کشف تازه: زمین دارد ماه را ماساژ می دهد!

* به گفته ی پژوهشگران، کشش گرانشی زمین دارد با ماساژ دادن کره ی ماه، گسل های روی پوسته ی آن را باز می کند.

* نیروهای کشندی که از سوی زمین بر ماه وارد می شود به همراه فرآیند انقباض خود ماه که در اثر سرد شدن درون آن رخ می دهد باعث پیدایش جهت گیری هایی در شبکه ای از دیواره های گسلی جوان روی ماه شده اند.

درست همان گونه که کشش گرانشی ماه باعث برکِشند و فروکشند (جزر و مد) اقیانوس های زمین می شود، زمین هم نیروهای کِشندی بر ماه وارد می کند. دانشمندان این را از پیش می دانستند ولی اکنون پی برده اند که گرانش زمین عملا دارد گسل های ماه را می شکافد و باز می کند.

این ویدیو را می توانید به شکل تصویر پویای gif با بزرگی ۴.۱ مگابایت از این پیوند ناسا دریافت کنید.

توماس واترز، نویسنده ی اصلی پژوهش که یک دانشمند سیاره ای در موزه ی ملی هوافضای بنیاد اسمیتسونین در واشنگتن دی سی است به اسپیس دات کام می گوید: «می دانیم که پیوند نزدیک میان زمین و ماه به روزگار پیدایش آن ها بر می گردد، ولی مایه ی شگفتی بود که دریافتیم زمین هنوز هم دارد به دگرگونی پیکره ی ماه کمک می کند.»

این پژوهشگران داده های دریافتی از فضاپیمای مدارگرد شناسایی ماه (LRO) که از سال ۲۰۰۹ در مدار ماه جای گرفته را بررسی کردند. در سال ۲۰۱۰، دانشمندان به کمک این فضاپیما دریافتند که ماه دارد کوچک می شود: تصاویر پُروضوحِ این فضاپیما ۱۴ دیواره ی گسلی (گسل زیررانده) را نشان می داد که به احتمال بسیار در پی سرد شدنِ درون ماه و مچاله شدن آن که به چروکیدن پوسته ی جامدش انجامید پدید آمدند. [خواندید: * ماه مچاله می شود؟]

عکس های دوربین فضاپیمای مدارگرد شناسایی ماه (LROC)
هزاران دیواره ی گسلی زیررانده مانند این را بر روی ماه آشکار
کرده اند. این عکس در تاریخ ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۵ منتشر شده.
اندازه ی بزرگ تر

LRO پس از گذشت بیش از شش سال در مدار ماه و تصویربرداری از حدود سه چهارم سطح آن، بیش از ۳۲۰۰ نمونه از این دیواره های گسلی را پیدا کرده است. این دیواره ها فراوان ترین ویژگی زمین‌ساختی (تکتونیک) روی ماه هستند و به طور معمول ده ها متر بلندی و نزدیک به ۱۰ کیلومتر درازا دارند. پژوهش پیشین نشان داده بود که سن این دیواره ها کمتر از ۵۰ میلیون سال است و به احتمال بسیار هنوز هم به گونه ی فعالی دارند ساخته می شوند.

به گفته ی پژوهشگران، اگر تنها دلیل پیدایش دیواره های گسلی ماه، سرد شدن درون آن بود، جهت گیری این دیواره ها می بایست کَتره ای (بی نظم) می شد، زیرا شدت نیروهای انقباض ماه در همه ی جهت ها یکسان می بود.

واترز می گوید: «بی نظم نبودن جهت گیری این دیواره های گسلی یک شگفتی بزرگ برای ما بود.»

ولی به گفته ی واترز، در عوض «الگویی در جهت گیری هزاران گسل دیده می شود، و این نشان می دهد چیز دیگری دارد بر پیدایش آن ها اثر می گذارد، چیزی که رفتارش سرتاسری و در اندازه ی کل ماه است. این چیز، کشش گرانشی زمین است.»

نیروهای کِشندی زمین بر همه جای سطح ماه به یک اندازه وارد نمی شوند. این نیروها در بخش هایی از سطح ماه که یا از همه نزدیک تر یا از همه دورتر به زمینند بیشتر و شدیدتر وارد می شود. در نتیجه در عرض های میانه و پایین نزدیک به استوای ماه، دیواره های بسیاری ترازِ شمالی-جنوبی پیدا کرده اند، و در عرض های بالا، نزدیک قطب های ماه هم از خاور به باختر تراز شده اند.

عکس های دوربین فضاپیمای مدارگرد شناسایی ماه (LROC)
هزاران دیواره ی گسلی آویخته را بر روی ماه آشکار کرده اند،
از جمله این گسل برجسته در Vitello Cluster روی ماه. این
عکس در تاریخ ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۵ منتشر شده. تصویر بزرگ تر

به گفته ی واترز، اثرهای نیروهای کشندی زمین به احتمال بسیار ۵۰ تا ۱۰۰ برابر کوچک تر از اثریست که انقباض خود ماه بر آن می گذارد. چنان چه وی می افزاید، مدلی که از ترکیب اثرهای هر دوی این نیروها (کشندهای زمین و انقباض خود ماه) درست شده، با دیواره های گسلی دیده شده همخوانی خوبی دارد.

جان کلر، دانشمند پروژه ی LRO در مرکز پروازهای فضایی گودارد ناسا در گرین بلت مریلند هم می گوید: «ما با LRO توانسته ایم ماه را به طور کامل و سرتاسری و با جزییاتی که تاکنون برای هیچ یک از اجرام سامانه ی خورشیدی به جز زمین امکان نداشته بررسی کنیم، و دسته داده های LRO به ما توان این را داده که فرایندهای جزیی ولی مهمی را بیابیم که بدون کمک این فضاپیما پنهان می ماندند.»

اگر این گسل های ماه هنوز فعال باشند، شاید "ماه لرزه های" کم‌ژرفایی در آن ها رخ دهد. این لرزه ها بیشتر باید زمانی رخ دهند که اثرهای کشندی زمین بر ماه در بیشترین اندازه اش است، یعنی زمانی که ماه در دورترین نقطه ی مدارش پیرامون زمین است. به گفته ی واترز، شبکه ای از لرزه‌سنج ها روی ماه می توانند روزی این لرزه ها را آشکار کنند.

واترز و همکارانش جزییات یافته های خود را در شماره ی ماه اکتبر ۲۰۱۵ نشریه ی جئولوژی منتشر کردند.

این نقشه جایگاه بیش از ۳۲۰۰ دیواره ی گسلی آویخته (خط های سرخ) را بر روی ماه نشان می هد.

** از راهنمایی ها و پیشنهادهای دوستانی که از اصطلاحات ویژه ی زمین شناسی آگاه هستند برای بهتر شدن و اصطلح این مقاله استقبال می کنیم.  

در همین زمینه:  * ترک خوردگی های تازه روی سطح ماه

واژه نامه:

Earth - gravitational pul - moon - crust - tide - tidal force - fault - Thomas Watters - Smithsonian Institution's National Air and Space Museum - NASA - Lunar Reconnaissance Orbiter - LRO - fault scarp - cliff - tectonic - latitude - equator - pole - solar system - John Keller - Goddard Space Flight Center - moonquake - seismometer - quake - journal Geology - lobate thrust fault scarp - Lunar Reconnaissance Orbiter Camera - LROC - Vitello Cluster

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان