نقشه ها و داده های تازه از سرس

* در نشست دانش سیاره ای اروپا که این هفته در نانت فرانسه برگزار شد، رازها و دیدگاه ها درباره ی سرس به بحث و گفتگو گذاشته شد و گروه علمی فضاپیمای داون ناسا نماها و داده هایی فریبنده درباره ی این سیاره ی کوتوله که همچون مورد بررسی آنان است ارایه کردند.

به گفته ی کریس راسل، سربازرس فضاپیمای داون (Dawn) در دانشگاه لوس آنجلس کالیفرنیا، سرس با عکس ها، طیف ها و اکنون هم انفجار ذرات پرانرژی‌اش دانشمندان را شگفت زده و مبهوت کرده و می کند.

این نقشه ی سرس از عکس هایی درست شده که فضاپیمای داون ناسا در ماه های اوت و سپتامبر ۲۰۱۵، از درون مدار نقشه برداریِ فراز-بلند خود از سرس گرفته بود. این عکس از همگذاری نماهایی درست شده که با فیلترهای طیفی فروسرخ (۹۲۰ نانومتر)، سرخ (۷۵۰ نانومتر)، و آبی (۴۴۰ نانومتر) گرفته شده اند. جاهای سرخ تر نشانگر بخش هایی از سطح سرس هستند که بازتاب نور بیشتری در طول موج فروسرخ دارند، در حالی که رنگ های آبی در طول موج های کوتاه تر (آبی تر) بازتاب بیشتری دارند. رنگ سبز هم جاهایی را نشان می دهد که سپیدایی، یا درخشندگی کلی آن ها بیش از جاهای دیگر است. تصویر بزرگ تر

یک نقشه ی تازه ی مکان‌نگاشتی (توپوگرافیک) با کدگذاری رنگی، بیش از یک دوجین نام که به تازگی تایید شده را برای ویژگی های سطح سرس نشان می دهد. این نام ها همگی از روی نام ارواح، ایزدان، و آیین های کشاورزی در فرهنگ های گوناگون سراسر جهان برگزیده شده است. از جمله: "جاجا" ایزدبانوی برداشت محصول در فرهنگ ابخازی، و "رنونت" ایزدبانوی تغذیه و برداشت محصول در مصر باستان که سری مانند مار کبرا داشت.و یک کوه به قطر ۲۰ کیلومتر نزدیک قطب شمال سرس هم به نام کوه یسولو (Ysolo Mons) نامیده شده، برگرفته از یک جشنواره ی آلبانیایی که در نخستین روز برداشت بادمجان برگزار می شود.

نقشه ی تازه ی دیگری -در رنگ کاذب- تفاوت های همنهشتی در سطح سرس را نمایان می کند که نسبت به همنهش وستا، ایستگاه پیشین داون، ظریف تر است. تصاویر مکان‌نگاشتی با کدگذاری رنگی از دهانه ی اوکاتور (جایگاه درخشان ترین لکه های سرس)، و کوه ۶ کیلومتری اسرارآمیز و مخروط-مانند آن هم منتشر شده است. دانشمندان همچنان در تلاش برای شناسایی فرآیندهایی هستند که می توانسته این ساختارها و دیگر پدیده های بی‌مانند سرس را آفریده باشد.

معاون سربازرس داون، کارول ریموند از آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا در پاسادنای کالیفرنیا می گوید: «به ویژه، شکل نامنظم دهانه های سرس که همانند دهانه های ره‌آ، ماه یخی کیوان است جالب است. این دهانه ها بسیار با دهانه های کاسه-مانند روی وستا تفاوت دارند.»

یک پدیده ی غافلگیرکننده ی دیگر هم در عکس های طیف سنج نوترونی و پرتوگامای داون شناسایی شد. این دستگاه سه فوران الکترون های پرانرژی را آشکار کرد که شاید دستاورد برهمکنش میان سرس و پرتوهای خورشید بوده اند. این پدیده ها هنوز به طور کامل شناخته نشده اند، ولی می توانند برای ساختن یک تصویر کامل از سرس، کارایی ارزشمندی داشته باشند.

راسل می گوید: «این یک یافته ی نامنتظره بود که ما اکنون در حال آزمودن فرضیه هایی برایش هستیم.»

داون هم اکنون در مداری به فاصله ی ۱۴۷۰ کیلومتری سرس جای دارد. این فضاپیما در این گام از ماموریت شش بار از سرتاسر سطح این سیاره ی کوتوله عکس خواهد گرفت. هر چرخه ی تصویربرداری ۱۱ روز به درازا می کشد.

داون در ماه اکتبر برای آخرین بار روند کاهش فاصله ی خود را آغاز خواهد کرد و در ماه دسامبر به پایین ترین و واپسین مدارش که در فراز ۳۷۵ کیلومتری سطح سرس جای دارد خواهد رسید. در آن هنگام، این فضاپیما تصاویر و داده هایی گرد خواهد آورد که از هر آن چه تاکنون به دست آمده باکیفیت و پُروضوح تر خواهد بود. ماموریت فضاپیمای داون در بررسی سرس دستکم تا نیمه های سال ۲۰۱۶ ادامه خواهد داشت.

کاوشگر داون ناسا (سپیده دم، Dawn) در روز ۶ مارس ۲۰۱۵ به سرس رسید و نخستین فضاپیمایی نام گرفت که از یک سیاره ی کوتوله دیدار کرده، و همچنین نخستین فضاپیمایی که به گرد دو جرم فراتر از سامانه ی زمین-ماه چرخیده. داون پیش از سرس، چندین ماه از سال های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ را در مدار سیارک وستا گذرانده و بررسی های گسترده و فراگیری روی آن انجام داده بود.

این نما که با بهره از عکس های فضاپیمای داون ناسا درست شده، یک نقشه ی مکان‌‌نگاشتی با کُدگذاری رنگی از دهانه ی اوکاتور روی سرس است. قطر این دهانه که درخشان ترین لکه های سطح سرس در آن جای دارند به ۹۰ کیلومتر می رسد. تصویر بزرگ تر

این نقشه ی رنگی که از فضاپیمای داون ناسا به دست آمده پستی و بلندی های سطح سیاره ی کوتوله ی سرس را نشان می دهد. نام هایی که از سوی انجمن بین المللی اخترشناسان برای ویژگی های سرس برگزیده شده نیز بر روی عکس دیده می شود. در پایین، سمت راست، حوضه ی برخوردی اورْوَرا یا اورْوَرَ (Urvara) را می بینید که نامش را از نماد باروری در فرهنگ باستانی هندوایرانی گرفته: گیاهان در اوستا و زمین های حاصلخیز در ریگ‌وِدا. تصویر بزرگ تر

این نما که با بهره از عکس های فضاپیمای داون ناسا درست شده، ویژگی های یک کوه بلند مخروطی روی سرس را نشان می دهد. دامنه ی فرازاهای این نقشه از پست ترین تا بلندترین جاها ۸ کیلومتر است. رنگ آبی پست ترین و قهوه ای بلندترین جاها را نشان می دهد. رگه های سفیدی که روی شیب کوه دیده می شوند بخش هایی با درخشندگی ویژه روی سطح هستند. تصویر بزرگ تر

واژه نامه:

Ceres - European Planetary Science Conference - NASA - Dawn spacecraft - dwarf planet - spectra - Chris Russell - topographic ma - Jaja - Abkhazian harvest goddess - Ernutet - Egyptian harvest goddess - Ysolo Mons - Albanian festival - eggplant - harvest - false color - Vesta - Occator crater - Saturn - moon - Rhea - Carol Raymond - Jet Propulsion Laboratory - crater - gamma ray - neutron - spectrometer - electron - sun - extraterrestrial - mapping orbit - International Astronomical Union

منبع: nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان