* نمی بینیدش. حالا می بینیدش. و حالا دوباره نمی بینیدش!
* ستاره شناسان در نماهای راداری که فضاپیمای کاسینی از دریاچه ی لهجیا (Ligeia)، دومین دریاچه ی بزرگ تیتان، ماه سیاره ی کیوان گرفته، یک جرم زمین شناختی رازگونه و درخشان را دیده اند که پیش از این وجود نداشته.
 |
بالا: دریای لهجیا، دومین دریای بزرگ روی تیتان، ماه سیاره ی کیوان با خط ساحلی معمولش. پایین: یک جسم روشن اسرارآمیز که بر روی این دریا پدیدار شده |
به زبان علمی بخواهیم بگوییم، این لکه یک "ویژگی گذرا" (موقت یا فصلی) است، ولی ستاره شناسان به شوخی آن را "جزیره ی جادویی" نامیده اند.
دانشمندان در گزارشی که روز ۲۲ ژوئن در نشریه ی نیچر جئوساینس منتشر شد گفته اند که این می تواند نخستین مورد دیده شدن یک فرآیند زمین شناختی پویا (دینامیک) در نیمکره ی شمالی تیتان باشد.
جیسون هافگارتنر، دانشجوی کارشناسی ارشد
دانشگاه کرنل در زمینه ی دانش سیاره ای می گوید: «این یافته به ما می گوید که مایع های نیمکره ی شمالی تیتان چندان ایستا و بی تغییر نیستند، بلکه دگرگونی هایی هم در آن ها رخ می دهد.»
هافگارتنر که نویسنده ی اصلی این پژوهشنامه هم هست می افزاید: «ما دقیقا نمی دانیم چه چیزی باعث پدیدار شدن این "جزیره ی جادویی" شده، ولی می خواهیم آن را بیشتر بررسی کنیم.»
 |
تصاویر فضاپیمای کاسینی از دریای لهجیا
ویژگی هایی را در این دریا نشان می دهد
که پدیدار شده و ناپدید میشوند. نمای بالایی
در ۲۶ آوریل ۲۰۰۷ ثبت شده. نمای میانی
در ۱۰ ژوییه ی ۲۰۱۳، و نمای پایینی هم
در ۲۶ ژوییه ی ۲۰۱۳ |
تیتان، بزرگ ترین ماه از
۶۲ ماه شناخته شده ی سیاره ی کیوان، جهانی از دریاها و دریاچه هاست. این ماه که از زمین کوچک تر است، همانندی نزدیکی با سیاره ی پرآب ما دارد، با بادها و باران هایی که به پدید آمدن چشم اندازهایی با همانندی خیره کننده به چشم اندازهای زمین انجامیده اند.
ستاره شناسان در زیر جو فشرده و مه آلود
نیتروژنی-متانی تیتان کوه ها، تپه ها و دریاچه هایی یافته اند. ولی به جای آب، این
متان و
اتان مایع است که در شیارهای رود-مانند جریان یافته و به دریاهایی به گستردگی دریاچه های بزرگ زمین میریزند.
ستاره شناسان این ساختار زمین شناختی را با تکیه بر ترفند قدیمی "مقایسه میان عکس های کهنه و نو" یافتند.
فضاپیمای کاسینی داده هایش را روز ۱۰ ژوییه ی ۲۰۱۳ به
آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا در بنیاد فناوری کالیفرنیا فرستاد تا مورد پردازش تصویر قرار گیرند.
در عرض چند روز، هافگارتنر و همکارانش عکس های پیشین تیتان و عکس های تازه پرداخته ی (پردازش شده ی) آن را با هم مقایسه کردند تا به نشانه هایی از هر گونه تغییری در آن ها دست یابند. این یک روش دیرپا است که برای یافتن
سیارک ها،
دنباله دارها و اجرام دیگر به کار می رود. به گفته ی هافگارتنر: «چشم انسان با مقایسه و همسنجی به خوبی می تواند تغییرات را شناسایی کند.»
تا پیش از عکس های ژوییه ی ۲۰۱۳، در ناحیه ی دریای لهجیا هیچ گونه ویژگی و ساختاری، حتی امواج، دیده نمی شد. فصل های تیتان در بازه های زمانی بلندتری نسبت به فصل های زمین تغییر می کنند. نیمکره ی شمالی این ماه اکنون در حال گذر از بهار به تابستان است. به گمان ستاره شناسان، این ویژگی شگفت آور می تواند در اثر تغییرات فصلی پدید آمده باشد.
با توجه به این تغییرات و دگرگونی ها، هافگارتنر و دیگر نویسندگان چهار دلیل برای این پدیده گمان می برند:
۱- احتمالا بادهای نیمکره ی شمالی در حال ساختن موج هایی روی دریای لهجیا هستند و شاید سامانه ی تصویربرداری راداری کاسینی این موج ها را همانند گونه ای جزیره ی "شبح گون" دیده باشد.
۲- شاید گازهایی از کف دریا بیرون زده و به سطح آمده و روی آن حباب هایی درست کرده باشند.
۳- مواد جامدی که در اثر یخبندان زمستانی تیتان درست شده و غرق شده بوده اند، احتمالا با بالا رفتن دما در اواخر بهار شناور شده اند.
۴- دریای لهجیا مواد جامدی دارد که اَندَروا (معلق-suspend) در آنند، یعنی نه غرق شده اند و نه شناورند، بلکه رفتاری مانند گل و لای در
دلتاهای زمینی دارند.
 |
نمای گسترده ای که کاسینی از دریای لهجیا ثبت کرده و موج هایی را روی آن نشان می دهد. |
هافگارتنر می گوید: «ممکن است چندین فرآیند گوناگون - مانند باد، باران، و
کِشند (جزر و مد)- بر دریاهای متان و اتان روی تیتان اثر بگذارند. ما می خواهیم تفاوت ها و همانندی های آن ها با فرآیندهایی که اینجا روی زمین رخ می دهد را ببینیم. این سرانجام به ما کمک خواهد کرد تا محیط های مایع روی زمین خودمان را هم بهتر بشناسیم.»
در همین زمینه:
واژه نامه:
radar - Ligeia Mare - sea - Saturn - moon - Titan - transient feature - Magic Island - Nature Geoscience - Jason Hofgartner - Cornell University - planet - nitrogen - methane - ethane - Earth - Great Lake - Cassini spacecraft - Jet Propulsion Laboratory - asteroid - comet - wave - delta - tide -