جستجو در نهانگاه سیاهچاله ها

* برخی از «بزرگ ترین و بدترین» سیاهچاله ها خود را در زیر پوششی ضخیم از گاز و غبار پنهان کرده اند. این هیولاهای مرکز کهکشان ها آزمندانه در حال فروکشیدن مواد به کام خود هستند، ولی سرشت پنهانشان رصد و مشاهده ی آن ها را برای ما دشوار کرده.

آرایه ی تلسکوپی طیف سنج هسته ای ناسا (نوستار، NuSTAR) به تازگی نیم نگاهی به پنج تا از این هیولاهای گوشه گیر انداخته. این سیاهچاله ها با آن که از چشم بیشتر تلسکوپ ها پنهانند، ولی نوستار می تواند آن ها را با ردیابی پرانرژی ترین پرتوهای ایکس، که می توانند از پشت لایه های گاز و غبار به بیرون بتابند شناسایی کند.

نمای بالا: برداشت هنری از نوستار در فضا؛ نمای پایین، چپ: عکس رنگی از یکی از کهکشان هایی که هدف نوستار بود؛ و پایین، راست: برداشت هنری از یک سیاهچاله ی پنهان. این تصویر در اندازه ی کمی بزرگ تر

این پژوهش که به رهبری اخترشناسان دانشگاه دورهام بریتانیا انجام شد، از نظریه ای پشتیبانی می کند که می گوید در سرتاسر کیهان، میلیون ها سیاهچاله ی ابرپرجرم پنهان از دید وجود دارد. این یافته ها روز ۶ ژوییه در نشست اخترشناسی ملیِ انجمن سلطنتی اخترشناسان در لندیدنوی ویلز ارایه شد.

این دانشمندان نوستار را رو به نُه کهکشان که پنداشته می شد ابرسیاهچاله هایی به شدت فعال ولی به طور عمده پنهان دارند تنظیم کردند. از میان آن ها، پنج کهکشان ابرسیاهچاله هایی را در خود پنهان کرده بودند که دارند حریصانه مواد محیط پیرامون خود را می بلعند. افزون بر آن، این اجرام بسیار بیش از آن چه تاکنون پنداشته می شد فعال بودند.

چنین رصدهایی تا پیش از نوستار انجام پذیر نبود؛ نوستار که در سال ۲۰۱۲ به فضا پرتاب شد می تواند پرتوهای X بسیار پرانرژی تری را نسبت به رصدخانه های فضایی پیشین ببیند.

جرج لنزبری از دانشگاه دورهام و نویسنده ی اصلی پژوهشنامه ای درین باره در آستروفیزیکال جورنال می گوید: «ما به لطف نوستار، برای نخستین بار توانسته ایم این هیولاهای نهفته را به روشنی شناسایی کنیم، هیولاهایی که وجودشان در آنجا پیش بینی شده بود ولی به دلیل پیله ای از مواد که آن ها را در بر گرفته، از دیدمان پنهان بودند.»

دنیل استرن، دانشمند پروژه ی نوستار در آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا در پاسادنای کالیفرنیا می گوید: «اگر چه ما تنها پنج تا از این ابرسیاهچاله های پنهان را شناسایی کرده ایم، ولی اگر نتیجه را به روش برون‌یابی به سرتاسر کیهان گسترش دهیم، به شمار بسیار هنگفتی می رسیم که با چشمداشت ما از آنچه باید بیابیم همخوانی خواهد داشت.»

استرن می افزاید: «پرتوهای X پرانرژی (پرتوهای X سخت) نفوذی بیش از پرتوهای X کم انرژی دارند، از همین رو ما می توانیم [با بهره از آن ها] به میزان ژرف تری درون گازهایی که سیاهچاله ها را دفن کرده اند را بکاویم. نوستار به ما اجازه می دهد بزرگیِ این هیولاها را ببینیم، و به ما کمک می کند دریابیم که چرا تنها برخی از سیاهچاله ها پنهان هستند.»

این پژوهش با کمک مالی شورای تاسیسات دانش و فناوری انجام شده.

واژه نامه:

black hole - galaxy - NASA - Nuclear Spectroscopic Telescope Array - NuSTAR - X-ray - Durham University - supermassive black hole - Royal Astronomical Society - National Astronomy Meeting - George Lansbury - Astrophysical Journal - Daniel Stern - Jet Propulsion Laboratory - Science and Technology Facilities Council

منبع: آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا (JPL)

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان