدند که یک تک دنباله دار بزرگ در سده ی ۱۲ میلادی از فاصله ی بسیار نزدیک خورشید گذشت و در پی این رویارویی نزدیک از هم پاشید (و هر تکه اش به دنباله داری خورشیدخراش تبدیل شد). 

دنباله دار بزرگ سال ۱۹۶۵، ایکیا-سِکی (Ikeya-Seki- برگرفته از نام دو ستاره شناس ژاپنی) هم عضوی از خانواده ی دنباله دارهای کروتز بود که از حدود ۶۵۰ هزار کیلومتری سطح خورشید گذشت. خورشیدخراش هایی که تا این اندازه به خورشید نزدیک می شوند در معرض نیروهای کشندی ویرانگر و نیز گرمای شدید خورشید قرار می گیرند. دنباله دار کوچک درون این عکس، که به نام دنباله دار کریسمس سوهو۶ نامیده شده، از این رویارویی جان به در نبرد.

اواخر سال جاری میلادی، دنباله دار آیسان را خواهیم داشت که شاید درخشان ترین خورشیدخراش در تاریخِ ثبت شده باشد. البته این دنباله دار از خانواده ی کروتز نیست و انتظار می رود از رویارویی با خورشید جان به در ببرد. 

در همین زمینه: * دنباله دارهای بی پروا می توانند در شناخت خورشید به ما کمک کنند * مرگ آتشین یک دنباله دار * آیا هم زمانی این دو رویداد، تصادفی است؟ * امروز دنباله داری را به هنگام فرو رفتن در خورشید تماشا کنید * دنباله دار لاوجوی از آتش خورشید زنده بیرون آمد * ماجراهای دنباله دار لاوجوی 

واژه نامه:

Sungrazer - comet - SOHO - Large Angle Spectrometric COronagraph - LASCO - occulting disk - solar disk - corona - coma - solar wind region - Sun - Kreutz - Ikeya-Seki - tidal force - Christmas Comet - SOHO 6 - ISON

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

گل رز کارولین

خوشه ی ستاره ای NGC ۷۷۸۹ را در یک بخش پرستاره از کهکشان راه شیری، در راستای صورت فلکی ذات الکرسی (خداوند اورنگ) و چیزی نزدیک به ۸۰۰۰ سال نوری دورتر از زمین می توان یافت.

این تصویر در اندازه ی بزرگ- بزرگ تر

این خوشه که ترکیب ستارگان و فضای تهی به آن نمایی همچون گل سرخ (رُز) داده، در اواخر سده ی ۱۸ میلادی طی رصدها و کاوش های ژرفای فضای کارولین لوکرشیا هرشل (خواهر ویلیام هرشل) یافته شد و از همین رو به نام "رُز کارولین" هم شناخته می شود.

این خوشه ی ستاره ایِ باز (یا خوشه ی کهکشانی) که بر پایه‌ی برآوردها تنها ۱.۶ میلیارد سال از زندگیش می گذرد، سن خود را نیز به نمایش گذاشته است.
احتمالا همه ی ستارگان آن در یک زمان به دنیا آمده اند، ولی درخشان ترین و پرجرم ترین آن ها با سرعت بیشتری سوخت هیدروژن هسته‌ ی خود به پایان رسانده اند. این ستارگان در روند تکامل و فرگشتشان، از ستارگان رشته ی اصلی (مانند خورشید) به چندین غول سرخی تبدیل شده اند که در این نمای دوست داشتنی، به رنگی مایل به زرد دیده می شوند.

اخترشناسان با سنجیدن درخشش و رنگ ستارگان خوشه می‌توانند جرم و در نتیجه سن آن هایی را که تازه مرحله ی "رشته ی اصلی" را به پایان برده و به "غول سرخ" تبدیل شده‌اند اندازه بگیرند.

رز کارولین که نزدیک مرکز این نمای تلسکوپی گسترده-میدان دیده می شود، بیش از ۵۰ سال نوری پهنا دارد و حدود نیم درجه از آسمان (به اندازه ی زاویه ای ماه) را می پوشاند.

واژه نامه:

NGC 7789 - Caroline's Rose - Milky Way - constellation Cassiopeia - star cluster - Caroline Lucretia Herschel - star - void - galactic cluster - hydrogen - fuel - core - main sequence - Sun - red giant - moon - wide-field

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

سردترین جای کیهان با نمای شبح-گونه اش

* سحابی بومرنگ با دمای ۱ درجه ی کلوین، تا صفر مطلق کیهانی فاصله ای ندارد و سردترین جسم شناخته شده در سراسر گیتی به شمار می آید- در واقع، حتی سردتر از پس تاب ضعیف مهبانگ که دمای طبیعی زمینه در فضاست.

اخترشناسان با بهره از تلسکوپ آرایه ی بزرگ میلیمتری/زیرمیلیمتری آتاکاما (آلما، ALMA) نگاهی تازه به این جرم فریبنده انداخته اند تا به آگاهی های بیشتری درباره ی ویژگی های بسیار سرد آن دست یافته و پیکره ی واقعی آن، که نمای ترسناک و شبح گونه ای دارد را تعیین کنند.

چهره ی واقعی سحابی بومرنگ که به عنوان "سردترین جای کیهان" شناخته شده با آلما آشکار می شود. ساختار آبی رنگی که در پس زمینه دیده می‌شود چیزیست که تلسکوپ هابل از این سحابی می بیند: یک نمای دولبه ی کلاسیک با ناحیه ای بسیار باریک در مرکز. وضوح و توانایی آلما برای دیدن گاز سرد مولکولی باعث نمایان شدن شکل کشیده ترِ سحابی شده که به رنگ سرخ دیده می شود. اندازه های دیگر: ۸۰۰در۶۰۰- ۹۴۶در۹۴۶- ۱۰۲۴در۷۶۸- ۱۳۶۶در۷۶۸- ۱۶۰۰در۱۲۰۰- ۱۹۲۰در۱۰۸۰- ۱۷۶۲در۱۷۶۲

این سحابی که در آغاز با تلسکوپ های روی زمین دیده شده بود، کج به نظر می رسید و از همان هنگام این نام برایش برگزیده شد. رصدهای بعدی با تلسکوپ فضایی هابل یک ساختار پاپیون-مانند را در آن آشکار کرد. ولی داده های تازه ی آلما نشان می دهد که تصاویر هابل تنها بخشی از داستان این سحابی را بیان می کنند، و دو بخش قرینه ی آن شاید در حقیقت یک فریب نور در طول موج های دیدنی (مریی) باشند.

راگوندرا ساهای، یک پژوهشگر و دانشمند سربازرس در آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا در پاسادنای کالیفرنیا، و نویسنده‌ی اصلی مقاله ای که در Astrophysical Journal منتشر شد می گوید: «این جرم فرا-سرد بسیار جذاب و فریبنده است و ما به کمک آلما در حال آموختن چیزهایی بیشتر درباره ی طبیعت واقعی آنیم. چیزی که از چشم تلسکوپ های نوری زمینی مانند دو لوب، یا مانند "بومرنگ" دیده می شد، در واقع ساختاری بسیار گسترده تر است که به سرعت هم در حال گسترش در فضاست.»

سحابی بومرنگ که ۵۰۰۰ سال نوری از زمین دور است و در صورت فلکی قنطورس دیده می شود، یک سحابی سیاره ای نسبتا جوان است. سحابی های سیاره ای یا سیاره نما برخلاف نامشان، در واقع نشانگر گام های پایانی ستارگانی مانند خورشید خودمانند که لایه های بیرونی خود را به فضا پس زده اند. چیزی که در مرکز آن ها از ستاره به جا می ماند یک کوتوله ی سفید است که پرتوهای پرانرژی فرابنفش می گسیلد و باعث می شود گازی که درون سحابی است برافروخته شده و در رنگ هایی درخشان نور بتاباند [گونه ای سحابی گسیلشی یا نشری-م].

سحابی جوان بومرنگ هنوز یک سحابی پیش-سیاره ای است و گامی از زندگی یک ستاره را نشان می دهد که درست پیش از گام سحابی سیاره ای است. در این گام، هنوز ستاره ی مرکزی آن قدر داغ نشده که پرتوهای فرابنفش با انرژی کافی بگسیلد و آن برافروختگی و تابش ویژه را ایجاد کند. در این مرحله، سحابی در اثر بازتاب نور ستاره از روی ذرات غبارش دیده می شود [سحابی بازتابی-م].

گازی که از این ستاره بیرون می زند به سرعت در حال گسترش در فضاست و در این حال خود را نیز خنک می کند. اساس این فرآیند همانند روشی است که در آن، یخچال ها با پخش کردن گاز، دما را پایین می آورند. پژوهشگران توانستند از روی شیوه ی جذب تابش زمینه ی ریزموج کیهانی توسط این گاز، دمای آن را اندازه بگیرند [زیرا تابش ریزموج زمینه ی کیهانی دمای بسیار یکنواختی دارد: ۲.۸ کلوین یا ۴۵۵- درجه ی فارنهایت].

عکسی که تلسکوپ هابل از سحابی بومرنگ گرفت. در

این تصویر کمان های کم نور و افروزه های شبح-مانندی

درون گازهای بیرون زده از دو لوب پاپیونی آن به چشم

می خورد. این عکس با یک نوردهی ۱۰۰۰ ثانیه ای و

با بهره از فیلتر سبز-زرد گرفته شده. این روشنی در واقع

بازتاب نور ستاره ی مرکزی از روی ذرات غبار است.

ساهای می گوید: «زمانی که اخترشناسان در سال ۲۰۰۳ این جرم را به کمک تلسکوپ هابل نگاه کردند، یک شکل "ساعت شنی" بسیار کلاسیک و معمولی را دیدند. بسیاری از سحابی های سیاره ای چنین نمای دولبه ای را دارند که در اثر جریان های پرسرعت گازی که از ستاره بیرون می زند پدید می آید. این فوران های گازی سپس درون گازی که در مرحله های پیشین زندگی ستاره - زمانی که یک غول سرخ بوده- از آن پس زده شده بودند حفره هایی پدید می آورند.»

ولی در رصدهایی که با تلسکوپ های طول موج میلیمتری تک بشقابی انجام گرفت، کمر باریکی که تلسکوپ هابل دیده بود مشاهده نشد. اخترشناسان به جای آن، یک برون‌ریزی مواد را دیدند که یکنواخت و تقریبا کروی انجام می شد.

وضوح بی سابقه ی آلما به پژوهشگران اجازه داد این ناسازی (تناقض) را برطرف کنند. آن ها با مشاهده ی پراکندگی مولکول های منوکسید کربن، که در طول موج های میلیمتری به شدت می درخشند، توانستند ساختار دولبه ای که در تصاویر هابل دیده شده بود را ببینند، البته تنها در مناطق درونی سحابی.

پژوهشگران همچنین یک رگه ی چگال از دانه های غبار با بزرگی میلیمتری را پیرامون ستاره یافتند، که توضیح می داد چرا این ابر بیرونی در طول موج های نور دیدنی (مریی) به شکل ساعت شنی دیده می شود. این ذرات غبار یک پوشانه (ماسک) را پدید آورده بودند که روی بخشی از ستاره ی مرکزی سایه انداخته و باعث شده بود نور آن تنها از دو جای باریک و در جهت های مخالف بیرون بزند و بر ابر پیرامون بتابد، و همین به آن نمای یک ساعت شنی را داده بود.

ساهای می گوید: «این جرم برای فهمیدن چگونگی مرگ ستارگان و شیوه ی تبدیل شدن آن ها به سحابی های سیاره ی مهم است. ما با بهره از آلما توانستیم دقیقا و عینا دست وپنجه نرم کردن یک ستاره ی خورشیدسان را با مرگ ببینیم.»

این پژوهش تازه همچنین نشان داد که کناره های بیرونی سحابی روند گرم شدن را آغاز کرده اند، هر چند که هنوز کمی سردتر از تابش زمینه ی ریزموج کیهانی هستند. این فرآیند گرم شدن شاید به خاطر پدیده ی فوتوالکتریک (نور-برقی) باشد: اثری که نخستین بار توسط انیشتین مطرح شد و در آن، نور توسط ماده ی جامد درآشامیده (جذب) می شود و آن ماده سپس الکترونی را از خود می گسیلد.

در همین زمینه: * سرمای فضا چقدر است؟ * کهن ترین نور کیهان دارای خمیدگی هاییست   

واژه نامه:

Kelvin - Boomerang Nebula - afterglow - Big Bang - Atacama Large Millimeter/submillimeter Array - ALMA - lopsided - Hubble Space Telescope - wavelength - Raghvendra Sahai - NASA - Jet Propulsion Laboratory - Astrophysical Journal - Earth - constellation Centaurus - planetary nebula - Sun - white dwarf - star - ultraviolet - pre-planetary - hourglass - double-lobe - red giant - carbon monoxide - molecule - cosmic microwave background - photoelectric effect - Einstein - electron

منبع: sciencedaily

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

کهکشان "کلاه مکزیکی کوچک"

این تصویر در اندازه ی بزرگ- بزرگ تر

اگر تلسکوپتان را رو به صورت فلکی بلندپرواز اسب بالدار (یا اسب بزرگ) تنظیم کنید، می توانید این پهنه از ستارگان کهکشان راه شیری را با کهکشان های دوردست پس زمینه ببینید.

در مرکز این میدان دید عالی و زیبا که یک قرص کامل ماه می تواند سرتاسرش را بپوشاند، کهکشان NGC ۷۸۱۴ دیده می‌شود. NGC ۷۸۱۴ گاه به نام "کلاه مکزیکی کوچک" هم خوانده می شود. دلیل این نامگذاری، همانندی آن با کهکشان بزرگ تر و پرآوازه تر M۱۰۴ یا همان کهکشان کلاه مکزیکی است [تصویر پایین].

هم کلاه مکزیکی و هم کلاه مکزیکی کوچک کهکشان هایی مارپیچی هستند که از چشم انداز زمین، از لبه دیده می شوند، و هر دو نیز کوژی مرکزی گسترده ای دارند که قرص باریک تری از گرد و غبار کدر جلوی نورش را گرفته و همچون خطی تیره، آن را به دو نیم کرده است.

کهکشان کلاه مکزیکی یا M۱۰۴

توضیح همراه با تصویر بزرگ تر

NGC ۷۸۱۴ حدود ۴۰ میلیون سال نوری از زمین دور است و پهنایش هم چیزی نزدیک به ۶۰ هزار سال نوری برآورد شده.
در واقع اندازه ی فیزیکی کلاه مکزیکی کوچک تقریبا برابر با همنام آشناترَش است، ولی تنها به این دلیل که از آن دورتر است، کم نورتر و کوچک تر دیده می‌شود.
نوردهی بلندمدت این تصویر باعث شده یک کهکشان کوتوله ی بسیار کم نورتر که چه بسا ماهواره ی NGC ۷۸۱۴ باشد هم درست زیر کلاه مکزیکی کوچک آشکار شود.

در همین زمینه: * کهکشان کلاه مکزیکی * کهکشانی به نام "کلاه مکزیکی" 

واژه نامه:

NGC 7814 - Little Sombrero - constellation Pegasus - Milky Way - star - full moon - M104 - Sombrero Galaxy - spiral galaxy - edge-on - central bulge - dust lane - silhouette - dwarf galaxy - satellite

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

تصویر ماهواره ای از دریای شنی

این تصویر در اندازه ی بزرگ- بزرگ تر

ماهواره ی کره ای کُمپ ست ۲ (آریرانگ ۲) این عکس را در روز ۷ ژانویه ی ۲۰۱۲ از فراز دریاهای شن و ماسه ی بیابان نامیب گرفت.

بخش های آبی و سفید در واقع بستر خشک رود تسوشاب (Tsauchab) هستند. پوشش های گیاهی که همچون نقطه هایی سیاه رنگ دیده می شوند، بیشتر در نزدیکی مسیر اصلی رود به چشم می خورند، در حالی که ته نشست های نمکی به رنگ سفید درخشان دیده می شوند.

در میان دره ی رود یک جاده کشیده شده که شهرک سُسوس ولی (Sossusvlei) را به شهرک سِسریم (Sesriem) می پیوندد. در کیلومتر ۴۵ این جاده - در بخش پایین،مرکز تصویر- یک مسیر سفید می بینیم که از جاده جدا شده و به یک ماندگاه (توقفگاه) دایره ای در پای یک تپه ی ریگ روان (تلماسه) می رسد. این "تلماسه ی ۴۵" نام دارد و یک ایستگاه گردشگری پرآوازه در مسیر رفت آمد به سسوس ولی است.

در این تصویر، سایه ها در سمت باختر (غرب) دیده می شوند که نشان می دهد عکس در ساعت های پایانی بامداد گرفته شده.

واژه نامه:

Korea - Kompsat-2 - satellite - sand sea - Namib Desert - river bed - Tsauchab - Sossusvlei - Sesriem - Dune 45

منبع: esa (سازمان فضایی اروپا)

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

غروب آفتاب در سیاره شازده کوچولو

این تصویر در اندازه ی بزرگ تر

در این سیاره ی کوچک، با فرو رفتن آفتاب در پس افق و بلند شدن سایه روی سطح، رنگ های ملایم و سایه روشن های گرمی در آسمان پدیدار شده اند.

گفتن ندارد که این سیاره ی کوچک سیاره ی زمین خودمانست، و این تصویر موزاییکی که سرتاسر افق، از سرسو (سمت الراس) تا پاسو (سمت القدم) را در بر دارد، نمایی از یک فرودگاه کوچک نزدیک شهر اینتندنته آلوِه آر (Intendente Alvear)، در استان لاپالمای آرژانتین را نشان می دهد.

درست بالای افق باختری (بالای تصویر)، آسمان با رنگ های گرم غروب روشن است. سایه ی خود زمین با رنگ آبی مایل به خاکستری را هم می توان در افق خاوری (پایین تصویر) مشاهده کرد که دارد در جو بالا می آید.

درست بالای سایه ی باریک زمین و چسبیده به آن، روشنی ملایم رو به سرخی را می بینید که از پس-پراکنش نور خورشید توسط گرد و غبار جو پدید آمده و به نام کمان پادشفق یا کمان پادنیمتاب و نیز "کمربند ناهید" شناخته می شود. [در این باره بخوانید و ببینید: * سایه زمین و کمربند ناهید]

در همین زمینه: * ماه برف در سیاره شازده کوچولو * خورشیدگرفتگی در سیاره شازده کوچولو * شفق قطبی در سیاره شازده کوچولو * سیاره کوچک لاوجوی    

واژه نامه:

shadowrise - little planet - planet - Earth - nadir - zenith - airfield - Intendente Alvear - sunset - Earth - antitwilight arch - Belt of Venus

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

راهنمای رصد آیسان در این هفته

* دنباله دارِ احتمالا بزرگِ آیسان (ISON ،C/2012 S1) همچنان در فراز و نشیب است. این جرم پر راز و رمز در نیمه‌ی دوم ماه اکتبر روند پرنورتر شدن را آغاز کرده و روز به روز روشن تر می شود. 
* تازه ترین تصویر تلسکوپ هابل نشان می دهد که هسته ی آیسان سالم و دست نخورده مانده و تکه تکه نشده است.

دنباله دار آیسان (C/2012 S1) گرچه هنوز با چشم نامسلح
دیده نمی شود، ولی روشنایی‌اش همان گونه ای که پیش بینی
شده بود رو به افزایش است. تلسکوپ‌های آماتوری می‌توانند
سر کوچک آن، و همچنین جو بیرونی و رو به رشدش - که
اخترشناسان به آن "گیسو" می گویند- به همراه دُمش که دارد
بلند و بلندتر می شود را ببینند. و چنانچه در این تصویر می-
بینید، تصاویری که با نوردهی بلندمدت از آن گرفته می شوند
می توانند رنگ سبز آن را نیز آشکار کنند. تصویر بزرگ تر

آیسان در اوایل این ماه رقصی را با سیاره ی بهرام (مریخ) و ستاره‌ی شیردل (قلب الاسد، آلفای شیر، پرنورترین ستاره ی صورت فلکی شیر یا اسد) انجام داد. [ببینید: * در یک قاب: آیسان، سیاره بهرام، ستاره آلفا شیر]

گرچه با آغاز نیمه ی دوم ماه این هم‌ترازی دلپذیر به هم خورد، ولی این سه جرم را همچنان تا چند روز دیگر می توان نزدیک هم مشاهده کرد. آن ها در روز ۱۷ اکتبر یک سه ضلعی آشکار را با هم ساختند که در آن، آیسان در فاصله ی ۲ درجه ایِ شمال خاور ستاره ی آلفای شیر بود و بهرام هم کمی رو به خاورِ خطی که آن دو را به هم می‌پیوست دیده می شد.

با نزدیک شدن آیسان به خورشید و گرم شدن آن، و تولید گاز و غبار بیشتر، کم کم دُمش هم بلندتر و نمایان تر شده [و می شود]. در ۱۸ اکتبر ماهِ فزاینده که به آسمان سحرگاهی بازگشته بود، به گام قرص کامل رسید و نورش مایه ی دردسر رصدگران شد.

در دو هفته ی پایانی اکتبر سرعت آیسان افزایش یافت. این دنباله دار هر چه به خورشید نزدیک تر می شود، سرعت جابجایی‌اش هم بیشتر می شود. جدایی آن از سیاره ی بهرام تا ۳۱ اکتبر به حدود ۷ درجه خواهد رسید.

البته آیسان در آسمان بامدادی بسیار بالاست. این دنباله دار در عرض های شمالی میانی تا ۲۵ اکتبر به اوج بلندی (ارتفاع) خود می رسد و با گرگ و میش شدن آسمان بامدادی، ۳۵ درجه بالای افق خاوری دیده می شود.

ریچارد تالکوت، سردبیر ارشد مجله ی آسترونومی می نویسد: «بهترین رویارویی آیسان در شرایط کنونی، اواخر اکتبر است که از کنار یک گروه سه تایی از کهکشان های درخشان می گذرد.» M۹۵، M۹۶، و M۱۰۵ در بخش جنوب-مرکز صورت فلکی شیر (اسد) گرد هم جای دارند و به نام "گروه ام ۹۶" شناخته می شوند. در بامداد ۲۵ اکتبر، آیسان از فاصله ی ۱.۷ درجه ای جنوب M۹۵ خواهد گذشت. تالکوت می گوید: «و گرچه این سه به عنوان کهکشان، اجرام پرنوری هستند، ولی باز هم بسیار کم نورتر از آنند که بدون ابزار رصدی بشود آن ها را دید، بنابراین به یک تلسکوپ نیاز خواهید داشت.»

سه شب بعد (۲۸ اکتبر)، ماه دوباره به آسمان سحرگاهی باز خواهد گشت، گرچه کاری از دست شما بر نمی آید. هلال کاهنده ی (رو به کاهش) ماه در بالا-سمت راست دنباله دار دیده خواهد شد و ستاره ی آلفاشیر را هم می توان میان آن ها و با فاصله ی تقریبا برابر از هر کدام مشاهده کرد.

دنباله دار آیسان در ماه اکتبر از درون صورت فلکی شیر (اسد) می گذرد. مسیر آن با سیاره ی بهرام (مریخ) یکیست ولی کمی از آن سریع تر است. در این نقشه، ستارگانی تا قدر ۸.۷ نشان داده شده. تصویر بزرگ تر

ماه و آیسان در ۲۹ اکتبر به هم نزدیک تر می شوند، ولی بهترین چشم انداز در ۳۰ اکتبر فرا می رسد. در این شب ماه در جنوب (پایین، راست) دنباله دار و ۶ درجه دورتر از آن قرار می گیرد. در آن زمان تنها ۱۸ درصد از قرص ماه روشن خواهد بود که نباید چندان خدشه ای به زیبایی دنباله دار وارد کند و حتی شاید چیدمان صحنه را بهتر هم کند.

تا ۱ نوامبر، ماه کم کم از آسمان بامدادی بیرون می رود و صحنه برای بزرگترین نمایش آیسان آماده می شود. این دنباله دار در شب های بعد باز هم روشن تر خواهد شد تا به اوج روشنی‌اش در ۲۸ نوامبر برسد، روزی که آیسان به نزدیک ترین فاصله اش از ستاره ی روزهنگام ما -خورشید- می رسد.

تازه ترین عکس هابل از آیسان (۹ اکتبر) در هم‌سنجی با عکسی که در ۸ می از آن گرفته بود. این دنباله دار اکنون بزرگ تر دیده می شود، هم به دلیل آن که از نظر فیزیکی به ما نزدیک تر شده و هم چون با نزدیک تر شدن به خورشید، گیسو و دمش رشد کرده اند. این تصویر همچنین نشان می دهد که هسته ی آیسان سالم است و تکه تکه نشده. منبع. تصویر بزرگ تر

واژه نامه:

comet - Leo - ISON - C/2012 S1 - Mars - Regulus - star - tail - Sun - waxing gibbous - Moon - Full phase - Richard Talcott - M95 - M96 - M105 - galaxy - naked eye - coma - magnitude

منبع: astronomy.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

آسمان بر دوش این درخت می چرخد!

اگر از این درخت باشکوه بالا بروید، به نظر خواهید رسید که به قطب شمال آسمانی (سماوی، کیهانی) در مرکز دایره های رد ستارگان رسیده اید.

این تصویر خوش ترکیب در یک بازه ی زمانی حدودا ۲ ساعته از شب ۵ اکتبر، و با همگذاری رشته نماهایی پی در پی که نوردهی هر یک ۳۰ ثانیه به درازا کشیده درست شده است. برای ثبت این نماها یک دوربین دیجیتال بر روی سه پایه ثابت شد و نزدیک آلمادن دلا پلاتا در استان سِویا (سویل)، جنوب اسپانیا، سیاره ی زمین نهاده شد.

این تصویر در اندازه ی بزرگ- بزرگ تر

گفتن ندارد که این رد باشکوه ستارگان بازتابیست از چرخش روزانه ی زمین به گرد محورش، و اگر این محور را ادامه دهیم، راستایش به مرکز این کمان های هم مرکز در آسمان شب می رسد. [این را ببینید: * رد ستارگان در یک "شب ۲۴ ساعته"]

در نیمکره ی شمالی، ستاره ی پرنور شمال (ستاره ی قطبی، جُدَی، پولاریس) هم برای جهت یابی از روی آسمان و هم برای عکاسان آسمان شب در جای مناسبی قرار گرفته: جایی بسیار نزدیک به قطب شمال آسمانی؛ بنابراین رد کوتاه روشنی که در شکاف مرکزی میان شاخه های پربرگ این درخت دیده می شود، در واقع همان رد ستاره ی قطبی است.

در همین زمینه: * همه رو به شمال * آسمان بر دوش یک فانوس دریایی * نگاره های تاریخی ایران زیر پای ستارگان * رد ستارگان بر فراز گرند کانیون * رد ستارگان و tajinaste     

واژه نامه:

North Celestial Pole - star trail - Almaden de la Plata - star - Polaris

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

یک اثر هنری که تنها در فضا می توان پدید آورد

آزمایش فرفره ی مارپیچ در سال ۲۰۰۹ انجام شد. این پروژه ی هنری نگارش پیشین آزمایش فرفره ی شفقی بیضی مارپیچی بود که
در می ۲۰۱۱ انجام گرفت. 

وای! این واکنش ما با دیدن تصاویریست که از یک نمایش نوری در ایستگاه فضایی بین المللی پدید آمدند. پس از آن که ناسا واقعیتِ عکس هایی که به تازگی در رسانه های گروهی به گردش در آمده اند را تایید کرد، ما به سراغ سازمان پژوهش‌های هوافضای ژاپن (ژاکسا، JAXA) رفتیم، سازمانی که هماهنگ کننده ی این آزمایش بود.

این آزمایش "فرفره ی شفقی بیضی مارپیچی" نام دارد شده و به گفته ی JAXA، در روز ۱۲ می ۲۰۱۱، در اتاقک آزمایشگاهی کیبوی ایستگاه فضایی انجام شد. این دومین نمونه از این آزمایش بود. نمونه ی نخست آن در ۳۰ آوریل ۲۰۰۹ و به هنگام ماموریت شماره ۱۹ ی فضانوردان انجام شد.

فضانورد ناسا کَدی کلمن که طی ماموریت گروه اعزامی ۲۷ در می ۲۰۱۱، در آزمایش فرفره ی شفقی بیضی مارپیچی شرکت داشت.

نماهای دیگری از این آزمایش

JAXA در یک تارنما درباره ی این آزمایش گفت: «آزمایش فرفره ی شفقی بیضی مارپیچی با کمک یک فرفره انجام می شود که هر یک از شاخه هایش توسط دیودهای نورافشان (LED) خطی و چشمه های نقطه ای نور روشن شده اند. این فرفره به هنگام چرخش در شرایط ریزگرانش (ریزگرانی) درون ایستگاه، جنبش ها و حرکت های گوناگونی انجام می دهد که ردهای شفق-مانندی از نور بر جای می گذارد.»

JAXA افزود: «در این پروژه، با بهره از یک فرفره ی چرخان که بر رویش هم چشمه های نور خطی و هم نقطه ای بود، دنباله های تابناکی (لومینوسانس) شفق-مانندی تولید شد. در شرایط ریزگرانش، گرانیگاه (مرکز ثقل) فرفره ی چرخان دائم ولی بی نظم حرکت می کند و در همان حال به چرخش نیز ادامه می دهد. این آزمایش تلاش می کرد با بهره از ویژگی های فرفره در شرایط ریزگرانش، و به کمک چرخش ها/جابجایی‌های نامنتظره ی آن و تغییر جای شاخه ها و بدنه اش، اثرهای هنری گوناگونی از نور پدید آورد.»

سربازرس و پژوهشگر اصلی این پروژه ی هنری تاکورو اوزاکا، استاد دانشگاه تسوکوبا بود.

در همین زمینه: * آزمایش آتش در شرایط بی وزنی  

واژه نامه:

International Space Station - NASA - Japan Aerospace Exploration Agency - JAXA - Auroral Oval Spiral Top - Kibo module - top - LED - microgravity - aurora - luminescence - center of gravity - Takuro Osaka - Expedition 27 - astronaut - Cady Coleman

منبع: universetoday

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان