مشاهده نور مریی یک سیاره بیگانه برای نخستین بار

* اخترشناسان برای نخستین بار توانسته اند نور بازتابیده از روی یک سیاره ی فراخورشیدی را در طیف دیدنی (مریی) ببینند، دستاوردی که می تواند راهگشای دیدن آشکارتر بسیاری از جهان های بیگانه باشد.

برداشت هنری از سیاره ی مشتری داغ ۵۱-اسب بالدار-بی که به در مداری نزدیک گرد ستاره ی خورشیدسانِ ۵۱-اسب بالدار می گردد. تصویر بزرگ تر

دانشمندان با بهره از دستگاه HARPS روی تلسکوپ ۳.۶ متری رصدخانه ی لاسیلای در رصدخانه ی جنوبی اروپا در شیلی، طیف نور دیدنی (مریی) بازتابیده از روی یک فراسیاره به نام "۵۱-اسب بالدار-بی" را که ۵۰ سال نوری دورتر از زمین، در صورت فلکی اسب بالدار جای دارد دریافت و بررسی کرده اند. در ویدیوی پایانی، آسمان در صورت فلکی اسب بالدار بزرگنمایی شده و به ستاره ی ۵۱-اسب بالدار می رسد.

آسمان پیرامون ستاره ی خورشیدسان ۵۱-اسب بالدار در
صورت فلکی شمالی اسب بالدار. این تصویر از داده های
تصویری پیمایش دیجیتالی آسمان اسلون ۲ درست شده.
تصویر بزرگ تر

۵۱-اسب بالدار-بی یک غول گازی از گونه ی "مشتری داغ" است که در مداری نزدیک به گرد ستاره ی مادرش می چرخد. این سیاره در سال ۱۹۹۵ یافته شده بود و نخستین سیاره ی بیگانه ای که به گرد یک ستاره ی خورشیدسان یافته می شد نام گرفت. (نخستین فراسیاره از هر گونه ای در سال ۱۹۹۲ یافته شد. آن سیاره به گرد یک پسماند ستاره ای ابَرچگال که به نام تپ اختر یا پولسار شناخته می شود می چرخید.)

پژوهشگران بیشتر وقت ها جو فراسیاره ها را با واکاوی نور ستاره که به هنگام گذر سیاره از برابر آن [از دید زمین] از درون جو آن ها می گذرد بررسی می کنند. این روش که به نام "طیف سنجی گذر" شناخته می شود، تنها برای سامانه هایی کاربرد دارد که در آن ها، سیاره ها و ستاره از دید زمین هم‌تراز باشند.

ولی به گفته ی پژوهشگران، ترفند نوینی که برای ۵۱-اسب بالدار-بی به کار رفت بستگی به گذرهای سیاره ندارد و از همین رو می تواند کاربردهای گسترده تری داشته باشد.

این تکنیک دارای برتری های علمی دیگری نیز هست.

نویسنده ی اصلی پژوهش، ژرژه مارتینز از بنیاد اخترفیزیک و دانش فضایی (IA) و دانشگاه پرتوی پرتغال در بیانیه ای گفت: «این ترفند آشکارسازی دارای اهمیت بسیاریست زیرا به ما اجازه می دهد جرم واقعی سیاره و کجی مداری آن که برای شناخت کامل سامانه یک امر بنیادی است را هم اندازه بگیریم.»

این نمودار صورت فلکی شمالی بزرگ اسب بالدار را نشان
می دهد. ستاره ی کم نور ۵۱-اسب بالدار که درون دایره ی
سرخ نمایانده شده و به سختی با چشم نامسلح دیده می شود،
دارای سیاره ای به نام ۵۱-اسب بالدار-بی است. این سیاره
به عنوان نخستین سیاره ی یافته شده به گرد یک ستاره ی
خورشیدسان شناخته شده است.

وی افزود: «همچنین به ما اجازه می دهد تا بازتابندگی یا سپیدایی (آلبیدو) سیاره را برآورد کنیم. سپیدایی می تواند برای پی بردن به همنهش و ترکیب هم جو و هم سطح سیاره به کار رود.»

به گفته ی پژوهشگران، داده های تازه نشان می دهند که ۵۱-اسب بالدار-بی به شدت بازتابنده است، قطرش کمی بیش از مشتری است و جرمش به نصف آن می رسد.

مشاهدات تازه انجام شده به کمک دستگاه HARPS (کوتاه شده ی "جستجوگر بسیار دقیق سرعت شعاعی سیاره") یک اثبات حیاتی مفهوم برای ترفند تازه به ما می دهد، که اگر با دستگاه هایی روی تلسکوپ های بزرگ تر مانند تلسکوپ بسیار بزرگ (VLT) رصدخانه ی جنوبی اروپا به کار رود، می تواند به خوبی خود را نشان دهد.

نویسنده ی همکار، نونو سانتوس، باز هم از IA و دانشگاه پورتو گفت: «ما اکنون مشتاقانه در انتظار دریافت نخستین نور از طیف نگار ESPRESSO در وی‌ال‌تی (VLT) هستیم که به ما امکان خواهد داد بررسی های دقیق تری روی این سامانه و دیگر سامانه های سیاره ای بیگانه انجام دهیم.»

پژوهش تازه در شماره ی ۲۲ آوریل نشریه ی اخترشناسی و اخترفیزیک منتشر شده است.

در این ویدیو، آسمان در صورت فلکی اسب بالدار بزرگنمایی شده و به ستاره ی ۵۱-اسب بالدار می رسد.

واژه نامه:

exoplanet - visible-light - spectrum - HARPS - European Southern Observatory - La Silla Observatory - Chile - 51 Pegasi b - Earth - constellation Pegasus - hot Jupiter - gas giant - pulsar - transit spectroscopy - 51 Pegasi - transit - planet - Jorge Martins - Instituto de Astrofísica e Ciências do Espaço - IA - Universidade do Porto - reflectivity - albedo - Jupiter - solar system - High Accuracy Radial velocity Planet Searcher - Very Large Telescope - VLT - ESPRESSO - spectrograph - planetary system - Nuno Santos - journal - Astronomy & Astrophysics - star - Digitized Sky Survey 2

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان