ویدیویی تازه از پرواز بر فراز سرس

* در ویدیوی تازه ی فضاپیمای داون ناسا، جزییات سه بُعدی خیره کننده ای از یک کوه سر به فلک کشیده، درخشان ترین لکه ها، و ویژگی های دیگری بر روی سیاره ی کوتوله ی سرس آشکار شده است.

چیزی که دانشمندان را به گونه ی ویژه ای فریفته ی خود ساخته، یک کوه بلند با رگه های روشنی روی دامنه های شیبدارش است. ساختار قله ی آن به یک هرم یا یک مخروط تشبیه شده است. بر پایه ی تازه ترین برآوردها، به نظر می رسد این کوه حدود ۶ کیلومتر بلندتر از سطح پیرامونش باشد. این بدان معناست که فرازای این کوه چیزی در حدود کوه مک کینلی در پارک ملی دنالی آلاسکا، بلندترین نقطه ی آمریکای شمالی است.

گردشی بر فراز سرس شگفت انگیز انجام دهید! در این ویدیوی دو دقیقه ای که مدیر ماموریت داون، مارک ریمن بر روی آن سخن می گوید، از یک دهانه به ژرفای ۴ کیلومتر و یک کوه به بلندای ۶ کیلومتر بازدید کنید. عینک سرخ/آبی خود را هم برای بخش پایانی ویدیو آماده داشته باشید. در این بخش، یک نمای سراسری از این سیاره ی کوتوله را به گونه ی سه بُعدی خواهید دید.

پل شنک، از اعضای گروه داون که یک زمین شناس در بنیاد ماه و سیاره ای در هیوستون است می گوید: «این کوه بلندترین ساختاری است که تا امروز بر روی سرس دیده ایم. چیزی که مایه ی شگفتی است اینست که ارتباطی به یک دهانه ندارد. چرا این کوه از میان ناکجاآباد سر در آورده؟ ما هنوز نمی دانیم، ولی شاید با مشاهدات نزدک تر به پاسخ برسیم.» [دیدید: * یک کوه شگفت انگیز روی سرس]

ویژگی رازآلود دیگر، دهانه ی پرآوازه ی اوکاتور است، همان که درخشان ترین لکه های سرس در میانش هستند. در یک پویانمایی تازه، پروازی از نزدیک بر فراز این ناحیه شبیه سازی شده است. این دهانه نامش را از یکی از ایزدان کشاورزی رومیان باستان (ایزد کلوخ‌شکنی، روشی در کوبیدن و نرم کردن خاک) گرفته که به سرس، ایزدبانوی کشاورزی کمک می کرد.

گروه علمی داون شیوه ی بازتاب نور توسط لکه های روشن اوکاتور را در طول موج های گوناگون بررسی کردند ولی شواهدی که سازگار با یخ باشد نیافتند. سپیدایی یا آلبیدوی این لکه ها -درصد بازتاب نور از سطح یک جسم- هم کمتر از سپیدایی سطحی بود که توده های یخ بر رویش باشد.

کریس راسل، سربازرس داون در دانشگاه لوس آنجلس کالیفرنیا می گوید: «گروه علمی به ارزیابی داده ها و گفتگو بر سر نظریه ها درباره ی این لکه های روشن درون دهانه ی اوکاتور ادامه می دهند. ما اکنون داریم این لکه ها را با ویژگی های بازتابی نمک می سنجیم، ولی هنوز ریشه ی آن ها برایمان یک راز مانده. ما مشتاقانه چشم به راه داده های پُروضوح تری هستیم که در گام مداری بعدی داون به دست خواهد آمد.»

یک پویانمایی از جغرافیای سرتاسری سرس، که به گونه ی 3D هم در دسترس است، این ساختارها را در متنش نشان می دهد. دهانه ی اوکاتور در نیمکره ی شمالی سرس جای دارد در حالی که آن کوه بلند در جایی دورتر، از جنوب خاوری سر در آورده (۱۱ درجه ی جنوبی، ۳۱۶ درجه ی خاوری).

یکی دیگر از اعضای گروه علمی داون به نام دیوید اوبراین، از بنیاد دانش سیاره ای در توسان آریزونا می گوید: «ویژگی های بسیار دیگری هم هست که ما علاقه داریم بیشتر بررسیشان کنیم.از جمله یک جفت حوضه ی برخوردی بزرگ به نام اورْوَرا (Urvara) و یالودی (Yalode) در نیمکره ی جنوبی، که چندین تَرَک از آن ها به بیرون کشیده شده، و حوضه ی برخوردی بزرگ کِروان (Kerwan)، که مرکزش درست در جنوب استوا است.» 

* گفتنی است که اورْوَرا یا اورْوَرَ (Urvara) نامش را از نماد باروری در فرهنگ باستانی هندوایرانی گرفته: گیاهان در اوستا و زمین های حاصلخیز در ریگ‌وِدا.

سرس بزرگ ترین جرم در کمربند اصلی سیارک ها میان بهرام و مشتری است. دانشمندان به لطف داده هایی که فضاپیمای داون (Dawn) از زمان رسیدن به مدار سرس فرستاده، توانسته اند برآوردهای آغازین خود از میانگین قطر این سیاره ی کوتوله را بازبینی کنند. قطر سرس در آغاز ۹۵۰ کیلومتر برآورد شده بود ولی برآورد درست ترِ کنونی ۹۴۰ کیلومتر است.

داون مشاهدات خود از سرس را در نیمه های ماه اوت، از فراز حدود ۱۵۰۰ کیلومتری سطح آن از سر خواهد گرفت. این مدار سه برابر نزدیک تر از مدار پیشین آنست.

فضاپیمای داون (Dawn) در ۶ مارس ۲۰۱۵ در دستاوردی تاریخی، نام خود را به عنوان نخستین فضاپیمایی که وارد مدار یک سیاره ی کوتوله شده، و نخستین فضاپیمایی که به گرد دو جرم بیرون از سامانه ی زمین و ماه چرخیده ثبت کرد. داون در سال های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ در مدار وستا بود و مشاهدات گسترده ای از آن انجام داد.

یکی از بلندترین ساختارهای دیده شده روی سرس، یک کوه به بلندی حدود ۶ کیلومتر است، یعنی چیزی در حدود کوه مک کینلی در پارک ملی دنالی آلاسکا، بلندترین نقطه ی آمریکای شمالی. این تصویر در دو اندازه ی دیگر: بزرگ- بسیار بزرگ تر (۸ مگ)

درخشان ترین لکه های شگفت انگیز سرس در دهانه ای به نام اوکاتور، که حدود ۹۰ کیلومتر پهنا و ۴ کیلومتر ژرفا دارد. این تصویر در اندازه ی بزرگ تر

عکس سرس که توسط فضاپیمای داون ناسا گرفته شده و در آن یک کوه بزرگ با دامنه هایی با شیب تند و چندین لکه ی روشن دیده می شود. بلندی این کوه پیش‌تر ۵ کیلومتر برآورد شده بود ولی در بازبینی تازه، حدود ۶ کیلومتر برآورد شده است. این تصویر در اندازه ی بزرگ تر

واژه نامه:

dwarf planet - Ceres - NASA - Dawn - mountain - cone - pyramid - elevation - Mount McKinley - Denali National Park - North America - Paul Schenk - Lunar and Planetary Institute - crater - Occator crater - agriculture deity of harrowing - wavelength - ice - albedo - Chris Russell - salt - David O'Brien - Planetary Science Institute - impact basin - Urvara - Yalode - Kerwan - equator - asteroid belt - Mars - Jupiter - extraterrestrial - Vesta -

منبع: nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان