نماهای تازه و سه بُعدی از "جاروی جادوگر"

بخش کوچکی از سحابی پرده که به نام NGC ۶۹۶۰ یا سحابی جاروی جادوگر شناخته می شود- این تصویر در اندازه ی بسیار بزرگ تر (۶.۸ مگ)

تلسکوپ فضایی اِسا/ناسای هابل در سال ۱۹۹۷ سه بخش بزرگ و باشکوه از سحابی پرده را به تصویر کشید. اکنون این تلسکوپ با بهره از دوربین میدان گسترده ی شماره ۳ی خود (WFC3)، رشته عکس های تازه و خیره کننده ای از این پسمانده ی پراکنده ی ستاره ای گرفته که جزییات تازه و تماشایی آن ها را نشان می دهد و گسترش آن در چند سال گذشته را آشکار می سازد [در تصویر سوم می توانید با کمک تصاویر سال های ۱۹۹۷ و ۲۰۱۵، نمایی سه بعدی و زیبا از این سحابی را ببینید-م].

سحابی زیبای پرده که نامش را به دلیل ساختار ظریف افروزه های آویز-مانند خود گرفته، یکی از شناخته شده ترین پَسمان های ابرنواختر آسمان است. این سحابی در پی مرگ خشونت بار یک ستاره به جرم ۲۰ برابر خورشید پدید آمد که حدود ۸۰۰۰ سال پیش منفجر شد. این ابرهای رنگین و درخشان که از موادی برافروخته درست شده اند حدود ۱۱۰ سال نوری گستردگی دارند و با فاصله ی تقریبی ۲۱۰۰ سال نوری از زمین، در راستای صورت فلکی ماکیان جای دارند.

با تماشای این تصویر از پشت عینک سرخ/آبی،
سحابی پرده را سه بعدی ببینید.
این تصویر در دو اندازه: بزرگ- بزرگ تر

در سال ۱۹۹۷، دوربین میدان گسترده و سیاره ای شماره ۲ی هابل (WFPC2) عکسی از سحابی پرده گرفت که نماهایی دقیق و پرجزییات از ساختار آن را آشکار می کرد. اکنون با همگذاری داده های WFPC2 و داده های تازه ی WFC3، جزییاتی بیش از همیشه از این سحابی نمایان شده که به دانشمندان اجازه می دهد میزان گسترش آن در ۱۸ سال گذشته (از ۱۹۹۷ به بعد) را اندازه بگیرند و بسنجند.

با وجود پیچیدگی این سحابی و دوری‌اش از زمین، حرکت بخشی از ساختارهای ظریفش را می توان آشکارا دید - به ویژه رشته های سرخ فام هیدروژن آن را. در این تصویر، یکی از همین رشته ها را می توانید در میانه ی ساختار های درخشان ترِ درون تصویر ببینید.

به باور اخترشناسان، ستاره ای که با انفجارش سحابی پرده را پدید آورد، پیش از مرگش باد نیرومندی به فضا دمیده بود. این باد حفره ی بزرگی در گازهای میان‌ستاره ای پیرامون ستاره درست کرد. پس از انفجار ستاره، موج شوک انفجار با گسترش در فضا به دیواره های این حفره برخورد کردند- و ساختارهای ویژه ی این سحابی را آفریدند. رشته های درخشان سحابی در پی برهمکنش موج شوک انفجار با دیواره ی به نسبت چگال ترِ حفره پدید آمدند، ولی ساختارهای کم نورتر را ناحیه هایی پدید آورده اند که تقریبا تهی از مواد بوده اند. سیمای رنگارنگ سحابی پرده هم دستاورد دماها و چگالی های گوناگونِ عنصرهای شیمیایی درون این مواد است.

ساختارهای آبی فام -که دیواره های حفره را نشان می دهند- نسبت به ساختارهای کُرکی سبز و سرخ، یکدست تر و خمیده تر به نظر می رسند. دلیلش اینست که گازهایی که با فیلتر آبی دیده شده اند، در زمان تازه تری با موج شوک سحابی برخورد کرده اند، از همین رو هنوز شکل آغازین جهبه ی شوک را حفظ کرده اند. همچنین گازی که درون این ساختارهای آبی است، داغ تر از گازهای سبز و سرخ است [۱]. ساختارهای سبز و سرخ بسیار پیش از ساختارهای آبی برانگیخته شده بوده اند و اکنون بیشتر پخش شده و نماهایی آشفته تر پیدا کرده اند.

در لابه لای این ساختارهای درخشان و پرآشوب، چند رشته ی سرخ فام، نازک و لبه صاف جای گرفته است. سازوکاری که به پیدایش این ساختارهای کم نورِ گسیلشیِ هیدروژن انجامیده به کلی با سازوکاری که به تابش های سرخ فام ولی کُرکی و پراکنده انجامیده تفاوت دارد، این ساختارهای گسیلشیِ سرخ و صاف، دیدگاهی از جبهه ی موج شوک به دانشمندان می دهند. رنگ سرخ آن ها ناشی از برخورد گازها و پس زده شدن آن ها توسط موج شوک است که با سرعت سرسام آور نزدیک به ۱.۵ میلیون کیلومتر بر ساعت در فضا گسترش می یافت، و هیدروژن درون این گازها در اثر برخورد ذرات درست روی خود جهبه ی موج، برانگیخته شد و تابشی به رنگ سرخ را آغاز کرد.

این دو عکس توسط تلسکوپ هابل و به فاصله ی ۱۸ سال از سحابی پرده گرفته شده اند (۱۹۹۷ و ۲۰۱۵). جابجایی بخش های گوناگون سحابی در این مدت باعث شده این دو تصویر با هم اندکی تفاوت داشته باشند به گونه ای که می توانید با چپ کردن چشمتان، آن را به شکل سه بعدی بسیار زیبایی ببینید. سعی کنید جوری چشمتان را چپ کنید که دو تصویر بر روی هم بیفتند. این تصویر در اندازه ی بزرگ تر (۵.۳ مگ)

این عکس های تازه ی WFC3 با وجودی که از پیوند شش میدان دیدِ کامل تلسکوپ هابل درست شده اند، ولی تنها بخش کوچکی از لبه ی بیرونی سحابی پرده را در بر دارند. این بخش که در سمت باختر پَسمان ابرنواختر جای دارد، تکه ای از پوسته ی بیرونی پسمان در ناحیه ای به نام NGC ۶۹۶۰ است که بیشتر به نام "سحابی جاروی جادوگر" شناخته می شود.

------------------------------------------------

یادداشت:

۱] رنگ های این تصویر برای کمک به شناسایی سه گونه ی مختلف گاز برگزیده شده اند و رنگ واقعی سحابی نیستند.

واژه نامه:

NASA - ESA - Hubble Space Telescope - Veil Nebula - Wide Field Camera 3 - supernova remnant - Sun - Earth - constellation of Cygnus - The Swan - Wide Field and Planetary Camera 2 - WFPC2 - WFC3 - hydrogen - star - stellar wind - supernova - shock wave - chemical element - nebula - shock front - NGC 6960 - Witch’s Broom Nebula

منبع: spacetelescope

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان