یافتن دهانه های تازه ای روی ماه که یک معمای سیارکی را پیش می کشند

* به گفته ی پژوهشگران، دهانه های تازه یافته شده روی کره ی ماه نشان می دهند سیارک هایی که در گذشته های دور به ماه برخورد کرده بودند بسیار متفاوت با آن هایی بودند که اکنون کمربند سیارک ها را انباشته اند.

گره گشایی از این راز سیارکی می تواند به یافتن پاسخ پرسش هایی درباره ی زیست پذیری زمینِ آغازین بیانجامد.

در این عکس که به دست عکاس نجومی، آنتونی لوپز در شهر خوارز مکزیک، نزدیک مرز تگزاس گرفته شده، حوضه های برخوردی بسیاری روی ماه دیده می شوند. اندازه ی بزرگ تر

به باور دانشمندان، در روزگاری که به نام دوره ی آخرین بمباران سنگین (LHB) شناخته می شود -حدود ۴.۱ تا ۳.۸ میلیارد سال پیش- انبوه سیارک ها و دنباله دارها سیاره ی زمین، ماه و دیگر اجرام درونی سامانه ی خورشیدی را بمباران کردند. اکنون دهانه های گِرد و غول پیکر بسیاری که به نام حوضه های برخوردی ماه شناخته می شوند و جابجا لکه هایی بر چهره ی ماه گذاشته اند، گواهان خاموش آن روزگار پرخشونتند.

اگرچه بسیاری از حوضه های ماه را به آسانی با چشم نامسلح می توان دید، ولی شمار (تعداد)، گستردگی، و ریشه ی آن ها هنوز روشن نیست. بررسی حوضه های ماه دشوار است زیرا برخوردهای ویرانگر بعدی و فوران های آتشفشانی جزییاتشان را پنهان کرده.

دانشمندان برای یادگیری بیشتر درباره ی حوضه های برخوردی ماه، روی داده های گرانشی به دست آمده از ماموریت آزمایشگاه بررسی گرانش و ساختار درونی ماه ناسا (گریل، GRAIL) تکیه می کنند. در این ماموریت دو فضاپیما به نام های اِب (Ebb) و فلو (Flow) در مداری یکسان به گرد ماه می چرخیدند. به هنگام پرواز، تغییرات کوچکی که در اثر وجود کوه ها، گودال ها، و توده های جرمی زیرسطحی ماه در فاصله ی میان این دو روی می‌داد (ناهنجاری بوگِه -م) ردیابی می شد و به پژوهشگران اجازه می داد تا ساختار و همنهش ماه را با دقتی بی سابقه بررسی کنند. [بخوانید: * دوقلوهای GRAIL به سلامت به ماه رسیدند]

این پژوهشگران داده هایی که گریل از دهانه های ۱۶۰ کیلومتری یا گسترده تر گرد آورده بود را بررسی کردند. آن ها بر روی حوضه هایی تمرکز کردند که دهانه هایی به شکل حلقه های هم‌مرکز داشتند، گونه ای ساختار که ویژه ی حوضه های برخوردی است.

نقشه ی رنگی ناهنجاری گرانشی بوگه برای ماه. سه حوضه ی برخوردی نویافته که زیر ساختارهای جوان تر پنهان شده بودند نیز در آن نشان داده شده.

دانشمندان نه تنها ۲۷ حوضه ی برخوردی با حلقه های هم‌مرکز را تایید کردند، بلکه ۲۴ ساختار دیگر را هم شناسایی کردند که می توانستند از همین گونه دهانه ها باشند، از جمله سه تا که به کلی تازگی داشتند. این دهانه های نویافته که به نام های خشونت، بارتلس- وسکرسنسکی، و کوپرنیک-اچ نامیده شده اند [۱]، در سمت پیدای ماه -که همیشه رو به زمین است- جای دارند و شمار برخوردهای بزرگ شناخته شده ی ماه را به اندازه ی چشمگیری افزایش می دهند.

این پژوهشگران همچنین تایید کردند که بیشترِ حوضه های برخوردی بزرگ تر، بر روی سطح پیدای ماه جای دارند، در حالی که سمت پنهان ماه را حوضه های کوچک تر پوشانده. چنان چه گریگوری نیومن، زمین شناس سیاره ای از مرکز پروازهای فضایی گودارد ناسا در گرین بلت مریلند می گوید، بررسی پیشین نشان می داد دلیل این تفاوت اینست که سمت پیدای ماه در آغاز زندگی ماه گرم بوده و محیطی مناسب برای شکل گیری دهانه های بزرگ داشته. [خواندید: * دهانه های این سمت ماه بزرگ تر از سمت دیگرند!]

به گفته ی نیومن، یافته های تازه تاییدی بر پژوهش پیشین هستند که نشان می داد سیارک هایی که در روزگاران بسیار دور به ماه برخورد کرده بودند تفاوت های شگفت آوری با سنگ هایی داشتند که اکنون در کمربند سیارک ها میان بهرام و مشتری دیده می شود.

نیومن می افزاید اگر بزرگی سیارک های باستانی به اندازه ی سیارک‌های امروزی بود، می بایست حوضه های برخوردی با اندازه ی میانگین روی ماه بیش از چیزی می بود که انتظار می رود، و شمار دهانه های غول پیکری که می توانستند عملا نیمی از ماه را در هم بکوبند نیز به نصف کاهش می یافت: «به بیان دیگر، کمبودی در شمار اجرامی به وجود می آمد که توانایی پدید آوردن ابَرحوضه هایی با توان نابودی همه ی گونه های زیستی را داشتند.»

نیومن می گوید: «برای آشنایی با سرشت برخورد سیارک ها در آغاز زندگی سامانه ی خورشیدی، که پیامدهایی برای شناخت "زیست پذیری زمین آغازین" خواهد داشت، به پژوهش های بیشتری نیاز داریم.»

جزییات این پژوهش در شماره ی ۳۰ اکتبرِ نگارش برخطِ نشریه ی "ساینس ادوَنسز" منتشر شده است.

-------------------------------------

یادداشت:

۱] Asperitatis - Bartels-Voskresenskiy - Copernicus-H 

در همین زمینه: * در جوانی زمین، سیارکی به آن خورده بود که برخوردِ نابودکننده دایناسورها در برابرش کوچک می نمود  

 واژه نامه:

lunar crater - asteroid - moon - asteroid belt - habitability - Earth - comet - inner solar system - Late Heavy Bombardment - LHB - lunar basin - volcanic eruption - NASA - Gravity Recovery and Interior Laboratory - GRAIL - Ebb - Flow - Asperitatis - Bartels-Voskresenskiy - Copernicus-H - Gregory Neumann - Goddard Space Flight Center - Mars - Jupiter - megabasin - Science Advances - Anthony Lopez

منبع: Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان