تصویر هابل از الماس های پرتلالو کیهانی

* تک ستارگان معمولا در برابر همزادهای کیهانی بزرگترشان نادیده گرفته می شوند- ولی اگر با یکدیگر همراه شوند چشم اندازهایی براستی خیره کننده می آفرینند که در زیبایی، حتی با درخشان ترین سحابی ها یا کهکشان های مارپیچی نیز هماوردی می کند.

در این تصویر تلسکوپ فضایی اِسا/ناسای هابل خوشه ی ستاره ای "ترامپلر ۱۴" را می بینید. این خوشه که بزرگ ترین گروه ستارگان داغ، پرجرم و درخشان در کهکشان راه شیری است، شماری از تابناک ترین ستارگان سرتاسر کهکشان را در خود جای داده.

این تصویر در دو اندازه ی بزرگ تر- بسیار بزرگ تر (۶ مگ) 

تاکنون نزدیک به ۱۱۰۰ خوشه ی باز ستاره ای در راه شیری شناسایی شده، گرچه گمان می رود شمار آن ها بسیار بیش از این باشد. ترامپلر ۱۴ یکی از این خوشه هاست که ۸۰۰۰ سال نوری دورتر از زمین، در مرکز سحابی پرآوازه ی کارینا جای دارد.

ترامپلر ۱۴ که تنها ۵۰۰ هزار سال از عمرش می گذرد - بسیار جوان در همسنجی با خوشه ی باز پروین که خوشه ای ۱۱۵ میلیون ساله است- نه تنها یکی از پرجمعیت ترین خوشه ها در سحابی کاریناست، بلکه جوان ترین آن ها نیز هست. با این حال خوشه ای با ساخت و ساز سریع است که با نرخی باورنکردنی ستاره می سازد و آن ها را در نمایشگاه خیره کننده اش به تماشا می گذارد.

(گفتنی است لکه ی سیاه رنگ کوچکی که در سمت چپ مرکز تصویر می بینید گویچه ای از گاز و غبار است که در برابر نور ستارگان به حالت ضدنور و تمام تیره دیده می شود.)

به طور کلی فشردگی و انباشتگی "ستارگان بزرگ و درخشان" در این منطقه از فضا از بیشترین ها در سرتاسر کهکشان راه شیری است (پهنای خوشه تنها ۶ سال نوریست) و خانواده ای بزرگ و تماشایی از ستارگان جوان، درخشان و آبی-سفید در آن گرد هم آمده اند. این ستارگان به سرعت دارند ذخیره های سوخت هیدروژن خود را می سوزانند و تنها چند میلیون سال با مرگ ابرنواختریشان فاصله دارند. در این میان، با وجود جوانی تاثیر بسیار زیادی بر محیط پیرامون خود می گذارند زیرا دارند به معنای واقعی کلمه موج درست می کنند.

نمای رنگی از سحابی کارینا- این عکس از پشت تلسکوپ ۲.۲ متری MPG/ESO در لاسیای شیلی گرفته شده. خوشه ی "ترامپلر ۱۴" در دایره ی سرخ نمایانده شده- اندازه ی بسیار بزرگ تر (۵.۹ مگ)

این ستارگان با پرتاب ذرات پرانرژی و پرسرعت از سطحشان، بادهایی خروشان به فضا می دمند. این بادها با محیط پیرامون برخورد کرده، امواج شوکی پدید می آورند که گازهای محیط را تا میلیون ها درجه داغ کرده و به تابش بسیار شدید پرتوهای X وا می دارد. این بادهای نیرومند همچنین با پس زدن مواد، حفره هایی را در ابرهای گاز و غبار نزدیکشان درست می کنند، و با فشردن آن ها به پیدایش ستارگان تازه دامن می زنند.

ابر شگفت انگیز کمانی-شکلی که در پایین این تصویر می بینید احتمال می رود دستاورد یکی از همین بادها باشد. به گمان دانشمندان این یک شوک کمانی (bow shock) است که توسط بادی که از ستاره ی کناریش می وزد درست شده (ستاره ی ترامپلر ۱۴ ام جی ۲۱۸). این ستاره دارد با سرعتی نزدیک به ۳۵۰ هزار کیلومتر بر ساعت در فضا جابجا می شود و با این کار، توده های گاز و غبار پیرامونش را می تراشد و دگرگون می کند. [در این باره بخوانید: * ستارگان گریزان ردی از امواج فروسرخ در آسمان پدید می آورند]

بر پایه ی برآورد اخترشناسان حدود ۲۰۰۰ ستاره با جرم های گوناگون در خوشه ی ترامپلر ۱۴ جای دارند، از کمتر از یک دهم جرم خورشید گرفته تا ده ها برابر آن. برجسته ترین ستاره ی ترامپلر ۱۴ و درخشان ترین ستاره ی این تصویر، ابرغولی به نام HD 93129Aa است [۱]. این ستاره یکی از درخشان ترین و داغ ترین ستارگان کل کهکشان راه شیری است.

در ویدیوی زیر با بزرگنمایی صفحه ی کهکشان در راستای صورت فلکی شاه‌تخته، به خوشه ی ترامپلر ۱۴ می رسیم. برای دریافت ویدیو در اندازه ها و نگارش های گوناگون به این پیوند بروید:

------------------------------------------------------

یادداشت:

۱] ستاره ی HD 93129Aa عضو یک سامانه ی دو-ستاره ای به نام HD 93129AaAb است که عضو دیگرش HD 93129Ab نام دارد. HD 93129Aa یک ستاره از رده ی O است که حدود دو و نیم میلیون بار درخشان تر و ۸۰ بار پرجرم تر از خورشید ماست. ستاره ی همدمش نیز ستاره ی بزرگی است به گونه ای که هر دو به گرد گرانیگاه مشترکشان می چرخند. HD 93129Aa با دمای سطح بیش از ۵۰ هزار درجه، یکی از داغ ترین ستارگان رده ی O در سرتاسر راه شیری نیز هست.

-------------------------------------------------

تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:

https://telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

star - nebula - galaxy - NASA - ESA - Hubble Space Telescope - star cluster - Trumpler 14 - Milky Way galaxy - open cluster - Carina Nebula - Pleiades open cluster - silhouette - hydrogen - supernova - shock wave - X-ray - stellar wind - bow shock - Trumpler 14 MJ 218 - Sun - supergiant - HD 93129Aa - binary star system - HD 93129AaAb - HD 93129Ab - O-type star - centre of mass

منبع: spacetelescope

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان