پدیده رازآلود "آذرخش آتشفشانی"

آتشفشان کالبوکو در جنوب شیلی برای نخستین بار در ۴۲ سال گذشته فوران کرده. دو انفجاری که در ۲۴ ساعت در ۲۲ آوریل رخ داد، توده های گاز و خاکستر آتشفشانی را دستکم تا بلندای ۳۳ هزار پایی به هوا و به بلندای معمول پرواز هواپیماها فرستاد. یکی از این فوران ها به هنگام شب روی داد و نمایشی چشمگیر و تماشایی از آذرخش های آتشفشانی به پا کرد.

پژوهشگران مدت هاست که از پدید آمدن آذرخش های نیرومند در فوران های آتشفشانی آگاهند. یافته های منتشر شده در نشریه ی Eos در سال ۲۰۱۲ نشان می داد که بزرگ ترین آذرخش های آتشفشانی می توانند با توفان های آذرخش ابَریاخته (supercell) که در باختر میانه ی آمریکا رخ می دهد برابری کنند. ولی چرا؟ راستش پدیده ی آذرخش آتشفشانی هنوز به آن خوبی شناخته نشده.

آذرخش روش طبیعت برای اصلاح یک ناترازی (بی تعادلی) بار الکتریکی است. در آذرخش های معمولی، یک بخش ابر توفانی دارای بار مثبت می شود و بخش دیگر دارای بار منفی. این بار در اثر برخوردهایی که میان ذرات رخ می دهند تولید می شود. برای نمونه، قطره های آب و بلورهای یخ به یکدیگر مالیده شده و الکتریسیته ی ساکن پدید می آورند، بسیار همانند تولید الکتریسیته ی ساکن در اثر مالش جوراب پشمی بر روی فرش. در این هنگام، کمان آذرخش میان دو منطقه ی باردارِ جدا از هم پدید می آید و بار ابر را تخلیه می کند.

چیزی همانند این نیز می بایست درون توده های آتشفشانی رخ دهد. یک پنداشت (فرضیه) اینست که حباب های تفتالی که به بیرون پرتاب می شوند یا خاکسترهای آتشفشان، خودشان دارای بار الکتریکی هستند، و حرکتشان با عث می شود مناطق باردار جدا از هم در آن ها درست شود. یک پنداشت دیگر هم می گوید که ذرات خاکستر آتشفشان با برخورد به یکدیگر، در اثر پدیده ای به نام "برق مالشی" یا triboelectric باردار می شوند. کوتاه سخن آن که هیچ کس درست نمی داند. آذرخش آتشفشانی پدیده ای زیبا، ترسناک، و پرراز و رمز است.

این ها را هم ببینید: * خاکستر و آذرخش بر فراز یک آتشفشان * ژاپن: برق آذرخش درون آتشفشان

واژه نامه:

Calbuco - volcano - plane - volcanic lightning - Eos - supercell - thunderstorm - charged - static electricity - triboelectric - magma -

منبع: spaceweather

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان