آشنا بودن چشم اندازهای پلوتو دانشمندان را به شگفتی انداخته

* تازه ترین عکس های دریافتی از فضاپیمای نیوهورایزنز ناسا دانشمندان را به شگفتی و حیرت انداحته، نه تنها به دلیل خیره‌کنندگی نمای کوهستان های یخی و باشکوه پلوتو، جریان های نیتروژن یخ زده و ریزگردهای شگفت آور نزدیک به سطح آن، بلکه به دلیل چشم انداز بسیار آشنای قطبی‌اش.

در تصویر تازه ی هلال پلوتو (نخستین عکس این مجموعه) که فضاپیمای نیوهورایزنز ناسا در روز ۱۴ ژوییه با دوربین زاویه گسترده ی رالف/چندطیفی خود (MVIC) گرفته و در روز ۱۳ سپتامبر بر روی زمین دریافت شده، نمایی کج (مایل) از چشم اندازهای پلوتو را می بینیم که از پشت با نورِ پس‌زمینه ی خورشید روشن شده اند. این تصویر ساختارهای گوناگون سطح پلوتو و جو گسترده ی آن را به گونه ای چشمگیر نمایان کرده است. پهنه ی چشم انداز درون این تصویر هلال ۱۲۵۰ کیلومتر است. در عکس های دوم به بعد، بریده هایی از همین تصویر را می بینیم.

آلن استرن، سربازرس نیوهورایزنز از بنیاد پژوهشی جنوب باختر در بولدر کلرادو می گوید: «این عکس واقعا این حس را به ما می دهد که گویی خودمان در آنجا، روی پلوتو هستیم و داریم چشم اندازهایش را بررسی می کنیم. ولی این تصویر یک گنجینه ی علمی نیز هست و جزییات تازه ای درباره ی جو پلوتو، کوه ها، یخچال ها و دشت های آن را نیز آشکار کرده است.»

این عکس MVIC همچنین با نور پس زمینه و وضوح بالایش، جزییاتی از ریزگردهای درون جو نیتروژنی تنُک ولی گسترده ی پلوتو را آشکار کرده. در این تصویر، بیش از یک دوجین لایه ی نازک ریزگرد را می بینیم که از نزدیک سطح تا حدود ۱۰۰ کیلومتر بالای سطح ادامه دارد. افزون بر آن، دستکم یک توده ی مه-مانند از ریزگردهای نزدیک سطح در عکس دیده می شود که از نورِ خورشیدِ در حال غروب روشن شده و سایه های کوه ها آن را خط خطی کرده اند.

ویل گراندی، رهبر پژوهشگران همنهش سطح پلوتو با بهره از نیوهورایزنز در رصدخانه ی لوول در فلگستف آریزونا می گوید: «این ریزگردهای کم ارتفاع نه تنها از نظر دیداری خیره کننده اند، بلکه نشانگر دگرگونی های آب و هوایی در روزهای گوناگون پلوتو هستند، درست مانند چیزی که روی زمین رخ می دهد.»

این عکس تازه در کنار عکس های دیگری که به تازگی دریافت شده، شواهدی  از وجود یک چرخه ی "آب شناختی" (هیدرولوژیکی) زمین-گونه بر روی پلوتو ارایه می دهد- چرخه ای که به جای آب، شامل یخ های نرم و شگفت انگیزی مانند یخ نیتروژن است.

در خاور این فلات گسترده که با نام غیررسمی فلاته ی اسپوتنیک شناخته می شود، مناطقی به رنگ روشن می بینیم که گویا با لایه ای از همین گونه یخ ها پوشیده شده اند. احتمال می رود این یخ ها از سطح فلاته ی اسپوتنیک بخار شده، به درون جو رفته، و سپس بر روی بخش خاوری فلاته باریده و ته‌نشسته [همان چرخه ای که گفتیم-م]. این گسترده‌نمای دوربین رالف جریان های یخچالی را نشان می دهد که از همین ناحیه ی پوشیده از یخ به درون فلاته ی اسپوتنیک سرازیر شده؛ چیزی همانند جریان های یخی که از کناره های کلاهک های یخی گرینلند و جنوبگان روان می شوند.

آلن هوارد، یکی از اعضای گروه زمین شناسی، ژئوفیزیک و تصویربرداری نیوهورایزنز از دانشگاه شارلوتزویل ویرجینیا می گوید: «ما انتظار یافتن یک چرخه ی یخ نیتروژن بر روی پلوتو، آن هم در شرایط بسیار سرد بخش بیرونی سامانه ی خورشیدی را نداشتیم. این چرخه که با کمک نور کم جان خورشید به راه می افتد را می توان به گونه ای مستقیم با چرخه ی آب‌شناختی‌ای که کلاهک های یخی زمین را پدید می آورد مقایسه کرد. در چرخه ی زمینی، این آب است که از اقیانوس ها بخار می شود، به جو می رود، برف می شود و می بارد و یخچال می سازد، و سپس از راه جریان های یخچالی به دریا باز می گردد.» 

استرن در پایان می گوید: «پلوتو در این زمینه به گونه ی غافلگیرکننده ای مانند زمین است. و این را هیچ کسی پیش بینی نکرده بود.»

----------------------------------------------

نگاهی نزدیک تر:

کوه های باشکوه و دشت های یخ زده: این عکس درست ۱۵ دقیقه پس از گذشتن فضاپیمای نیوهورایزنز ناسا از نزدیک ترین فاصله ی پلوتو در ۱۴ ژوییه ی ۲۰۱۵ گرفته شده.

دیدگاه عکس رو به خورشید است و چشم اندازی نزدیک به غروب را از کوهستان های ناهموار و یخی و دشت های یخ زده ی هموار پلوتو نشان می دهد که تا افق کشیده شده اند.

پهنه ی هموار فلاته ی اسپوتنیک (سمت راست) در باختر کوه های ناهمواری که بلندیشان به ۳۵۰۰ متر می رسد (سمت چپ) به چشم می خورد، از جمله کوهستان نورگای در پیش زمینه و کوهستان هیلاری در لبه ی افق. درسمت راست، خاور فلاته ی اسپوتنیک، سطح ناهموارتری را چسبیده به یخچال های هموار می بینیم.

بر فراز افق لایه های پرشمار جو تنُک ولی گسترده ی پلوتو را می بینیم که از پشت با نور خورشید روشن شده اند.

این عکس از فاصله ی ۱۸۰۰۰ کیلومتری گرفته شده و پهنه ای به گستردگی ۱۲۵۰ کیلومتر را می پوشاند. اندازه ی بزرگ تر

نگاهی نزدیک تر:

کوه های باشکوه و دشت های یخ زده: این عکس درست ۱۵ دقیقه پس از گذشتن فضاپیمای نیوهورایزنز ناسا از نزدیک ترین فاصله ی پلوتو در ۱۴ ژوییه ی ۲۰۱۵ گرفته شده.

دیدگاه عکس رو به خورشید است و چشم اندازی نزدیک به غروب را از کوهستان های ناهموار و یخی و دشت های یخ زده ی هموار پلوتو نشان می دهد که تا افق کشیده شده اند.

پهنه ی هموار فلاته ی اسپوتنیک (سمت راست) در باختر کوه های ناهمواری که بلندیشان به ۳۵۰۰ متر می رسد (سمت چپ) به چشم می خورد، از جمله کوهستان نورگای در پیش زمینه و کوهستان هیلاری در لبه ی افق.

بر فراز افق ده ها لایه ی جو تنُک ولی گسترده ی پلوتو را می بینیم که از پشت با نور خورشید روشن شده اند.

این عکس از فاصله ی ۱۸۰۰۰ کیلومتری گرفته شده و پهنه ای به گستردگی ۳۸۰ کیلومتر را نشان می دهد. اندازه ی بزرگ تر

مه نزدیک سطح پلوتو:

این عکس بریده ی کوچکی از تصویر گسترده ی هلال پلوتو است که نیوهورایزنز درست ۱۵ دقیقه پس از گذشتن فضاپیمای نیوهورایزنز ناسا از نزدیک ترین فاصله ی پلوتو در ۱۴ ژوییه ی ۲۰۱۵ گرفته.

خورشیدِ رو به غروب، مه نزدیک سطح پلوتو (ریزگرد) را روشن کرده، در حالی که سایه های همراستای چندین تپه و کوه کوچک، این روشنی را راه راه کرده اند.

این عکس از فاصله ی ۱۸۰۰۰ کیلومتری گرفته شده و پهنه ای به گستردگی ۱۸۵ کیلومتر را نشان می دهد. اندازه ی بزرگ تر

"قلب" پلوتو:

فلاته ی اسپوتنیک نام غیررسمی ناحیه ی هموار و روشنی است که در سمت چپ این عکس می بینید. این تصویر از پیوند چندین نمای گرفته شده توسط فضاپیمای نیوهورایزنز درست شده.

منطقه ی بلند و سفید و روشن سمت راست به احتمال بسیار پوشیده از یخ نیتروژنی است که از راه جو از روی سطح فلاته ی اسپوتنیک منتقل شده و روی این بلندی ها ته‌نشسته (رسوب کرده).

چارچوب سفید جایگاه یک یخچال را نشان می دهد که در عکس های بعد توضیح داده شده. اندازه ی بزرگ تر

یخچال-دره های روی پلوتو:

یخی که می تواند نیتروژن یخزده باشد و به نظر می رسد بلندی های بخش سمت راست این تصویر را پوشانده، از کوه های پلوتو سرچشمه گرفته و از راه دره هایی به پهنای ۳ تا ۸ کیلومتر (پیکان های سرخ) به درون فلاته ی اسپوتنیک ریخته. مرز جلویی یخی که دارد رو به فلاته ی اسپوتنیک روان می شود هم با پیکان های آبی نشان داده شده.

ریشه ی پشته ها و شیارهای سمت راست تصویر هنوز ناشناخته است. پهنای این تصویر به ۶۳۰ کیلومتر می رسد. اندازه ی بزرگ تر

یخچال‌دره های پیچیده روی پلوتو:

این عکس همان منطقه ی تصویر پیش را نشان می دهد ولی دیدگاهی کج (مایل) دارد که از پشت روشن شده، زیرا بریده ای از تصویر تازه ی هلال پلوتو است.

روشنی پس زمینه باعث شده مرز پیچیده ی جلویی جریان یخ که رو به فلاته ی اسپوتنیک روان شده آشکارتر شود (پیکان های آبی).

ریشه ی پشته ها و شیارهای سمت راست تصویر هنوز ناشناخته است. پهنای این تصویر به ۶۳۰ کیلومتر می رسد. اندازه ی بزرگ تر

واژه نامه:

Pluto - NASA - New Horizons - sun - Sputnik Planum - Norgay Montes - Hillary Montes - Pluto’s ‘Heart’ - nitrogen - glacier - crescent - wide-angle - Ralph/Multispectral Visual Imaging Camera - MVIC - Alan Stern - Southwest Research Institute - Will Grundy - Lowell Observatory - hydrological cycle - Ralph - ice cap - Greenland - Antarctica - glacial cycle - solar system - Alan Howard - Geology, Geophysics and Imaging

منبع: nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان