نقش باد در دگرگونی چهره بهرام

* برای ما که روی زمینیم، نقش بادها در شکل‌دهی به محیط پیرامون، ساختن سنگ های تراشیده و صاف و تپه های شنی موج دار پدیده ی آشناییست. از این دید، بهرام (مریخ) بسیار بیش از آنچه انتظارش را داشته باشید همانند زمین است.

این تصویر در اندازه ی بزرگ تر

روی سیاره ی سرخ، بادهای نیرومند خاک و شن سطح را بر می آشوبند، بلند می کنند و با سرعت های بسیار در سرتاسر سیاره جابجا می کنند. سرعت این بادها می تواند به ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت برسد که برای پدید آوردن توفان های غول آسای شن بسنده می کند، توفان هایی که تا چند روز یا چند هفته ادامه دارند و پهنه های گسترده ای از سیاره را در بر می گیرند. این بادها در راه خود محیط را می تراشند، می سایند و می فرسایند و کم کم در درازنای میلیون ها سال، ساختارهای سطحی سیاره را ذره ذره ناپدید می کنند.

شواهد و نشانه های این فرآیندها را می توانید در این عکس که مدارگرد اروپایی مارس اکسپرس گرفته ببینید. این تصویر بخشی از ناحیه ی "سرزمین عربستان" (Arabia Terra) روی سیاره ی سرخ را نشان می دهد، با چند دهانه ی برخوردی در اندازه ها و سن های گوناگون.

دهانه های درون این عکس که یادگار برخوردهای گذشته اند، همگی درجه های گوناگونی از فرسایش را نشان می دهند. برخی هنوز لبه های بیرونی و ساختارهای درونشان دست نخورده و آشکار است، ولی برخی دیگر بسیار ساییده شده و ساختاری برایشان نمانده به گونه ای که تقریبا به همدیگر پیوسته یا دارند با سطح پیرامون یکی می شوند.

بزرگ ترین دهانه ی درون تصویر، لبه ای با بیشترین شیب را هم دارد. این دهانه با قطری نزدیک به ۷۰ کیلومتر، بخش بزرگی از سمت چپ و جنوب چشم انداز را پوشانده است. در نگاه نخست چیزی شگفت انگیز در این دهانه و در دهانه ی سمت راستی دیده می شود: آیا این رنگ آبی از آنِ آب مایع است؟

نه، این یک خطای دید در اثر پردازش تصویر است. پهنه های آبی رنگی که درون این دهانه های ناهموار دیده می شود در واقع ته‌نشست ها یا رسوبات تیره ای است که در گذر زمان در کف این دهانه ها انباشته شده. البته این هم کار بادهایی است که ته‌نشست های آتشفشانی تیره و پر از بازالت را با خود به سراسر سیاره می برند.

فضاپیمای مارس اکسپرس این عکس رنگی را در روز ۱۹ نوامبر ۲۰۱۴ در ۱۳۷۲۸مین دور گردش به گرد بهرام، با دوربین استریوی وضوح بالای خود گرفت. هر پیکسل تصویر در اندازه ی اصلی، هم ارز ۲۰ متر است.

در همین زمینه: * عکس جالب ناسا از "تنوره دیو" بر سطح سیاره بهرام * تپه های شن روان روی بهرام 
و: * اگر نیویورک روی سیاره دیگری بود، چگونه دیده می شد؟ 

واژه نامه:

Earth - Mars - Red Planet - planet - dust storm - ESA - Mars Express - Arabia Terra - crater - erosion - sediment - basalt - deposit - High Resolution Stereo Camera

منبع: سازمان فضایی اروپا (ESA)

برگردان: یک ستاره در هقت آسمان