نخستین تصویر از قرص غبار و یک سیاره پیرامون یک ستاره دوتایی

اخترشناسان با بهره از دستگاه سیاره-یابِ SPHERE توانسته اند قرصی از گاز و غبار که از لبه دیده می شود و یک ستاره ی دوتایی به نام HD 106906AB را در بر گرفته آشکار سازند. این دستگاه که بر پایه ی اپتیک سازگار با وضوح بسیار کار می کند، روی سومین یگان تلسکوپیِ وی‌ال‌تی‌ (تلسکوپ بسیار بزرگ، VLT) در رصدخانه ی جنوبی اروپا (ESO) در شیلی نصب شده است.

این تصویر در اندازه ی کمی بزرگ تر

HD 106906AB سامانه ای از دو ستاره ی ۱۳ میلیون ساله در صورت فلکی چلیپا (صلیب جنوبی) است. اخترشناسان بر پایه ی جوانی این زوج و همچنین ویژگی تابشی آن ها، از مدت ها پیش گمان برده بودند که قرصی از مواد آن ها را در بر گرفته، ولی هرگز نتوانسته بودند آن را ببینند- تا امروز!

قرصِ گفته شده را می توانید در گوشه ی پایین، سمت چپ این تصویر ببینید. این قرص هر دو ستاره را در بر گرفته و از همین رو به نام یک قرص "پیرا-دویی" شناخته می شود. خود دو ستاره در پشت دایره ی سیاه مرکزی پنهان شده اند. این دایره، پوشش دستگاه است که جلوی نور خیره کننده ی ستاره ها را می گیرد و به دانشمندان اجازه می دهد چیزهایی که پیرامون آن ها هستند را به گونه ای مستقیم ببینند.

گفتنی است که یک سیاره هم به گرد این دو ستاره می چرخد. در گوشه ی بالا، سمت راست تصویر می توانید آن را ببینید. این سیاره ی فراخورشیدی HD 106906 b نام دارد و فاصله اش از دو ستاره و قرصشان بیش از هر فراسیاره ایست که تاکنون یافته شده: ۶۵۰ برابر فاصله ی میانگین زمین تا خورشید؛ چیزی نزدیک به ۹۷ میلیارد کیلومتر. سیاره ی HD 106906 b با داشتن جرمی ۱۱ برابر جرم مشتری، هیولایی با دمای سطحی سوزاننده ی ۱۵۰۰ درجه ی سانتیگراد است.

سامانه ی HD 106906AB به لطف دستگاه SPHERE، نخستین سامانه ی دوتایی است که هم سیاره اش و هم قرص مواد پیرامونش پیروزمندانه به تصویر کشیده شده اند و شانسی بیمانند برای بررسی فرآیند پیچیده ی پیدایش سیاره های پیرا-دویی به دانشمندان داده اند.

واژه نامه:

ESO - planet - SPHERE - adaptive optics - Very Large Telescope - binary star system - HD 106906AB - double star - constellation of Crux - The Southern Cross - circumbinary disc - star - exoplanet - HD 106906 b - Earth - Sun - Jupiter - planet formation

منبع: ESO

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان