آیا خورشید ما یک راهزن است؟

* خورشید ما یک راهزن است. او بیش از چهار میلیارد سال پیش، صدها ریزسیاره ی یخی را از ستاره ای که داشت از اینجا می گذشت ربود- و ریزسیاره ی شگفت انگیز سدنا یکی از آن هاست.

سدنا یا سدنا ۹۰۳۷۷ با مدار بسیار کشیده اش که باعث می شود در هر ۱۱۴۰۰ سال، فاصله ی آن از خورشید به اندازه ی ۲۰۰ بار دورتر از نپتون شود، از زمان یافته شدنش در سال ۲۰۰۳ تاکنون یک راز بوده است. نزدیک ترین همسایگان آن، هزار و اندی "کوتوله ی یخی" هستند که کمربند کویپر در ورای نپتون را انباشته اند و به باور دانشمندان، تکه های یخ زده ی به جا مانده از شکل گیری سامانه ی خورشیدی‌اند.

برداشت هنری از سدنا در دوردست سامانه ی خورشیدی- تصویر بزرگ تر

ولی برای سدنا و ده-دوارده جرم دیگر که چنین مدارهای کشیده و سستی دارند به سختی می توان توضیحی یافت. لگد گرانشی از سوی یکی از سیاره های سامانه ی خورشیدی نمی توانسته آن ها را به درون چنین مدارهایی انداخته باشد.

یک پنداشت این بوده که سدنا شاید توسط یک ستاره ی گذرنده، از جا کنده شده و چنین مداری پیدا کرده ولی شواهد چندانی برای پشتیبانی از این پنداشت وجود ندارد.

اکنون لوسی ژیلکووا از رصدخانه ی لیدن هلند به همراه همکارانش ادعا می کنند که در این مورد واقعا یک ستاره ی گذری دخالت داشته، ولی او دردسر درست نکرده بوده بلکه خودش یک قربانی بوده است: سدنا و همزادانش در واقع از این ستاره که گستاخی کرده و بیش از اندازه به خورشید نزدیک شده بوده، ربوده شده اند.

این گروه به کمک یک ابررایانه ی کم-هزینه ی سفارشی، بیش از ۱۰ هزار رویارویی ممکن را شبیه سازی کردند تا دریابند چه ترکیبی از جرم، فاصله ی گذر، و سرعت ستاره می توانسته به این بیانجامد که کشاکش های گرانشی، این کوتوله های یخی را گرفتار مدارهای سدنا-گونه‌شان کند.

آنان به این نتیجه رسیدند که ستاره ی گذرنده به اندازه ی ۸۰ درصد پرجرم تر از خورشید بوده و تا فاصله ی ۳۴ میلیارد کیلومتری خورشید آمده بوده (۵۱ برابر فاصله ی نپتون). این رویارویی شاید زمانی رخ داده بوده که خورشید بسیار جوان بوده و هنوز عضو یک خوشه ی ستاره ای نوزاد به شمار می رفته است.

تو از من بدزد، من هم از تو می دزدم

البته خود این ستاره ی گذرنده هم صدها کوتوله ی یخی را از کمربند کویپر خورشید کش رفته و صدها کوتوله ی یخی دیگر را به درون فضای میان‌ستاره ای پرت کرده بوده.

مدار سدنا به رنگ سرخ در برابر مدارهای مشتری
(نارنجی)، کیوان (زرد)، اورانوس (سبز)، نپتون
(آبی) و پلوتو (بنفش). تصویر بزرگ تر

اسکات کنیون از مرکز اخترفیزیک هاروارد-اسمیتیونین در کمبریج ماساچوست که به همراه بن براملی از دانشگاه یوتا در سالت لیک سیتی، از نخستین کسانی بودند که این اندیشه را مطرح کردند، این شبیه سازی ها را «بسیار قانع کننده» می داند.

ولی به گفته ی براملی، مدارهای اجرام سدنا-گونه نشانگر یک هم‌ترازی ماندگار است که به سختی می شود آن را بدون اثر "چوپانی" یک سیاره ی بزرگ تر و پنهان در بخش بیرونی سامانه ی خورشیدی توضیح داد. [و مشکل اینجاست که] به نظر نمی رسد یک چنین سیاره ای را به سادگی بتوان در سناریوی "ستاره ی گذرنده" گنجاند.

وی می گوید: «تنها چیزی که مانده اینست که نشان دهیم این چوپان بزرگ - یا تکه هایش- می توانسته از گذر آن ستاره جان به در برده باشد. [پس] یک تکه ی بزرگ از این پازل هنوز پیدا نشده.»

اگر می توانستیم نشان دهیم که ساختار شیمیایی اجرام سدنا-گونه متفاوت با دیگر اجرام کمربند کویپر است، گواه قانع کننده ای بر این بود که آن ها از یک ستاره ی دیگر دزدیده شده اند. ولی از آن جایی که نخستین فضاپیمایی که می خواهد با کمربند کویپر دیدار کند (نیوهورایزنز)، تازه دارد پس از یک سفر نه ساله به پلوتو می رسد، پس شاید به این زودی ها نتوانیم گره از راز سدنا بگشاییم.

بازبرد این پژوهش در نشریه: arxiv.org/abs/1506.03105

در همین زمینه: * دزدی خورشید از ستارگان دیگر * ۷۰ هزار سال پیش ستاره ای از کنار منظومه خورشیدی گذشته بوده 
و: * تا اطلاع بعدی، این دورترین جرم شناخته شده در منظومه خورشیدی است!

واژه نامه:

sun - mini-planet - star - planetoid - Sedna - Neptune - ice dwarf - Kuiper belt - solar system - planet - Lucie Jílková - Leiden Observatory - supercomputer - star cluster - interstellar space - Scott Kenyon - Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics - Ben Bromley - University of Utah - simulations - shepherd - Pluto

منبع: newscientist

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان