در سیاره بهرام هر صبح می توان از خاک، "آب" برداشت کرد

* خودروی کنجکاوی ناسا نشان داده که هر شب، آب مایع درون خاک بهرام (مریخ) جمع شده و روز بعد بخار می شود.

* اگر کاوشگرهای آینده هم این چرخه ی آب را تایید کنند بدان معنا خواهد بود که روزی فضانوردان خواهند توانست آب آشامیدنی خود را از خاک این سیاره به دست آورند.

دانشمندان سیاره ای شواهد بسیاری از وجود آب یخ زده در قطب های بهرام، و بخار آب در جو این سیاره یافته اند. ولی یافتن آب مایع کار سخت تری بوده، زیرا هم دما و هم فشار هوا روی سطح این سیاره بسیار پایین است.

کنجکاوی نشان داده که در شب های سرد بهرام، آب
مایع زیر خاک سیاره جمع می شود

ولی دانشمندان دریافته اند که خاک بهرام دارای نمک های پرکلرات است که نقطه ی یخ زدگی آب را پایین می برند، این بدان معناست که شرایط سطح سرد سیاره مانع مطلقی برای آب مایع نیست.

تصاویر کاوشگر سطح نشین فینیکس (یا فونیکس) ناسا در سال ۲۰۰۹ نشانگر قطره های آب روی یکی از پایه هایش بود، ولی چیزی که دیده شد می توانست یخ هم بوده باشد، از همین رو پرونده ی آب مایع بدون نتیجه ماند.

شب های بهرام

بنابراین خاویر مارتین تورس از دانشگاه فنی لولئو در کیرنای سوئد، به همراه همکارانش، شرایط آب و هوایی بهرام در نخستین سال بهرامی کنجکاوی را بررسی کردند. آن ها برای این کار با بهره از ایستگاه دیدبانی محیطی خودرو (REMS)، نمناکی (رطوبت) و دمای هوا و سطح را اندازه گرفتند.

آن ها دریافتند که در زمستان بهرام، شرایط سرد ولی نمناک شب های سیاره به آب مایع اجازه می دهد تا در ژرفای ۵ سانتی متری زیر خاک  سطحی پایدار بماند. دوره های پایداری کوتاه تری هم در فصل های دیگر امکان پذیر است.

این گروه نشان دادند که پرکلرات کلسیم در خاک باعث درآشامیدن (جذب) آب از جو، و تبدیل آن به یک محلول نمکی یا همان آب‌نمک می شود. این فرآیند نم‌آشامی (deliquescence) نام دارد. هنگامی که خورشید سر می زند و دما بالا می رود، این آب بخار شده، به جو باز می گردد و این چرخه را از نو می آغازد.

به گفته ی مارتین-تورس، کنجکاوی نمی تواند این آب را به طور مستقیم بسنجد: «ما به تولید شرایط آب‌نمک پی بردیم، ولی اگر بخواهیم آن را به طور مستقیم بسنجیم، نیاز به گونه ای [روش] اندازه گیری داریم.» برای نمونه، ابزاری که بتواند تغییرات رسانایی الکتریکی را جستجو کند.

یک محلول آب‌نمک

به گفته ی آلفونسو داویلا از بنیاد ستی (SETI) در مانتین ویوی کالیفرنیا، شواهد بسنده برای اطمینان یافتن از وجود آب مایع در سطح کنونی بهرام وجود ندارد، ولی این دستاوردها نشان می دهند که این سیاره در گذشته آبناک تر بوده: «این پژوهش برای من کار جالب توجهی است زیرا نشان می دهد که فرایندهای نم‌آشامی می توانسته در گذشته چشمگیر بوده باشد، در زمانی که آب بیشتری در جو سیاره وجود داشته و دما هم بالاتر بوده.»

قطره های آب بر روی پایه ی کاوشگر فونیکس؟

اگر آب در خاک سیاره ی سرخ باشد، بعید است که میزبان زندگی باشد، زیرا دمای میانگین آنجا ۳۰- سانتیگراد است - سردتر از آن که حتی میکروب های سختی‌دوستِ زمینی توان جایگزین‌گری یا سوخت و ساز داشته باشند.. داویلا می گوید: «این واقعیت که هیچ ریزاندامگانی روی زمین نمی تواند در دماهای تقریبی زیر ۲۰- سانتیگراد رشد کند نشان می دهد که این می تواند برای زندگی بر پایه آب مرز سختی باشد.»

هر چند این آب شاید روزی به شکوفایی زندگی در سیاره ی سرخ کمک کند. مارتین-تورس هم اکنون در حال کار بر روی یک دستگاه پیشنهادی برای خودروی اگزومارس (ExoMars)ِ سازمان فضایی اروپاست. این خودرو که در سال ۲۰۱۸ راهی بهرام خواهد شد، از یافته های کنجکاوی بهره خواهد گرفت. وی می گوید: «این دستگاه بر پایه ی این پنداشت ساخته شده که با گرفتن آب از جو، می شود برای فضانوردان آب مایع تولید کرد.» 

ظرف های کوچکی که نمک در آن هاست و بر روی خودرو کار گذاشته شده، فرآیند نم‌آشامی طبیعی را همانندسازی خواهد کرد و اگر درست کار کند، فضانوردان آینده هم خواهند توانست همین کار را در مقیاس های بزرگ تر انجام داده و [با فراهم آوردن آب آشامیدنی] به کاوش روی این سیاره بپردازند.

دستاوردهای این پژوهش در نشریه ی نیچر جئوساینس: DOI: 10.1038/NGEO2412

در همین زمینه خوانده بودید: * نمک موجود در بهرام می تواند یخ های این سیاره را به آب مایع تبدیل کند

واژه نامه:

Liquid water - Martian soil - NASA - Curiosity rover - water cycle - astronaut - Mars - water vapour - planet - perchlorate salt - Phoenix lander - Javier Martin-Torres - Luleå University of Technology - humidity - Rover Environmental Monitoring Station - REMS - calcium perchlorate - brine - deliquescence - electrical conductivity - Alfonso Davila - SETI Institute - Earth - microbe - replicate - metabolise - European Space Agency - ExoMars

منبع: newscientist

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان