آیا گرانش ماه بر گیاهان نیز اثر دارد؟

* بخشی از جنبش های برگ های گیاهان می تواند به دلیل کشش گرانشی ماه باشد، درست مانند کِشندهای (جزر و مدهای) اقیانوس ها.

برگ بعضی از درختان در چرخه ی شبانه روز بالا می رود و پایین می آید که دلیل اصلی‌اش واکنش به نور محیط است. ولی گیاهانی که در تاریکی رشد می کنند هم دارای چنین چرخه هایی هستند، که نشان می دهد چیزی دیگری نیز در کارَست - پدیده ای که به طور کلی به عنوان گونه ای ساعت زیستی درونی شناخته می شده.

گرگینه ها (گرگ‌نماها) تنها موجوداتی نیستند که ماه بر آن ها اثر می گذارد

برای بررسی بیشتر این پدیده، پیتر بارلو از دانشگاه بریستول بریتانیا به سراغ داده هایی رفت که از دهه ی ۱۹۲۰ به بعد برای جنبش برگ های لوبیاها و گیاهان دیگر ثبت شده بود. وی این داده ها را در کنار برآوردهای رایانه ای از تاثیر گرانشی ماه در همان زمان و مکانی که این آزمایش ها انجام شده بود گذاشت (با هم انطباق داد).

به گفته ی بارلو، این دو مجموعه ی داده ها دقیقا با هم سازگار نیستند ولی به طور کلی، هنگامی که کشندهای ماه وارونه می شود، جنبش برگ ها هم وارونه می شود: «نرخ تغییر گرانشی صفر می شد، و به نظر می رسد که این به حرکت سلول های گیاه می انجامید. اگر به اندازه ی کافی به این هم-بستگی نگاه کنیم، به این باور می رسیم که این همخوانی ها می تواند علتی داشته باشد.»

بارلو همچنین داده های گیاهان در ایستگاه فضایی بین المللی (ISS) را بررسی کرد و دریافت که گیاهان در ISS به جای یک چرخه ی ۲۴ ساعته، چرخه ای ۹۰ دقیقه ای دارند. از آن جایی که ISS هر ۹۰ دقیقه یک بار به گرد زمین می چرخد، جایگاه آن نسبت به ماه با چرخه ی سریع تری تغییر می کند، پس به گفته ی وی، این [چرخه ی گرانش ماه] می تواند منطقی باشد.

روشن نیست که ماه دقیقا چگونه می تواند بر این دگرگونی اثر بگذارد، ولی بارلو بر این باور است که ماه این کار را با جابجایی آب های درون گیاه انجام می دهد. کِشندهای اقیانوس ها در اثر آمیزه ای از گرانش خورشید و ماه بر چرخش زمین رخ می دهد که کوژی هایی (برآمدگی هایی) از آب در در دو سوی مخالف سیاره‌مان پدید می آورند. در مورد گیاهان، این فرآیند می تواند به خاطر جابجایی آب در بالشتک ساقه ی گیاه باشد. بالشتک نقطه ی "بندگاه" یا مفصلی است که در آن، برگ به ساقه می چسبد.

کاشت همگام با ماه

بر پایه ی برخی از سنت های باغبانی، کاشت گیاه بر پایه ی گام های ماه می تواند به برداشت محصول بهتری بیانجامد، ولی شواهد علمی اندکی برای پشتیبانی از این سنت در دست است. بارلو می گوید: «این واقعا در دنیای دانش پذیرفته نیست.» وی امیدوار است پژوهش او دیگران را به بررسی دوباره ی این باور تشویق کند.

اوایل امسال، کاترینا رایدین از دانشگاه استکهلم سوئد گیاه کمیابی به نام اُرمکِ foeminea یا Ephedra foeminea را یافت که گرده افشانی اش توسط ماه کامل اداره می شد. وی می گوید: «شوربختانه گاهی وقت ها پژوهش علمی درباره ی تاثیر ماه-خورشید روی سامانه های زیستی به ریشخند گرفته می شود، و چه بسا با بدبینی های ناموجه رد می شود. از همین رو چنین پژوهش های جالبی که به روشی درست انجام شده اند بسیار مهم و باارزشند.»

البته هنوز هم شک و بدبینی هایی هست. کریستین فانکهاوزر از دانشگاه لوزان سوییس می گوید: «ما نمی توانیم به طور قطعی این را رد کنیم که اثر گرانشی ماه و خورشید می تواند بر این حرکت آب-محور تاثیر بگذارد.» ولی او می افزاید که نیروهای دیگری مانند دما می توانند بر این اثر چیره شوند، و همچنین برای ساعت زیستی هم شواهد ژنتیک وجود دارد: «من درباره ی اهمیت این پدیده بسیار تردید دارم.»

بازبرد در سالنامه ی گیاه شناسی: DOI: 10.1093/aob/mcv096

واژه نامه:

plant - moon - circadian clock - Peter Barlow - leaf - bean - lunar tide - cell - International Space Station - ISS - Earth - pulvinus - joint - stem - harvest - mainstream science - Catarina Rydin - Ephedra foeminea - pollination - full moon - lunisolar - sun - Christian Fankhauser - Annals of Botany

منبع: newscientist

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان