گوی های زردی که نشانگر آغاز زندگی ستارگان بزرگند

این تصویر در اندازه ی بزرگ تر
این نمای خیره کننده توسط تلسکوپ فضایی اسپیتزر ثبت شده و در آن، طول موج های فروسرخ ۳.۶، ۸.۰، و ۲۴.۰ میکرون که با چشم انسان دیده نمی شوند به رنگ های دیدنی (مریی) سرخ، سبز، و آبی به نمایش در آمده اند.
آنچه در تصویر می بینید ابرهای کیهانی گاز و غبار در W۳۳ هستند، یک مجموعه ی غول پیکر ستاره زا در فاصله ی حدود ۱۳۰۰۰ سال نوری زمین، نزدیک صفحه ی کهکشان راه شیری.
ولی این گوی های زرد درون W۳۳ چیستند؟ 
شهروند-دانشمندان همکار در پروژه ی اینترنتی راه شیری (Milky Way Project) این ساختارها را با کاوش و بررسی تصاویر تلسکوپ اسپیتزر یافتند و بارها و بارها درباره ی این پدیده ها که آن ها را "زردگوی" نامیده اند از پژوهشگران پرسیده و توضیح خواسته اند. 
اکنون پاسخ پرسش های آن ها یافته شده:
زردگوی های درون تصاویر اسپیتزر یکی از گام آغازین پیدایش ستارگان بزرگ با جرم ۱۰ تا ۴۰ برابر خورشید را نشان می دهند. رنگ آن ها به این دلیل زرد است که از روی هم افتادن مناطقی با رنگ های سرخ و سبز تشکیل شده اند، رنگ هایی که در طول موج های اسپیتزر، شناسه ی غبار و مولکول های آلی PAH هستند.
زردگوی ها گامی از زندگی ستاره را نشان می دهند که در آن، ستاره ی بزرگ نوزاد هنوز گاز و غبار پیرامونش را پس نزده و حفره ای در آن پدید نیاورده، و در عکس های اسپیتزر همانند حبابی با مرکز سرخ و لبه ی سبز دیده می شود.
این تصویر اسپیتزر گستره ای به پهنای زاویه ای ۰.۵ درجه، هم ارز ۱۰۰ سال نوری را در فاصله ی برآورد شده ی W۳۳ در بر می گیرد.
گفتنی است پروژه ی راه شیری تنها بخشی از برنامه ی فراگیرتر Zooniverse است.

واژه نامه:
Yellow Balls - W33 - Infrared - wavelength - Spitzer Space Telescope - plane - Milky Way Galaxy - Citizen scientist - Milky Way Project - star formation - organic molecule - PAH - star - Zooniverse

منبع: apod.nasa.gov

نشانه هایی که حکایت از نبرد دو کهکشان دارند

این تصویر در دو اندازه ی دیگر: بزرگ- بزرگ تر
تلسکوپ فضایی اِسا/ناسای هابل این نمای خیره کننده را از کهکشان مارپیچی NGC ۷۷۱۴ ثبت کرده است. این کهکشان بسیار به کهکشان دیگری نزدیک شده و برهم کنش های چشمگیر، بازوهای آن را از شکل انداخته، جریان هایی از مواد را از آن بیرون کشیده، و فرآیندهایی از ستاره فشانی های درخشان در آن به پا کرده است.

NGC ۷۷۱۴ یک کهکشان مارپیچی در فاصله ی ۱۰۰ میلیون سال نوری از زمین و در صورت فلکی ماهی است که از دیدگاه کیهانی، یک همسایه ی به نسبت نزدیک به شمار می آید.

این کهکشان در گذشته ی نزدیک، رویدادهای چشمگیر و خشونت باری را از سر گذرانده. نشانه های گویای این درگیری های خشن را می توان در بازوهای NGC ۷۷۱۴ که به شکلی شگفت و غریب در آمده اند، و در مه دودآلود طلایی رنگی که از مرکز کهکشان به ژرفای فضا کشیده شده یافت.

ولی چه چیزی NGC ۷۷۱۴ را به چنین روزی انداخته؟ مقصر، همدم کوچک تر آن به نام NGC ۷۷۱۵ است که درست بیرون از چارچوب این تصویر، سمت چپ جای دارد ولی در تصویر میدان گسترده ی زیر، هر دو در مرکز چارچوب دیده می شوند. این دو کهکشان در زمانی میان ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون سال پیش به کنار یکدیگر رسیدند و نبردی را آغاز کردند که به آشفتگی و به هم ریختگی هر دو انجامیده.

یک نتیجه ی چنین آشوبی، شکل گیری یک حلقه و دو دنباله ی بلند از ستارگان بوده که از NGC ۷۷۱۴ بیرون زده و پلی میان دو کهکشان پدید آورده است. این پل با رفتاری مانند یک خط لوله، مواد را از NGC ۷۷۱۵ به سوی همدم بزرگ تر سرازیر کرده و سوخت مورد نیاز برای ستاره فشانی ها را فراهم نموده است. بیشتر فرآیندهای ستاره زایی در مرکز درخشان کهکشان تمرکز یافته، هر چند که درخشش ستارگان نوزاد و مناطق ستاره زایی سرتاسر کهکشان را آذین بسته است.
جفت کهکشان های NGC ۷۷۱۴ و NGC ۷۷۱۵ درست در مرکز این چشم انداز دیده می شوند. ستاره ی پرنوری که زیر آن ها دیده می شود از ستارگان کهکشان خودمانست. برای بهتر دیدن این دو کهکشان، این تصویر را در اندازه های بزرگ تر ببینید: ۱ مگابایت- ۴.۸ مگابایت- ۵۴.۲ مگابایت
اخترشناسان NGC ۷۷۱۴ را به عنوان یک کهکشان ستاره فشان ولف-رایه ی معمولی شناسایی کرده اند. دلیل این دسته بندی، ستارگان درون آنست؛ بیشتر ستارگان تازه ی این کهکشان از گونه ی ستارگان ولف-رایه هستند، ستارگانی بسیار داغ و درخشان که با جرمی ده ها برابر خورشید به دنیا می آیند ولی با بادهای نیرومندی که می وزانند، بیشتر این جرم را به سرعت از دست می دهند.

این تصویر هابل از همگذاری داده هایی درست شده که در دامنه ی گسترده ی از طول موج ها به دست آمده اند و هم‌بستگی ابرهای گازی و ستارگان را در کهکشان نشان می دهند. این چشم انداز تازه نه تنها ساختار پیچیده ی NGC ۷۷۱۴ را آشکار کرده بلکه اجرام بسیار بیشتری که بسیار دورتر از آنند را هم نمایان ساخته. این کهکشان های پس زمینه در تصویر همچون لکه هایی روشن دیده می شوند و شماری از آن ها ساختار مارپیچی هم دارند.

واژه نامه:
NASA - ESA - Hubble Space Telescope - spiral galaxy - NGC 7714 - galaxy - spiral arm - star formation - Earth - pipeline - NGC 7715 - companion - star - Wolf-Rayet - starburst galaxy - Sun - wavelength

منبع: esa

پرتاب چهار موشک در یک شب

این تصویر در اندازه ی بزرگ تر
در شب ۲۶ ژانویه، ۴ موشک گمانه زنی (sounding rocket) زیرمداری ناسا از محدوده ی پژوهشی Poker Flat ِ دانشگاه آلاسکا به فضا پرتاب شدند. این تصویر که از همگذاری نماهای نوردهی بلند در چند زمان پدید آمده، پرتاب همه ی این چهار موشک کوچک چندمرحله ای برای کاوش آسمان های فریبنده و پوشیده از شفق زمستان را نشان می دهد.
در زمان این نوردهی ها، ستارگان رد خود را به گرد قطب شمال آسمانی که بسیار بالاتر از افق این ناحیه -۵۰ کیلومتری شمال فیربنکز آلاسکا- بود به جای گذاشتند. 
لیدار (Lidar)، باریکه های تپ های لیزر سبز هم ردهایی را در چشم انداز بر جا گذاشته اند.
دستگاه هایی که همراه این موشک ها بالا رفتند و به خوبی هم کار کردند، عبارت بودند از دو آزمایشگاه M-TeX* و دو آزمایشگاه MIST**. این آزمایشگاه ها در ارتفاع های بالا دنباله هایی از بخار پدید آوردند تا با مشاهده از روی زمین، ردشان در جو گرفته شده و مورد بررسی قرار گیرد.

* Mesosphere-Lower Thermosphere Turbulence Experiment
** Mesospheric Inversion-layer Stratified Turbulence

واژه نامه:
NASA - suborbital - sounding rocket - Poker Flat Research Range - aurora - North Celestial Pole - Lidar - laser - Mesosphere-Lower Thermosphere Turbulence Experiment - M-TeX - Mesospheric Inversion-layer Stratified Turbulence - MIST

منبع: apod.nasa.gov

غافلگیری! روزگاری در سیارک وستا آب روان بوده!

* به نظر می رسد در گذشته ی نسبتا نزدیک، به مدت کوتاهی آب مایع بر روی سطح سیارک غول پیکر وستا روان شده بوده؛ این دستاورد شگفت انگیز و غافلگیرکننده ی پژوهشیست که به تازگی انجام گرفته.

نویسنده ی اصلی پژوهش، جنیفر اسکالی که پژوهشگری در UCLA است، در بیانیه ی ناسا گفت: «هیچ کس انتظار دیدن نشانه های آب روی وستا را نداشت [زیرا] سطح این سیارک بسیار سرد است و هیچ هوایی هم ندارد، بنابراین هر گونه آب روی سطح آن بخار می شود.» «ولی وستا دارد ثابت می کند که یک پیکره ی سیاره ایِ بسیار جالب و پیچیده است.»
دهانه ی کورنلیا روی سیارک غول پیکر وستا. تصویر پیوست سمت راست نمونه ای از آبکندهای خمیده را نشان می دهد (پیکان های سفید کوتاه)، به همراه یک ته‌نشست بادبزن-مانند (پیکان های سفید بلند). این تصویر در ۲۱ ژانویه ی ۲۰۱۵ منتشر شد. این تصویر در دو اندازه ی دیگر: بزرگ- بزرگ تر
اسکالی و همکارانش عکس هایی که فضاپیمای داون ناسا از وستا -دومین جرم بزرگ کمربند اصلی سیارک ها میان بهرام و مشتری- گرفته بود را بررسی کردند. این فضاپیما از ژوییه ی ۲۰۱۱ تا سپتامبر ۲۰۱۳ در مداری به گرد این پیش-سیاره ی ۵۱۲ کیلومتری می چرخید و از آن داده گرد می آورد.

این پژوهشگران متوجه شیارهایی خمیده و ته‌نشست هایی (رسوب هایی) بادبزن-مانند در هشت دهانه ی برخوردی گوناگون وستا شدند. این دهانه ها در مقایسه با عمر ۴.۵۶ میلیاردساله ی وستا جوان هستند و گمان می رود همگی در چند صد میلیون سال گذشته پدید آمده باشند.

به گفته ی پژوهشگران، این شیارهای آبکَند به طور میانگین حدود ۹۰۰ متر درازا و ۳۰ متر پهنا دارند. این آبکندها به گونه ی خیره کننده ای همانند کانال هایی هستند که توسط "جریان های واریزه" (debris flows) روی زمین خودمان پدید می آیند و زمانی شکل می گیرند که مقدار کمی آب باعث جابجایی و رانش خاک و سنگ های کوچک می شود.

اسکالی به اسپیس دات کام گفت: «این آبکندها گونه ای شبکه ی پیچیده ساخته اند، همانند چیزی که در دهانه ی شهابی آریزونا دیده می شود.» وی این دستاوردها را در در نشست انجمن زمین شناسی آمریکا که ماه گذشته در سان فرانسیسکو برگزار شد ارایه کرد. این پژوهشنامه همچنین دردست انتشار در نشریه ی Earth and Planetary Science Letters است.

در واقع، اسکالی و گروهش فکر می کنند که این شیارهای وستا در اثر چیزی همانند جریان های واریزه (و نه رودها یا جریان های آب خالص) پدید آمده اند. به گمان آن ها، برخورد شهاب سنگ ها باعث آب شدن یخ های زیر سطح، و بیرون زدن آب مایع و تکه های سنگی کوچک از دیواره ی دهانه هایی که تازه پدید آمده بودند شده بوده.

به گفته ی پژوهشگران، بررسی های آزمایشگاهی نشان می دهد که این واریزه ها باعث شده بوده سرعت تبخیر آب به اندازه ی کافی کاهش یابد که بتواند این شیارها را پدید آورد.

البته این اندیشه بر پایه ی وجود یخ های دفن شده در زیر سطح وستا ارایه شده، چیزی که هنوز ثابت نشده است. ولی فضاپیمای داون نشانه های کانی های هیدراته را در این سیارک غول پیکر دیده است.

اسکالی در بیانیه ی ناسا گفت: «این یخ اگر امروز وجود هم داشته، در ژرفای بسیار پایین زیر سطح دفن شده، بسیار پایین تر از توان آشکارسازی دستگاه های داون. گرچه دهانه هایی که دارای آبکندهای خمیده هستند سطحشان سوراخ هایی هم دارد که این خود به گونه ای جداگانه نشانه ی بیرون زدن گازهای گریزا (فرّار) از وستا است.»

فضاپیمای داون در سپتامبر ۲۰۱۲ وستا را ترک کرد و سفری دور و دراز به سوی سیاره ی کوتوله ی سرس، بزرگ ترین جرم کمربند سیارک ها را در پیش گرفت. این سفر اکنون رو به پایان است و بر پایه ی برنامه، داون در روز ۶ مارس وارد مدار سرس خواهد شد.

سربازرس داون، کریستوفر راسل از UCLA می گوید: «ما مشتاقانه چشم به راه رسیدن داون به سرس و آشکار شدن چشم اندازها و گره گشایی از رازهایی بیش از وستا هستیم.»

واژه نامه:
Liquid water - asteroid - Vesta - Jennifer Scully - UCLA - NASA - main asteroid belt - Mars - Jupiter - Dawn spacecraft - protoplanet - gully - deposit - impact crater - debris flows - Earth - Meteor Crater - American Geophysical Union - Earth and Planetary Science Letters - hydrated mineral - volatile gas - dwarf planet - Ceres - Christopher Russell - Cornelia Crater

منبع: Space.com

سیارکی که از کنار یک خوشه گذشت

این تصویر در اندازه ی بزرگ تر
در روز دوشنبه ۲۶ ژانویه، سیارک 2004 BL86 که مسیرش به خوبی توسط دانشمندان شناسایی شده بود، از فاصله ی ۱.۲ میلیون کیلومتری سیاره ی زمین گذشت. این فاصله حدود ۳.۱ برابر فاصله ی زمین تا ماه، هم ارز ۴ ثانیه ی نوری بود.
تصویری که اینجا می بینید در ۲۷ ژانویه با یک نوردهی ۴۰ دقیقه ای از پیامونته در ایتالیا گرفته شده و رد روشن این سیارک را در دل آسمان شبانه ی زمین نشان می دهد.
در این میدان دید زیبا، خوشه ی ستاره ای M۴۴ یا خوشه ی کندو هم به چشم می خورد. این خوشه که خوشه ی آخور هم نامیده می شود در صورت فلکی خرچنگ (سرطان) جای دارد.
گفتن ندارد که نزدیکی سیارک 2004 BL86 با ام۴۴ تنها یک نزدیکی دیداری (ظاهری) است و تنها به این دلیل که هر دو در راستای یک خط دید هستند کنار هم دیده می شوند، چرا که سیارک 2004 BL86 یکی از سیارک های نزدیک-زمین است و فاصله ی واقعی‌اش از ام۴۴ به حدود ۶۰۰ سال نوری می رسد.
این گذر نزدیک از کنار زمین به دانشمندانی که با شبکه ی آنتن ۷۰ متری ژرفای فضای ناسا در گلدستون کالیفرنیا کار می کنند اجازه داد تا تصاویر راداری دقیقی از سیارک 2004 BL86 تهیه کنند؛ تصاویری که نشان دادند این سیارک یک ماه هم به گرد خود دارد. [خواندید: * سیارکی که امروز از کنار زمین گذشت یک "ماه" هم داشت]

واژه نامه:
M44 - asteroid - 2004 BL86 - planet - Earth - Moon - Beehive - Praesepe - star cluster - Cancer - near-earth - NASA - Deep Space Network antenna - Goldstone - moon

منبع: apod.nasa.gov

دنباله دار لاوجوی در آسمانی پر از شگفتی

این تصویر در دو اندازه: بزرگ- بسیار بزرگ تر (۲۸ مگابایت)- اندازه های دیگر را می توانید اینجا ببینید
کدام یک از این نمادهای پرآوازه ی آسمانی را می توانید در این نمای زیبای آسمان زمستانی نیمکره ی شمالی که با نوردهی بلند گرفته شده بیابید:
این تصویر در اندازه ی بزرگ تر
ستارگان کمربند شکارچی تقریبا به گونه ی عمودی روی مرکز خطی که افق را از بالای تصویر جدا می کند جای گرفته اند در حالی که پایین ترین ستاره‌ی کمربند در نور سرخ فام سحابی تابناک شعله گم شده است.
سمت چپ کمربند، کمان سرخ فام حلقه ی بارنارد را می بینیم و بالای این حلقه هم ستاره ی درخشان و نارنجی آلفای شکارچی دیده می شود، در حالی که سحابی رنگارنگ شکارچی در سمت راست کمربند و آن سوتر هم ستاره‌ی درخشان و آبی رنگ پای شکارچی به چشم می خورد.
خوشه ی آبی فام و تابناکی که در بالای تصویر دیده می شود خوشه ی پروین یا هفت خواهران است، و لکه ی سرخ فام سمت چپ آن نیز سحابی کالیفرنیاست.
نقطه ی روشن نارنجی که بالاتر از مرکز نما به چشم می خورد ستاره ی دبران (پس‌روَنده، آلفای گاو) است و سرانجام، جرم سبزفام با دُم بلندی که سمت راست آن دیده می شود هم چیزی نیست به جز دنباله دار لاوجوی (C/2014 Q2).
این عکس حدود دو هفته پیش از جایی نزدیک دهکده ی پالائو در اسپانیا گرفته شده. 
در تصویر دوم نام همه ی این اجرام در کنارشان نوشته شده.

[* یک ستاره در هفت آسمان: گویا به دلیل نوردهی بلند، رد چند ماهواره هم در تصویر ثبت شده؛ سمت راست دنباله دار را ببینید.]

واژه نامه:
Comet Lovejoy - star - Orion's belt - Orion Nebula - Pleiades - star cluster - Betelgeuse - Rigel - California Nebula - Barnard's Loop - Flame Nebula - Aldebaran - C/2014 Q2

منبع: apod.nasa.gov

از دید نظری، کهکشان راه شیری می تواند تونلی در فضازمان باشد

بر پایه ی تازه ترین شواهد و نظریه ها، کهکشان ما می تواند یک "کرمچاله"ی غول پیکر باشد
بر پایه ی تازه ترین شواهد و نظریه ها، کهکشان ما می تواند یک کرمچاله ی بزرگ - یا اگر فیلم میان ستاره ای (Interstellar) را دیده باشید، یک تونل در فضازمان- باشد؛ و اگر چنین چیزی درست باشد، این کرمچاله "پایدار و گذرپذیر" خواهد بود.

این پنداشت یا فرضیه ایست که در پژوهشنامه ای که در Annals of Physics انتشار یافته مطرح شده است. این پژوهشنامه دستاورد یک همکاری میان پژوهشگران هند، ایتالیا و آمریکای شمالی به رهبری مدرسه ی بین المللی پژوهش های پیشرفته (سیسا، SISSA) در تریست است و دانشمندان را به بازاندیشی درباره ی ماده ی تاریک بر می انگیزاند.

پائولو سالوچی، اخترفیزیکدان پژوهشکده ی سیسا و کارشناس ماده ی تاریک می گوید: «اگر ما برای توضیح کیهان نقشه ی ماده ی تاریک درون کهکشان راه شیری را با تازه ترین مدل های مهبانگ در هم بیامیزیم و وجود تونل های فضا-زمان را هم در نظر بگیریم نتیجه خواهیم گرفت که کهکشان ما به راستی می تواند یکی از این تونل ها را داشته باشد، و این تونل می تواند حتی به بزرگی خود کهکشان باشد.»

وی می افزاید: «ولی باز هم هست، ما حتی می توانیم از درون این تونل بگذریم زیرا بر پایه ی برآوردها و محاسبه های ما، این تونل می تواند گذرپذیر هم باشد. درست مانند چیزی که در فیلم "میان ستاره ای" دیده ایم.» سالوچی یکی از نویسندگان پژوهشنامه ای در این باره است که برای انتشار در آنالز آو فیزیکز پذیرفته شده. نگارش پیش از چاپ آن را اینجا ببینید.

برداشت هنری از یک کرمچاله
اگرچه تونل های فضا-زمان (یا کرمچاله ها، یا پل های انیشتین-پنروز) مدت چندانی نیست که محبوبیت همگانی یافته اند آن هم به لطف فیلم علمی-تخیلی کریستوفر نولان، ولی سال های بسیاریست که در کانون توجه اخترفیزیکدانان جای دارند. سالوچی به شوخی می گوید: «کاری که ما می کوشیدیم در پژوهش هایمان انجام دهیم حل همان معادله ای بود که اخترفیزیکدان "مورفی" در این فیلم رویش کار می کرد. روشن است که ما از مدت ها پیش از ساخته شدن فیلم این کار را می کردیم. این در واقع یک مساله ی بی نهایت جالب برای پژوهش های ماده ی تاریک است.»

سالوچی در ادامه می گوید: «ما به هیچ روی ادعا نمی کنیم کهکشانمان یک کرمچاله است، بلکه تنها می گوییم که بر پایه ی مدل های نظری، می تواند چنین باشد.» آیا هرگز کسی می تواند آن را در عمل بیازماید؟ «ما در اصل می توانیم آن را با مقایسه ی دو کهکشان بیازماییم -کهکشان خودمان و یک کهکشان بسیار نزدیک، مانند ابر ماژلان. ولی حتی انجام چنین مقایسه ای هم هنوز بسیار دور از توانمان است.»

این اخترشناسان برای دستیابی به این نتایج معادله های نسبیت عام را با یک نقشه ی بسیار دقیق و پرجزییات از پراکندگی ماده ی تاریک در کهکشان راه شیری ترکیب کردند. سالوچی درین باره توضیح می دهد: «این نقشه ای بود که در پی انجام یک پژوهش در سال ۲۰۱۳ به دست آورده بودیم. از پنداشت های علمی-تخیلی که بگذریم، پژوهش ما از آن رو جالب است که برداشت پیچیده تری از ماده ی تاریک را ارایه می کند.»

چنان چه سالوچی می گوید، دانشمندان دیرزمانیست که در تلاشند تا ماده ی تاریک را با در نظر گرفتن وجود یک ذره ی ویژه به نام نوترالینو توصیف کنند که تاکنون نه در فضا و نه در سرن (CERN) شناسایی نشده. ولی نظریه های دیگری هم هستند که بر پایه ی ذرات ارایه نشده اند: «و شاید اکنون زمان آن فرا رسیده که دانشمندان این موضوع را هم "جدی" بگیرند. ماده ی تاریک چه بسا "بُعدی دیگر" باشد، شاید حتی یک سامانه ی بزرگ ترابری کهکشانی. در هر صورت، ما به راستی باید پرسش از خودمان درباره ی چیستی آن را بیاغازیم.»

از دیگر دانشمندان شرکت کننده در این پژوهش می توان از فاروق رحمان (نویسنده ی نخست) از دانشگاه جاداوپور هند و یک گروه از پژوهشگران هند و آمریکای شمالی یاد کرد.

در ویدیوی کوتاه زیر، شبیه سازی یک کرمچاله را ببینید:


واژه نامه:
galaxy - wormhole - space-time tunnel - Interstellar - Annals of Physics - SISSA - dark matter - Milky Way - Big Bang - Paolo Salucci - International School for Advanced Studies - Einstein-Penrose bridge - Christopher Nolan - sci-fi - Murph - Magellanic Cloud - neutralino - CERN - dimension - Farook Rahaman

منبع: sciencedaily

سیارکی که امروز از کنار زمین گذشت یک "ماه" هم داشت

* دانشمندانی که با شبکه ی آنتن ۷۰ متری ژرفای فضای ناسا در گلدستون کالیفرنیا کار می کنند نخستین تصاویر راداری از سیارک 2004 BL86 را منتشر کرده اند. این تصاویر نشان می دهند که این سیارک دارای یک ماه (قمر) کوچک است.

سیارک 2004 BL86 در ساعت ۸:۱۹ بامداد روز ۲۶ ژانویه ی ۲۰۱۵ به وقت اقیانوس آرام از فاصله ی حدود ۱.۲ میلیون کیلومتری (۳.۱ برابر فاصله تا ماه) از کنار زمین گذشت.

همه ی ۲۰ عکسی که در ساخت این فبلم به کار رفته با بهره از داده های گلدستون در روز ۲۶ ژانویه پدید آمده بودند. در این نماها پیکره ی اصلی سیارک به بزرگی حدود ۳۲۵ متر، به همراه یک ماه کوچک به اندازه ی نزدیک به ۷۰ متر دیده می شود. وضوح این تصاویر راداری ۴ متر در هر پیکسل است. نمایش سیارک از ثانیه ی ۱۳ ویدیو آغاز می شود و سه بار تکرار می گردد.

اگر ویدیو را نتوانستید ببینید، تصویر پویانمایی (gif) آن با بزرگی ۷۳۰ کیلوبایت را در پایان این نوشته ببینید. همچنین در این پیوند می توانید یک پویانمایی دیگر به بزرگی ۹.۷ مگابایت را ببینید که چشم انداز گذر این سیارک از میان ستارگان را نشان می دهد.

حدود ۱۶ درصد از سیارک های نزدیک زمین با بزرگی تقریبی ۲۰۰ متر به بالا سامانه هایی دوتایی هستند، یعنی از یک سیارک اصلی و یک سیارک کوچک تر که به گرد آن می چرخد تشکیل شده اند. برخی حتی سامانه هایی سه تایی‌اند، یعنی دو ماه در مدار خود دارند.

مسیر سیارک 2004 BL86 به خوبی شناخته شده است. گذر روز دوشنبه ی این سیارک نزدیک ترین گذر آن از کنار زمین تا دستکم دو سده ی دیگر است، یعنی دستکم تا ۲۰۰ سال دیگر به این اندازه به زمین نزدیک نخواهد شد. همچنین تا سال ۲۰۲۷ که سیارک دیگری به نام 1999 AN10 از کنار زمین بگذرد، سیارکی با این اندازه از کنار زمین نخواهد گذشت.

سیارک 2004 BL86 در ۳۰ ژانویه ی ۲۰۰۴ در پیمایش سیارک های نزدیک زمین لینکلن (LINEAR) که در وایت سندز نیومکزیکو انجام می گرفت یافته شد.
چنین موردی را در گذشته هم دیده بودیم: * سیارکی که فردا از کنار زمین می گذرد تنها نیست!    

واژه نامه:
NASA - Deep Space Network - antenna - Goldstone - radar - 2004 BL86 - asteroid - Earth - moon - near-Earth - binary - triple system - 1999 AN10 - Lincoln Near-Earth Asteroid Research - LINEAR

منبع: nasa

نوار کهکشان بر فراز غول های سنگی روسیه

این تصویر در اندازه ی بزرگ تر
احتمالا نام "هفت خواهران" آسمان را شنیده اید ولی نام "هفت مرد نیرومند" زمین را چطور؟
این هفت مرد نیرومند سازندهایی سنگی و شگفت انگیز به نام مانپوپونیر (Manpupuner) در باختر رشته کوه اورال هستند که یکی از هفت شگفتی سرزمین روسیه به شمار می آیند. شیوه ی پیدایش این ستون های باستانی ۴۰ متری هنوز برای دانشمندان ناشناخته است.
عکاس سرسخت این چشم انداز برای آن که این ستون های ستبر سنگی را در یک شب زمستانی به تصویر بکشد، ناچار بود از زمین های ناهموار بگذرد و با هوای ناسازگار دست و پنجه نرم کند [فیلم کوتاهی درباره ی سفر وی را اینجا ببینید]. وی سرانجام توانست در فوریه ی سال گذشته با پیروزی به هدفش دست یابد.
عکاس با به کار بردن ویژگی درنگ زمانی دوربین، درخششی از نور پدید آورد و پیش زمینه ی نزدیک یکی از این ستون های پوشیده از برف را روشن کرد. در بالای سر، میلیون ها ستاره بر زمین نور می افشانند و نوار کهکشان راه شیری هم در راستای قطر، چشم انداز را از بالا سمت چپ تا پایین سمت راست به دو نیم کرده است.

واژه نامه:
Seven Sisters - Seven Strong Men - Ural Mountains - Manpupuner - rock formation - Seven Wonders of Russia - star - Milky Way Galaxy

منبع: apod.nasa.gov

موقعیتی که کمتر پیش می آید: سه سایه بر روی مشتری

هر کسی که با یک تلسکوپ به سیاره ی مشتری نگاه کند، تقریبا صد در صد ماه های گالیله ای آن (آیو، اروپا، گانیمد، کالیستو) را هم در حال گردش به دور این سیاره ی غول پیکر خواهد دید. یک موقعیت کمیاب تر اینست که کسی مشتری را از پشت تلسکوپ نگاه کند و سایه ی یکی از این ماه ها را هم بر روی آن ببیند.

ولی در ۲۴ ژانویه ی ۲۰۱۵ این موقعیت به گونه ی کمیاب تری برای رصدگران آمریکای شمالی و منطقه ی کاراییب فراهم شد: آنان در آن شب نه یکی، بلکه سه سایه را روی این غول گازی دیدند. افرایین مورالس ری‌ورا از آگوادیلا در پورتوریکو عکسی از همین وضعیت گرفته که اینجا می بینید:
ری‌ورا می گوید خوشحالست که توانسته چنین رویداد کمیابی را ببیند. در تصویر دوم عکس وی را می بینید که برای هر سایه، ماه آن را هم نشان داده. یک سایه از آنِ آیو، دیگری از آنِ اروپا، و سومی هم از آنِ کالیستو.

این تصویر در اندازه ی بزرگ تر
فکر می کنید چهار سایه در تصویر دیده می شود؟ اشتباه می کنید. لکه ی چهارم خود کالیستو است که دارد از جلوی چهره ی مشتری می گذرد و در برابر روشنی این سیاره، به حالت ضدنور و سایه-مانند در آمده است.

دلیل این "گذر سه گانه ی سایه ها" به فصل های مشتری برمی گردد. مشتری اکنون در زمان نزدیک به برابران (اعتدال) فصلی به سر می برد، یعنی خورشید تقریبا از درون صفحه ی استوایی این سیاره بر آن می تابد. این هم-ترازی لبه ای با خورشید باعث می شود سایه ی ماه های مشتری درست روی خود سیاره بیفتند.

تاریخ دقیق برابران مشتری ۵ فوریه خواهد بود. رصدگران این غول گازی می توانند باز هم به میهمانی چنین سایه هایی بروند.

واژه نامه:
Jupite - Galilean satellites - Io - Europa - Ganymede - Callisto - giant planet - moon - Efrain Morales Rivera - silhouette - equinox - equatorial plane - sun - planet

منبع: spaceweather (مطلب دوم)

توهم حرکت "سریع تر از نور"

* آزمایشی که تَوهم حرکت یک جسم با سرعت بیش از سرعت نور را پدید می آورد می تواند ابزاری واقعی برای بررسی کیهان باشد. این نگر بر پایه ی پژوهشیست که در ۲۲۵مین نشست انجمن اخترشناسی آمریکا در سیاتل ارایه شد.

هیچ چیز نمی تواند سریع تر از نور حرکت کند. رابرت نمیروف که استاد فیزیک در دانشگاه صنعتی میشیگان است، خود این واقعیت را انکار نمی کند ولی سناریویی را در اندیشه دارد که در آن، چیزی از دید یک بیننده، در حال حرکت سریع تر از سرعت نور به نظر می آید. نمود و نمایش چنین چیزی می تواند گول زننده باشد ولی در این مورد، شاید حتی کاربردهای عملی هم داشته باشد.

نور برای گذشتن از روی ماه نیاز به ۰.۰۱۱۶ ثانیه زمان
دارد، ولی یک نفر از روی زمین می‌تواند نشانگر لیزرش
را در زمانی کوتاه تر از روی ماه بگذراند.
پایه ی این سناریوی سریع تر-از-نور نسبتا پیچیده است، ولی در نشست انجمن اخترشناسی آمریکا که در روز ۸ ژانویه برگزار شد، نمیروف آن را در چند آزمایش فکری کوتاه توضیح داد.

برای نمونه، یک اتاق را در نظر بگیرید با سقفی به بلندی ۵۰ پا (فوت) و دیوارهایی به پهنای ۵۰ متر در ۵۰ متر. فرض کنید در میان اتاق به پشت و با یک نشانگر لیزری در دست دراز کشیده اید به گونه ای که می توانید نقطه ی کوچک لیزر را روی سقف ببینید.

اکنون نقطه ی لیزر را از چپ به راست روی سقف جابجا می کنید. برای این کار تنها نیاز به آن دارید که دستتان را چند اینچ تکان دهید، ولی در مدت کوتاهی که دستتان را تکان می دهید، نقطه ی روشن روی سقف ۵۰ پا جابجا می شود. اگر مچ دستتان را سریع حرکت دهید، نقطه ی روشن به سادگی در نیم ثانیه ۵۰ پا جابجا می شود، یعنی با سرعتی هم ارز ۱۱۰ کیلومتر بر ساعت.

اکنون این سناریو را به یک مقیاس بسیار بزرگ گسترش دهید. اتاقی را با بلندا و پهنای چندین مایل در نظر بگیرید. نشانگر لیزری را هم با توان بسیار بیشتر تصور کنید. نقطه ی روشنی که بر سقف می افتد می تواند با سرعت صدها کیلومتر بر ساعت جابجا شود. به نظرتان امکان ندارد که در یک اتاق به اندازه ی کافی بزرگ، سرعت نقطه ی روشن روی سقف از دید ما، از سرعت نور هم بیشتر شود؟ نمیروف می گوید این امکان وجود دارد، بدون آن که هیچ قانون قیزیکی شکسته شود.

نسبیت خاص انیشتین توهم حرکت سریع تر از نور را برای یک جسم (مانند یک تک فوتون نور) ناشدنی می داند. آزمایش نمیروف این قانون فیزیک را نمی شکند زیرا نشانگر لیزر یک شار از فوتون ها تولید می کند، نه یک تک فوتون. هیچ یک از تک فوتون های درون این شار سریع تر از نور حرکت نمی کنند، بلکه همه با هم می توانند توهم (خطای دید) حرکت سریع تر از نور را پدید آورند. [در واقع هیچ "جسم مادی" سریع تر از نور حرکت نکرده-م]

راه دیگر برای فهمیدن این خطای دید اینست که یک نوار دستگاه ضبط الکترونیکی را تصور کنیم که توهم حرکت افقی یک واژه روی پرده را ایجاد می کند. در واقعیت، این واژه توسط یک رشته چشمک که از چندین تک چشمه ی نوری ثابت می تابند پدید می آید. از دید نظری می توان کاری کرد که یک واژه با سرعت بیش از سرعت نور روی پرده جابجا شود-- زیرا هیچ چیز در عمل حرکت نکرده است. هر چشمک نور یک رخداد تکی و جدا از دیگران است، و تنها کاری که می کنند اینست که توهم جابجایی گروهی را می آفرینند.

این بخش نخست از آزمایش ذهنی نمیروف بود.

اکنون یک نشانگر لیزر را تصور کنید که یکراست دارد به ژرفای بی پایان فضا می تابد. نقطه ی روشن لیزر را هیچ جا نمی بینید زیرا در واقع در اتاقی هستید که پایانی ندارد. اکنون تصور کنید دارید این نشانگر را همراستا (موازی) با یک دیوار بی پایان می تابانید. اگر مچ دستتان را بچرخانید، باریکه ی لیزر دیگر همراستا با دیوار نخواهد بود و در جایی آن را قطع خواهد کرد. ولی در چه نقطه ای؟ در بی نهایت که نمی تواند باشد زیرا در آن صورت نیاز به زمان بی نهایت هم خواهد بود. ولی درست کنارتان هم نخواهد بود-- این نقطه باید جایی میان شما و بی نهایت باشد.

ولی به گفته ی نمیروف، اگر یک نقطه ی محدود را برای جایی که نور باید بیفتد برگزینید، باریکه ی لیزر می بایست همیشه درست در آن سوی آن نقطه باشد، یک گام به بی نهایت نزدیک تر. در واقع، نقطه ی نور باید همیشه در یک زمان، دو جا باشد.

از آن جایی که فوتون باید همزمان در دو جا باشد، به گفته ی نمیروف چیزی بسیار شگرف و غریب رخ می دهد: دو نقطه ی نور بر روی دیوار پدیدار می شوند که دارند رو به دو سوی مخالف حرکت می کنند-- یکی از شما دور می شود و دیگری رو به شما می آید. یک نقطه سرعتش بسیار کمتر از سرعت نور است و دیگری به نظر می رسد سریع تر از نور حرکت می کند. (این هم مانند آزمایش لیزر روی سقف، یک خطای دیداری است. این یک تک فوتون نیست که سریع تر از نور جابجا شود.) این فورانی از نور پدید می آورد، چیزی که نیمروف آن را یک "انفجار نوری" (photonic boom) می نامد زیرا همانند انفجار صوتی (sonic boom) است که در پی شکستن دیوار صوتی رخ می دهد، یعنی زمانی که چیزی سریع تر از صدا حرکت کنند و از امواج صدا جلو بیفتد. (۱)

یک آزمایش شگفت آور "سریع تر از نور" می تواند به
اخترشناسان در بررسی NGC ۲۲۶۱ کمک کند. این ابر
که به نام سحابی متغیر هابل هم شناخته می‌شود، توده ای
بادبزن-مانند از گاز و غبار است که از نور ستاره‌ای در
نوکش روشن شده. منبع- تصویر کمی بزرگ تر
نمیروف جزییات تکنیکی این سناریو را در پژوهشنامه ای ارایه کرده که نگارش پیش از چاپ آن اینجا در دسترس است.

وی در این پژوهشنامه چنین استدلال می کند که این انفجارهای فوتونی در طبیعت وجود دارند و می توانند به جای نشانگر لیزری، با چشمه های نوری دیگری مانند تپ اخترها رخ دهند. تپ اخترها ستارگان رُمبیده و بسیار چگالی‌اند که باریکه های نوری پایدار و بسیار درخشان پدید می آورند.

نمیروف در بیانیه ای از دانشگاه صنعتی میشیگان گفت: «انفجارهای فوتونی بارها و بارها پیرامون ما رخ می دهند، ولی همیشه کوتاه تر از آنند که متوجهشان بشویم. [ولی] در ژرفای کیهان به اندازه ی کافی طول می کشند که ما متوجه شویم-- هرچند که هیچ کس تاکنون به فکر جستجوی آن ها نبوده.»

رُزانه دی استفانو از مرکز اخترفیزیک هاروارد-اسمیتسونین به گفته های نمیروف می افزاید: «این پنداشت کلی گرچه در عمل ثابت نشده، ولی بسیار فریبنده و جذاب است.»

به گفته ی نمیروف، یک انفجار فوتونی می تواند به جای یک دیوار بی پایان، زمانی دیده شود که باریکه ای از نور بر روی یک سطح کروی با خطوط ژرفا، مانند کره ی ماه جابجا شود. چنان چه او می گوید: «جزییات این پدیده بر پایه ی تاثیر دوسویه ایست که میان "زمانی که طول می کشد تا یک باریکه ی نور از روی جسمی بگذرد" و "زمانی که طول می کشد تا ژرفای جسم را بپیماید" برقرار است.» بنابراین اگر ماه تنها یک صفحه ی صاف و هموار بود، انفجار فوتونی نمی توانست روی آن پدید آید.

با اندازه گیری یک انفجار فوتونی می توانیم به آگاهی هایی درباره ی جسمی که انفجار روی آن پدید آمده دست یابیم. بر پایه ی بیانیه ی دانشگاه میشیگان، یک باریکه ی نور می تواند "هزاران بار در ثانیه" از روی سطح یک سیارک بگذرد و آن را بروبَد به گونه ای که "در هر بار گذر، یک انفجار فوتونی بی ضرر ولی گویا پدید آورد." هر یک از انفجارها سپس می توانند برای "آشکار کردن اندازه و ویژگی های سطحی" سیارک به کار روند.

به گفته ی نمیروف، انفجارهای فوتونی را باید بتوان در NGC ۲۲۶۱ هم دید. این جرم که به نام سحابی متغیر هابل نیز شناخته می شود یک ابر بادبزن-مانند از گاز و غبار است که از نور یک تک ستاره که در نوکش جای دارد روشن شده. بر پایه ی بیانیه ی دانشگاه، سایه هایی که در اثر گذر نور این ستاره از میان ابرهای گازی و بازتاب آن از روی ابر غبار پدید آمده، «انفجارهای فوتونی‌ای به وجود آورده اند که تا چند روز یا چند هفته هم دیده می شوند.» 

--------------------------------------------------------------------------
۱) توجه کنید که انفجار فوتونی با تابش چرنکوف تفاوت دارد. تابش چرنکوف زمانی پدید می آید که سرعت جسمی در یک محیط ویژه، از سرعت نور در آن محیط بیشتر شود، ولی در انفجار فوتونی، هیچ چیزی واقعا سریع تر از نور حرکت نکرده. (سرعت نور در مواد گوناگون تفاوت دارد)

واژه نامه:
illusion - American Astronomical Society - Robert Nemiroff - speed of light - AAS - laser pointer - Einstein - special relativity - photon - ticker tape - photonic boom - sonic boom - sound wave - pulsar - Rosanne Di Stefano - Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics - depth contour - Earth - moon - asteroid - NGC 2261 - Hubble's Variable Nebula - star -

منبع: Space.com

زبانه انفجاری و در هم پیچیده خورشید


۱۰ کره ی زمین را به سادگی می توان درون "پنجه"ی این هیولای خورشیدی جای داد.
ویدیوی دور تند کوتاهی که اینجا می بینید بازه ای به اندازه ی نیم ساعت را در بر دارد و این هیولا که در واقع یک زبانه ی انفجاری غول پیکر است را در حال بیرون زدن از خورشید نشان می دهد. ولی چشمگیر بودن این زبانه ی بزرگ تنها به دلیل اندازه اش نیست، بلکه به دلیل شکل ساختارش نیز هست.
چنان چه می بینید زبانه به شکل هشت لاتین در هم می پیچد و این نشانگر میدان مغناطیسی پیچیده ایست که ذراتی که از خورشید بیرون می زنند را آرایش داده است. دلیل این انفجارهای سطح خورشید می تواند چرخش ناهماهنگ و دگرسانه ای گازها درست زیر سطح آن باشد [همه ی نقاط آن با یک سرعت نمی چرخند- م].
این ویدیو از پیوند پنج نما درست شده که در اوایل سال ۲۰۰۰ توسط ماهواره ی خورشید-گرد سوهو (SOHO) گرفته شدند.
گرچه زبانه های بزرگ و فوران های پرانرژی تاج خورشید (CME) به نسبت کم رخ می دهند ولی اکنون که داریم به بیشینه ی خورشید نزدیک می شویم، شمارشان رو به فزون است. بیشینه ی خورشید زمان به اوج رسیدن شمار لکه های خورشید و افزایش فعالیت آن در چرخه ی ۱۱ ساله اش است.
تصویر زیر که یک تصویر متحرک (gif) با بزرگی ۸۰۰ کیلوبایت است نیز همین ویدیو را نشان می دهد:
واژه نامه:
Earth - prominence - Sun - time-lapse - magnetic field - Differential rotation - SOHO - Coronal Mass Ejection - CME - Solar Maximum - sunspot - solar activity - solar cycle

منبع: apod.nasa.gov

پژواک های باستانی شاید پیام های مهبانگ را با خود آورده باشند

* می شنوید؟ پژواک هایی که از سرتاسر کیهان باز می تابد و شاید پیام هایی از اندک زمانی پس از مهبانگ را با خود آورده باشند را می شنوید؟

پژواک هایی که شاید پیام هایی را از آغاز کیهان با خود
آورده باشند
نخستین نور کیهان سنی بیش از ۱۳ میلیارد سال دارد. تاریخ فوتون های این نور به روزگاری می رسد که سوپ پلاسمای تولید شده در مهبانگ به اندازه ی کافی خنک شد تا به نور اجازه ی گذر بدهد.

این فوتون ها آگاهی هایی را درباره ی وضعیت کیهان آغازین در خود دارند ولی روز به روز کم سوتر شده اند. آن ها اکنون چیزی را ساخته اند که به نام تابش زمینه ی ریزموج کیهانی (CMB) شناخته می شود، دریایی کم ژرفا از پرتوهایی که در سرتاسر کیهان گسترده و پراکنده شده اند.

ادواردو مارتین-مارتینز از دانشگاه واترلو در اونتاریوی کانادا، و همکارانش بر این باورند که چشمه ی بهتر حفظ شده ی دیگری از سرنخ ها را درباره ی روزگار آغازین کیهان یافته اند. به برآورد و محاسبه ی آن ها، رویدادهایی که فوتون تولید می کنند -مانند آزاد شدن انرژی از یک اتم- می توانند پژواک های ویژه ای را نیز در میدان الکترومغناطیسی، میدانی که بنیان نور در آن شکل می گیرد، پدید آورند.

آن ها برای آزمودن این که پژواک چگونه می تواند اطلاعات را جابجا کند، شخصی را در آغاز کیهان تصور کردند که با پدید آوردن دسته ای از پژواک ها و بهره گیری از آن ها برای رمزگذاری یک رشته ۰ و ۱، پیامی را به آینده ی دور می فرستد. سرعت جابجایی این پژواک ها کمتر از سرعت نور است ولی محو و ناپدید نمی شوند، یعنی می توانند اطلاعاتی بیشتر از فوتون ها را تا فاصله های دور جابجا کنند (arxiv.org/abs/1501.01650).

مارتین-مارتینز می گوید: «ما نشان می دهیم که یک هستی هوشمند چگونه می تواند از این پدیده بهره گرفته و با بسنده نکردن به سیگنال های رادیویی، اطلاعات بیشتری را بفرستد.» بی شک بسیار بعید است که بیگانگان هوشمندِ گذشته های دور بخواهند از این راه به ما پیام بدهند، ولی اصل آن بدین معناست که جستجوی چنین پژواک های می تواند برای کیهان شناسان ارزشمند باشد.

وی می افزاید: «آگاهی هایی درباره ی سیگنال های پس زمینه ی کیهان آغازین هم توسط این پژواک ها منتشر می شود.» چالش دانشمندان پی بردن به اینست که این پژواک ها دقیقا به چه شکلی در می آیند و نیز یافتن روشی برای ساختن گیرنده هاییست که بتوان آن ها را دریافت کرد.

اَوی لوب از دانشگاه هاروارد می گوید این اندیشه ی جالبیست، ولی هنوز کاملا نظری است: «این نویسندگان باید نمونه های ویژه ی دیدارپذیری ارایه کنند که نشانگر چنین پدیده ای باشند.»

این پژوهشنامه با عنوان " پژواک های باستانی برای ما از مهبانگ می گویند" برای چاپ پذیرفته شده.

در همین زمینه: * ویدیویی از پژواک های نور یک ستاره * نقشه برداری از یک کهکشان به کمک یک ابرنواختر * ستاره شناسان یک فوران نادر کیهانی را با "تاخیر" تماشا کردند 

واژه نامه:
plasma - big bang - cosmic microwave background - Eduardo Martín-Martínez - photon - atom - echo - electromagnetic field - intelligent alien - Avi Loeb

منبع: newscientist

کهکشانی در طیف های گوناگون نور

امسال سال جهانی نور است و این یکی از تصاویریست که برای بزرگداشت دانش اخترشناسی در این سال برگزیده شده.
تصویر در طیف پرتو ایکس

این نمای پرجزییات کهکشان فعال و تماشایی ماکیان آ (Cygnus A) را در سرتاسر طیف الکترومغناطیسی می نمایاند. 

داده های پرتو X که از رصدخانه ی مدارگرد چاندرا به دست آمده در این تصویر با رنگ آبی دیده می شود و نشان می دهد که ماکیان آ یک چشمه ی شگرفت از پرتوهای X پرانرژی است.

ولی این کهکشان در عمل بیشتر برای انرژی های پایین انتهای طیف الکترومغناطیسی آوازه دارد. ماکیان آ که یکی از درخشان ترین چشمه های کیهانی برای رادیوتلسکوپ هاست، با فاصله ی ۶۰۰ میلیون سال نوری از زمین، نزدیک ترین کهکشان پرقدرت رادیویی هم هست.
تصویر در طیف رادیویی

پرتوهای رادیویی که در تصویر با رنگ سرخ نمایانده شده اند و بر روی یک محور از هر دو سوی کهکشان تا حدود ۳۰۰ هزار سال نوری گسترده شده اند، از فواره هایی از ذرات نسبیتی گسیلیده می شوند که از سیاهچاله ی ابرپرجرم مرکز کهکشان سرچشمه گرفته اند.

نقطه های روشنی که در انتهای دو فواره به چشم می خورد گویا در اثر برخورد فواره ها به ماده ی سرد و چگال محیط پدید آمده اند.

همه ی این ها به همراه داده های طول موج نور دیدنی (مریی) کهکشان که از تلسکوپ هابل به دست آمده و آسمان پیرامون کهکشان که از برنامه ی پیمایش دیجیتالی آسمان به دست آمده و به فام های زرد نمایانده شده اند، با هم یک نمای چشمگیرِ چند-طول موجی را در چارچوب این تصویر پدید آورده اند.
تصویر در نور دیدنی

واژه نامه:
International Year of Light - active galaxy - Cygnus A - electromagnetic spectrum - X-ray - Chandra Observatory - radio galaxy - supermassive black hole - wavelength - Hubble - Digital Sky Survey

منبع: apod.nasa.gov

یک لکه براق روی سیاره کوتوله سرس دیده می شود

* در تازه ترین عکس های فضاپیمای داون ناسا یک لکه ی رازگونه ی سفید و درخشان بر روی سیاره ی کوتوله ی سرس دیده می شود که دانشمندان را در شگفتی فرو برده است. 
در تازه ترین تصویرهای کاوشگر داون ناسا از سیاره ی کوتوله ی سرس، یک لکه ی سفید اسرارآمیز هم دیده می شود.این عکس ها را اینجا دیدید:
* فضاپیمای داون تصویر تازه تری از مقصدش، سیاره کوتوله سرس فرستاد
فضاپیمای داون (Dawn) ناسا که به سرعت به سوی سیاره ی کوتوله و گِرد سرس در کمربند سیارک ها میان مشتری و بهرام می‌تازد تا در ۶ مارس با آن دیدار کند، به تازگی عکس هایی از این دنیای ناشناخته فرستاده که در ۱۹ ژانویه منتشر شدند. در این عکس ها یک لکه ی سفید بر روی سرس دیده می شود. دانشمندان هنوز هیچ اندیشه و نظری درباره ی این که این لکه چه می تواند باشد ندارند.

مارک ریمن، مدیر ماموریت و سرمهندس فضاپیمای داون در ایمیلی به اسپیس دات کام گفت: «بله، ما می توانیم تایید کنیم که چیزی روی سرس هست که بیش از جاهای دیگر نور خورشید را باز می تاباند، ولی چیستی آن هنوز برایمان یک راز است.»

در عکس های تازه، مناطقی روشن و تاریک بر چهره ی سرس دیده می شود که نشانگر ساختارهای سطحی مانند دهانه ها هستند. ولی در این زمان هیچ یک از این ساختارهای ویژه، از جمله همین لکه ی درخشان را نمی توان شناسایی کرد.

ریمن می گوید: «ما نمی دانیم این لکه چیست، ولی بی شک باید چیز فریبنده و جذابی باشد. در واقع این را که می بینید دلتان می خواهد فضاپیمایی به آن جا بفرستید تا ببینید چیست، و البته این دقیقا همان کاریست که ما داریم می کنیم! بنابراین با روشن و واضح تر شدن دیدگاه داون از سرس، ما هم می توانیم این لکه ی سفید را با جزییاتی بسیار خوب ببینیم و از رازش سر در آوریم.»

تصویر پویانمایی که فضاپیمای داون از فاصله ی
۳۸۳ هزار کیلومتری از سرس گرفته
سرس جرم بی مانندی در سامانه ی خورشیدی است. بزرگ ترین جرم در کمربند سیارک هاست و به عنوان یک سیارک دسته بندی شده [ولی] آن را همزمان در دسته‌ی سیاره های کوتوله هم جای داده اند. سرس با قطر ۹۵۰ کیلومتر (چیزی نزدیک به پهنای تگزاس)، کوچک ترین سیاره ی کوتوله ی شناخته شده در سامانه ی خورشیدی است.»

فضاپیمای ۴۶۶ میلیون دلاری داون قرار است در روز ۶ مارس وارد مدار سرس شود. داون در سال ۲۰۰۷ زمین را ترک کرد و در تابستان ۲۰۱۱ به سیارک وستا، دومین جرم بزرگ کمربند سیارک ها رسید. او مدت یک سال را در مدار وستا گذراند و سپس راهی سرس شد.

در حالی که وستا ویژگی های مشترک بسیاری با سیاره های درونی سامانه ی خورشیدی داشت، دانشمندان ماموریت داون بر این گمانند که یشتر ویژگی های سرس همانند سیاره های بیرونی است. به گمان پژوهشگران، ۲۵ درصد جرم سرس را آب تشکیل داده و این بدان معناست که سرس حتی از زمین هم آب های تازه ی بیشتری دارد. دانشمندان توده های بخار آبی را دیده اند که از سطح سرس بیرون می زده و خاستگاهشان می تواند چیزهایی مانند یخ‌فشان های آتشفشان-مانند باشد.

لکه ی سفیدی که کاوشگر داون دیده یکی از ویژگی های جالبیست که پیشاپیش دانشمندان را فریفته و شیفته ی خود ساخته است.

واژه نامه:
dwarf planet - Ceres - NASA - Dawn spacecraft - asteroid belt - Mars - Jupiter - Marc Rayman - craters - solar system - asteroid - Texas - Earth - Vesta - inner planet - outer most planet - water vapor - volcano - ice geyser -

منبع: Space.com

نمایی از درون شاه‌نشین ایستگاه فضایی

این تصویر در اندازه ی بزرگ تر
بعضی ها پنجره ها را دوست دارند و این ها بهترین پنجره هایی هستند که در ایستگاه فضایی بین المللی در دسترس است.
این عکس که در روز ۴ ژانویه از درون شاه نشین بزرگ و هفت-پنجره ی ایستگاه فضایی (Cupola) گرفته شده، جایی را نشان می دهد که بازوی کانادارم۲ از آن جا گردانده و کنترل می شود. از این بازوی رباتیک که آن را درست بیرون، سمت راست پنجره می بینید، برای گرفتن فضاپیماهای باری که به ایستگاه سر می زنند و کمک به فضانوردان به هنگام راه پیمایی فضایی بهره گرفته می شود.
خود اتاقک کوپولا به درگاه پایینی اتاقک آرامش ("آرامش"، Node-۳ یا Tranquility) راه دارد که رو به زمین است و چشم اندازی گسترده و پویا از سیاره ی زمین را در اختیار فضانوردان می گذارد. [ببینید: * ویدیوی فضایی سرگیجه آور از زمین]
ایستگاه فضایی در بلندای ۴۰۰ کیلومتری زمین جای دارد و هر ۹۰ دقیقه یک بار این سیاره را دور می زند. چنان چه در بالای این تصویر می بینید، لبه ی روشن پیکره ی زمین هم از پشت پنجره ها پیداست.

واژه نامه:
International Space Station - Cupola - module - Canadarm2 - cargo vehicle - astronaut - spacewalk - Earth - nadir - Tranquility module - planet

منبع: apod.nasa.gov

گردباد قطب جنوب ناهید

* این لکه ی دود-مانند با ظاهری همچون یک چشم در واقع توده ای از ابر و گاز چرخان در قطب جنوب سیاره ی ناهید است که از چشم دوربین طیف سنج گرمایی دیدنی و فروسرخ (VIRTIS) فضاپیمای ونوس اکسپرس سازمان فضایی اروپا دیده می شود. 

ناهید یا زهره جو بسیار پرآشوب با جابجایی سریعی دارد- گرچه سرعت بادهای آن روی سطح کم است ولی در فراز (ارتفاع) بالای ابرها، یعنی ۷۰ کیلومتر بالاتر از سطح، این سرعت به میزان سرسام آور حدود ۴۰۰ کیلومتر بر ساعت می رسد. جو ناهید در این فراز حدود ۶۰ بار سریع تر از خود سیاره می چرخد. این بسیار سریع است؛ حتی تندترین بادهای زمین هم بیشینه ی سرعتشان تنها حدود ۳۰% سرعت چرخش خود سیاره‌مان است. بادهای پرسرعت ناهید می توانند تنها در چهار روز زمینی یک دور کامل به گرد سیاره بزنند.

گردبادهای قطبی زمانی پدید می آیند که هوای گرم عرض های استوایی بالا رفته و تندبادها آن را مارپیچ وار به سوی قطب ها می رانند. با همگرا شدن هوا در قطب و سپس پایین رفتن در آن جا گردبادی پدید می آید بسیار همانند پیچابی که روی چاهک حمام درست می شود. 

در سال ۱۹۷۹، مدارگرد پایونیر ناهید یک فرورفتگی غول آسای ساعت شنی-مانند به پهنای حدود ۲۰۰۰ کیلومتر را در ابرهای ناهید، در مرکز گردباد قطب شمال سیاره دید. ولی از قطب جنوب این سیاره به جز چیزهایی که در نیم نگاه های فضاپیماهای پایونیر و مارینر ۱۰ در دهه ی ۱۹۷۰ به چشم می خورد، هیچ جزییاتی دیده نشده بود. در سال ۲۰۰۶، با ورود فضاپیمای ونوس اکسپرس سازمان فضایی اروپا (ESA) به مدار ناهید، این وضع برای جنوبگان سیاره تغییر کرد.

یکی از نخستین دستاوردهای ونوس اکسپرس که در نخستین دور گردش آن به گرد سیاره به دست آمد، تایید وجود جریان های پیچابی غول آسای جَوی در جنوبگان سیاره بود با شکلی همانند گردبادی که در شمالگان دیده شده بود.

این گردباد جنوبی آمیزه ای پرخروش از گازهای گرم و سرد است که همگی با "نواری" از هوای سرد در بر گرفته شده اند. تصاویر بیشتر ونوس اکسپرس در سال ۲۰۰۷، از جمله همین عکس، نشان دادند که هسته ی این گردباد به گونه ی روزانه تغییر شکل می دهد. تنها چهار ساعت پس از گرفته شدن این عکس، شکل گردباد بسیار تغییر یافته بود و یک روز بعد هم به شکلی کدو-مانند و کاملا متفاوت با ساختار چشم-مانند درون این عکس دگردیسی یافت.

ویدیویی از این جریان پیچابی را در اینجا ببینید که از پیوند ۱۰ عکسی درست شده که در یک بازه ی زمانی پنج ساعته و در طول موج ۳.۹ میکرومتر گرفته شده اند. دوره ی چرخش این گردباد حدود ۴۴ ساعت است. این ویدیو را می توانید به صورت تصویر متحرک (gif) هم در این پیوند ببینید:
منطقه ی چرخشی نشان داده شده در تصویر VIRTIS حدود ۶۰ کیلومتر بالاتر از سطح سیاره است. قطب جنوب ناهید درست بالا، رو به سمت چپ مرکز تصویر جای دارد، کمی بالاتر از خود "چشم" توفان.

این عکس در ۷ آوریل ۲۰۰۷ در طول موج ۵.۰۲ میکرومتر گرفته شد و تابش های گرمایی-فروسرخ بالای ابرها را نشان می دهد؛ ناحیه های روشن تر مانند "چشم" گردباد در فرازهای کمتر جای داشته و در نتیجه گرم تر هستند.


واژه نامه:
Venus Express - vortex - Venus - Visible and Infrared Thermal Imaging Spectrometer - VIRTIS - ESA - altitude - planet - Earth - equatorial latitude - pole - vortex - plughole - hourglass - Pioneer Venus - Mariner 10 - wavelength - infrared

منبع: ESA

کمان روشن موشک اطلس ۵ در دل آسمان پرستاره

این تصویر در اندازه ی کمی بزرگ تر
در این چشم انداز شبانه ی بیستم ژانویه، نمای پرتاب موشک اطلس ۵ را می بینید که با گذر از میان یک توده ی ابر، سینه ی آسمان پرستاره را شکافته و در حالی که یک ماهواره ی نیروی دریایی آمریکا را بر دوش دارد راهی مدار زمین شده است.
این موشک از مجموعه ی پرتاب فضایی ۴۱ در پایگاه نیروی هوایی کیپ کاناورال، سیاره ی زمین پرتاب شد و در این تصویر که از جایی تاریک در ساحل ملی کاناورال گرفته شده، رد روشن آن را می بینیم که از کنار پرنورترین ستاره ی آسمان یعنی شباهنگ (شعرای یمانی، آلفای سگ بزرگ) گذشته است.
بالای ستاره ی شباهنگ، ستارگان شکارچی (جبار) دیده می شود که برای دوستداران آسمان زمستان در شمال سیاره ی زمین آرایشی آشنا دارند. بالاتر از آن ها، خوشه ی ستاره ای V-مانند قلائص به چشم می خورد که سر گاو نر (ثور) را ساخته اند، و از آن ها دورتر، از گاو نر هم بالاتر، خوشه ی کوچک ولی آشنای پروین جای گرفته.
گفتن ندارد که نزدیک بالای چشم انداز می توانید گیسوی سبزفام و دُم بلند دنباله دار لاوجوی، دلبر آسمانی این شب های ژانویه را هم ببینید.


واژه نامه:
Atlas V - ocket carrying - Navy satellite - Space Launch Complex 41 - Cape Canaveral Air Force Station - planet - Earth - star - Sirius - alpha - Canis Major - Orion - Hunter - Hyades star cluster - Taurus - Bull - Pleiades star cluster - coma - tail - Comet Lovejoy

منبع: apod.nasa.gov

دُم یونی و چندشاخه دنباله دار لاوجوی

این تصویر در اندازه ی بزرگ تر (ولی با چرخش ۹۰ درجه)
چه چیزی ساختار دُم دنباله دار لاوجوی را شکل می دهد؟
دنباله دار لاوجوی (C/2014 Q2) که اکنون به اوج درخشش خود نزدیک شده و با چشم نامسلح هم دیده می شود، دُم یونی بسیار پیچیده و پرجزییاتی را به نمایش گذاشته است.
دم یونی چنان چه از نامش پیداست، از گاز یونیده تشکیل شده - گازی که در اثر پرتوهای فرابنفش خورشید برانگیخته شده و توسط باد خورشیدی به پس رانده شده است. 
خود باد خورشیدی به تمامی توسط میدان مغناطیسی پیچیده و همواره در تغییرِ خورشید شکل گرفته و سازماندهی می شود. چیزی که ساختار پیچیده ی دم یونی دنباله دار را پدید می آورد، تاثیر این بادهای تغییرپذیر روی فواره های گازی گوناگونی است که از هسته ی دنباله دار بیرون می زنند. ساختارهای درون دم دنباله دار لاوجوی که هم راستا با باد خورشید بیرون زده اند، حتی نمای موجی‌شان هم پا به پای این بادها با گذشت زمان دگرگون می شود.
بیشتر رنگ آبی این دم یونی به دلیل بازپیوند مولکول های مونوکسید کربن است، در حالی که بیشترِ رنگ سبز گیسوی پیرامون سر دنباله دار در اثر اندک بازپیوند مولکول های کربن دواتمی پدید آمده.
این تصویر سه تکه ۹ روز پیش در رصدخانه ی IRIDA در بلغارستان گرفته شده.
دنباله دار لاوجوی دو هفته پیش از نزدیک ترین نقطه ی مدارش به زمین گذشت و حدود ده روز دیگر هم به نزدیک ترین نقطه ی مدارش از خورشید (پیراهور، حضیض) خواهد رسید. این دنباله دار پس از آن با کاسته شدن از نورش ناپدید خواهد شد و راه بازگشت به فضای بیرونی سامانه ی خورشیدی را در پیش خواهد گرفت. البته دوباره بازخواهد گشت، ولی حدود ۸۰۰۰ سال دیگر!

واژه نامه:
Comet Lovejoy - tail - C/2014 Q2 - naked-eye - ion tail - ultraviolet - Sun - solar wind - magnetic field - nucleus - carbon monoxide - molecule - coma - comet - diatomic carbon - IRIDA Observatory - Earth - Solar System

منبع: apod.nasa.gov

Blogger template 'Browniac' by Ourblogtemplates.com 2008

بالای صفحه