سیاره سرخ دارد ماهش را از هم می درَد

* فوبوس دارد از هم می پاشد. وجود شیارهایی رازگونه بر روی سطح این ماه بزرگ ترِ سیاره ی بهرام (مریخ) نشان دهنده ی اینست که گرانش این سیاره دارد به آرامی این ماه را از هم می شکافد.

دانشمندان از پیش می دانستند که فوبوس محکوم به نابودی است. این ماه به اندازه ای به بهرام نزدیک است که کشش گرانشی پسارِ این سیاره دارد از سرعت آن می کاهد و مدارش را تنگ می کند. انتظار می رود این نیروها تا چند ده میلیون سال دیگر فوبوس را پیش از آن که به بهرام برسد پاره پاره کرده و از هم بپاشند.

ولی اکنون چیزهای تازه ای از فوبوس آشکار شده است. در دهه ی ۱۹۷۰، فضاپیماهای مارینر ۹ و وایکینگ شیارهای بلند و همراستایی به پهنای ۱۰۰ تا ۲۰۰ متر و درازای ۱۰ تا ۳۰ متر را بر روی بخش هایی از فوبوس دیدند. در آن زمان، پژوهشگران گمان کردند فوبوس تکه سنگی یکپارچه است و به نظرشان این شیارها ترَک هایی بودند و در اثر کشیده شدن تکه های آواری پدید آمده اند که در پی برخوردی بزرگ، یا ردیفی از برخوردهای کوچک روی سیاره ی بهرام به فضا پرتاب شده بوده.

ولی در سال ۲۰۰۸، فضاپیمای مارس اکسپرس نشان داد که فوبوس در واقع توده ای قلوه سنگ است که لایه ای از خاک محکم تر به کلفتی ۵۰ تا ۱۰۰ متر همه ی آن ها را دور هم نگهداشته. یعنی می شود گفت فوبوس کمی مانند یک کیسه ی مهره است: به آسانی تغییر شکل می دهد، ولی یک لایه ی پوششی آن را یکپارچه نگه داشته.

تری هرفورد از مرکز پروازهای فضایی گودارد ناسا در مریلند به همراه همکارانش، با بهره از این مدل، فشاری که از نیروهای کشندی بر فوبوس وارد می شود را برآورد کردند- و دریافتند که بیشتر این شیارها به خوبی همتراز با مناطقی هستند که بیشترین فشار بر آن ها وارد می شود.

هرفورد می گوید: «این شیارها نخستین نشانه ی از هم گسیختگی فوبوسند.» هرفورد یافته های خود را در نشست انجمن زمین شناسی آمریکا که روز ۴ نوامبر برگزار می شود ارایه خواهد کرد.

الکساندر باسیلفسکی از بنیاد زمین-شیمی و شیمی تحلیلی ورنادسکی در مسکو می گوید: «این یافته ها از دید من بسیار جالبند.» وی که نویسنده ی پژوهشنامه ای درباره ی ویژگی های سطح فوبوس بوده، موافق این دیدگاه است که این شیارها می توانند گسل هایی باشند، و فکر می کند این می تواند توضیح دهد که چرا برخی از آن ها به نظر می رسد ضربدری یکدیگر را قطع کرده اند.

به گفته ی هرفورد، فوبوس با هیچ خطر فوری‌ای روبرو نیست؛ این ماه می تواند تا میلیون ها سال دیگر زندگی کند. ولی هیچ کس نمی داند نیرو و دوام پوسته ی آن چقدر است یا چقدر توان یکپارچه نگهداشتن فوبوس را دارد. برای دانستنش شاید نیاز به نشستن روی آن باشد.

در همین زمینه: * نگاهی ۳۶۰ درجه به فوبوس، ماه سیاره بهرام 

واژه نامه:

Mars - moon - Phobos - groove - planet - tidal pull - Mariner 9 - Viking - crater - Mars Express - beanbag - Terry Hurford - NASA - Goddard Space Flight Center - tidal force - Geological Society of America - Alexander Basilevsky - Vernadsky Institute of Geochemistry and Analytical Chemistry -

منبع: newscientist

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان