بهترین و نزدیکترین نمایی که تاکنون از یک فوران تاج خورشید ثبت شده

* در روز ۹ می ۲۰۱۴ یک فوران تاجی بر لبه ی خورشید روی داد و تازه ترین رصدخانه ی خورشیدی ناسا آن را با جزییاتی باورنکردنی ثبت نمود.

این نخستین فوران تاج خورشید (CME) بود که توسط فضاپیمای طیف سنج تصویربرداری منطقه ی میانجی ناسا (آیریس، IRIS) دیده می شد. این فضاپیما در ژوئن ۲۰۱۳ راهی فضا شد تا خورشید را از پایین ترین لایه های جوَش با وضوحی که تاکنون مشاهده نشده بود دیده بانی کند. 

[پیش از این، نخستین مورد شراره ای که این فضاپیما دیده بود را هم در این وبلاگ مشاهده کردید: * بهترین نمایی که تاکنون از یک شراره نیرومند خورشید ثبت شده]

این فیلم را تماشا کنید تا ببینید که چگونه پرده ای از مواد خورشیدی با سرعت ۲.۴ میلیون کلیومتر بر ساعت (۱.۵ میلیون مایل بر ساعت) از خورشید فوران می کند. ویدیو ۴۱ ثانیه است. از ثانیه ی ۱۴ تا ۲۲، مقایسه ای میان دیدگاه IRIS و دیدگاه رصدخانه ی دینامیک خورشیدی ناسا (SDO) از همین فوران انجام می شود و هر دو را کنار هم می بینیم. از ثانیه‌ی ۲۲ به بعد هم ویدیو تکرار می شود:

یک فوران تاج خورشید که در روز ۹ می ۲۰۱۴ بر لبه ی خورشید روی داد و پرده ای غول آسا از مواد خورشیدی را در برابر ماهواره ی آیریس ناسا برافراشت. گستره ی میدان دید این ویدیو حدود پنج برابر زمین در هفت و نیم برابر زمین است. برای دریافت ویدیو در نگارش ها واندازه های گوناگون به اینجا بروید.

کار آیریس اینست که ناحیه های معینی از خورشید را [برای دیدن یک CME] دستکم از یک روز جلوتر زیر نظر بگیرد؛ بنابراین تماشای یک CME درست در هنگام فوران، نیازمند گمانه زنی های علمی و کمی هم شانس خواهد بود.

بارت دو پونتیو، سرپرست علمی آیریس در آزمایشگاه خورشیدی و اخترفیزیکی لاکهید مارتین در پالو آلتوی کالیفرنیا می‌گوید: «ما برای دیدن یک شراره یا یک CME بر روی یک ناحیه ی فعال خورشید تمرکز می کنیم، و سپس به انتظار می نشینیم و امید می بندیم به این که چیزی روی بدهد و ما تصویرش را بگیریم. این نخستین مورد روشن و واضح از یک CME بود که آیریس مشاهده کرد، برای همین گروه ما بسیار هیجان زده شده.»

تصاویر آیریس بر موادی کانونی شده که دمایشان در پایه ی CME به ۳۰ هزار درجه ی کلوین می رسد. خطی که از میان تصاویر ویدیو می گذرد شکاف ورودی طیف نگار آیریس است، دستگاهی که می تواند نور را به چندین طول موجش بخش (تقسیم) کند؛ این شگردیست که به دانشمندان اجازه می دهد تا دما، سرعت، و چگالی مواد خورشیدی پشت شکاف را اندازه بگیرند.

پهنای میدان دید این ویدیو حدود پنج برابر زمین، و درازایش حدود هفت و نیم برابر زمین است.

پرده ای از مواد خورشیدی در برابر چشمان ماهواره ی IRIS.
برای دریافت ویدیو در نگارش ها واندازه های گوناگون به اینجا بروید.

واژه نامه:

NASA - IRIS - coronal mass ejection - CME - sun - solar observatory - Interface Region Imaging Spectrograph - IRIS - Bart De Pontieu - Lockheed Martin Solar & Astrophysics Laboratory - spectrograph - wavelength - Earth

منبع: ناسا

بگردان: یک ستاره در هفت آسمان

ایستگاه ماهواره ای در میان دو نور آسمانی

این تصویر در اندازه ی بزرگ تر و باکیفیت تر

در این چشم انداز روشن و شفاف آسمان شب، که از جایی در بیرون از بندر هوبارت در تاسمانی استرالیا، همین جا روی سیاره ی زمین ثبت شده، پرتوهای رنگینِ شفق های قطبی جنوبی را می بینیم.

ایستگاه ماهواره ای منابع زمین (Earth Resources Satellite Station) تاسمانیا که غرق در نور چراغ های شهر، در مرکز تصویر خودنمایی می کند نیز گویی به این نمای رویاگونه ی آسمان خیره شده.

این ایستگاه زمانی برای دریافت داده ها از ماهواره های زمین-نگر موجود در فضا، از جمله MODIS و SeaWiFS ناسا به کار می رفت، ولی در سال ۲۰۱۱ از خدمت خارج شد و به تازگی، اندکی پس از گرفته شدن این عکس در ۳۰ آوریل، هم برچیده شد.

ولی کوژی مرکزی کهکشان راه شیری و دو کهکشان ماهواره ایِ درخشانش، یعنی ابرهای کوچک و بزرگ ماژلان که در این عکس دیده می شوند، همچنان به نورافشانی در آسمان نیمکره ی جنوبی ادامه می دهند. ابر کوچک ماژلان را می توانید در میان بخش کم نورترِ سرخ فام شفق قطبی ببینید.

واژه نامه:

aurora australis - southern light - Hobart - Tasmania - planet - Earth - Earth Resources Satellite Station - Earth observing - NASA - MODIS - SeaWiFS - central bulge - Milky Way galaxy - satellite galaxy - Large Magellanic Cloud - Small Magellanic Cloud

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

تولد خشونت بار یک ستاره

* در این تصویر تلسکوپ هابل IRAS 14568-6304 را می بینید، یک ستاره ی جوان که در ابری از گاز و غبار طلایی پوشیده شده.

اگر در تصویر دقت کنید، چنین به نظر می رسد که این ستاره درون ناحیه ی خمیده ی تاریک و شگفت انگیزی از آسمان جای دارد که با ساختن کمانی تیره، آسمان پشتش را پنهان کرده. این ناحیه ی تاریک به نام ابر مولکولی دوپرگار شناخته می شود. ابری که جرمی حدود ۲۵۰ هزار برابر جرم خورشید دارد و انباشته از گاز، غبار و ستارگان جوان است.

در دل این ابر دو ناحیه ی بزرگ و برجسته وجود دارد که اخترشناسان در گفتگوهای خود آن ها را دوپرگار-باختری و دوپرگار-خاوری می خوانند. هر یک از این توده ها دارای جرمی نزدیک به ۵۰۰۰ برابر جرم خورشید است و همین آن ها را برجسته ترین جایگاه های ستاره زایی در ابر دوپرگار ساخته است.

در این توده ها شماری جرم جوان ستاره ای وجود دارد که IRAS 14568-6304 - که اینجا در زیر مِه تاری از گاز در دوپرگار-باختری دیده می شود- هم یکی از آن هاست.

IRAS 14568-6304 جرمی ویژه و خاص است زیرا یک فواره ی پیش-ستاره ای دارد؛ همان که اینجا مانند یک "دنباله" زیر ستاره دیده می شود. این فواره پسمانده ی گاز و غباریست که ستاره برای ساخته شدن از ابر مادریش گرفته بود.

بیشترِ ماده ای که این ستاره از ابر مادریش گرفت در ساختمان ستاره و قرص برافزایشی آن به کار رفت (قرصی از مواد که ستاره را در بر گرفته و شاید روزی از دلش سیاره هایی پدید آید). ولی ستاره همچنین در مرحله ای از روند شکل گیری، شروع به پس زدن بخش دیگر این مواد و پاشیدن آن به فضا با سرعت های فراصوتی کرد. پدیده ای که نه تنها زیباست، بلکه می تواند سرنخ هایی ارزشمند درباره ی فرآیند ستاره زایی به ما بدهد.

IRAS 14568-6304 یکی از چند چشمه ی برون ریزی در توده ی دوپرگار-باختری است. این چشمه ها با هم یکی از درخشان ترین، پرجرم ترین، و پرانرژی ترین مناطق برون ریزی که تاکنون گزارش شده را پدید آورده اند. دانشمندان حتی پیشنهاد داده اند که دوپرگار-باختری به دلیل همین فعالیتش، به نام "آشیانه ی برون ریزهای مولکولی" خوانده شود.

در همین زمینه: * این ستارگان کجا رفته اند؟  

واژه نامه:

Hubble - IRAS 14568-6304 - star - Circinus molecular cloud - sun - Circinus-West - Circinus-East - protostellar jet - accretion disc - planet - supersonic speed - star formation - nest of molecular outflows

منبع: nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

سحابی سیاره نمای آبل ۳۶

سحابی سیاره ای یا سیاره‌نمای Abell 36 (آبل ۳۶) که پوسته ی گازی پرزرق و برق یک ستاره ی خورشیدسانِ رو به مرگ است، ۸۰۰ سال نوری از زمین دور است و در صورت فلکی دوشیزه (سنبله) دیده می شود. در این فاصله، پهنای آن در این نمای تلسکوپی باکیفیت به بیش از ۱.۵ سال نوری می رسد.

این تصویر در اندازه ی بزرگ تر و باکیفیت تر

ستاره ی مرکزی سحابی بدون توجه به لایه های پس زده و رو به گسترش بیرونی، روز به روز چگال تر و داغ تر می شود و به سوی گام پایانی فرگشت خود، که تبدیل شدن به یک کوتوله ی سفید است پیش می رود.

در حقیقت دمای سطحی ستاره ی مرکزی آبل ۳۶ به بیش از ۷۳۰۰۰ کلوین می رسد؛ آن را با خورشید خودمان بسنجید که دمای کنونی سطحش تنها ۶۰۰۰ کلوین است.

یکی از نتایج چنین دمایی اینست که این ستاره در طیف فرابنفش بسیار درخشان تر از چیزیست که اینجا، در نور دینی (مریی) می بینیم.

این پرتوی نادیدنیِ فرابنفش اتم های هیدروژن و اکسیژن درون سحابی را می یوند (یونیده می سازد) و باعث برافروختگی سحابی و تابش آن در چنین نور مریی زیبایی می شود.

واژه نامه:

sunlike star - planetary nebula - Abell 36 - constellation of Virgo - nebula - star - white dwarf - Sun - ultraviolet - hydrogen - oxygen - atom

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

غروب های تیتان و چیزهایی که درباره سیاره های بیگانه به ما می آموزند

* غروب های تیتان می تواند چیزهای بسیاری درباره ی پیچیدگی فراسیاره هایی که جو چگال دارند به ما بیاموزد.
* دانشمندان با بررسی غروب های تیتان دریافتند که مه‌دودهای موجود در جو فراسیاره ها می تواند اثری چشمگیر روی آگاهی ما از آن سیاره ها بگذارد.

برداشت هنری از غروب بر فراز یک دریاچه ی تیتان اثر رون میلر
به گفته ی دانشمندان، غروب های فراسیاره ها می توانند بهترین زمان برای شناخت جو آن ها باشند.

 تیتان - ماه نارنجی فام و پوشیده از مِهی که به گرد سیاره ی کیوان می چرخد- بسیار مورد توجه فرا-زیست شناسان است زیرا شیمی آن می تواند برای زندگی مناسب باشد. این کره جَوی فشرده و غلیظ از نیتروژن و متان با دریاچه هایی پر از هیدروکربن مایع دارد، و دانشمندان بر این باورند که نور خورشید به اندازه ی کافی از درون جو آن به سطحش می رسد که واکنش های شیمی به راه بیندازد.

به نظر می رسد این ماه می تواند نمونه ی همسان خوبی برای کمک به ما در شناخت جو سیاره های فراخورشیدی باشد. دانشمندان ناسا بر این باورند که نگریستن به غروب های تیتان و دیدن جو چگال آن می تواند بر چگونگی شناخت ما از سیاره های دوردست تاثیر بگذارد.

نخست کمی از این بگوییم که چگونه دانشمندان از همان آغاز درباره ی جو یک سیاره آگاهی به دست می آورند. هنگامی که یک سیاره ی دوردست از جلوی ستاره ی میزبانش می گذرد، نور ستاره با گذر از درون جو سیاره دچار کج نمایی می‌شود.

طیف هایی از نور که پس از آن به تلسکوپ ها می رسد می تواند به دانشمندان آگاهی هایی درباره ی مواد سازنده ی جَو، دمای آن، و چگونگی ساختاربندی آن بدهد. (باید توجه داشت که این دانش در گام های بسیار آغازین خود است و چون سیاره‌ها کوچک و دورند، بیشترین کارایی‌اش برای فراسیاره های بسیار بزرگیست که نسبتا به زمین نزدیکند.)

تیلور رابینسون، یک پژوهشگر پسادکترا در مرکز پژوهشی ایمز ناسا و رهبر این پژوهش می گوید: «در گذشته روشن نبود که مه‌دودها و ریزگردها دقیقا چگونه بر تصاویر فراسیاره هایی که از برابر ستاره‌شان می گذرند اثر می گذارد. بنابراین ما به سراغ تیتان رفتیم، یک دنیای مه آلود در سامانه ی خورشیدی خودمان که به گونه ی گسترده ای توسط فضاپیمای کاسینی بررسی شده است.»

برای این کار، گروه رابینسون از داده هایی که فضاپیمای کاسینی در چهار مورد فروپوشانی (اختفای) خورشید، یعنی زمان هایی که تیتان از دیدگاه فضاپیما از جلوی خورشید خودمان گذشت و به اصطلاح، خورشید را فروپوشانده بود، گرد آورده بود بهره گرفتند. آنها در ادامه به این پی بردند که مه‌دودها تا چه اندازه می توانند اثرگذار باشند چرا که جو مه آلود تیتان کارِ شناسایی چیزهایی که در طیف آنست را دشوار می کند.

جو مه آلود فشرده و نارنجی رنگ تیتان، سطح آن را تقریبا به کلی پنهان کرده. تصویر بزرگ- بزرگ تر

به گفته ی ناسا: «مشاهدات شاید تنها بتوانند آگاهی هایی درباره ی جو بالایی یک سیاره فراهم کنند. برای تیتان، جو بالایی یعنی حدود ۱۵۰ تا ۳۰۰ کیلومتر بالاتر از سطحش، که بسیار بالاتر از بخش عمده ی جو چگال و پیچیده ی آنست.»

اثر مه‌دودهای جوی در طول موج های کوتاه تر (آبی تر) از این هم نیرومندتر است، و این بر خلاف پژوهش های پیشین بود که با فرض کج نمایی یکسان برای همه ی طول موج های نور انجام می شدند. تاکنون معمولا مدل های جو فراسیاره ها طیف ساده ای داشتند زیرا مدل سازی از مه‌دودها سخت بود و نیاز به توان بالای رایانه داشت.

پژوهشگران امیدوارند این مشاهدات را روی تیتان انجام دهند و سپس از آن ها برای آگاهی رسانی بیشتر درباره ی شیوه ی مدل سازی فراسیاره ها بهره ببرند.

پژوهشنامه ی این دستاوردها در شماره ی ۲۶ می نشریه ی PNAS منتشر شد.

واژه نامه:

Titan - moon - Saturn - exobiologist - chemistry - nitrogen - methane - hydrocarbon - exoplanet - solar system - NASA - planet - star - spectra - Earth - haze - Tyler Robinson - Ames Research Center - Cassini spacecraft - solar occultation - sun - wavelength - Proceedings of the National Academy of Science - Ron Miller - smog

منبع: universetoday

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

پدیده ای تازه و شگفت انگیز بر فراز یک ابر

پژوهشگران سال هاست که در حال بررسی پدیده های "شبح سرخ" و "فواره های آبی" هستند - گونه هایی شگفت آور از آذرخش که به جاب پایین، از بالای ابرها بیرون می زنند. ولی در روز ۲۷ می، پدیده ی تازه ای مشاهده شد.

خلبان شردفونگ ویزاراتانونت (Cherdphong Visarathanonth) در کابین یک هواپیمای اِی۳۲۰ در فرودگاه بانکوکِ تایلند نشسته بود که یک باریکه ی سفیدِ گردباد-مانند و رقصان را بر فراز این ابر کومه ای‌بارا (کومولونیمبوس) دید:

وی می گوید: «ما حتی پس از آن که هواپیما به عقب رفت و رو به جهت وارونه قرار گرفت هم می توانستیم این پدیده را از پشت شیشه های جلو ببینیم. من یک ویدیوی ۴ دقیقه ای گرفتم که در آن می شود این پدیده را دید که دَم به دَم به سرعت جابجا می شود و ناپدید می گردد و دوباره ظاهر می شود.» [ویدیو ۴ دقیقه و ۳۴ ثانیه است ولی تنها ۳۰ ثانیه از آن هم برای دیدن شگفتی این پدیده کافیست- م]

برایان ویتاکر، خلبان دیگر هواپیما که کوله باری از تجربه های تماشای آسمان دارد نیز گفت: «من فواره های آبی و شبح‌های سرخ را دیده ام، ولی این چیز کاملا متفاوتی بود. امیدوارم در بررسی و شناخت چیستیِ آن موفق باشید.»

یکی از خوانندگان spaceweather می گوید به نظرش این یک "هاله ی جهنده ی خورشید" بود.
فرآیند این هاله ها چنین است: آذرخشی که از تخلیه ی الکتریکی در ابرهای تندری پدید می آید می تواند به طور موقت میدان الکتریکی بالای ابرها، جایی که بلورهای باردار یخ در حال بازتاب نور خورشید هستند را تغییر دهد. 

نمایی ثابت از ویدیوی بالا- روی آن بکلیکید
تا ویدیو را در یوتیوب تماشا کنید

میدان الکتریکیِ تازه به سرعت جهتگیری این بلورهای هندسی را تغییر داده و آرایش تازه ای به آن ها می دهد و در نتیجه آن ها نور خورشید را به گونه ای متفاوت باز می تابانند [و چنین به نظر می رسد که هاله ی خورشید به سرعت جابجا می شود].

ویدیوهای این پدیده نشان می دهد که این می تواند به چیزی که ویزاراتانونت دیده هم مربوط باشد. [* نمونه ای از هاله ی جهنده را در این ویدیو ببینید: رقص خورشید از پشت ابر]

به پیشنهادها و انگاره های دیگر هم خوشامد می گوییم. اگر شما هم نظری دارید، آن را به بخش نظرهای صفحه ی ویزاراتانونت در گالری تصاویر Space Weather بفرستید.

در همین زمینه: * آیا می دانید "آذرخش تاریک" چیست؟
و: * آذرخش "شبح سرخ" را با سرعت ۱۰ هزار عکس در ثانیه ببینید 
* اشباح سرخ 
* زمین تاریک و شبح سرخ 
* شبح سرخ و شفق رنگین در آسمان داکوتا  

واژه نامه:

red sprite - blue jet - lightning - Pilot - Cherdphong Visarathanonth - A320 - Bangkok - Thailand - tornado - cumulonimbus cloud - Brian Whittaker - jumping sundog - thundercloud - electric field - ice crystal - geometric crystal

منبع: Space Weather

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

خوشه ای با ۱۰ میلیون ستاره پیر

این تصویر در اندازه ی بزرگ تر

خوشه ی ستاره ای کروی امگا سنتوری (امگا قنطورس) که با عنوان NGC ۵۱۳۹ هم شناخته می شود، تقریبا ۱۵ هزار سال نوری از زمین فاصله دارد.

در این خوشه حدود ۱۰ میلیون ستاره ی بسیار پیرتر از خورشید وجود دارد که همگی در فضایی به قطر نزدیک به ۱۵۰ سال نوری تنگ هم "چپیده اند". امگا سنتوری بزرگ ترین و درخشان ترین خوشه از میان ۲۰۰ و اندی خوشه ی کروی شناخته شده ایست که در هاله ی کهکشان راه شیری پرسه می زنند.

بیشتر خوشه های ستاره ای کروی از ستارگانی همسن و با ساختار شیمیایی یکسان تشکیل شده اند، ولی در خوشه ی رازگونه ی امگا سنتوری انواع ستارگان با سن و فراوانیِ شیمیایی بسیار گوناگون دیده می شود. در واقع، امگا سنتوری شاید پسمانده ی هسته ی یک کهکشان کوچک باشد که در کهکشان راه شیری ادغام شده.

این نمای رنگی که از دید اخترشناسی تصویر واضحی از همین خوشه ی کروی کلاسیک است، در ماه مارس، زیر آسمان شیلی در Hacienda Los Andes ثبت شده است.

در همین زمینه: * امگا سنتوری: درخشان ترین خوشه کروی در آسمان سیاره زمین

واژه نامه:

star cluster - Omega Centauri - NGC 5139 - Sun - globular cluster - halo - Milky Way galaxy - Omega Cen - galaxy - Hacienda Los Andes

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

آیا نور هم گذر زمان را تجربه می کند؟

* آیا تاکنون متوجه شده اید که به هنگام خوشی و خوشگذرانی، زمان برایتان سریع تر می گذرد؟ خوب، برای نور چنین نیست. در واقع، فوتون ها اصلا زمان را درک نمی کنند. اینجا به یک پنداشت کلی سرگیجه آور می پردازیم که می تواند ذهن شما را به هم بریزد.

بالا، سمت راست: پهنه ی کامل زمینه ی دوربین پیشرفته ی نقشه برداری هابل سرشار از ستارگانی با برآورد سن ۸ میلیارد سال است. پایین، سمت راست: دایره های آبی ستارگان کوتوله ی داغ تر با برآورد سن ۴ میلیارد سال را نشان می دهد و دایره های سرخ هم کوتوله های خنک تری را می نمایاند که سنشان ۶ میلیارد سال برآورد شده. تصویر بزرگ تر

به این موضوع فکر کنید. از دیدگاه یک فوتون، چیزی به نام زمان وجود ندارد. این فوتون از جایی گسیلیده شده و می تواند تا صدها تریلیون سال وجود داشته باشد، ولی زمانی که میان تابیدن آن و جذب دوباره اش می گذرد صفر است. حتی مسافت (مکان) هم برای فوتون معنایی ندارد.

از آنجا که فوتون ها توان اندیشیدن ندارند، پس نیازی نیست که چندان نگران ترس وجودی آن ها از تجربه ی زمان و فاصله باشیم، گرچه همین به ما چیزهای بسیاری درباره ی پیوند این دو (زمان و مسافت) می گوید. انیشتین با نظریه ی نسبیت خود به ما کمک کرد تا چگونگی پیوند زمان و مسافت را بشناسیم و درک کنیم.

بیایید یک بررسی سریع انجام دهیم. اگر بخواهید مسافت بلندی را در فضا بپیماییم و سرعتمان را بالا و بالاتر ببریم تا جایی که به سرعت نور نزدیک شویم، ساعتمان نسبت به بیننده ای (ناظری) که روی زمین است کندتر می شود. و با این حال، ما بسیار سریع تر از آنچه انتظارش را داشتیم به مقصد خواهیم رسید. گفتن ندارد که در این سفر بر جرم ما افزوده می شود و برای ادامه ی راه به انرژی بسیار هنگفتی نیاز خواهیم داشت، ولی در این نمونه از این مورد به کلی چشم می پوشیم.

اگر ما بتوانیم با شتاب ثابت ۱ g جابجا شویم، تنها در یک نسل از زندگی انسان ها به اندازه ی میلیاردها سال نوری را خواهیم پیمود. البته دوستانمان روی زمین در نبودِ ما میلیاردها سال را تجربه می کنند، ولی این مورد را هم مانند موردِ افزایش جرم و نیاز به انرژی، نادیده می گیریم.

هر چه به سرعت نور نزدیک تر شویم، زمان کمتر و مسافت کوتاه تر می شود. احتمالا به خاطر دارید که هر دوی این رقم ها رفته رفته به صفر نزدیک می شدند.

بر پایه ی نسبیت، "جرم" هرگز نمی تواند با سرعت نور در فضا حرکت کند، [زیرا] در این صورت جرمش افزایش یافته و به بی نهایت می رسد، و در نتیجه مقدار انرژی که برای جابجایی سریع ترِ آن نیازست هم به بی نهایت خواهد رسید. ولی برای فوتون ها که سرعتشان از پیش برابر سرعت نور بوده... درست حدس زدید، به مسافت صفر و زمان صفر خواهند رسید.

فوتون ها می توانند صدها هزار سال را صرف گذر از مرکز خورشید و رسیدن به سطح و راهی شدن از آن به فضا بکنند. و حتی همین سفر پایانی، که مسیرش می تواند میلیاردها سال نوری در فضا باشد، برای فوتون هیچ تفاوتی با جهیدن از یک اتم به اتم دیگر نخواهد داشت.

بسیار خوب، اکنون دیگر این اندیشه ها ذهن شما را هم مانند ذهن من درگیر خود کرده. نیازی به تشکر نیست!

در ویدیوی زیر، این مطلب را از زبان فریزر کین، نویسنده و مالک یونیورس تودی ببینید و بشنوید:

در همین زمینه: 
* آیا ممکن است سرعت دور شدن کهکشان ها بیش از سرعت نور بشود؟ 
* آنچه در سرعت نزدیک به سرعت نور خواهید دید

واژه نامه:

photon - time - Theory of Relativity - Einstein - Earth - acceleration - light speed - core - Sun - atom - Hubble Advanced Camera for Surveys field -

منبع: universetoday

خلاصه برگردان: یک ستاره در هفت آسمان
با سپاس از "مهران مرتضایی" عزیز برای ویرایش متن.

فوبه: دنباله داری که اسیر کیوان شد

این تصویر با اندازه ی کمی بزرگ تر

آیا فوبه (Phoebe)، ماه سیاره ی کیوان، روزگاری یک دنباله دار بوده؟

عکس هایی که فضاپیمای روباتیک کاسینی به هنگام رسیدن به کنار سیاره ی کیوان گرفت نشان می دهند که این جسم احتمالا ریشه اش به فضای بیرونی سامانه ی خورشیدی می رسد.

سطح نامنظم فوبه، مدار پس روَنده، تیرگی نامعمول سطح، دسته گودال های بزرگ و کوچک، و میانگین چگالی اندک آن، همگی ویژگی هایی هستند که با این انگاره که فوبه روزگاری عضو کمربند کوییپر بوده و سپس به دام کیوان (زحل) افتاده همخوانی دارد. کمربند کوییپر کمربندی از دنباله دارهای یخی در ورای سیاره ی نپتون است.

در این عکس می توانید دهانه ها، رگه ها، و ته نشست های لایه لایه از مواد تیره و روشن فوبه را ببینید. این عکس از فاصله ی حدود ۳۰ هزار کیلومتری فوبه که پهنایش به ۲۰۰ کیلومتر می رسد گرفته شده.

فضاپیمای کاسینی دو هفته پس از گرفتن این عکس موتورهایش را روشن کرد تا از سرعت خود بکاهد و بتواند وارد مدار گردش به دور کیوان شود.

در همین زمینه: * دیدار کاسینی با کیوان 

واژه نامه:

Phoebe - Saturn - moon - comet - Cassini spacecraft - Solar System - retrograde orbit - crater - Kuiper belt - Neptune - deposit

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

این کهکشان یک قاتل زنجیره ای است!

این تصویر در ابعاد کامل و بزرگ تر

این عکس تازه را تلسکوپ ۲.۲ متری MPG/ESO در رصدخانه ی لاسیای شیلی گرفته و دو کهکشان متضاد را نشان می‌دهد: NGC ۱۳۱۶، و همسایه ی کوچکترش NGC ۱۳۱۷. این دو در فضا نزدیک یکدیگرند، ولی تاریخ های بسیار متفاوتی دارند:

مارپیچی کوچک NGC ۱۳۱۷ یک زندگی بدون رخداد را پشت سر گذاشته، ولی کهکشان بزرگ تر (NGC ۱۳۱۶) که یک کهکشان عدسی‌گون غول پیکر است، در درازنای تاریخ خشونت بارش چندین کهکشان دیگر را در کام خود فروبرده و زخم هایی از نبردهای گذشته را نیز می شود بر تنش دید.

چندین سرنخ و نشانه در ساختار NGC ۱۳۱۶ وجود دارد که نشان می دهند این کهکشان تاریخ آشفته ای را پشت سر گذاشته. برای نمونه، رگه های نامعمولی از غبار دارد (تصویر سوم را ببینید) که در لابلای توده های بسیار گسترده تری از ستارگان جای گرفته اند، به همراه چند خوشه ی ستاره ای کروی که به گونه ی نامعمولی کوچکند. این ها نشانگر آنند که این کهکشان احتمالا در حدود ۳ میلیارد سال پیش، یک کهکشان مارپیچی سرشار از گرد و غبار را بلعیده بوده.

میدان گسترده ی آسمان پیرامون دو کهکشان
NGC۱۳۱۶ و NGC۱۳۱۷ که از نماهای
پروژه ی پیمایش دیجیتالی آسمان ۲ پدید آمده.
تصویر بزرگ تر

همچنین در گوشه و کنار پیرامون NGC ۱۳۱۶ دنباله های کشندی بسیار محوی نیز دیده می شود- رشته ها و پوسته هایی از ستارگان که از جایگاه اصلی خود جدا شده و به بیرون از کهکشان، تا درون فضای میان کهکشانی کشیده شده اند.

این ساختارها در اثر فرآیندهای گرانشی پیچیده ای که با نزدیک شدن بیش از حدِ کهکشان های دیگر به NGC ۱۳۱۶، در مدار ستارگان NGC ۱۳۱۶ رخ داده پدید آمده اند. همه ی این نشانه ها به گذشته ای خشونت بار اشاره می‌کنند که در آن، NGC ۱۳۱۶ با دیگر کهکشان ها یکی می شده و نشان می‌دهند که این رفتار ویرانگر همچنان ادامه دارد.

NGC ۱۳۱۶ حدود ۶۰ میلیون سال نوری از زمین دور است و در صورت فلکی کوره دیده می شود. این کهکشان به نام " کوره آ" (Fornax A) نیز خوانده می شود زیرا درخشان ترین چشمه ی تابش رادیویی در صورت فلکی کوره است؛ و البته چهارمین چشمه ی رادیویی درخشان در سرتاسر آسمان (البته این رتبه را در بسامد رادیویی ۱۴۰۰MHz دارد، برای دیگر بسامدها رتبه اش چیز دیگریست).

تابش پرتوهای رادیویی این کهکشان ناشی از فروکشیده شدن مواد به درون سیاهچاله ی ابرپرجرم مرکزی آنست، و چه بسا این سیاهچاله به دلیل برهم کنش کهکشان با کهکشان های دیگر، سوخت بیشتر نیز دریافت کرده باشد.

این تصویر تازه ی بسیار دقیق از تلسکوپ ۲.۲ متری MPG/ESO در رصدخانه ی لاسیا که بخشی از رصدخانه ی جنوبی اروپا (ESO) در شیلی است دریافت شده و از همگذاری چندین تک عکس در بایگانی ESO پدید آمده. هدف رصدهای آغازین که این عکس از آن ها درست شده، آشکار کردن کم نورترین ساختارها و بررسی آشفتگی این سامانه ی جالب بوده.

این تصویر همچنین پنجره ای هم به کیهان دوردست، بسیار دورتر از این دو کهکشان گشوده. بیشتر لکه های کرکی کم‌نوری که در تصویر دیده می شود کهکشان های بسیار درخشان دوردستند- به ویژه انبوه کهکشان های نزدیک به همی که درست سمت چپ NGC ۱۳۱۶ دیده می شود. در ویدیوی پایانی، پهنه ی آسمان در صورت فلکی کوره بزرگنمایی می شود تا به این دو کهکشان می رسد.

مانند کپه های گرد و غبار پنهان در گوشه های اتاق: حلقه ها و رشته های غبار کیهانی با پیچیدگی شگفت انگیزی در کهکشان NGC ۱۳۱۶ پنهان شده اند. این عکس را تلسکوپ اِسا/ناسای هابل گرفته و رگه های غبار و خوشه های ستاره ای این کهکشان غول پیکر در آن دیده می شود. این رگه های غبار و خوشه های ستاره ای نشانگر آنند که کهکشان NGC ۱۳۱۶ از پیوند دو کهکشان سرشار از غبار پدید آمده. تصویر بزرگ تر

واژه نامه:

Serial Killer - MPG/ESO - ESO - La Silla Observatory - NGC 1316 - NGC 1317 - dust lane - star - globular star cluster - spiral galaxy - tidal tail - intergalactic space - galaxy - constellation of Fornax - The Furnace - Fornax A - radio emission - supermassive black hole - La Silla Observatory - NASA - Hubble Space Telescope - frequency

منبع: رصدخانه ی جنوبی اروپا (eso)

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

یک شب از کار گران ترین رصدخانه روی زمین

این گران ترین و پیچیده ترین پروژه ی اخترشناسی است که تاکنون بر روی سطح زمین اجرا شده-- برنامه ی رصدی امشب آن چیست؟

پروژه ی آرایه ی بزرگ میلیمتری آتاکاما (آلما- ALMA) از ۶۶ آنتن بشقابی تشکیل شده که بزرگی بیشترشان به اندازه ی یک خانه ی کوچک است، و در بیابان بلند آتاکاما در شمال شیلی برپا شده اند.

آنتن های آلما با همکاری یکدیگر آسمان را در پرتوی رادیویی بسامد-بالا رصد می کنند. این بسامد (فرکانس) در هوای نمناک به میزان چشمگیری جذب می شود و از همین رو معمولا تنها برای ارتباط های محلی به کار می رود.
ولی هوای تنُک (رقیق) و نمناکی اندک بر فراز آلما باعث می شود این آرایه بتواند ژرفای کیهان را به شیوه ای تازه و بی همتا بکاود؛ شیوه ای که به آن اجازه می دهد برای نمونه، کاوش هایی در کیهان آغازین برای بررسی مواد شیمیایی درگیر در فرآیندهای ستاره زایی انجام دهد، و سامانه های ستاره ایِ نزدیک را در جستجوی نشانه های قرص های سیاره زایی رصد کند.

ویدیوی دور تند (گذر زمانی) که اینجا می بینید روند کار ۴ آنتن آلما را در درازنای یک شب نشان می دهد.

ماه در همان آغاز ویدیو غروب می کند و سه آنتن همپای یکدیگر به یک سو نشانه می روند. ستارگان پس زمینه با چرخش زمین، پیوسته در آسمان بالا می آیند، نوار مرکزی کهکشان راه شیری بر پاشنه می چرخد تا سرانجام در سمت راست از صحنه بیرون می رود.

در نیمه های ویدیو ابرهای کوچک و بزرگ ماژلان (کهکشان های ماهواره ای راه شیری که به ما نزدیکند) هم از زیر افق سر بر می آورند.

نمایی از ویدیوی بالا که ۴ آنتن از ۶۶ آنتن بشقابی آلما را در درازنای یک شب نشان می دهد

نور چراغ های جلوی خودروها در لحظه هایی آنتن ها را روشن می کند، و یک ماهواره ی زمین-گَرد هم از بالای سر آن ها می گذرد.

با فرارسیدن روز و روشن شدن هوا ویدیو به پایان می رسد ولی کار رصدی آلما پایان نمی یابد. این آرایه برای کارش شب وروز نمی شناسد و ۲۴ ساعته آسمان را می کاود.

واژه نامه:

Atacama Large Millimeter Array - ALMA - dishe - Atacama Desert - Chile - frequency - radio light - star system - planet - time-lapse - antenna - Moon - central band - Milky Way Galaxy - Small Magellanic Cloud - Large Magellanic Cloud - satellite galaxy - satellite -

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

روشی برای شناسایی خورشیدهایی که سیاره های خاکی خود را بلعیده اند

* ستارگان دوردستی که سیاره های زمین-سان را می بلعند بعید است که بتوانند میزبان های خوبی برای زندگی باشند- هر چه باشد هیچکس دوست ندارد همسایه ی یک خورشید جهانخوار باشد.

برخی از ستارگان خورشیدسان "زمین-خوار" هستند. این ستارگان در درازنای زندگی خود مقادیری مواد سنگی - مواد سازنده ی سیاره های "خاکی" مانند زمین، بهرام و ناهید - می بلعند. چنین سامانه هایی به سختی می توانند میزبان سیاره های زیست پذیر باشند. منبع عکس

اکنون اخترشناسان راهی برای شناسایی خاکسترهای به جا مانده از جشن سیاره-خواری ستارگان خورشیدسان یافته اند؛ این روش می تواند به آنان کمک کند هنگام جستجوی سیاره های زیست پذیر، چنین ستاره هایی را کنار بگذارند و به جای آن ها به دنبال سامانه هایی بگردند که هنوز هم دنیاهای زیست پذیری را در کنار خود دارند.

ستارگان عمدتا از هیدروژن و هلیوم ساخته شده اند، سوخت واکنش های همجوشی هسته ای که نور و گرمای آن ها را پدید می آورد. ولی آن ها مقادیر پراکنده ای از عنصرهای دیگر را هم روی سطحشان دارند. اخترشناسان با بررسی و آنالیز نور ستارگان می توانند عنصرهای موجود در یک سامانه ی ستاره ای را شناسایی کنند و از این راه به سرنخ هایی از نوع و گونه ی سیاره های درون آن سامانه دست یابند.

برای آگاهی بیشتر در این زمینه، کیوان استاسون از دانشگاه وندربیلت در نشویل تنسی، به همراه همکارانش با تلسکوپ های رصدخانه ی لاس کامپاناس شیلی به رصد یک سامانه پرداختند که دو ستاره ی خورشیدسان به نام های HD 20781 و HD 20782 را در بر داشت.

هر دوی این ستاره ها از دل یک ابر گاز و غبار پدید آمده اند، یعنی ساختار شیمیایی آغازین هر دو یکی بوده است. هر گونه تفاوتی در ساختار شیمیایی کنونی آن ها می بایست [بعدها] توسط سیاره های پیرامونشان پدید آمده باشد. تا جایی که اکنون می بینیم، یکی از این ستاره ها دارای دو سیاره به جرم نپتون است و دیگری دارای یک سیاره ی مشتری-مانند.

قلدرِ سیاره ها

این دانشمندان فراوانی ۱۵ عنصر را در هر دو ستاره بررسی کردند از جمله آلومینیوم، سیلیسیم (سیلیس)، کلسیم، و آهن، که عنصرهای سازنده ی سیاره های زمین-سان هستند. هر دو ستاره نسبت به خورشید خودمان سطح بسیار بالاتری از این عنصرها را داشتند که نشان می داد مقدار فراوانی ماده ی زمین-سان را بلعیده اند. این مقدار در ستاره ی نخست، ۲۰ برابر جرم زمین و برای ستاره ی دوم ۱۰ برابر جرم زمین برآورد شد.

این ستاره ها نمی توانسته اند در آغاز زندگی، این عنصرهای "سنگین" را از ابر گاز و غبار مادریشان دریافت کرده باشند؛ اگر هم این مواد را از آن ابر گرفته بوده اند، نمی بایست روی سطحشان باشد. به گفته ی استاسون: «تنها توضیح این که ما اکنون می توانیم این نشانه های شیمیایی را روی سطح این دو ستاره شناسایی کنیم اینست که مواد سنگی بعدها بر روی سطح ستاره پاشیده شده.»

در این ویدیو، خود کیوان استاسون و همکارش در این باره توضیح می دهند (به زبان انگلیسی)

احتمال دارد این سیاره های سنگی در اثر قلدری برادران سیاره ای‌شان به درون دهان ستاره ها فرو افتاده باشند. دو سیاره ی نپتون-مانندِ ستاره ی HD 20781 در فاصله ی حدود یک پنجم فاصله ی زمین تا خورشید به گرد آن می چرخند، در حالی که سیاره ی مشتری-مانندِ ستاره ی HD 20782، مداری برون مرکز دارد و در این مدار، گاهی به فاصله ی ۶ میلیون کیلومتری ستاره هم می رسد، یعنی کمتر از یک درصد فاصله ی مداری مشتری خودمان.

به گمان استاسون، این سیاره های بزرگ در آغاز در فاصله ی دورتری به دنیا آمده بوده اند ولی بعدها به سوی درون سامانه‌شان کوچیدند و در این جابجایی، هر سیاره ی زمین-سانی که در سامانه بود را به سمت ستاره هل داده و نابود کرده‌اند.

اثر انگشت های سنگی

برای شکار فراسیاره ها به سال ها رصد دقیق نیاز است. برای این کار، تلسکوپ هایی مانند فضاپیمای کپلر ناسا باید به دنبال سیاره ای بگردند که چندین بار از جلوی ستاره اش بگذرد.

[ولی] کار سنجش نشانه های شیمیایی یک ستاره تنها یک شب زمان می برد؛ این بدان معناست که به سرعت می توان سامانه هایی که توان میزبانی زندگی ندارند را پیدا کرد و کنار گذاشت. استاسون می گوید: «ستاره ای که به نظر برسد زمین‌هایش را بلعیده احتمالا مورد مناسبی که ما [برای یافتن زندگی] می خواهیم نیست.»

به گفته ی رنه اودمایر از دانشگاه لیدز بریتانیا، نگاه کردن به شناسه های شیمیایی یک روش خوب است که می تواند سرعت جستجوی سیاره های زمین-سانِ فراخورشیدی را بالا ببرد. وی می گوید: «ستاره شناسان دوست ندارند وقت خود را تلف کنند.»

ولی او هشدار می دهد که این شیوه نیازمند سنجش های دقیق و دشواری نیز هست: «چالش دانشمندان شناسایی و تعیین درستِ این خواهد بود که یک ستاره واقعا اثر انگشت سیاره ای که خورده را روی خود دارد.»

در همین زمینه: * روشی تازه برای اندازه گیری گرانش سطحی ستارگان دوردست   

واژه نامه:

Earth-like - planet - sun - sun-like - star' - habitable - hydrogen - helium - nuclear fusion - element - star system - Keivan Stassun - Vanderbilt University - Las Campanas Observatory - HD 20781 - HD 20782 - Neptune - Jupiter - aluminium - silicon - calcium - iron - Earth - rocky planet - eccentric orbit - NASA - Kepler mission - René Oudmaijer - University of Leeds - exoplanet - fingerprint - Earth-eater - terrestrial planet - Mars - Venus

منبع: newscientist

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

شهاب های زرافه ای و ایستگاه فضایی بین المللی

این تصویر در اندازه ی بزرگ تر و با کیفیت بهتر

در این چشم انداز همنهاده ی آسمان شب که از درون اردوگاهی در سواحل شمالی دریاچه ی بزرگ ایری ثبت شده، سه تیر درخشان شهاب به چشم می خورد.

این شهاب ها که در ساعت های آغازین بامداد ۲۴ می به تصویر کشیده شدند، از اندک شهاب های بارش زرافه ای بودند. راستای رد هر سه ی آن ها به نقطه ی کانونی بارش که جایی نزدیک ستاره ی قطبی در صورت فلکی بزرگ ولی کم نورِ زرافه (شترگاوپلنگ) است می رسد.

آن شب همانگونه که پیش بینی شده بود سیاره ی زمین از درون پسمانده ی غبار و ذراتِ به جا مانده از دنباله دار دوره ای 209P/LINEAR گذشت و چند شهاب هم از این ذرات پدید آمد، ولی بارش به آن اندازه ی که گمان می رفت شدید نبود.

البته گفتن ندارد که عکاس این چشم انداز، رد پرنور و بلند درون تصویر را پیش بینی کرده بود. این ردِ ایستگاه فضایی بین‌المللی است که در آن ساعت از ۲۴ می، از آسمان نیمکره ی شمالی گذشت و چنین رد پرنوری را از خود به جا گذاشت.

واژه نامه:

Great Lake Erie - meteor - Camelopardalids meteor shower - radiant - Polaris - constellation Camelopardalis - camel leopard - Earth - periodic comet - 209P/LINEAR - International Space Station

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

بزرگ ترین تصویری که تاکنون از یک کهکشان تهیه شده

تصویر بزرگ تر و باکیفیت تر

در این تصویر تازه ی تلسکوپ هابل، کهکشان غول پیکر فرفره (ام ۱۰۱) را می بینیم، یکی از بهترین نمونه های یک کهکشان با "ساختار مارپیچی عالی"، به همراه مناطق ستاره زایی ابَرغول آسای‌اش که با جزییاتی بی سابقه دیده می شوند.

این تصویر بزرگ ترین و پرجزییات ترین عکسی است که هابل تاکنون از یک کهکشان مارپیچی گرفته.

دریافت تصویر در اندازه های گوناگون: 

اندازه ی اصلی و کامل (۴۴۴.۷ مگابایت)

JPEG بزرگ (۶۲.۱ مگابایت)

TIFF ۴k برای انتشار (۲۸.۹ مگابایت)

JPEG برای انتشار (۱۰.۱ مگابایت)

JPEG اندازه ی نمایشگر (۲۹۹.۱ کیلوبایت)

واژه نامه:

Hubble - Pinwheel galaxy - grand design spiral - star-forming region - spiral galaxy

منبع: spacetelescope

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

ابر رنگارنگ در آسمان اوهایو

این تصویر در اندازه ی بزرگ تر

چگونه ممکن است یک ابر به چند رنگ در آید؟

در مورد ابری که در این عکس می بینید، دلیل رنگارنگی آن وجود بلورهای یخ در ابرهای بلند و دوردست سیروس (ابرهای پَرسا) است که رفتاری مانند منشورهای کوچک شناور پیدا کرده اند.

این ابر که به دلیل ظاهر شعله-مانندش گاهی به نام رنگین کمان آتشین نیز خوانده می شود، یک "کمان پیراافق" (کمان نزدیک افق- circumhorizon arc) است که در آسمان، همراستا با افق قرار دارد.

برای آن که یک کمان پیراافق دیده شود، خورشید باید دستکم در بلندای ۵۸ درجه ی آسمان، جایی که ابرهای سیروس حضور دارند باشد. همچنین، بلورهای شش گوشه ی کوچک تخت و بیشماری که ابر سیروس را تشکیل می دهند، باید تراز افقی گرفته باشند تا بتواند به طور گروهی و به گونه ای مناسب، نور خورشید را بشکنند.

از همین رو، کمان های پیراافق بسیار کم پدید می آیند و دیده شدنشان کاملا نامعمول است.

کمان پیراافق زیبای درون این عکس در سال ۲۰۰۹ بر فراز دوبلین، اوهایوی آمریکا دیده شد و با بهره از یک عدسی قطبیده به تصویر در آمد.

در همین زمینه: * "رنگین کمان شناور" در آسمان چین  

واژه نامه:

ice crystal - cirrus cloud - prism - fire rainbow - circumhorizon arc - Sun - hexagonal - refract.

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

لبه سرخ و باریک خورشید

* این مانند یک خورشیدگرفتگی کامل است- البته بدون ماه!

خورشید در طیف هیدروژن آلفا- زبانه های خورشید در روز ۱۷ می ۲۰۱۴

این عکس ها با بهره از یک فیلتر ویژه ی هیدروژن-آلفا گرفته شده اند که به طور کامل جلوی نور شیدسپهر یا فوتوسفر خورشید (همان بخش مریی سطح خورشید) را می گیرد، و در نتیجه تنها چیزی که در عکس ثبت شده، تاج خورشید و زبانه های رقصانش هستند.

این فیلتر جلوی گذر همه ی نوری که از خورشید می تابد، به جز نور سرخی که از اتم های برانگیخته ی هیدروژن تابیده شده اند را می گیرد. این همان نوریست که رنگ ویژه و متمایز زبانه ها و فام سپهر (کروموسفر) را پدید آورده. فام سپهر لایه ی نازک گاز داغیست که بر روی شیدسپهر جای دارد.

بی شک فراموش نمی کنید که هرگز نباید با چشم نامسلح یا از پشت تلسکوپی که فیلتر خورشیدی ویژه ندارد به خورشید نگاه کنید.

عکس های بالا را مری اسپایسر با یک تلسکوپ Coronado PST، دوربین Canon 1100D، عدسی بارلو با بزرگنمایی دو برابر، ISOی ۳۲۰۰ و نوردهی ۱/۴۰۰ ثانیه گرفته، و با نرم افزارهای لایت روم و Focus Magic مورد پردازش قرار داده (پرداخته) است.

عکس های زیر را هم راجر هاچینسون با تلسکوپ Lunt LS60 Ha، دوربین Skyris 618C، و دستگاه Powermate با بزرگنمایی ۲.۵ برابر گرفته:

زبانه های خورشید در روز ۲۱ آوریل ۲۰۱۴

طیف هیدروژن آلفا- زبانه های خورشید در ۱۸ می ۲۰۱۴

واژه نامه:

total solar eclipse - Moon - hydrogen-alpha - Sun - photosphere - corona - prominence - hydrogen atom - chromosphere - naked eye - telescope - solar filter - Mary Spicer - Coronado PST - Barlow - Canon 1100D - ISO - Lightroom - Focus Magic - Roger Hutchinson - Lunt LS60 Ha - Skyris 618C - Powermate -

منبع: universetoday

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

زایشگاه کیهانی به سیاهی قیر

* اخترشناسان توده هایی از ابرهای کیهانی یافته اند که به اندازه ای تاریک، چگال و خاک آلودند که ژرف ترین سایه‌های تاکنون ثبت شده را پدید آورده اند، بدین معنا که مات ترین و ناگذراترین منطقه ای از فضا برای نور هستند که تاکنون یافته شده.

* جالب آن که رصدهای فروسرخ تلسکوپ اسپیتزر ناسا نشان داده سیاه ترین بخش های این ابرها راز آفرینش درخشان ترین ستاره ها را برایمان فاش می کنند.

این "توده های کیهانی" که از پشت تلسکوپ فضایی اسپیتزر ناسا دیده شده، ژرف ترین سایه هایی که دانشمندان تاکنون دیده اند را پدید آورده اند.
تصویر بزرگ تر

اگر گاز و غبار در فضا به اندازه ی کافی به هم فشرده شود، هیچ نوری توان گذر از آن را نخواهد داشت به گونه ای که آن ناحیه از فضا به سیاهی قیر خواهد شد. [نمونه: * این ستارگان کجا رفته اند؟]

ولی ابر غباری که در این عکس می بینید و در فاصله ی حدود ۱۶ هزار سال نوری زمین یافته شده، سرانجام ستارگانی نو پدید خواهد آورد و تیره ترین بخش هایش تبدیل به ستارگانی از رده ی O خواهد شد- رده ای کمیاب از ستارگان که دانشمندان آشنایی اندکی با آن دارند.

مایکل باتلر، یک پژوهشگر پسادکترا از دانشگاه زوریخ سوییس، و رهبر این پژوهش می گوید: «ما در این پژوهش نقشه‌ای از ساختار این ابر و هسته های چگال درونش پدید آورده ایم که جزییات فراوان و دقیقی درباره ی فرآیندهای زایش ستارگان سنگین و خوشه های ستاره ای را برایمان آشکار می کند.»

در این پژوهش که با رصدهای تلسکوپ فضایی اسپیتزر ناسا نیز همراه بود، دانشمندان سایه هایی که این توده ها انداخته بودند [میزان ماتی و کِدری آن ها] را بررسی کردند و نتیجه گرفتند که این ابر حدود ۷۰۰۰ بار پرجرم تر از خورشید است و قطرش نیز به حدود ۵۰ سال نوری می رسد.

نگاره ی هنری از تلسکوپ فضایی اسپیتزر ناسا
به همراه شماری از فراسیاره‌هایی که تا امروز
رصد کرده. تصویر بزرگ تر

تلسکوپ اسپیتزر کیهان را در نور فروسرخ رصد می کند، و اخترشناسان با بهره از همین ویژگی می توانند به درون مناطق خاک آلودی که در نور دیدنی (مریی) به سختی دیده می شود یا هرگز دیده نمی شود نفوذ کرده و ژرفای آن ها را ببینند؛ در نتیجه به کمک اسپیتزر می توان پدیده های اخترشناسی متفاوتی را بررسی کرد.

چشمداشت دانشمندان از رصد و بررسی ابرهایی مانند این، آشنایی بیشتر با چگونگی پدید آمدن ستارگان رده ی O یا O-type است. این گونه از ستارگان دستکم ۱۶ برابر خورشید جرم دارند (که بیشتر هم می توانند باشد) و به خاطر بادها و پرتوهای نیرومندشان شناخته می شوند.

بادها و پرتوهای پرقدرت این ستارگان، پیرامون آن ها را می روبند و بدین ترتیب هر گاز و غباری در همسایگی ستاره که توان ساختن سیاره ها یا ستارگان دیگری داشته باشد را از پیرامون ستاره می زدایند.

این ستارگان هنگامی که به پایان زندگی کوتاهشان می رسند، به گونه ی ابرنواخترهایی منفجر می شوند و عناصر سنگین‌تری که در سیاره های سنگی پیدا می شود و (تا جایی که می دانیم) به آغاز زندگی زمینی انجامیدند را در فضا می پراکنند.

دانشمندان هنوز پاسخ این پرسش را نیافته اند که این ستارگان چگونه می توانند چنین جرم هنگفتی که بسیار بیش از جرم خورشید است را گرد آورند، بدون آن که از هم بپاشند.

در همین زمینه:
* برخورد بادی که از دو ستاره غول پیکر می وزد 
* ستارگان بزرگ، قربانیان خون آشام های کیهانی 
* پیله ای که پرتوهای کیهانی را به دام می اندازد *

واژه نامه:

O-type star - star - star cluster - Michael Butler - NASA - Spitzer Space Telescope - sun - planet supernova - Earth - exoplanet -

منبع: universetoday

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

هاله ای برای یک ستاره بزرگ

این تصویر در اندازه ی بزرگ تر و باکیفیت تر

سحابی نشری (گسیلشی) زیبای NGC ۶۱۶۴ توسط یک ستاره ی کمیاب، داغ، و درخشانِ رده ی O با جرمی در حدود ۴۰ برابر جرم خورشید پدید آمده. این ستاره که در مرکز این ابر کیهانی دیده می شود، تنها ۳ تا ۴ میلیون سن دارد و ۳ تا ۴ میلیون سال دیگر هم زندگیش با یک انفجار ابرنواختری پایان خواهد یافت.

خود سحابی با پهنایی حدود ۴ سال نوری، دارای تقارنی دوقطبی است و همین آن را از دید ظاهری، همانند سحابی های سیاره ای (سیاره نما) که ظاهری آشناتر دارند ساخته است. البته سحابی های سیاره ای پوسته هایی گازی هستند که ستارگان رو به مرگ "خورشیدسان" را در بر می گیرند.

NGC ۶۱۶۴ همچنین مانند بسیاری از سحابی های سیاره ای دارای یک هاله ی گسترده و کم نور است که در این تصویر ژرف (با نوردهی بلندمدت) که با تلسکوپ از این منطقه گرفته شده آشکار شده است. مواد درون هاله که در حال گسترش در محیط میان ستاره ای پیرامونند احتمالا در یکی از مرحله های پیشین فعالیت این ستاره ی رده ی O پدید آمده اند.

این نمای شکوهمندِ آسمان از همگذاری داده های تصویری گسترده ی باریک باند، و داده های پهن باند درست شده. داده های باریک باند، گاز برافروخته ی هیدروژن اتمی را به رنگ سرخ و اکسیژن برافروخته ی اتمی را هم به رنگ آبی نمایان کرده اند، و داده های پهن باند نیز میدان پرستاره ی پیرامون را نشان می دهند.

فاصله ی NGC ۶۱۶۴ از ما ۴۲۰۰ سال نوریست و در صورت فلکی جنوبی و راست‌ گوشه ی گونیا دیده می شود.

این سحابی را می توانید در این عکس ها هم ببینید:

* دو گسیلشی زیبا: NGC 6188 و NGC 6164

* بوم نقاشی کیهانی با زمینه سرخ

* ابرهای برافروخته در آتشدان

واژه نامه:

emission nebula - NGC 6164 - O-type star - Sun - supernova - bipolar symmetry - planetary nebula - sun-like star - halo - interstellar medium - narrow-band - atomic hydrogen - oxygen - broad-band - right-angle - constellation of Norma

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

ویدیوی دور تند از شکل گیری یک ابر توفانی ترسناک

یک ابر توفانی اَبَریاخته (Supercell) چگونه پدید می آید؟

آن چه اینجا می بینید یک ویدیوی گذر-زمان (دور تند) است که یکشنبه ی گذشته در خاور وایومینگ آمریکا ثبت شد و در آن، روند شکل گیری یکی از این گونه ابرهای خشن با جزییات دیده می شود.

این ابر در آغاز شکل گیری، بخشی از یک مجموعه ی بزرگ و تیره ی ابرهای تندری است که با جریان های چرخشی بزرگ و رو به بالای هوا همراه شده.

این جریان های هوای چرخان رو به بالا به نام میان-چرخند (مزوسیکلون) شناخته می شوند و زمانی پدید می آیند که سرعت و جهت باد با افزایش ارتفاع به سرعت تغییر کند. میان-چرخندها می توانند باران های سیل آسا، تگرگ های ویرانگر، بادهای چرخان، و گاهی حتی پیچند (تورنادو) پدید آورند.

در ویدیو تماشاگران توفان هم دیده می شوند که در حال بررسی و تصویربرداری از آنند و در پایان ناچار می شوند از این ابر توفانی رو به گسترش بگریزند.

در میانه های ویدیو می توانید این ابَریاخته با پهنای چند کیلومتر را ببینید که با هیبت ترسناکی می چرخد، در حالی که سطح پایینی‌اش تقریبا تخت و هموار است. نزدیک به پایان ویدیو، یک ابر ابَریاخته ی چرخان دیگر پدید می آید ولی به سرعت پراکنده می شود.

ساختمان یک ابریاخته- تصویر بزرگ تر

در همین زمینه: * یک توفان پرهیبت بر فراز تگزاس * ابر یا فضاپیمای بیگانه؟ 

واژه نامه:

supercell - time-lapse - thunderstorm - mesocyclone - hail

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان