مه اسرارآمیزی بر روی لکه های درخشان سرس پدیدار می شود

* سرس، بزرگ ترین سیارک سامانه ی خورشیدی دارای مِهی است که هر از گاهی در یک دهانه، بر فراز لکه های درخشان و رازگونه ی آن پدیدار می شود. 

سرس هنوز فعال است، دلیل پیدایش لکه‌ها هر چه می‌خواهد باشد.
منبع عکس

به گزارش دانشمندان، در زمان هایی از روز سرس، مِه اسرارآمیزی بر فراز لکه های درخشان آن پدیدار می شود، چیزی که می تواند تاییدی باشد بر این که لکه ها نه از نمک، بلکه از یخ درست شده اند. 

سرس، بزرگ ترین سیارک سامانه ی خورشیدی دارای مِهی است که هر از گاهی در یک دهانه، بر فراز لکه های درخشان و رازگونه ی آن پدیدار می شود.

به گفته ی کریس راسل، دانشمند سیاره ای در دانشگاه لوس آنجلس کالیفرنیا، این پدیده که توسط فضاپیمای داون ناسا (سپیده دم، Dawn) دیده شده نشان می دهد که این لکه های درخشان «می توانند در حال ساختن گونه ای جَو بر فراز این بخش ویژه ی سرس باشند.»

فضاپیمای داون یا سپیده دم از ماه مارس تاکنون سرگرم گردش به دور سرس است. راسل که پژوهشگر اصلی داون است، این یافته های آغازین را در یک نشست علمی که روز ۲۱ ژوییه در مرکز پژوهشی ایمز ناسا در مافت فیلد کالیفرنیا برگزار شد توضیح داد.

مه سرس نخستین موردیست که تاکنون به طور مستقیم در کمربند سیارک ها دیده شده. در سال ۲۰۱۴، پژوهشگران با بهره از تلسکوپ فضایی هرشلِ سازمان فضایی اروپا، دیده شدن بخار آبی را گزارش کردند که داشت از سرس بیرون می زد [اینجا خواندید]، که نشان می داد این سیاره ی کوتوله از دید زمین شناسی هنوز فعال است. دستکم یک چهارم جرم سرس را آب تشکیل داده، درصدی بسیار بزرگ تر از بیشتر سیارک های دیده شده.

لکه های درخشان در چندین جای سطح سرس پراکنده شده اند ولی این مه تاکنون تنها در یک نقطه دیده شده: دهانه ای به نام اوکاتور (Occator) که بزرگ ترین لکه های درخشان سرس در مرکز آن و چندین لکه ی کوچک تر نیز در گوشه و کنار آن جای دارد. دانشمندان ماموریت در تلاش بوده اند تا دریابند آیا این لکه های درخشان از یخ هستند، از نمک ها یا کانی های دیگری که تبخیر شده اند درست شده اند، و یا به کلی چیز دیگری هستند.

برخی از اعضای گروه کم کم داشتند طرفدار توضیح نمک می شدند، ولی یافته شدن این مه نشانگر پدیده ی والایش (تصعید) یخ بود. راسل می گوید: «اگر به هنگام نیمروز، از یک زاویه ی فرود نگاه کنید، می توانید چیزی را ببینید که همانند ریزگرد است. این مه با الگویی منظم تکرار می شود.» این مه حدود نصف دهانه و لکه های کناره اش را می پوشاند.

فضاپیمای داون یک طیف سنج فروسرخ با خود دارد که باید بتواند به آسانی یخ و نمک را از هم بازشناسد. ولی این دستگاه، که دارد از سطح سرس نقشه بر می دارد، هنوز شانس پیمایش کامل این لکه ها را پیدا نکرده. به گفته ی راسل، این طیف سنج در دوره های کوتاهی از کار افتاد و باعث شد جاهایی خالی در نقشه پدید آید. به هنگام گردش داون در مدار سیارک وستا در سال های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ نیز همین طیف سنج دچار مشکلاتی شد.

عکسی که فضاپیمای داون در روز ۶ ژوئن ۲۰۱۵ از لکه های روشن درون دهانه ی اوکاتور سرس گرفته. این یکی از نخستین عکس هاییست که از درون دومین مدار نقشه برداری داون، در فراز ۴۴۰۰ کیلومتر سطح گرفته شده. هر پیکسل تصویر در اندازه ی اصلی هم ارز ۴۱۰ متر است. تصویر بزرگ تر

به گزارش راسل، فضاپیمای داون همچنین دریافته که سرس کمی کوچک تر از چشمداشت هاست، که در نتیجه باید حدود ۴% بر چگالی‌اش بیافزاییم. و گِرای محور (انحراف محور) آن هم وارونه ی چیزیست که دانشمندان پیش بینی کرده بودند. راسل می گوید: «تابستان زمستان است و زمستان، تابستان.»

راسل می افزاید کوه چشمگیر سرس با بلندی ۵ کیلومتر، که به طور غیررسمی "هرم" نامیده شده، شاید به همان روش کوه هایی که فضاپیمای نیوهورایزنز هفته ی پیش روی پلوتو دید پدید آمده باشد.

سرس با قطر نزدیک به ۱۰۰۰ کیلومتر به عنوان یک سیاره ی کوتوله رده بندی شده. آشنایی با آن می تواند شناخت دانشمندان از پیوند میان همه ی اجرام سامانه ی خورشیدی را بهبود بخشد. اندرو ریوکین، یک دانشمند سیاره ای در آزمایشگاه فیزیک کاربردی دانشگاه جانز هاپکینز در لورل مریلند می گوید: «سرس نسبت به همه ی سیارک های دیگر به اندازه ای بزرگ است که واقعا با آن ها تفاوت دارد. می شود گفت سرس یک گام پیش از سیاره است.»

داون در پی یک درنگ کوتاه در روند معمولی عملیاتش که روز ۳۰ ژوئن پیش آمد، اکنون دارد در گردش مارپیچ خود به سرس نزدیک و نزدیک تر می شود. این فضاپیما اکنون ۴۰۰۰ کیلومتر بالاتر از سطح سرس است و در ماه اوت به ۱۵۰۰ کیلومتری آن خواهد رسید.

واژه نامه:

Ceres - asteroid - Solar System - crater - NASA - Dawn spacecraft - Christopher Russell - Ames Research Center - asteroid belt - European Space Agency - Herschel Space Observatory - water vapour - Occator - ice - salt - mineral - sublimating ice - infrared - spectrometer - Vesta - obliquity - tilt - axis - pyramid - Pluto - New Horizons - dwarf planet - Solar System - Andrew Rivkin - Johns Hopkins University - Applied Physics Laboratory - planet

منبع: Nature  

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان