* چه نشسته اید که یک ستاره ی کهنسال سیگار کیهانی را برافروخته است!
 |
عکس تازه ی کهکشان M۸۲ که روز ۲۳ ژانویه ی ۲۰۱۴ گرفته شده. این عکس را آدام بلک از پشت یک تلسکوپ شولمان ۳۲ اینچی (RCOS) در رصدخانه ی مونت لمون دانشگاه آریزونا گرفته. ابرنواختر تازه از بسیاری از بخش های کهکشان درخشان تر است و با پرنورتر شدن در هفته های آینده، می تواند میلیاردها ستاره ی درون این کهکشان را در نور خود پنهان کند. جای ابرنواختر با یک پیکان کوچک نشان داده شده. توضیح بخش apod ناسا زیر این عکس را در پایان همین نوشته بخوانید. تصویر بزرگ تر- منبع |
عکس های
کهکشان M۸۲ یا مسیه ۸۲ که به نام کهکشان سیگار هم شناخته می شود نشانگر پدیدار شدن ناگهانی یک ابرنواخترست، انفجاری پرفروغ که از مرگ یک ستاره ی سنگین رخ داده. این رویداد شاید سرنخ هایی از انرژی تاریک و سرنوشت واپسین کیهان به ما بدهد. [
چشم اندازهایی از این کهکشان ببینید: ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷]
نور این انفجار دارد از فاصله ی تقریبی ۱۱.۴ میلیون سال نوری به ما می رسد. این به اندازه ی رکورددار کنونی فاصله ی یک ابرنواختر که ۱۶۰ هزار سال نوری از زمین فاصله داشت و در ماهواره ی راه شیری، یعنی در
ابر بزرگ ماژلان منفجر شد به زمین نزدیک نیست. با این حال، آن ابرنواختر در سال ۱۹۸۷ رخ داد و از آن زمان تاکنون این نزدیک ترین موردیست که می بینیم. [
بخوانید: * بیست و پنجمین سالروز مرگ یک ستاره]
برَد تاکر از دانشگاه ملی استرالیا در کانبرا می گوید: «بسیار کم پیش می آید که ابرنواختری به این نزدیکی ببینیم.» این ابرنواختر که به عنوان SN 2014J رده بندی شده، با چشم نامسلح دیده نمی شود، ولی به سرعت دارد پرنورتر می شود و تا چند هفته ی دیگر باید بشود آن را با دوربین های دوچشمی هم رصد کرد.
 |
| تصویر متحرک کهکشان سیگار، پیش و پس از انفجار ابرنواختر. منبع |
ورود شبح وار
فاصله ی اندک این ابرنواختر می تواند شانسی برای مشاهده ی یکی از پرطرفدارترین و به روزترین پدیده ها در اخترشناسی نوین را به ما بدهد:
نوترینوی اخترفیزیکی. این ذرات شبح وار بسیار کم با ماده ی معمولی واکنش انجام می دهند و تا زمان ابرنواختر ۱۹۸۷، ورود و دریافت آن ها از بیرون از سامانه ی خورشیدی دیده نشده بود.
چنان چه دانشمندان IceCube می گویند، بعید است که این رصدخانه چیزی را از کهکشان M۸۲ دریافت کند زیرا این کهکشان بسیار دور است. ولی آشکارسازهای حس‌مندتر در جاهای دیگر شاید پیش‌تر چیزی را ثبت کرده باشند، زیرا ابرنواخترها نوترینوها را پیش از انفجار همراه با نور می گسیلند. تاکر می گوید: «این نوترینوها شاید روی دیسک سخت برخی از رایانه ها باشند.»
 |
| سمت چپ: عکسی که در ۲۴ دسامبر ۲۰۱۳ از کهکشان سیگار گرفته شده بود. سمت راست: همین کهکشان در ۲۰ ژانویه ی ۲۰۱۴- منبع |
پایان تیره و تار
به گمان ما، یک ابرنواختر
رده ی Ia هنگامی رخ می دهد که لاشه های چگال ستارگان که به نام
کوتوله های سفید شناخته می شوند، با ستارگان نزدیکشان بر هم کنش انجام می دهند و آنقدر از آن ها ماده می دزدند و بر جرم خود می افزایند تا این که جرمشان به اندازه ی بیشینه ای رسیده و منفجر می شوند. ولی هیچکس تاکنون رخ دادن کل این فرآیند را ندیده. [
در این زمینه: * یک گونه ابرنواختر با دو ریشه * در جستجوی ریشه ابرنواختران]
همین به ابرنواختر تازه هیجان و فریبندگی ویژه ای می دهد، زیرا ما به لطف عکس های تلسکوپ فضایی هابل، کهکشان سیگار را بسیار خوب و مفصل بررسی کرده ایم. به گفته ی تاکر: «احتمال دارد ستاره ای که اکنون ترکیده، پیش از این به گونه ای مستقیم به تصویر کشیده شده باشد. من اکنون عملا در حال بررسی داده های گذشته ام.»
به گفته ی تاکر، اگر اخترشناسان ستاره ی منفجر شده را در تصاویر پیشین پیدا کنند و بتوانند درخشش آن پیش و پس از انفجار را به دقت بسنجند، شاید ما این امکان را بیابیم که ناقطعیتی هایمان در سنجش انرژی تاریک را به نصف کاهش دهیم. این برای بازشناسی تفاوت میان مدل های گوناگون انرژی تاریک و تاثیر پایانی آن بر سرنوشت کیهان بسنده خواهد کرد.
تاکر می افزاید: «یک تک ستاره با ترکیدنش می تواند به ما کمک کند چگونگی پایان یافتن کیهان را دریابیم.»
******************************************
توضیح بخش apod ناسا:
اخترشناسان واقعا ابرنواخترها را با دنبال کردن پیکان ها (فلش ها) پیدا نمی کنند. ولی در این
تصویر که روز ۲۳ ژانویه گرفته شده، یک پیکان به
ابرنواختر هیجان انگیز و تازه ای در کهکشان نزدیک M۸۲ اشاره کرده. این ابرنواختر اکنون با عنوان SN 2014J رده بندی شده است.
کهکشان M۸۲ که در آسمان سیاره ی زمین، نزدیک صورت فلکی خرس بزرگ (دب اکبر) دیده می شود و به نام کهکشان سیگار هم شناخته می شود، هدفی پرطرفدار برای تلسکوپ های نیمکره ی شمالی است.
در واقع، SN 2014J نخست در شب ۲۱ ژانویه توسط استیو فاسی، استاد
کالج دانشگاهی لندن و دانشجویان کارگاه ستاره‌شناسی، بن کوک، تام رایت، متیو وایلد و گای پولاک در رصدخانه ی این دانشگاه به عنوان یک چشمه ی ناآشنا در یک کهکشان آشنای دیگر
شناسایی شده بود.
فاصله ی M۸۲ از ما ۱۲ میلیون سال نوریست، (بنابراین این ابرنواختر ۱۲ میلیون سال پیش
رخ داده بوده ولی نورش تازه این هفته به زمین رسیده است) و از همین رو، ابرنواختر SN 2014J یکی از نزدیک ترین ابرنواخترهاییست که در چند دهه ی گذشته دیده می شود.
طیف نور ابرنواختر نشان می دهد که یک ابرنواختر از گونه ی Ia است و در پی انفجار یک کوتوله ی سفید که ماده را از ستاره ی همدمش
به سوی خود می کشیده رخ داده. بر پایه ی برخی برآوردها، SN 2014J تا دو هفته ی دیگر به اوج روشنایی خود خواهد رسید، گرچه هم اکنون هم درخشان ترین بخش کهکشان M۸۲ است و شبانگاهان از پشت تلسکوپ‌های کوچک هم دیده می شود.
واژه نامه:
supernova - galaxy - M82 - Cigar Galaxy - star - dark energy - Earth - satellite galaxy - Milky Way - Brad Tucker - naked eye - binoculars - neutrino - solar system - IceCube observatory - Antarctica - wavelength - hard drive - type Ia - standard candles - white dwarf - Hubble Space Telescope - Adam Block - Mount Lemmon SkyCenter - Schulman telescope - RCOS - SN 2014J - Big Dipper - planet - Earth - northern hemisphere - teaching fellow - Steve Fossey - Ben Cooke - Tom Wright - Matthew Wilde - Guy Pollack - University College London Observatory.
