گل سرخ کیهانی با چندین نام

* در این تصویر تازه ی رصدخانه ی جنوبی اروپا، منطقه ی ستاره زایی سرخ فام مسیه ۱۷ یا ام ۱۷ را می بینیم. این یکی از واضح ترین عکس هاییست که سرتاسر این سحابی گلگون را نشان می دهد و نه تنها اندازه ی کامل آن را آشکار کرده، بلکه جزییات کوچک و ظریف این چشم اندازِ کیهانیِ پر از گاز و غبار و ستاره ی نوزاد را نیز در بر دارد.

نمای گسترده از سحابی ام۱۷ که نه تنها اندازه ی کامل آن را نشان می دهد، بلکه ساختارهای ریز و ستارگان نوزاد درونش را نیز آشکار کرده است. این تصویر دو اندازه ی دیگر: بزرگ تر- بسیار بزرگ تر (۷.۷ مگ)

نام هایی که تاکنون بر روی جرم درون این تصویر گذاشته شده شاید بیش از هر جرم دیگری از این گونه باشد. نام رسمی آن مسیه ۱۷ است ولی به این نام ها نیز شناخته می شود: سحابی اومگا، سحابی قو، سحابی تیک (Checkmark)، سحابی نعل اسب و -سرانجام برای این که دریادوستان هم بی نصیب نمانند- سحابی خرچنگ دریایی.

مسیه ۱۷ با فاصله ی حدود ۵۵۰۰ سال نوری از زمین، نزدیک صفحه ی کهکشان راه شیری و در صورت فلکی کمان (قوس) جای دارد. گستردگی ابرهای گاز و غبار این سحابی حدود ۱۵ سال نوری است و بخش بزرگی از آسمان را می پوشاند. این مواد سوخت مورد نیاز برای آفرینش ستارگان تازه را فراهم کرده و چنان چه در میدان گسترده ی این تصویر هم دیده می شود، ستارگان بسیاری در جلو، درون، و پشت ام۱۷ به چشم می خورد.

خود سحابی همانند یک ساختار پیچیده ی سرخ فام با رگه هایی از رنگ صورتی دیده می شود. رنگ آن نشانه ای گویا از گاز برافروخته ی هیدروژن است. ستارگان آبی فام نوزادی که به تازگی در ام۱۷ ساخته شده اند به اندازه ی کافی پرتوهای فرابنفش می گسیلند که گازهای پیرامون را تا حد برافروختگی گرم کنند و به تابش وادارند. رنگ ها در بخش های مرکزی سحابی روشن ترند، و در جاهایی به رنگ سفید دیده می شوند. این رنگ سفید واقعی است و در اثر آمیخته شدن نورِ داغ ترین گازها با بازتاب نور ستارگان از روی غبارها پدید آمده.

برآورد می شود جرم گازهای درون این سحابی بیش از ۳۰ هزار برابر جرم خورشید باشد. مسیه ۱۷ همچنین یک خوشه ی ستاره ای باز با ۳۵ ستاره در دل خود دارد که به نام NGC ۶۶۱۸ شناخته می شود [۱]. ولی شمار کل ستارگان درون این سحابی بسیار بیش از این است: حدود ۸۰۰ ستاره در مرکز سحابی، با شماری از این هم بیشتر که در ناحیه های بیرونی سحابی در حال پیدایشند.

ولی این سحابی در میان این تابش گلرنگ، شبکه ای از مناطق تیره تر هم دارد که جلوی نور را گرفته اند. البته خود این مواد تیره هم پرتوهایی می افشانند ولی نه در طیف نور دیدنی (مریی)، بلکه در طیف فروسرخ؛ بنابراین اگر سحابی را با دوربین فروسرخ نگاه کنیم، همین رگه ها را روشن و تابناک خواهیم دید.

سحابی ام۱۷ نام رسمی خود را وامدار ستاره شناس فرانسوی، شارل مسیه است که در سال ۱۷۶۴، نام این جرم را به عنوان هفدهمین نام در فهرست پرآوازه اش نگاشت [۲]. ولی این سحابی گلگون حتی با نامی به سادگی مسیه ۱۷ هم نمایی خیره کننده دارد.

این تصویر بخشی از برنامه ی "گوهرهای کیهانی ESO" است [۳] و با بهره از دوربین تصویرگر میدان گسترده (WFI) نصب شده بر تلسکوپ ۲.۲ متری MPG/ESO در رصدخانه ی لاسیای ESO در شیلی گرفته شده.

در ویدیوی زیر، با بزرگنمایی پهنه ای درخشان از آسمان در مرکز کهکشان راه شیری، به سحابی ام۱۷ می رسیم. برای دریافت ویدیو در نگارش‌ها و اندازه های گوناگون به این پیوند بروید.

در این ویدیو هم، بخش های گوناگون سحابی ام۱۷ از نزدیک بررسی می شود. برای دریافت ویدیو در نگارش‌ها و اندازه های گوناگون به این پیوند بروید.

----------------------------------------------------------

یادداشت ها:

۱] این عنوان گاهی برای کل این منطقه ی ستاره زایی به کار می رود.

۲] ستاره شناس، ژان فیلیپ دوشزو این جرم را در سال ۱۷۴۵ یافت، ولی کشف او چندان مورد توجه قرار نگرفت. از همین رو شارل مسیه به طور جداگانه به جستجوی آن پرداخت و حدود ۲۰ سال بعد نامش را به سیاهه ی اجرامش افزود.

۳] برنامه ی گوهرهای کیهانی ESO یک نوآوری پیشگامانه برای تهیه ی عکس های اجرام جالب، فریبنده و یا از نظر دیداری گیرا با بهره از تلسکوپ های رصدخانه ی جنوبی اروپا، برای هدف های آموزشی و دسترسی همگانی است. در این برنامه، زمان هایی از تلسکوپ های بهره گرفته می شود که آن زمان ها برای رصدهای علمی کاربردی ندارد. همه ی داده های گرد آمده می توانند برای هدف های علمی هم مناسب باشند، و با ورود به بایگانی علمی ESO، در دسترس همه ی اخترشناسان قرار خواهند گرفت.

واژه نامه:

Messier 17 - Wide Field Imager - MPG/ESO - ESO - La Silla Observatory - Chile - star - Omega Nebula - Swan Nebula - Checkmark Nebula - Horseshoe Nebula - Lobster Nebula - plane - Milky Way - constellation of Sagittarius - The Archer - nebula - ultraviolet - Sun - M17 - open star cluster - NGC 6618 - infrared - comet - Charles Messier - Cosmic Gems - star formation region - Jean Philippe de Chéseaux

منبع: رصدخانه ی جنوبی اروپا (ESO)

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان