تغییر دمای شدید یک سیاره بیگانه

* دانشمندان برای نخستین بار بیننده ی افت و خیزهای چشمگیر در دمای یک سیاره ی فراخورشیدیِ نزدیک از گونه ی "اَبَرزمین" بوده اند که می تواند نشانگر وجود آتشفشان هایی بزرگ و به شدت فعال روی سطح آن باشد.

پژوهشگران با بهره از تلسکوپ فضایی اسپیتزر ناسا دریافته اند که دماهای "۵۵-خرچنگ-ئی"، یک سیاره ی فراخورشیدی به جرم هشت برابر زمین در فاصله ی ۴۰ سال نوری، از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳ میان ۱۰۰۰ تا ۲۷۰۰ درجه ی سلسیوس تغییر داشته.

برداشت هنری از سیاره ی فراخورشیدی ۵۵-خرچنگ-ئی، که شاید آتشفشان های بزرگ و فعالی بر رویش وجود داشته باشد.
این تصویر در ۴ می ۲۰۱۵ منتشر شده.

نیکو مادهوسودهان، یکی از نویسندگان پژوهش از بنیاد اخترشناسی دانشگاه کمبریج انگلستان در بیانیه ای گفت: «این نخستین بارست که چنین تغییرات شدیدی در نور گسیلیده از یک فراسیاره می بینیم، چیزی که به ویژه برای یک ابرزمین چشمگیر است. تاکنون هیچ نشانه ای از تابش های گرمایی یا فعالیت های سطحی بر روی هیچ ابرزمین دیگری شناسایی نشده.»

این دگرگونی جَوی در "سمت روز" سیاره ی ۵۵ خرچنگ-ئی که بسیار به ستاره ی میزبانش نزدیک است و هر ۱۸ ساعت یک بار به گرد آن می گردد دیده شده. این سیاره با ستاره ی میزبانش در قفل گرانشی است یعنی یک سمتش همیشه رو به ستاره است و سمت دیگر همیشه دور از آن. [درباره اش خوانده بودید: * نور مستقیم یک "ابرزمین" هم دیده شد]

پژوهشگران می گویند درست نمی دانند که این دگرگونی شگرف دما زیر سر چه چیزی می تواند باشد، ولی یک نظریه ی پیشرو برایش در ذهن دارند.

نویسنده ی اصلی پژوهش، برایس-اولیویه دموری از آزمایشگاه کاوندیش کمبریج هم در همان بیانیه گفت: «ما فکر می کنیم یه توضیح احتمالی برای این تغییرپذیری اینست که فعالیت هایی سطحی در اندازه های بزرگ، چه بسا آتشفشان، در حال پس زدن مقادیر هنگفتی از گاز و غبار از سطح این سیاره اند که هر از گاهی جلوی تابش های گرمایی سیاره را می گیرند و باعث می شوند سیاره از زمین دیده نشود.»

اگر این تفسیر درست باشد، کُنش های آتشفشانی روی ۵۵-خرچنگ-ئی احتمالا بسیار شدیدتر از چیزیست که روی آیو، ماه مشتری که آتشفشانی ترین نقطه در سامانه ی خورشیدی است روی می دهد.

ستاره شناسان زمانی می پنداشتند ۵۵-خرچنگ-ئی به اندازه ای سرشار از کربن است که بیشتر آن از الماس درست شده، ولی پژوهش های تازه نشان می دهند که فراوانی کربن این سیاره شاید بیش از اندازه برآورد شده بوده. مشاهدات تازه رازها و فریبندگی های این سیاره که به همراه چهار سیاره ی دیگر به گرد ستاره ی ۵۵-خرچنگ می گردد را باز هم می افزاید.

مادهوسودهان می گوید: «این سیاره هنوز هم می تواند کربن-دار باشد، ولی دیگر از بابت آن مطمئن نیستیم. پژوهش های پیشین روی این سیاره نشان داده که این سیاره می تواند یک "دنیای آب" هم باشد.»

وی می افزاید: «این دگرگونی که اکنون در دمای آن رخ می دهد چیزیست که ما هرگز هیچ جای دیگری ندیده بودیم، پس توضیح معمولی استواری برایش نداریم. ولی چیزی که در دنیای دانش سرگرم کننده است اینست که سرنخ ها می توانند از جاهایی که انتظار نداریم سر بر آورند. مشاهدات کنونی فصلی نو در توانایی ما برای بررسی شرایط روی فراسیاره های سنگی (زمین‌سان) با بهره از تلسکوپ های بزرگ امروزی و آینده می گشاید.»

واژه نامه:

super Earth - exoplanet - volcano - NASA - Spitzer Space Telescope - 55 Cancri e - planet - Earth - Nikku Madhusudhan - University of Cambridge - Institute of Astronomy - thermal emission - tidally locked - star - volcanism - Brice-Olivier Demory - Cavendish Laboratory - Jupiter - moon - Io - solar system - carbon - diamond - 55 Cancri - rocky exoplanet -

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان