توفان مغناطیسی در دُم دنباله دار کاتالینا

* زمین تنها جرمی نیست که توفان های مفناطیسی در آن رخ می دهد. دنباله دارها هم چنین پدیده ای را تجربه می کنند [در مورد زمین، این توفان ها به نام توفان های زمین‌مغناطیسی یا ژئومغناطیسی شناخته می شود].

این تصویر در اندازه ی کمی بزرگ تر

یک چنین توفانی گویا دارد در دم یونی موجدار و آبی فام دنباله دار کاتالینا (C/2013 US10) رخ می دهد. عکس زیر در روز ۱۱ دسامبر توسط میشائیل یاگر از شهر یائورلینگ اتریش گرفته شده. به حباب ها یا توده های پلاسمای درون دم دنباله دار که با دایره نشان داده شده اند توجه کنید:

این توده ها نشانه ای از توفان مغناطیسی‌اند. رصدگران دنباله دارها بارها حباب های پلاسما و "رخدادهای گسیختگی" (قطع شدن) را دیده اند که در واکنش به فوران های تاج خورشید (CME) و وزش ناگهانی باد خورشید روی می داده اند. در شدیدترین موارد از این رویدادها، دُم یک دنباله دار می تواند به گونه ی کامل کَنده شده و از هسته جدا گردد. تصویر پویانمایی (gif) زیر را ببینید که جدا شدن دم دنباله دار اِنکه در اثر برخورد یک CME در سال ۲۰۰۷ را به زیبایی نشان می دهد.

فیزیکی که پشت این رویداد است چیزیست همانند فیزیک توفان های زمین-مغناطیسی که برای سیاره ی خودمان رخ می دهد. هنگامی که میدان های مغناطیسی پیرامون یک دنباله دار به میدان مغناطیسیِ درون یک CME -که جهتش با آن مخالف است- برخورد می کند، این میدان ها می توانند به هم بپیوندند، پدیده ای که "بازپیوند مغناطیسی" نام دارد. انرژی مغناطیسی شدیدی که در اثر این بازپیوند آزاد شده می تواند موج ها، حباب ها، یا حتی پارگی هایی در دُم دنباله دار پدید آورد. 

زمانی که CMEها به زمین می خورند، فرآیندی همانند این در مغناطکره ی سیاره روی می دهد که به شفق های قطبی و چیزهای دیگر می انجامد. [در این باره این نوشته را بخوانید: * دروازه های پنهان در میدان مغناطیسی زمین]

دنباله دار کاتالینا این روزها دارد در افق خاوری آسمان سپیده دم روشن و روشن تر می شود، هر چند که هنوز با چشم نامسلح نمی توان آن را دید، ولی برای دوربین های دوچشمی یا تلسکوپ های کوچک هدف خوبیست. برای یافتنش می توانید از این مطلب اسکای اند تلسکوپ یا این روزیج (گاهشمار نجومی) کمک بگیرید. مسیر مداری آن هم در این نمودار به خوبی نشان داده شده.

در این تصویر پویا (gif) که در سال ۲۰۰۷ ثبت شده، دنباله دار اِنکه را می بینید که با برخورد به یک توده ی CME، دُمش به زیبایی از آن جدا می شود. درین باره این نوشته را بخوانید (البته به زبان اصلی). بزرگی این تصویر بیش از ۴ مگابایت است. ویدیوی آن به بزرگی ۶.۴ مگابایت را هم می توانید از این پیوند دریافت کنید.

این پدیده را اینجا هم دیده بودید: * توفان مغناطیسی در دُم دنباله دار لاوجوی 

واژه نامه:

Earth - geomagnetic storm - ion tail - Comet Catalina - C/2013 US10 - plasma - Michael Jäger - space weather - CME - solar wind - comet - tail - magnetic field - reconnect - planet - magnetosphere - aurora boreali

منبع: spaceweather

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان