فلوئور خمیردندان های ما در ستارگان ساخته شده!

* فلوئوری که در محصولاتی مانند خمیردندان ها به کار می رود احتمالا میلیاردها سال پیش در ستارگان خورشیدسانی که اکنون مرده اند ساخته شده. این دستاورد پژوهشی است که توسط اخترشناسان دانشگاه لاند سوئد، به همراه همکارانشان در ایرلند و آمریکا انجام گرفته.

سحابی حلقه یا M۵۷ نمونه ای از یک سحابی
سیاره ای است که در اثر پخش شدن لایه های
بیرونی یک ستاره ی خورشیدسانِ در حال مرگ
پدید آمده- تصویر بزرگ تر- درباره اش بخوانید

فلوئور را می توان در محصولات روزانه ای مانند خمیردندان و آدامس های فلورایددار پیدا کرد. ولی ریشه های این عنصر شیمیایی تاکنون به گونه ای یک راز مانده و درباره ی خاستگاهش سه نظریه ی اصلی ارایه شده بوده. اکنون این یافته ها از نظریه ای پشتیبانی می کنند که بر پایه ی آن، فلوئور در ستارگانی همانند خورشید، ولی پرجرم تر از آن و نزدیک به پایان زندگی پدید آمده. خورشید و سیاره های سامانه ی خورشیدی ما از دل مواد همین ستارگان مرده پدید آمده اند.

نیلز راید، دانشیار اخترشناسی در دانشگاه لاند می گوید: «پس فلوئوری که در خمیردندان ماست ریشه اش به نیاکان مرده ی خورشید می رسد.»

راید به همراه دانشجوی دکترا، هنریک یانسون و همکارانش از ایرلند و آمریکا ستارگانی را که در دوره های گوناگون تاریخ کیهان پدید آمده بودند بررسی کردند تا ببینند آیا مقدار فلوئور درون آن ها با پیش بینی های این نظریه همخوانی دارد یا نه.

با تجزیه و تحلیل نوری که از یک ستاره تابیده می شود می توان به این پی برد که از هر یک از عنصرهای گوناگون، چه مقدار در آن ستاره وجود دارد. نور با یک طول موج ویژه و معین نشانگر یک عنصر ویژه و معین است. در پژوهش کنونی، پژوهشگران از یک تلسکوپ در هاوایی با یک گونه ابزار تازه که نسبت به نور با یک طول موج در میانه ی طیف فروسرخ حساس بود کمک گرفتند. سیگنال مورد نظر برای این پژوهش در همین محدوده ی طیف نور یافته می شود.

نیلز راید می گوید: «ساخت دستگاه هایی که بتوانند نور فروسرخ را با وضوح بالا بسنجند کار بسیار پیچیده ای است و تنها همین تازگی در دسترس قرار گرفته اند.»

عنصرهای شیمیایی گوناگون در فشاها و دماهای بالای درون ستارگان ساخته می شوند. فلوئور در اواخر زندگی ستاره درست می شود، زمانی که ستاره پف کرده و دارد به چیزی تبدیل می شود که به نام غول سرخ می شناسیم. این فلوئور سپس به بخش های بیرونی ستاره جابجا می شود؛ پس از آن، ستاره بخش های بیرونی خود را در فضا پخش می کند و یک سحابی سیاره ای (سیاره نما) را پدید می آورد. فلوئوری که در این فرآیند پس زده شده، با گازی که ستاره را در بر گرفته و به نام ماده ی میان ستاره‌ای شناخته می شود در می آمیزد. پس از آن ستارگان و سیاره های تازه از این ماده ی میان ستاره ای ساخته می شوند. هنگامی که این ستارگان تازه هم می میرند، ماده ی میان ستاره ای یک بار دیگر غنی و پرمایه می شود.

این پژوهشگران اکنون توجه خود را به گونه های دیگر ستارگان نیز معطوف کرده اند. آنها افزون بر پژوهش های دیگر، خواهند کوشید تا ببینند آیا فلوئور در روزگار آغازین کیهان، پیش از آن که نخستین غول های سرخ پدید آیند هم می توانستند ساخته شود. آن ها همچنین از همین روش برای بررسی محیط هایی در کیهان بهره خواهند برد که با محیط پیرامون خورشید تفاوت دارد، مانند جاهای نزدیک به سیاهچاله ی ابرپرجرم در مرکز کهکشان راه شیری. در آن جا چرخه ی مرگ و زایش ستارگان به میزان چشمگیری سریع تر از مناطق نزدیک خورشید است.

نیلز راید می گوید: «ما با نگاه کردن به سطح فلوئور ستارگان آنجا می توانیم بگوییم آیا فرآیندهایی که به شکل گیری آن می‌انجامند با هم تفاوت دارند یا نه.»

این یافته ها به تازگی در Astrophysical Journal Letters منتشر شده اند.

در همین زمینه:  

* ستاره شناسان در فضا "قند" یافتند 

* سحابی خرچنگ با مولکول هایش دانشمندان را غافلگیر کرد 

* ویتامین ب۳ از فضا وارد زمین شده  

واژه نامه:

fluorine - toothpaste - star - sun - Lund University - chewing gum - element - planet - solar system - Nils Ryde - Henrik Jönsson - wavelength - infrared - spectrum - red giant - planetary nebula - interstellar medium - supermassive black hole - Milky Way -

منبع: sciencedaily

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

ذره های گریزان سرچشمه نیروی خورشید را آشکار کردند

* دانشمندان برای نخستین بار ذرات ریز و گریزانی که در قلب خورشید پدید می آیند را آشکار کردند. ذراتی که به ما کمک می کنند تا نیم نگاهی به کنش و واکنش های درون خورشید و سرچشمه ی نیروی آن بیندازیم.

فیزیکدانان ۷۵ سال است که می دانند نیروی خورشید از راه همجوشی هسته ای تامین می شود، فرآیندی که در آن دو پروتون به هم می خورند و هلیوم و انرژی تولید می کنند. ولی آنان هرگز رخ دادن چنین چیزی را مستقیما ندیده اند.

نمایی از مخزن آزمایش بورسینو. در این آزمایش برای نخستین بار نوترینوهای خورشیدی آشکار شدند - تصویر بزرگ تر

فوتون هایی که در نور خورشیدند صدها هزار سال از عمرشان می گذرد [صدها هزار سال در راه بوده اند تا از هسته ی خورشید به سطح برسند. -م]، بنابراین هر چه بگوییم تنها درباره ی همجوشی در گذشته ی دور است. یک راه برای بررسی همجوشی کنونیِ خورشید آنست که به ذرات گریزانی به نام نوترینوهای pp نگاه بیاندازیم، ذراتی که در برخورد پروتون ها تولید می شود.

همه ی نوترینوها بدون بار الکتریکی‌اند و جرمشان هم تقریبا صفر است، بنابراین واکنش بسیار ضعیفی با ماده ی معمولی انجام می دهند - در هر ثانیه تریلیون ها نوترون از درون بدن ما می گذرند بدون آن که چیزی رخ دهد و ما متوجه شویم. ولی نوترینوهای pp حتی از این هم منزوی تر و کناره گیرترند زیرا نسبت به دیگر نوترینوها انرژی کمتری دارند.

اکنون در آزمایش بورِسینو (Borexino Experiment) که در آزمایشگاه ملی گرن ساسوی ایتالیا انجام شد، دانشمندان توانسته اند چند تایی از این نوترینوها را به دام بیندازند. دانشمندان هفت سال در پی شکار نوترینوهای pp با بهره از یک مخزن کروی انباشته از یک سوسوسنجِ مایع بوده اند که به هنگام برخورد پرتوی یونی، چشمک ها یا سوسوهای نور پدید می آورد، مانند کاری که یک نوترینو می کرد. بیش از ۲۰۰۰ آشکارساز که نظاره گر این مخزن بودند، چشمک ها و در نتیجه نوترینوها را می شمردند.

آنچه در قلب خورشید می گذرد

برای محافظت از این مخزن در برابرسیگنال های نادرست و دروغین مانند پرتوهای کیهانی و تابش های زمینی، آن را در ژرفای بیش از یک کیلومتری زیر سطح زمین کار گذاشته اند. موادی که در ساخت آشکارساز به کار رفته هم پرتوزایی بسیار کمی دارد و دانشمندان ناگزیرند پیوسته سوسوزن را پاک و خالص کنند.

تلاش آن ها به بار نشست: این گروه دانشمندان در هر روز برخورد حدود ۹۰ نوترینوی pp به مخزن را آشکار کردند. این بدان معناست که خورشید به اندازه ی کافی از این نوترینوها تولید می کند که بتواند در هر ثانیه، حدود ۶۶ میلیارد عدد از آن ها را به درون هر سانتی متر مکعب سیاره ی زمین بفرستد (نیچر، DOI: 10.1038/nature13702).

این تعداد با پیش بینی های مدل استاندارد خورشیدی سازگار است. فیزیکدانان این شمار را با نگاه کردن به نور خورشید برآورد کرده بودند، ولی به دلیل آن که فوتون ها صدها هزار سال زمان می برد تا از مرکز خورشید به بالا بیایند، سنجششان چیزی که هم اکنون در حال رخ دادن است را نشان نمی داد. ولی نوترینوها یکراست از درون خورشید به سطح می آیند و سیگنالی به روز شده پدید می آورند که ۸ دقیقه بعد هم به ما می رسد.

اندرو رنشاو از دانشگاه کالیفرنیا در لوس آنجلس می گوید: «این دوباره تایید می کند که مدل استاندارد خورشید در مسیر درستی است و تولید و ترابرد انرژی درون خورشید را با کارکردی بسیار خوب توصیف می کند.» رنشاو که در این پژوهش شرکت نداشت می افزاید: «این به راستی یک دستاورد بزرگ و عالی است.»

بررسی نوترینوهای pp همچنین می تواند به حل رازهای دیگر نیز کمک کند. در آزمایش های پیشین، نوترینوهای پرانرژی تری که در واکنش های دومین (ثانویه) در خورشید تولید می شوند آشکار شدند و نشان دادند که این نوترینوها میان سه گونه ی متفاوت تغییر ریخت می دهند. ما هنوز تصویر کاملی از چگونگی این فرآیند نداریم، ولی Borexino شاید کمک کند.

رنشاو می گوید: «با این اندازه گیری امکان آن را خواهیم داشت تا محدوده های بهتری برای فیزیکِ فراتر از مدل استاندارد تعیین کنیم.»

این پژوهشنامه با عنوان "ذرات شبح-مانند رازهای خورشید را فاش می کنند" به چاپ رسید.

واژه نامه:

sun - nuclear fusion - proton - helium - Photon - pp neutrino - neutrino - Borexino experiment - Gran Sasso - scintillator - ionising radiation - cosmic ray - Earth - radioactive - standard solar model - Andrew Renshaw -

منبع: newscientist

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

واکاوی تاریخ: چه کسی واقعا نپتون را کشف کرد؟

* با وجود دیدگاه به نسبت روشنی که از روی زمین از نپتون وجود دارد، هنوز واقعیت درباره‌ی کسی که نخستین بار این دنیای دوردست را یافت در پرده‌ای از ابهام باقی مانده.

در شب ۲۹ اوت، سیاره‌ی نپتون درست در نقطه‌ی مخالف خورشید در آسمان جای گرفت، وضعیتی که به آن پادیستانی یا مقابله‌ی سیاره‌ای می‌گویند. ولی با وجود دیدگاه به نسبت روشنی که نپتون از روی زمین دارد، هنوز واقعیت درباره‌ی کسی که نخستین بار این دنیای دوردست را یافت در پرده‌ای از ابهام باقی مانده.

چهار نما از سیاره ی نپتون که در بازه های
زمانی چهار ساعته گرفته شده اند. بر روی
این تصویر بکلیکید تا تصویر متحرکی ببینید
که نپتون را در چرخش نشان می دهد
اینجا درباره ی این عکس بیشتر بخوانید

باور همگانی اینست که نپتون در سال ۱۸۴۶ توسط یوهان گوتفرید گاله و با بهره از محاسبه‌های اوربن لو وریه و جان کاوچ آدامز یافته شد و بنابراین یک یافته‌ی مشترک بریتانیایی-فرانسوی-آلمانی است.

ولی این ستاره‌شناسان نخستین کسانی نبودند که نپتون را دیدند. این افتخار از آنِ کسی نیست جز ستاره‌شناس پرآوازه‌ی ایتالیایی، گالیلئو گالیله.

گالیله زمانی که داشت طرح ماه‌های سیاره‌ی مشتری را با کمک تلسکوپ نوسازش به روی کاغذ می‌آورد، دو بار نپتون را هم کشید زیرا از شانسِ وی، این سیاره در آن زمان، یعنی اوایل سال ۱۶۱۳ در همیستانی (مقارنه) با مشتری بود. معمولا گفته شده که گالیله نپتون را به دلیل جابجایی کُندش با یک ستاره اشتباه گرفته بود.

به تازگی دیوید جامیسون از دانشگاه ملبورن دلایلی را پیش کشیده در این باره که گالیله واقعا جابجایی نپتون را دیده و به سیاره بودن آن پی برده بود. جامیسون فکر می کند که گالیله این موضوع را در یک واروواژه یا آناگرام هم نشان داده بود ولی کلیسای کاتولیک جلوی انتشارش را گرفت و آن را سرکوب کرد.

کار جالبی است اگر رصدهای تاریخی مانند مشاهدات گالیله را دوباره بیازماییم تا ببینیم او واقعا چه دیده است. برنامه‌های آسمان‌نمای پیشرفته‌ای هستند که اجازه‌ی چنین کاری را به ما می‌دهند.

رصدگران به کمک نرم‌افزار Starry Night می‌توانند چشم‌اندازهای آسمان شبی که گالیله در سال‌های ۱۶۰۰ می‌دیده را بازبیافرینند. طرحی که گالیله در ۲۷ یا ۲۸ دسامبر ۱۶۱۲ کشیده بود نشان می‌دهد که در آن زمان ماه‌های مشتری این سیاره را در بر گرفته بودند: گانیمد در سمت چپ این سیاره، اروپا در سمت راست، و کالیستو هم کمی دورتر در سمت راست. نپتون در سمت چپ و کمی سمت شمال مشتری کشیده شده.

طرحی که گالیله در شب ۲۷/۲۸ دسامبر ۱۶۱۲ از ماه های مشتری کشید و در آن یک "ستاره" ی پس زمینه هم دیده می شود؛ همان که بعدها معلوم شد سیاره ی نپتون بوده.

نمای برنامه ی Starry Night از شب ۲۷/۲۸ دسامبر ۱۶۱۲ درستی و دقت مشاهدات گالیله را نشان می دهد.

کمی بیش از یک ماه بعد، گالیله دوباره طرح ماه‌ها را کشید. در این طرح، همه‌ی ماه‌ها به سمت راست مشتری آمده بودند و بر پایه‌ی چیزی که برنامه‌ی Starry Night از آسمان گالیله نشان می‌دهد، وی جای این ماه‌ها را درست کشیده بود. نپتون باز هم در سمت چپ مشتری بود ولی اکنون به جای شمال، در جنوب آن دیده می‌شد.

در ۲۸/۲۹ ژانویه ی ۱۶۱۳، گالیله دوباره طرح ماه های مشتری را کشید، که باز هم سیاره ی نپتون در آن دیده می شد.

بازآفرینی طرح دوم گالیله با برنامه ی Starry Night که باز هم درستی رصدهای گالیله را می نمایاند.

آنچه در فاصله‌ی میان این دو طرح روی داده بود به راستی چشمگیر و توجه‌برانگیز است. در زمان طرح نخست، نپتون داشت نسبت به مشتری از چپ به راست حرکت می‌کرد. در ۳ یا ۴ ژانویه‌ی ۱۶۱۳، نپتون عملا از پشت مشتری گذشت و یک فروپوشانی یا اختفای بسیار بسیار کمیاب سیاره‌ای را پدید آورد. اگر گالیله درست پیش از طلوع آفتابِ ۴ ژانویه با تلسکوپش نگاه می‌کرد، نپتون را می‌دید که داشت از پشت پیکر تیره‌ی مشتری بیرون می‌آمد.

در شب ۳/۴ ژانویه ی ۱۶۱۳ مشتری عملا نپتون را فروپوشاند و یک فروپوشانی یا اختفای بسیار بسیار کمیاب سیاره ای را پدید آورد.

نپتون در ۱۳ ژانویه نسبت به مشتری ثابت بود، و سپس شروع به جابجایی از راست به چپ کرد، در ۲۳ ژانویه‌ی ۱۶۱۳ دوباره از مشتری گذشت، و به سمت چپ مشتری رسید تا گالیله در ۲۸ یا ۲۹ ژانویه دوباره آنها را ببیند و طرحشان را بکشد.

تلسکوپ ابتدایی گالیله تنها می‌توانست اجرام را حدود ۳۰ برابر بزرگ‌تر کند. او از پشت چنین تلسکوپی نپتون را مانند یک ستاره می‌دید، درست همان‌گونه که از پشت تلسکوپ‌های کوچک امروزی دیده می‌شود. برای تماشای آن چه در نرم‌افزار Starry Night دیده می‌شود نیاز به یک تلسکوپ بسیار بزرگ و شرایط بسیار خوب هست. حتی از پشت بزرگ‌ترین تلسکوپ کانادا که یک تلسکوپ بازتابی ۷۴ اینچی در رصدخانه‌ی دیوید دانلپ در شمال تورنتو است، نپتون مانند یک قرص یکدست آبی و بدون هیچ ویژگی دیده می‌شود.

در همین زمینه: * تولدت مبارک نپتون 

واژه نامه:

Neptune - sun - planet - Earth - Johann Gottfried Galle - Urbain Le Verrier - John Couch Adams - Galileo Galilei - moon - Jupiter - conjunction - star - David Jamieson - anagram - Catholic Church - planetarium - Starry Night - software - Ganymede - Europa - Callisto - planetary occultation - magnification - reflector - David Dunlap Observatory

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

شب پرستاره در غار کرم های شب تاب

این تصویر در اندازه ی بزرگ- بزرگ تر

اگر در غار هالوهیل (Hollow Hill) نیوزیلند باشید و به بالای سرتان نگاه کنید، شاید فکر کنید که دارید یک آسمان آشنای پرستاره را می بینید. و این درست همان چیزیست که کرم های شب تاب این غار انتظار دارند.

تصویری که اینجا می بینید و با نوردهی بلندمدت گرفته شده، کرم های شب تاب نیوزیلندی با نام علمی Arachnocampa luminosa را نشان می دهد که بر روی سقف غار پراکنده شده اند و به آن نمایی فریبنده و بی انتها از یک آسمان شبانه ی صاف و تاریک پر از ستاره را داده اند.

حشره هایی که فریب چنین چشم اندازی را می خورند، تلاش می کنند تا هر چه بالاتر پرواز کنند؛ در نتیجه در دام های چسبنده ای که این کرم های شب تاب تنیده و از سقف غار به پایین آویخته اند اسیر می شوند و بدین ترتیب روزیِ کرم های شب تاب فراهم می شود.

گفتن ندارد که ستاره شناسان حرفه ای به این سادگی فریب نمی خورند، گرچه در این تصویر، بخش بالا-سمت چپ غار بسیار همانند "سحابی گونی زغال و صلیب جنوبی" به نظر می رسد...

واژه نامه:

New Zealand - Hollow Hill Cave - Arachnocampa luminosa - glowworm - cave - Coalsack Nebula - Southern Cross

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

سحابی جادوگر

این تصویر در اندازه ی بزرگ تر

خوشه ی ستاره ای بازِ NGC ۷۳۸۰ هنوز هم در دل ابر مادری خود غنوده، ابری از گاز و غبار میان ستاره ای که به نام "سحابی جادوگر" شناخته می شود [با سحابی سر جادوگر تفاوت دارد-م].
این سحابی حدود ۸۰۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارد و آن را می توان به همراه ستارگان دورتر و نزدیک ترَش، در صفحه ی کهکشان راه شیری و در راستای صورت فلکی قیفاووس مشاهده کرد.

پهنای این چشم انداز تلسکوپی درست به اندازه ی قرص کامل ماه است و این سحابی را با خوشه ی ۴ میلیون ساله ی درونش نشان می دهد که معمولا بسیار کم نورتر از آنند که با چسم نامسلح دیده شوند.

این تصویر با کمک تلسکوپ و دوربینی که روی زمین ثابت نگه داشته شدند، و از پشت یک فیلتر باند باریک گرفته شده و پیکره ها و ساختارهایی به بزرگی چندین سال نوری درون سحابی جادوگر را آشکار کرده. رنگ های تصویر نیز همان رنگ هایی هستند که معمولا در تصاویر تلسکوپ فضایی هابل به کار می رود:

طول موج نور دیدنی (مریی) که از اتم های هیدروژن، اکسیژن، و گوگرد سحابی تابیده می شود در همگذاری دیجیتالی پایانی به ترتیب به رنگ های سبز، آبی، و سرخ نمایانده شده اند.

ولی این جادوگر هنوز یک ترفند دیگر در آستین دارد. در تصویر دومش که در پایین می بینید، ستارگان ناپدید شده اند و تنها گاز و غبار کیهانیِ سحابی بر جای مانده و دیده می شود:

واژه نامه:

Wizard Nebula - Open star cluster - NGC 7380 - plane - Milky Way galaxy - constellation Cepheus - full moon - Earth - Hubble Space Telescope - narrowband filter - wavelength - hydrogen - oxygen - sulfur - atom - star

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

ما در پس مانده چند ابرنواختر زندگی می کنیم!

* کم و بیش در هر ۵۰ سال یک ستاره ی بزرگ در جایی از کهکشان راه شیری منفجر می شود. فوران ناشی از این انفجار نیروی آن چنان هراس انگیزی دارد که تنها در جزیی از ثانیه به اندازه ی یک میلیون سالِ خورشید انرژی آزاد می کند. یک ابرنواختر در زمان اوجش می تواند از کل کهکشان راه شیری پرنورتر شود.

حدود ۱۰ میلیون سال پیش، در نزدیکی ما خوشه ای از ابرنواخترها مانند دانه های ذرتِ در حال بو دادن منفجر شدند. ما به این دلیل از چنین چیزی آگاهیم که این انفجارها باعث شدند حبابی غول پیکر در محیط میان ستاره ای پدید آید و گسترش یابد؛ و ما درون این حبابیم.

آشکارا پیداست که کسی دلش نمی خواهد ابرنواختری در نزدیکی زمین منفجر شود. با این حال شواهد روزافزونی در دست است که یک ابرنواختر در نزدیکی زمین رخ داده بوده - بخواهیم راستش را بگوییم، بیش از یک ابرنواختر.

نموداری از بخش محلی کهکشان که هم خورشید خودمان و هم حباب محلی در آن جای دارند

اخترشناسان این حباب را "حباب محلی" نامیده اند. ساختار آن به شکل بادام زمینی است، با درازای حدود ۳۰۰ سال نوری، و تقریبا پر از هیچ. گاز درون این حباب بسیار تنُک و رقیق است (۰.۰۰۱ اتم در هر سانتی متر مکعب) و بسیار داغ (تقریبا یک میلیون درجه)- یک تفاوت شدید با ماده ی میان ستاره ای معمولی.

حباب محلی در دهه های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ کم کم یافته شد. اخترشناسان با دستگاه های رادیویی و نوری به دقت گازهای میان ستاره ای در بخشی از کهکشان که خودمان در آنیم را مشاهده کردند، ولی در همسایگی زمین نتوانستند چیز زیادی ببینند. در همین زمان، دانشمندان به کمک موشک های گمانه زنی (sounding rocket) و ماهواره های مدارگرد که پرتوهای ایکسِ میلیون درجه ای که از همه سوی آسمان می آید را آشکار می کردند، به نخستین چشم اندازهای آسمان در محدوده ی پرتو X دست یافتند، و بدین ترتیب این هم به شواهدی افزوده شد که نشان می دادند زمین درون حبابی از گاز داغیست که از انفجار ستارگان در فضا پدید آمده.

ولی همه ی پژوهشگران در این زمینه موافق نبودند

ف. اسکات پورتر از مرکز پروازهای فضایی گودارد ناسا می گوید: «در یک دهه ی گذشته، برخی از دانشمندان این تعبیر [ابرنواختر] را به چالش کشیده اند؛ به گفته ی آنان، بیشتر یا همه ی این پس زمینه ی پرتو ایکسِ کم انرژی ناشی از دادوستد بارهای الکتریکی است [نه پسمانده ی یک ابرنواختر].»

"دادوستد بارهای الکتریکی": اساسا زمانی روی می دهد که باد خورشیدی که دارای بار الکتریکی است به یک گاز خنثی برخورد می کند. باد خورشید می تواند الکترون های گاز خنثی را بیرون بکشد و یک تابش پرتو X پدید آورد که بسیار همانند تابش یک ابرنواختر کهن به نظر بیاید. دادوستد بار الکتریکی به دفعات در دنباله دارها دیده شده.

پس آیا تابش پرتو ایکسی که آسمان را انباشته، نشانه ای از یک دادوستد ملایم بار الکتریکی در سامانه ی خورشیدی است یا گواهیست بر انفجارهای هولناک در گذشته ی دور؟

برای یافتن پاسخ، یک گروه بین المللی از اخترشناسان که پورتر هم یکی از آنان بود، به رهبری ماسیمیلیانو گالیاتزی، استاد فیزیک در دانشگاه کورال گیبلز میامی یک آشکارساز پرتو X ساختند که می توانست این دو احتمال را از هم بازشناسد. این دستگاه DXL نام گرفت که کوتاه شده ی "تابش پراکنده ی پرتو X از بخش محلی کهکشان" بود.

DXL در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۲ سوار بر یک موشک گمانه زنی ناسا از گونه ی بلک برنت IX از محدوده ی موشکی وایت سندز نیومکزیکو راهی فضا شد. در آن جا تا بیشینه ی ارتفاع ۱۶۰ مایل بالا رفت و پنج دقیقه را بالای جو زمین گذراند. این زمان کافی مورد نیاز دانشمندان بود تا مقدار پرتوهای X ناشی از "دادوستد بار الکتریکی" درون سامانه ی خورشیدی را اندازه بگیرند.

نتایج این بررسی که در شماره ی آنلاین روز ۲۷ ژوییه ی نشریه ی نیچر منتشر شد نشان می دهد که تنها حدود ۴۰ درصد از پس زمینه ی کم انرژی پرتو X از سامانه ی خورشیدی سرچشمه می گیرد. بقیه ی آن می بایست از حباب محلیِ پر از گاز داغ بیاید، همان یادگار ابرنواخترهای کهنی که در بیرون از سامانه ی خورشیدی رخ داده بوده اند.

این ویدیوی علمی تازه به شواهدی می پردازد در این باره که سامانه ی خورشیدی ما درون حبابی از گاز داغ جای گرفته که در پی انفجارهای ابرنواختری پدید آمده

روشن است که این ابرنواخترها آنقدر به زمین نزدیک نبوده اند که زندگی زمینی را از بین ببرند؛ ولی به اندازه ی کافی نزدیک بودند تا سامانه ی خورشیدیمان را در حبابی از گاز داغ بپیچانند که با گذشت میلیون ها سال هنوز هم پابرجاست.

گالیاتزی می گوید: «این یافته ی مهمی است. [این کشف] بر شناخت ما از بخش محلی کهکشان، یعنی بخشی که به خورشید نزدیک است تاثیر می گذارد، و بنابراین می تواند به عنوان بنیان و شالوده ای برای مدل های آینده از ساختار کهکشان به کار رود.»

گالیاتزی و همکارانش از هم اکنون برای پرواز بعدی DXL در دسامبر ۲۰۱۵ برنامه ریخته اند. در این پرواز دستگاه های دیگری نیز برای توصیف و منش نمایی این پرتوها با آن همراه خواهند شد.

واژه نامه:

star - sun - supernova - Milky Way - Earth - popcorn - interstellar medium - Local Bubble - galaxy - x-ray - sounding rocket - F. Scott Porter - Goddard Space Flight Center - solar wind - X-ray - comet - charge exchange - solar system - Massimiliano Galeazzi - DXL - Local Galaxy - White Sands Missile Range - NASA - Black Brant IX - Nature - soft X-ray -

منبع: ناسا

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

شماره های ۲۰ و ۲۱ در فهرست شارل مسیه

این تصویر در اندازه ی بزرگ تر

سحابی زیبای سه تکه یا M۲۰ (مسیه ۲۰) که حدود ۵۰۰۰ سال نوری از ما فاصله دارد را با یک تلسکوپ کوچک می‌توان در صورت فلکی پر از سحابیِ کمان (قوس) پیدا کرد. 

در این چشم انداز رنگارنگ و خوش ترکیب و نیز بسیار باکیفیت کیهانی که پهنه ای به گستردگی زاویه ای حدود یک درجه را می پوشاند، سحابی سه تکه را به همراه خوشه ی ستاره ایِ باز M۲۱ (مسیه ۲۱) در بالا- سمت راست آن می بینیم.

سحابی ام ۲۰ که رگه های تیره و کدر غبار آن را به سه بخش تقسیم کرده اند، دارای پهنایی نزدیک به ۴۰ سال نوریست و سنش به ۳۰۰ هزار سال می رسد. از این نظر این سحابی یکی از جوان ترین مناطق ستاره زایی در آسمان ماست که ستارگان نوزاد و جنین های ستاره ای را در دل ابرهای گاز و غبار خود می پروراند.

برآوردها از فاصله ی ام۲۱ به اندازه ی ام ۲۰ است، ولی با آن که هر دوی آن ها در این چشم انداز تلسکوپی باشکوه در کنار هم به تصویر کشیده شده اند، هیچ پیوند ظاهری میانشان نیست. در واقع، ستارگان ام ۲۱ بسیار پیرتر از سحابی ام ۲۰ هستند و سنشان به حدود ۸ میلیون سال می رسد.

در همین زمینه: * مسیه و یازده یارش در آسمان * سه شاهکار در صورت فلکی کمان 

واژه نامه:

Trifid Nebula - Messier 20 - nebula - constellation Sagittarius - open star cluster - Messier 21 - dust lane - star forming region - star - M21 - M20

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

نمایش زیبایی که خورشید در این هفته اجرا کرد

* در هفته ای که گذشت، خورشید شراره ای انفجاری از خود دمید که گرچه یکراست رو به زمین نبود، ولی شاید در روزهای آینده کانونی برای رخدادهای دیدنی دیگر باشد.

این شراره در بامداد روز یکشنبه (۲۴ اوت) از یک لکه ی فعال خورشید به نام AR2151 فوران کرد. دو فضاپیمای خورشیدنِگر ویدیوهایی خیره کننده از این شراره ثبت کردند که آن را در حال جهیدن از سطح خورشید در ساعت ۸:۱۶ به وقت خاور آمریکا (۱۲:۱۶ گرینویچ) نشان می داد.

در این تصویر یک شراره ی درخشان
را می‌بینید که دارد از سمت چپ خورشید
به بیرون می جهد. رصدخانه ی دینامیک
خورشیدی ناسا این عکس را در ۲۴ اوت
۲۰۱۴ گرفت. تصویر بزرگ تر

لکه ی AR2151 در زمان این فوران رو به زمین نبود ولی در روزها و هفته های آینده [با چرخش خورشید] رو به ما قرار خواهد گرفت و دانشمندان آن را به خوبی خواهند دید. کارشناسان تارنمای Spaceweather.com روز یکشنبه در این باره نوشتند: «لکه‌ای که این فوران را به پا کرد در روزهای آینده به سوی زمین خواهد چرخید و احتمال تاثیرگذاری فعالیت های خورشید بر روی زمین را افزایش خواهد داد.»

به گفته ی کارن فاکس، سخنگوی ناسا، شراره ی روز یکشنبه در مقیاس درجه بندی رویدادهای آب و هوای فضا یک فوران شدید از رده ی M5.6 بود. شدیدترین توفان های خورشیدی از رده ی X هستند که نیرویشان حدود ۱۰ برابر بیش از شراره های رده ی M است.

وی می گوید: «شراره های خورشیدی انفجارهای نیرومند تابشی هستند. پرتوهای زیانبار یک شراره نمی تواند از جو زمین بگذرد و از نظر جسمی بر انسان های روی زمین اثر بگذارد، ولی - اگر به اندازه ی کافی شدید باشند- می توانند لایه هایی از جو که سیگنال های ارتباطی و GPS در آن ها تراگسیلیده می شوند را بیاشوبند و در آن ها اختلال پدید آورند.»

همین شراره در یک طول موج دیگر از
طیف نور. تصویر بزرگ تر

شراره های رده ی M اگر رو به زمین باشند می توانند نمایش های شفق قطبی به راه بیاندازند که بینندگان ساکن عرض های بالا از آن ها لذت ببرند. ولی شراره های رده ی X اگر رو به زمین باشند می توانند برای فضانوردان ایجاد خطر کرده و ارتباطات ماهواره ای و سامانه های ناوبری را دچار اختلال کنند.

شراره ی خورشیدی روز یکشنبه توسط دو فضاپیمای پرقدرت ناسا و سازمان فضایی اروپا -رصدخانه ی دینامیک خورشیدی (SDO) و رصدخانه ی خورشیدی و هورسپهری (SOHO)- به تصویر کشیده شد. این دو رصدخانه ی فضایی بخشی از یک ناوگان فضاپیما هستند که از نزدیک به دیدبانی خورشید و فعالیت های آن سرگرمند. در ویدیوی دوم فیلمی که هر دوی این فضاپیماها گرفته اند را با هم می بینید.

فعالیت خورشید در یک چرخه ی ۱۱ ساله افزایش و کاهش می یابد. چرخه ی کنونی به نام چرخه ی خورشیدی ۲۴ شناخته می شود.

در همین زمینه: * توفان های خورشیدی چه هستند؟

واژه نامه:

solar flare - Earth - sunspot - AR2151 - sun - geoeffective - solar activity - M5.6 - M-class - NASA - Karen Fox - GPS - aurora - latitude - X flare - navigation system - Solar Dynamics Observatory - Solar Helospheric Observatory - SOHO - European Space Agency - Solar Cycle 24 -

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

کشف ردپای یکی از نخستین ستارگان کیهان در یک ستاره پیر

* به نظر می رسد دانشمندان ردپای موادی که از انفجار یکی از نخستین ستارگان کیهان آزاد شده بوده را در یکی از ستارگان کهنسال هاله ی کهکشان راه شیری یافته اند.

پرجرم ترین ستارگان در آغاز تاریخ کیهان می بایست به هنگام مرگ انفجاریشان، موادی با مقدار بالای آهن را به فضا پس زده باشند. اخترشناسان می توانند همنهش (ترکیب) نسل بعدی ستارگانِ پس از آن ها را بخوانند و از این راه، همنهش نسل پیش از آن ها را تعیین کنند. تصویر بزرگ تر

شناسه ی شیمیایی این ستاره ی باستانی نشان می دهد موادی در آن گنجانیده شده که در اثر انفجارِ ابرنواختریِ مرگبار یک ستاره ی غول پیکر در آغاز کیهان به فضا پخش شده بوده اند؛ جرم آن ستاره ی آغازین احتمالا ۲۰۰ برابر خورشید ما بوده است.

نویسنده ی اصلی این پژوهش، واکو آئوکی از رصدخانه ی ملی اخترشناسی ژاپن در ایمیلی به اسپیس دات کام گفت: «تاثیر ستارگان بسیار پرجرم و انفجارهایشان بر ستاره زایی های بعدی و شکل گیری کهکشان های آینده باید چشمگیر بوده باشد.»

غول های پنهان

نخستین ستارگان کیهان که به عنوان دسته ها ی ستاره ای ۳ (یا جمعیت های ستاره ای III) شناخته می شوند، از هیدروژن و هلیومی که جهان آغازین را انباشته بود ساخته شدند. همجوشی هسته ای درون این ستارگان باعث شد عنصرهای دیگری (سنگین تر از هیدروژن و هلیوم) در دلشان ساخته شود. این ستارگان در پایان زندگی دستخوش انفجارهای ابرنواختری شدند که به پخش شدن آن عنصرها در فضا و محیط پیرامونشان انجامید، و بدین گونه این مواد به نسل بعدی ستارگان منتقل شد.

نخستین ستارگان کیهان زندگی کوتاهی داشتند [و تا امروز دوام نیاورده اند -م]، از همین رو دانشمندان ناچارند برای تعیین ساختار ترکیبی آن ها، ساختار فرزندانشان، یعنی ستارگانی که از مواد پخش شده در انفجار آن ها ساخته شدند را بررسی کنند. همتاسازی های عددی نشان داده که دستکم برخی از نخستین ستارگان به نسبت های بسیار بزرگ و اندازه های غول‌پیکری رسیده بودند، ولی تاکنون هیچ شواهد دیداری‌ای برای تایید وجودشان یافته نشده بود.

آئوکی و یک گروه از دانشمندان تلسکوپ سوبارو در هاوایی را برای انجام رصدهای تکمیلی به کار گرفتند. آن ها در این رصدها شمار بسیاری از ستارگان کم جرم که به مقدار اندکی عنصرهای فلزی داشتند را رصد کردند- در زبان اخترشناسی، به عنصرهایی غیر از هیدروژن و هلیوم، "فلز" می گویند. آن ها ستاره ی SDS J0018-0939 را شناسایی کردند، ستاره ای باستانی که تنها ۱۰۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارد.

آئوکی می گوید: «فراوانی اندکِ عنصرهای سنگین در این ستاره نشان می دهد که بسیار پیر و کهن است- چیزی به اندازه ی ۱۳ میلیارد سال.» (به باور دانشمندان، مهبانگی که کیهان را آفرید حدود ۱۳.۸ میلیارد سال پیش رخ داد)

همنهش یا ترکیب شیمیایی SDS J0018-0939 نشانگر آنست که این ستاره به جای آن که چندین جرم کوچک را بلعیده باشد، موادی را خورده که در پی انفجار یک تک ستاره ی بزرگ باستانی از آن بیرون پاشیده بوده است. اگر موادی که این ستاره را ساخته از چند ابرنواختر به دست آمده بود، "نسبت های فراوانیِ عجیب" درون آن می بایست از بین می رفت.

فولکه بروم از دانشگاه آستین تگزاس هم همین نظر را دارد. وی می گوید که ستاره ی SDS J0018 احتمالا مواد پیکر یک تک ستاره را در خود جا داده که بیش از ۲۰۰ بار پرجرم تر از خورشید ما بوده است.

بروم در این پژوهش تازه شرکت نداشته ولی بررسی های نظری بر روی ویژگی های نخستین نسل ستارگان و انفجارهای ابرنواختریِ آن ها را انجام داده بود. پژوهشنامه ی وی در نشریه ی ساینس را می توانید اینجا بخوانید.

نشانه های ستارگان کم جرم نسل نخست در فرزندان آن ها که مقادیر فراوانی کربن و عنصرهای سبک در خود دارند بیشتر پدیدار می شود، ولی دانشمندان تاکنون هیچ ردی از همزادان بسیار سنگین آن نسل نیافته اند. این کمیابی نشان می دهد که ستارگان کم جرم در آغاز کیهان بسیار پرشمارتر بودند.

بروم در ایمیلی به اسپیس دات کام گفت: «ما کم کم دریافتیم که نخستین ستارگان جرم های گوناگونی داشتند، از چند برابر خورشید گرفته تا ۱۰۰ برابر خورشید یا حتی بیشتر. برآورد می شود جرم معمولی یا میانگین آن ها چیزی نزدیک به ده ها برابر خورشید بوده است.»

جستجوی نسل نخست

ستارگان سنگین مواد خود را بسیار سریع تر از بستگان سبک ترشان می سوزانند. بنابراین هیچ یک از ستارگان بزرگ آن نسل نباید تا امروز دوام آورده باشد. ولی آئوکی می گوید که شاید بتوان کوچک ترهای آن نسل را هنوز هم پیدا کرد.

دومین نسل ستارگان تاریخ از موادی پدید آمدند که در قلب ستارگان نسل نخست ساخته شده بودند. اخترشناسان در یکی از ستارگان درون هاله ی کهکشان راه شیری به نام SDS J0018-0939 به اطلاعاتی درباره ی ساختار نخستین نسل ستارگان کیهان دست یافته اند. تصویر بزرگ تر

وی می گوید: «در کهکشان راه شیری می تون ستارگان دسته ی III که عمری به اندازه ی کافی دراز دارند را پیدا کرد، البته اگر اصلا پدید آمده باشند.»

یافتن چنین ستارگانی دشوار خواهد بود. به گفته ی بروم، نور آن ها می بایست در اثر گسترش کیهان جابجا شده و به طول موج های فروسرخ-نزدیک گراییده باشد که آشکارسازی چنین پرتویی نیز به آشکارسازهای فضایی حسمند نیاز خواهیم داشت.

بروم می گوید: «این یکی از هدف های اصلی تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا (JWST) خواهد بود که قرار است در سال ۲۰۱۸ راهی فضا شود.»

ستارگان سنگین تر، مانند ستاره ی پیش از SDS J10018، زندگی کوتاهی داشته اند، از همین رو دانشمندان برای یافتنشان باید روزگار آغازین کیهان را جستجو کنند. از آن جایی که زمان و مسافت به یکدیگر ربط دارند (برای مشاهده ی ستاره ای با سن ۱۳ میلیارد سال باید ۱۳ میلیارد سال نوری دورتر را نگاه کنیم)، برای این جستجو نیاز به یک تلسکوپ بزرگ با حس‌مندی فوق العاده خواهیم داشت، چیزی مانند همین تلسکوپ ۳۰ متری JWST که در راهست و تلسکوپ غول پیکر ماژلان.

به گفته ی بروم، JWST افزون بر آشکارسازی ستارگان آغازین، باید بتواند ابرنواخترهایی که به زندگی آن ها پایان دادند را نیز شناسایی کند.

شناسایی مواد به جا مانده بسیار سخت تر خواهد بود. محتوای اندکِ فلزهای سنگین در این مواد نشان می دهد که ستارگان ابَرسنگین آغازین دستخوش گونه ای ابرنواختر متفاوت با ابرنواختر ستارگان امروز می شدند. ستارگان غول پیکری هم که به شیوه ی استاندارد رُمبش هسته ای دستخوش انفجار ابرنواختری می شدند، سیاهچاله های بزرگی از خود به جا می‌گذاشتند که احتمالا بذر سیاهچاله های ابرپرجرم واقع در مرکز کهکشان ها را پدید آوردند. همچنین ستارگان نوترونی‌ای هم می توانسته از آن ستارگان پدید آمده باشد و یافتن هر دوی این ها، هم سیاهچاله ها و هم ستارگان نوترونی چالشی برای ما خواهند بود.

آئوکی در انتظار ادامه ی بررسی های مفصل درباره ی فرگشت و انفجار ستارگان بسیار پرجرم است.

واژه نامه:

star - halo - Milky Way galaxy - chemical signature - supernova - sun - Wako Aoki - Population III - hydrogen - helium - nuclear fusion - element - numerical simulation - Subaru Telescope - metal - SDS J0018-0939 - Earth - Big Bang - Volker Bromm - Science - carbon - near-infrared - wavelength - NASA - James Webb Space Telescope - JWST - Giant Magellan Telescope - supermassive star - core collapse - black hole - supermassive black hole - galaxy - neutron star - iron -

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

کمان کهکشان بر فراز چشمه آبگرم

این تصویر در اندازه ی بزرگ تر

نه! راه شیری از تبخیر یک دریاچه پدید نیامده. 

آبگیر رنگینی که اینجا می بینید با پهنای حدود ۱۰ متر، به نام سایلکس اسپرینگ (Silex Spring) شناخته می شود و در پارک ملی یلواستون در وایومینگ آمریکا جای دارد. آبگیر با نور مصنوعی روشن شده ولی رنگ هایش ناشی از لایه های باکتری است که در چشمه ی آبگرم آن رشد می کنند.

بخارهایی که از چشمه بر می خیزند گرمایشان را از اتاقک های تفتال یا ماگمایی که در ژرفای زیر چشمه جای دارند و به نام تَفتگاه یا نقطه ی داغ یلواستون شناخته می شوند گرفته اند.

در دوردست آسمان و بی ارتباط با این آبگیر، نوار مرکزی کهکشان راه شیری را می بینیم که تاقی بر این چشم انداز ساخته و از نور میلیاردها ستاره اش می درخشد.

این تصویر یک سراسرنما (پانوراما) است و از به هم پیوستن ۱۶ عکس که اواخر ماه گذشته گرفته شدند درست شده.

تفتگاه یلواستون در ۶۴۰ هزار سال پیش با پدید آوردن یک اَبَرآتشفشان، فورانی سهمگین به پا کرد و اگر باز هم چنین رفتاری از خود بروز دهد، بر بخش بزرگی از شمال آمریکا تاثیر خواهد گذاشت.

در همین زمینه: * وقتی آسمان و زمین با هم می خروشند 

واژه نامه:

Silex Spring - Yellowstone National Park - bacteria - hot spring - magma chamber - Yellowstone hotspot - band - Milky Way Galaxy - star - supervolcanic eruption - North America

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

فیلم گذشتن وویجر از کنار تریتون، ماه سیاره نپتون

گذشتن از کنار تریتون، بزرگ ترین ماه سیاره ی نپتون، و پشت سر گذاشتن آن چه حسی دارد؟

از همه ی موجودات زمینی، تنها یکی و آن هم یک فضاپیما چنین کاری را انجام داده است. این فضاپیما وویجر ۲ بود که در ۲۵ اوت ۱۹۸۹ با دوربین های روشن و آماده اش به قلب سامانه ی نپتون زد. -- و اکنون برای نخستین بار، عکس هایی که این فضاپیما از این رویارویی تماشایی گرفته یک جا گرد آمده و به شکل یک ویدیو به نمایش در آمده اند.

تریتون اندکی کوچک تر از ماه زمین است ولی یخ فشان ها و یک سطح پر از نیتروژن یخ زده دارد.

در سکانس نخست این ویدیو، وویجر در حال نزدیک شدن به تریتون است که گرچه به رنگ سبز نامعمولی دیده می شود، ولی این تقریبا رنگ واقعی‌اش است.

به زودی سطح رازگونه ای که زیر پای فضاپیما به چشم می خورد از روشنی به تاریکی می گراید و سپس خط پایانگر یا سایه‌مرز هم می گذرد و سمت شب تریتون خود را نشان می دهد.

وویجر پس از گذشتن از نزدیک ترین فاصله، سرش را بر می گرداند تا دور شدن ماه را ببیند که اکنون در گام هلال کاهنده دیده می شود.

اگر همه چیز به خوبی پیش برود، در ژوییه ی آینده فضاپیمای روباتیک نیوهورایزنز (افق های نو) هم یک چنین رویارویی را با پلوتو انجام خواهد داد، یک گوی دوردست که تقریبا هم اندازه ی تریتون است و نیوهورایزن با گذشتن از کنارش، آن را پشت سر خواهد گذاشت.

در همین زمینه: * نگاه وویجر به دورترین سیاره منظومه خورشیدی * هلال پدر و پسر: نپتون و تریتون 

واژه نامه:

Triton - moon - Neptune - Voyager 2 - Neptune system - Earth - Moon - ice volcano - nitrogen - terminator - crescent - New Horizons - Pluto

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

بچه قورباغه آسمانی

چرا این کهکشان چنین دُم بلندی دارد؟

در این نمای خیره کننده که با پردازش داده های موجود در بایگانی میراث هابل به دست آمده، کهکشان مارپیچیِ به هم ریخته و از شکل افتاده یِ "آرپ ۱۸۸" معروف به "کهکشان بچه قورباغه" را بر پس زمینه ای زیبا از کهکشان های دوردست می‌بینیم.

این تصویر در اندازه ی بزرگ تر

این بچه قورباغه ی کیهانی با ۴۲۰ میلیون سال نوری فاصله از ما، در راستای صورت فلکی شمالی اژدها (تنین) دیده می‌شود. بلندی دُم چشم نواز آن در حدود ۲۸۰ هزار سال نوری است و از ویژگی های آن هم خوشه های ستارگان سنگین آبی و درخشانی است که در جای جایش به چشم می خورد.

یک احتمال برای به وجود آمدن این دم اینست که یک کهکشان دومِ فشرده تر از جلوی آرپ ۱۸۸ گذشته -از راست به چپ در این تصویر- و در اثر برهم کنش گرانشی هر دو، به پشت بچه قورباغه پرتاب شده. در این رویاروییِ نزدیک، نیروهای کشندی باعث شده اند ستارگان و گاز و غبار کهکشان مارپیچی از آن بیرون کشیده شده و این دم زیبا را پدید بیاورند. [تصویر متحرک روبرو را ببینید]

برآورد می شود خود کهکشان دوم اکنون با فاصله ی حدود ۳۰۰ هزار سال نوری، پشت کهکشان بچه قورباغه جای گرفته باشد. آن را می توان از لا به لای بازوهای مارپیچیِ بالا سمت راستِ بچه قورباغه دید.

این بچه قورباغه، احتمالا مانند همنام زمینی اش با گذشت عمر دمش را از دست خواهد داد و خوشه های ستاره ای موجود در آن تبدیل به کهکشان های ماهواره ای کوچکتر برای کهکشان مارپیچی بزرگ خواهند شد.

این کهکشان را با کیفیت تصویری دیگری در این جا ببینید

واژه نامه:

Arp 188 - Hubble Legacy Archive - spiral galaxy - Tadpole Galaxy - tadpole - constellation Draco - star cluster - galaxy - star - spiral arm - namesake - tai - satellite

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

ساختاری همانند یک سلول زنده در شهابسنگی که از بهرام آمده

* دانشمندان در یک شهابسنگ که از سیاره ی بهرام (مریخ) آمده ساختار شگفت انگیزی یافته اند که همانندی عجیبی با یک یاخته ی ذره بینی دارد، گرچه ادعایی درین باره که این ساختار بتواند نشانگر زندگی روی سیاره ی سرخ باشد ندارند.

نمایی از پشت میکروسکوپ الکترونی که یک ساختار اسرارآمیز بیضی شکل در شهابسنگ بهرامی نخله را نشان می دهد

پژوهشگران این جسم بیضی شکل ذره بینی را درون شهابسنگ بهرامی ناخلایت یافتند که در سال ۱۹۱۱ در "نخله" در کشور مصر بر زمین افتاد. به گفته ی اعضای گروه پژوهشی، گرچه ظاهر این ساختار فریبنده است، ولی بیشتر احتمال می‌رود در اثر فرآیندهای زمین شناختی پدید آمده باشد تا فرآیندهای زیست شناختی.

این دانشمندان در پژوهشنامه ی تازه ای که در همین ماه در نشریه ی آستروبیولوژی منتشر شد نوشتند: «در شرایط کنونی هیچ گونه شواهد قانع کننده ای برای در نظر گرفتن سناریوهای زیستی احتمالی برای ریشه ی این ساختار بیضی شکل در ناخلایت وجود ندارد. بنابراین بر پایه ی داده های کنونی که از سرشت این ساختارِ آشکارا بیضی شکل در ناخلایت به دست آورده ایم، چنین نتیجه می گیریم که پذیرفتنی ترین توضیح برای ریشه ی آن اینست که در پی فرایندهای غیرزیستی به وجود آمده باشد.»

به گفته ی پژوهشگران، درازای این ساختار بیضی شکل توخالی حدود ۸۰ میکرون و پهنای آن ۶۰ میکرون است- این بسیار بزرگ تر از باکتری های زمینی است ولی برای دامنه ی بزرگی میکروب های یوکاریوتی زمینی اندازه ای معمولیست (یوکاریوت یا هوهسته، اندامگان های تک یاخته ای که دارای هسته و دیگر اندامک های درون غشا هستند). پژوهشگران اطمینان دارند که این ساختار از آغاز در این نمونه ی شهابسنگ بوده و ناشی از آلودگی های زمینی نیست.

دانشمندان برای بررسی این ساختار شیوه های گوناگون و متفاوتی را به کار بردند، از جمله مشاهده با میکروسکوپ الکترونی، آنالیز پرتو X، و طیف سنجی جرمی. پژوهش ها نشان داد که این ساختار بیضیگون از خاک رس آهن‌دار تشکیل شده و شماری از کانی های دیگر را هم در بر دارد.

پژوهشگران در پژوهش تازه ی خود سناریوهای گوناگونی را برای پیدایش این ساختار در نظر گرفته و آزمودند و در پایان به این نتیجه رسیدند که این ساختار بیضیگون به احتمال بسیار زمانی تشکیل شده که مواد در سنگ، در یک ریزکیسه ی از پیش موجود -برای نمونه، یک حباب بخار- جای گرفته و بخشی از آن را پر کرده بودند

ولی به گفته ی اعضای گروه، این فرض باز هم احتمال این که گونه های زیستی بهرام ارتباطی با این ساختار داشته باشند را رد نمی کند.

نویسنده ی اصلی پژوهشنامه، الیاس چاتزیتئودوریدیس، از دانشگاه ملی فنی در آتن یونان می گوید: «با آن که شکل کلی این ساختار بیضیگون به شدت زنده-نما (بیومورفیک) است، ولی بسیار بعید است که خودش یک موجود زنده بوده باشد.»

ریزنگار از یک ساختار بیضی شکل (مرکز) در

شهابسنگ بهرامی نخله. به گفته ی پژوهشگران،

شواهدی از این که این ساختار نشانه ای زندگی

بهرامی باشد در دست نیست.

وی در ایمیلی به اسپیس دات کام افزود: «با این حال این می توانسته به طور مستقیم توسط ریزاندامگان ها ساخته شده باشد، یا می توانسته مواد زیستی که از جایی آمده بوده را به دام انداخته باشد. توخالی بودن این ساختار نشان می دهد که فضای کافی در آن برای جا دادن کلونی های ریزاندامگان ها وجود داشته است.»

وی می افزاید که پیوند دادن استوار این جسم با زندگی روی سیاره ی بهرام نیاز به پژوهش ها و یافته های بیشتر دارد: «اگر شمار بیشتری از این ساختارهای بیضیگون، دقیقا با همین بافت، هم در اندازه های میکرو و هم در اندازه های نانو می یافتیم خوشحال می شدیم. گرچه ما نیاز به آن داریم که نمونه های کافی را به روش های بسیار دقیق بشکافیم. شواهد در صورتی قانع کننده خواهند بود که بتوانیم واقعا ساختارهای بسیاری را که دقیقا به یک شکل بوده و آشکارا در شکل کلونی هایی باشند، با شناسه های شیمیایی، کانی شناسی، و زیستی که در میکروب های زمینی هم رایج است بیابیم.»

آیا محیط سیاره ی بهرام زیست پذیر بوده؟

ناخلایت گونه ای شهابسنگ است که به خوبی بررسی و شناخته شده - دانشمندان در گذشته هم نشانه هایی احتمالی از زندگی بهرامی را در آن یافته بودند- و در پژوهش پیشین نقشه ای از تاریخچه ی آن با چند جزییات تهیه شده بود.
[خواندید: * آیا این تونل های کوچک را موجودات زنده روی سیاره بهرام پدید آورده اند؟]

چنان چه چاتزیتئودوریدیس و همکارانش در پژوهشنامه نوشته اند، به نظر می رسد این سنگ نخله در حدود ۱.۳ میلیارد سال پیش بلوری شده بوده و پس از آن دو رویداد سخت را پشت سر گذاشته که در آن ها، دمایش به میزان چشمگیری بالا رفته بوده.

یکی از این دو رویداد سخت و ناگهانی در حدود ۹۱۰ میلیون سال پیش رخ داده و دیگری ۶۲۰ میلیون سال پیش. این رویداد دوم، که در پی برخورد یک شهابسنگ به بهرام و در نزدیکی آن آغاز شد، ظاهرا باعث روان شدن آب داغ در برونزَد مادری نخله شده بوده. و در پایان، حدود ۱۰ میلیون سال پیش، یک برخورد دیگر سنگ نخله را از بهرام جدا کرد و آن را راهی سفری پرپیچ و خم در فضا نمود که سرانجام در سال ۱۹۱۱ با افتادن بر زمین به پایان رسید.

به گفته ی چاتزیتئودوریدیس، ساختار بیضیگون درون شهابسنگ نخله ارتباطی به زندگی بهرامی داشته باشد یا نداشته باشد، به هر حال بررسی آن به پژوهشگران کمک خواهد کرد تا زیست پذیری احتمالی سیاره ی سرخ در گذشته (و چه بسا، امروز) را بهتر بشناسند.

وی به اسپیس دات کام گفت: «شهابسنگ های بهرامی آگاهی های ارزشمندی در خود دارند، و تازه ترین پژوهش ها نشان داده که باید آن ها را با دقت بیشتر و جزییات ظریف تری بررسی کنیم.»

او همچنین افزود: «در مورد این شهاب، پژوهش ما به گونه ای بود که توانستیم از یک حجم کوچک به یک داستان بزرگ برسیم؛ برای نمونه این که آب های گرماگرفته واقعا در تازه ترین دوره های تاریخ بهرام هم نقش داشته اند، حتی اگر فرآیند آب-گرمایی آن ها ناشی از برخورد شهاب ها بوده؛ و این که توان این را داشتند که آغازگر شماری از پیچیده ترین فرآیندها باشند، فرآیندهایی که به شکل گیری سوراخ هایی انجامیدند که اگر زندگی و موجود زنده ای روی بهرام پا گرفته بوده، می‌توانستند آن را در خود جا بدهند.»

واژه نامه:

microbial cell - Martian meteorite - Red Planet - Nakhla - Mars - meteorite - Earth - Egypt - biotic - Astrobiology - bacteria - eukaryotic - microbe - membrane - organelle - electron microscopy - X-ray - mass spectrometry - vesicle - lifeform - biomorphic - Elias Chatzitheodoridis - microorganism - colony - outcrop - hydrothermal - bolide - electron microscope - photomicrograph

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

دهانه شهابی آریزونا از چشم فضانوردان

تصویر بزرگ تر با اندازه ی ۳.۶۸ مگابایت

این عکس را یکی از سرنشینان ایستگاه فضایی بین المللی از دهانه ی شهابی (Meteor Crater) نزدیک وینسلو در آریزونا گرفته.

این گودال که به نام دهانه ی شهاب‌سنگی برینگر هم شناخته می شود، یک دهانه ی برخوردی با قطر ۱.۱۸۶ کیلومتر و ژرفای تقریبی ۱۸۰ متر است و با لبه ای از سنگ های شکسته و در هم ریخته که بزرگی برخی از آن ها به اندازه ی یک خانه است در بر گرفته شده. ساختمانی که در شمال آن دیده می شود مرکز بازدیدکنندگان است. 

الکساندر گِرست، فضانورد سازمان فضایی اروپا (ESA) این عکس را در توییتر خود به اشتراک گذاشته. وی هم اکنون یکی از اعضای اردوی شماره ۴۰ ساکن ایستگاه است.

در همین زمینه: * عکس ماهواره ای از گودال منیکوگان در کانادا  
و: * آیا دیوار بزرگ چین از فضا دیده می شود؟ * ساختاری اسرارآمیز که از فضا هم دیده می شود  

واژه نامه:

Meteor Crater - Arizona - International Space Station - Barringer Meteorite Crater - crater - Visitor's Centre - ESA - astronaut - Alexander Gerst - Expedition 40 - ISS

منبع: esa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

نقطه سیاهی روی خورشید

این تصویر در اندازه ی بزرگ تر

این نقطه که روی خورشید دیده می شود چیست؟

اگر دقیق تر نگاه کنید خواهید دید که کاملا گِرد است. این نقطه در اثر یک گونه خورشیدگرفتگی نامعمول پدید آمده که در سال ۲۰۰۶ رخ داد.

معمولا چیزی که از چشم ما جلوی خورشید را می گیرد کره ی ماه خودمان است. ولی اینجا، این سیاره ی تیر یا عطارد بود که چنین کاری را انجام داد.

همان گونه که ماه درست پیش از خورشیدگرفتگی به گام هلال رسیده و "نو" می شود، سیاره ی تیر هم در زمان نزدیک شدن به خورشید و هم تراز شدن با آن، به شکل یک هلال که پیوسته نازک و نازک تر می شد در آمد.

سرانجام تیر آنقدر نازک شد تا گامش به صفر رسید و به شکل نقطه ی سیاهی در آمد که در حال گذشتن از جلوی خورشید بود. از دیدگاه فنی این وضعیت را می توانیم یک خورشیدگرفتگی حلقوی بنامیم با یک حلقه ی آتش بسیار بسیار گسترده و بزرگ.

اگر در آن لحظه کسی روی سمت شبِ این سیاره ی پوشیده از دهانه و گودال ایستاده بود، سیاره ی زمین را در کامل ترین گام می دید. با گذشت چند ساعت، هم چنان که تیر در مدارش به پیش می رفت، دوباره به گام هلال رسید و هلال نازکی بر آن پدیدار شد.

گذر (ترانزیت) بعدی تیر یا به عبارتی، خورشیدگرفتگی تیری بعدی در سال ۲۰۱۶ رخ خواهد داد.

در همین زمینه: * سیاره تیر را در این نماها پیدا کنید   
و: * سیاره ما در زمان خورشیدگرفتگی اینگونه است  

واژه نامه:

Mercury - Transit - Sun - solar eclipse - Earth - Moon - phase - crescent - star - annular eclipse - ring of fire - crater

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

شبحی بر فراز شهر وسپریم مجارستان

این تصویر در اندازه ی بزرگ تر

شبح اسرارآمیزی که می بینید در بامداد ۱۱ اوت به مدت کوتاهی شهر وسپریم مجارستان را به تسخیر خود درآورد و با پیکره ی هیولاوارش در میان مه و غبار هوا بر فراز ساختمان های نزدیک مرکز شهر شناور شد.

برای آن که بدانیم این شبح چیست، عکاس صحنه ما را یک راهنمایی کرده؛ وی می‌گوید این عکس را از بالای یک آسمانخراش بیست طبقه و در حالی گرفته که خورشیدِ در حال طلوع یکراست به پشتش می تابید.

جایگیری ویژه ی او نشان می دهد که این شبح نمونه ای از یک پدیده ی جَوی به نام "شکوه" (the Glory) است که گاه به نام "شبح بروکن" نیز شناخته می شود.

این جلوه نوری زیبا و چشمگیر که برای دیدنش باید به خلاف جهت خورشید نگاه کرد، از فراز کوه ها و درون هواپیماها هم دیده شده و در واقع سایه ی خود بیننده است که بر روی ابر یا مِه می افتد. در آن هنگام، قطره های ریز آب با بازتاب های پیچیده‌ی درونی، نور را به سوی خود خورشید می پراکنند (پدیده ی پس-پراکنش).

این شبح یک همسان نیز در اخترشناسی دارد که بینندگانِ بادقت در شبانگاهان می توانند آن را در فاصله ی ۱۸۰ درجه ای خورشید ببینند:
یک روشنایی در صفحه ی برجگاهی (دایره البروجی) به نام "پادفروغ" یا نور مخالف که در اثر پس-پراکنش نور خورشید توسط ذرات کوچک غبارِ میان سیاره ای به وجود می آید و به نام گگن شاین (gegenschein، واژه ی آلمانی به معنای "پادخورشید" یا ضدخورشید") نیز شناخته می شود.

در همین زمینه: * تالار افتخارات یک کوه

و: * نور مخالف خورشید در آسمان شیلی 

واژه نامه:

Spectre of Veszprem - Veszprem - spectre - Sun - geometry - Glory - the Spectre of the Brocken - reflection - zodiacal light - gegenschein

منبع: apod.nasa.gov

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان