توفان دیرپا روی سطح یک ستاره سرد

آن چه در این تصویر می بینید یک نمای هنری (نقاشی) از یک ستاره ی خنک به نام W1906+40 است که توفانی سهمگین نزدیک یکی از قطب هایش در حال وزیدن است. به باور دانشمندان، این توفان همانند توفان روی سطح سیاره ی مشتری است که به نام لکه ی سرخ بزرگ شناخته می شود. دانشمندان این ستاره را به کمک تلسکوپ های فضایی اسپیتزر و کپلر ناسا یافته اند.

این تصویر در اندازه ی بزرگ تر

جایگاه این توفان بر پایه ی مدل های رایانه ای از داده ها، نزدیک قطب شمال ستاره برآورد شده. تلسکوپ ها خود این توفان را نمی توانند ببینند، ولی با مشاهده ی چگونگی تغییرات نور ستاره در گذر زمان به وجودش پی برده اند. این توفان همراه با ستاره دور محور آن می چرخد و تقریبا هر ۹ ساعت یک دور کامل می زند. هنگامی که در این چرخش وارد میدان دید تلسکوپ می شود، نور ستاره در طول موج های ویژه ای از طیف فروسرخ و دیدنی (مریی) کاهش می یابد.

این توفان دستکم دو سال است که دارد می وزد. اخترشناسان به درستی نمی دانند که چرا این همه دوام آورده.

این که سیاره ها توفان های ابرآلود داشته باشند پدیده ی شناخته شده ایست و بارها دیده شده، ولی برای ستارگان، مورد W1906+40 بهترین گواه از وجود این گونه توفان روی یک ستاره است که تاکنون یافته شده. ستاره ی W1906+40 جزو رده ای از اجرام کم-دما است که به نام کوتوله های L یا L-dwarfs شناخته می شوند. برخی از کوتوله های L به عنوان ستاره شناخته می شوند زیرا همجوشی اتمی انجام می دهند و نور تولید می کنند ،مانند خورشید خودمان، ولی دسته ای دیگر به نام کوتوله های قهوه ای، به عنوان "ستارگان ناتمام" شناخته می شوند زیرا همجوشی اتمی ندارند.

کوتوله ی W1906+40 بر پایه ی سنش یک ستاره پنداشته شده زیرا کوتوله های L هر چه پیرتر باشند، احتمال آن که ستاره باشند بیشتر است. دمای آن حدود ۲۲۰۰ کلوین یا ۳۵۰۰ درجه ی فارنهایت است. این شاید دمایی سوزان به نظر بیاید ولی برای یک ستاره به نسبت خنک است. در واقع این ستاره به اندازه ی کافی خنک هست که ابرهایی بتوانند در جو آن پدید آیند.

W1906+40 با فاصله ی ۵۳ سال نوری از زمین، در راستای صورت فلکی دیگ‌پایه (شلیاق) جای دارد.

واژه نامه:

star - W1906+40 - storm - Great Red Spot - Jupiter - NASA - Kepler space telescope - Spitzer space telescope - infrared - visible - wavelength - planet - L-dwarf - atom - sun - brown dwarf - failed star - atomic fusion - constellation Lyra

منبع: jpl.nasa

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان