رویداد نادری که در این ماه رخ خواهد داد: یک "اَبَرماه‌گرفتگی کامل"

* در این ماه، نخستین "ماه گرفتگی اَبَرماه" در بیش از سه دهه، آسمان شب زمین را خواهد آراست. همچنین در این ماه یک خورشیدگرفتگی پاره ای (جزیی) هم رخ خواهد داد که در بخش کوچکی از زمین دیده خواهد شد.

در ماه گرفتگی ابرماه یا "ابَرماه گرفتگی" که در ۲۷ سپتامبر رخ می دهد، قرص کامل ماه به اندازه ی چشمگیری بزرگ تر و روشن تر از همیشه دیده خواهد شد. چنان چه مقام های ناسا در ویدیوی تازه ای که اینجا هم می بینید [و البته به زبان انگلیسی است] می گویند، این نخستین ابرماه گرفتگی از سال ۱۹۸۲، و واپسین مورد تا سال ۲۰۳۳ خواهد بود.

ماه گرفتگی ۲۷ سپتامبردر قاره ی آمریکا، اروپا، آفریقا، باختر آسیا، و بخش خاوری اقیانوسیه دیدارپذیر خواهد بود.

در روز ۱۳ سپتامبر، یعنی دو هفته پیش از این ابرماه ویژه هم یک خورشیدگرفتگی پاره ای روی می دهد ولی تنها مردمان جنوب آفریقا (به همراه پنگوئن ها، فک های پلنگی، و دیگر جانداران جنوبگان) آن را خواهند دید.

پدیده ی "ابرماه" به طور کلی به این دلیل روی می دهد که مدار ماه به جای دایره ای، بیضی است. میانگین فاصله ی ماه تا زمین حدود ۳۸۴۶۰۰ کیلومتر است، ولی این ماهواره ی طبیعی سیاره ی ما در دورترین نقطه ی مدارش، یعنی نقطه ی اَپازم یا اوج ۴۰۵۶۰۰ کیلومتر از زمین دور می شود و در نقطه ی پیرازم یا حضیض تا ۳۶۳۷۰۰ کیلومتری زمین می آید.

ابرماه زمانی روی می دهد که ماه همزمان با رسیدن به نقطه ی حضیض، یا زمانی بسیار نزدیک به آن، به گام کامل هم برسد. در نتیجه ی این همزمانی، ماه در گام کاملش (ماهِ پُر) به گونه ای نامعمول بزرگ تر از همیشه در آسمان دیده می شود. در واقع ابرماه ها حدود ۱۴ درصد بزرگ تر و ۳۰ درصد روشن تر از ماه های کامل اوجی هستند که به نام "ریزماه" هم شناخته می شود. [ببینید: * دیشب قرص ماه یک «ریزماه» بود]

گرفتگی های ابرماه ویژه اند؛ به گفته ی مقام های ناسا در این ویدیو، از سال ۱۹۰۰ میلادی تاکنون تنها پنج بار چنین ماه گرفتگی‌ای رخ داده (در ۱۹۱۰، ۱۹۲۸، ۱۹۴۶، ۱۹۶۴، و ۱۹۸۲). ماه گرفتگی های "معمولی" بسیار رایج ترند. در واقع یک بیننده در هر نقطه ی معینی از زمین می تواند به طور میانگین هر ۲.۵ سال یک ماه گرفتگی کامل را ببیند.

هم ماه گرفتگی و هم خورشیدگرفتگی در اثر همتراز شدن ماه، زمین و خورشید و جای گرفتن آن ها روی یک خط رخ می دهند. در ماه گرفتگی، زمین در میان ماه و خورشید قرار می گیرد و ماه از درون سایه ی آن می گذرد. البته در ماه گرفتگی های کلی ماه به طور کامل تیره نمی شود بلکه بیشتر وقت ها به رنگ سرخ در می آید، زیرا با نور خورشید که از درون لایه ی هوای زمین می گذرد روشن می شود [این همان سرخی غروب های ما است-م]. از همین رو ماه گرفتگی های کامل اغلب به نام "ماه خون" یا "ماه خونین" هم شناخته می شوند.

دین هوپر از ملبورن استرالیا این عکس زیبا را از ماه گرفتگی کلی ۴ آوریل ۲۰۱۵ گرفت. این عکس در پروژه ی تلسکوپ مجازی در ایتالیا به همرسانی گذاشته شد.

و در زمان خورشیدگرفتگی ها، این ماه است که میان زمین و خورشید جای می گیرد و همه یا بخشی از قرص خورشید را از چشم بینندگان زمینی می پوشاند.

اگر در جنوب آفریقا زندگی می کنید یا می خواهید برای تماشای خورشیدگرفتگی ۱۳ سپتامبر به آن جا بروید، این هشدار را به یاد داشته باشید: "هرگز"، حتی به هنگام خورشیدگرفتگی، بدون فیلتر ویژه به خورشید نگاه نکنید، زیرا می تواند به آسیب های جدی و دایمی چشم بیانجامد.

واژه نامه:

supermoon - lunar eclipse - Earth - partial solar eclipse - full moon - supermoon eclipse - NASA - penguin - leopard seal - Antarctica - minimoon - sun - planet - blood moon - Dean Hooper - Virtual Telescope Project

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان