فرصت بی‌مانند اخترشناسان برای پیش بینی یک ابرنواختر

* مشاهده ی دور از انتظارِ یک ابرنواخترِ دوردست توسط تلسکوپ فضایی هابل، شانسی بی مانند به اخترشناسان داده تا شناخت خود از خوشه های غول پبکر کهکشانی را به آزمونی قطعی بگذارند.

در نوامبر ۲۰۱۴ اخترشناسان بیننده ی چیزی شگفت آور و کمیاب بودند. جرم هنگفت یک خوشه ی کهکشانی به نام MACS J1149+2223، نور یک ابرنواختر در پشتش که بسیار از آن دورتر بود را مانند یک عدسی بزرگنمایی کرده بود. دانشمندان این ابرنواختر را به افتخار ژور رفسدال، اخترفیزیکدان نروژی که نخستین بار در سال ۱۹۶۴ به کارگیری تصاویر یک ابرنواختر همگراییده که نورش با تفاوت های زمانی دریافت می شود را برای بررسی گسترش کیهان پیشنهاد داد، به نام ابرنواختر رفسدال (Refsdal) نامیدند.

در این تصویر نمای ابرنواختر رفسدال را می بینید. بالایی ترین دایره جایگاه این ابرنواختر را در سال ۱۹۹۵ نشان می دهد [اگر در آن زمان به این بخش آسمان نگاه می شد، در این نقطه ابرنواختر را می دیدیم-م]. دایره ی پایینی کهکشانی را نشان می دهد که ابرنواختر رفسدال را چهار بار همگراییده است و در اواخر سال ۲۰۱۴ به وجودش پی برده شد. دایره ی میانی هم جایگاه پیش بینی شده ی این ابرنواختر را در پایان ۲۰۱۵، آغاز ۲۰۱۶ نشان می دهد. این تصویر در اندازه ی بزرگ- بزرگ تر

نور ابرنواختر رفسدال به دلیل پدیده ی همگرایی گرانشی خم شده و چهار تصویر جداگانه از آن پدید آورده بود که با هم پیکره ای مانند یک شبدر چهار برگ به نام صلیب انیشتین را ساخته بودند [درباره این ابرنواختر خواندید: * شبدر چهاربرگ کیهانی]

اگرچه اخترشناسان تاکنون ده ها مورد از کهکشان هایی که در اثر همگرایی گرانشی، چندین تصویر آن ها پدید آمده یافته اند، ولی این نخستین بار بود که چنین چیزی را برای یک ابرنواختر می دیدند.

کم کم با فروکش کردن انفجار ابرنواختر، چهار تصویری که از آن پدید آمده هم رو به محو شدن گذاشته، ولی اکنون اخترشناسان شانسی بیمانند برای دیدن دوباره ی آن دارند: تصاویر این ابرنواختر با هم و در یک زمان به زمین نمی رسند زیرا نور هر تصویر، مسیری متفاوت با تصویرهای دیگر را می پیماید. نور برخی از آن ها زمان بیشتری در راهست تا به چشم ما برسد. (تصویر دوم را بینید)

اخترشناسان با به کارگیری مجموعه ای یکپارچه برای مدل های گوناگون از رفتار خوشه به عنوان یک عدسی، زمان های پدیدار شدنِ تصویر بعدی ابرنواختر را پیش بینی کرده اند [برای هر مدل از رفتار عدسی-گونه ی خوشه، یک زمان پیش بینی شده-م]. اکنون تلسکوپ فضایی اِسا/ناسای هابل به طور دوره ای رو به آسمان تنظیم می شود تا یک بار دیگر که ابرنواختر رفسدال پدیدار می شود آن را ببیند. پیش بینی شده تصویر بعدی از این رویداد فراعادی در یک سوم نخستِ سال ۲۰۱۶ پدید آید.

پیشرفت کار هابل در رصدهای آینده را می توانید از راه رسانه های همگانی -توییتر و فیسبوک هابل- دنبال کنید.

واژه نامه:

supernova - NASA - ESA - Hubble Space Telescope - galaxy cluster - MACS J1149+2223 - Refsdal - Sjur Refsdal - gravitational lensing - Einstein Cross - Earth -

منبع: spacetelescope

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان