حلقه غول پیکر و اسرارآمیزی از کهکشان ها که "نباید" وجود داشته باشد

* اخترشناسان به گونه ای پیوسته در حال یافتن "دورترین"، "پرجرم ترین"، یا "پرانرژی ترین" اجرام کیهانند، ولی به تازگی پژوهشگران خبر یافته شدن یک ساختار به تمام معنا غول پیکر را اعلام کرده اند که از حلقه ای از کهکشان ها به پهنای حدود ۵ میلیارد سال نوری تشکیل شده.

این حلقه ی کهکشانی که وجودش به کمک ۹ انفجار یا فوران پرتو گاما (GRB) آشکار شد، ۷ میلیارد سال نوری از ما فاصله دارد و در آسمان سیاره ی زمین، پهنه ای به گستردگی ۷۰ برابر قرص کامل ماه را می پوشاند.

تصویری از پراکندگی GRBها در آسمان در فاصله ی ۷ میلیارد سال نوری که این حلقه ی نویافته در مرکزشان جای دارد. جایگاه این GRBها با نقطه های آبی نشان داده شده. کهکشان راه شیری که از این سر تا آن سر تصویر دیده می شود، به عنوان مرجع در تصویر دیده می شود.

به باور دانشمندان، GRBها زمانی پدید می آیند که یک ستاره ی بزرگ به پایان زندگی‌اش می رسد. با پایان یافتن سوخته هسته ای این ستاره و انفجار ابرنواختریش، یک سیاهچاله پدید می آید و مقدار هنگفتی انرژی در باریکه هایی همراستا آزاد می شود. اگر زمین در راستای این باریکه ها باشد، به شکل سیگنال بی‌اندازه درخشانی دیده می شوند که با بهره از آن ها می توان فاصله ی زمین تا آن GRB و جایگاه کهکشان میزبانش را به دقت اندازه گرفت.

دانشمندان نام همه ی GRBها را در فهرست راهنمای برخط (آنلاین) انفجارهای پرتو گاما وارد کرده اند. در این فهرست راهنما، فاصله و جایگاه هر GRB به دقت ثبت می شود، مانند نقطه هایی بر روی یک نقشه ی کیهانی.

اخترشناسان بر این باورند که این GRBهای نویافته (و بنابراین کهکشان های میزبان آن ها) به گونه ای با هم در ارتباطند زیرا هر ۹ تای آن ها در یک فاصله از زمین جای دارند. به گفته ی یابندگان، احتمال آن که این GRBها به طور شانسی و از روی تصادف به این شکل چیده شده باشند تنها ۱ در ۲۰ هزار است- پس می توان گفت که به احتمال بسیار، این GRBها واقعا عضو یک ساختارند، ساختاری که بر پایه ی مدل های کیهان شناختی نباید وجود داشته باشد.

لایوس بالاژ از رصدخانه ی کانکولی در بوداپست مجارستان می گوید: «اگر این حلقه ی کهکشانی نمایانگر یک ساختار فضایی واقعی باشد، پس باید تقریبا از روبرو دیده شود زیرا فاصله ی GRBها از ما تقریبا یکسان است و بنابراین همگی تا حدی در یک فاصله از مرکز حلقه جای دارند.» بالاژ که نویسنده ی اصلی پژوهشنامه ای در همین باره است که در ماهنامه ی انجمن سلطنتی اخترشناسی منتشر شده می افزاید: «هر چند این حلقه می تواند اَفکنش (تصویری) از یک کُره باشد، به گونه ای که این GRBها همگی در یک بازه ی زمانی ۲۵۰ میلیون سال رخ داده باشند، بازه ای کوتاه در برابر عمر کیهان.»

ولی چه چیزی می تواند یک کره به پهنای بی‌مانندِ ۵ میلیارد سال نوری پدید آورده باشد؟

بر پایه ی بیشتر مدل های کیهان شناختی، پراکندگی ماده در جهانِ هستی در بزرگ ترین مقیاس ها تقریبا یکنواخت است. این به نام "اصل کیهان شناختی" خوانده شده و به نظر می رسد مشاهدات کاوشگر ریزموج ناهمسانگرد ویلکینسون ناسا (دبلیومپ، WMAP) و تلسکوپ فضایی اروپایی پلانک، که هر دو پراکندگی تابش باستانی "زمینه ی ریزموج کیهان" (CMB) را بررسی کرده اند این اصل را تایید می کنند. هرچند به تازگی یافته های دیگری با نشان دادن این که ساختارهایی به بزرگی ۱.۲ میلیارد سال نوری هم می تواند وجود داشته باشد این پنداشت را به چالش کشیده اند. ولی یک فهرست رو به گسترش از یافته ها در کیهان می تواند حد "۱.۲ میلیارد سال نوری" را رد کند.

در این ویدیو شیوه ی رخ دادن یک فوران یا انفجار پرتو گاما (GRB) نشان داده شده

این حلقه ی GRBی یافته شده ۵ بار بزرگ تر از حد ۱.۲ میلیارد سال نوریست؛ یک ناهنجاری که در هر استانداردی بسیار بزرگ است. ولی حتی این هم بزرگ ترین نیست. در سال ۲۰۱۳ به کمک یک گروه دیگر از GRBها، ساختاری به گستردگی ۱۰ میلیارد سال نوری آشکار شد. ساختارهای بزرگ دیگری هم یافته شده اند که این حد نظری را به چالش می کشند.

خوب چه چیز می توانسته این حلقه ی ویژه ی GRB را پدید آورد؟ بر پایه ی یک پنداشت، ساختار بزرگ-مقیاس کیهان که خوشه های کهکشانی با هم در آن یک ساختار تار عنکبوتی ساخته اند، در برخی جاها پیرامون توده های ماده ی تاریک گرد می آیند. "سوراخ"های درون این تار عنکبوت به نام "تُهیک"* شناخته می شوند- مناطقی از کیهان که به گونه ی آشکاری، تقریبا تهی از هر ماده ای هستند. جای شگفتی نیست که بزرگ ترین تهیک ها را هم "ابَر-تهیک" بنامیم.

ولی همه ی ابر-تهیک هایی که تاکنون شناخته شده در برابر این ساختار نویافته کوچکند. [ببینید: * راز بزرگ ترین فضای تهی در کیهان]

بالاژ می افزاید: «اگر یافته ی ما درست باشد، این ساختار مدل های کنونی کیهان را با چالش روبرو می کند. یافتن چیزی به این بزرگی یک شگفتی بزرگ بود- و ما هنوز درست نمی دانیم چنین چیزی اصلا چگونه پدید آمده.»

پس آیا اصل کیهان شناختی ناقص است؟ بی شک چنین به نظر می رسد.

---------------------------

* تُهیک یا توهیک: هم‌ارز پارسی void. واژه ی پهلوی به معنای تهی، خالی

در همین زمینه: * کشفی که اصل کیهان شناختی انیشتین را به چالش می کشد 

واژه نامه:

galactic ring - gamma-ray burst - GRB - full moon - star - Earth - galaxy - Gamma Ray Burst Online Index - cosmological model - Lajos Balazs - Konkoly Observatory - Monthly Notices of the Royal Astronomical - Society - projection - Cosmological Principa - NASA - Wilkinson Microwave Anisotropy Probe - WMAP - Planck space telescope - cosmic microwave background - CMB - dark matter - void - super-void - Milky Way

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان