پلوتو "ابر" هم دارد!

* کمی زمان می برد تا اخبار هواشناسی از حومه های سامانه ی خورشیدی به گوش ما برسد. به نظر می رسد فضاپیمای نیوهورایزنز ناسا که در ماه ژوییه از کنار پلوتو گذشت، ابرهایی را دیده که بر فراز سطح آن شناورند. این یافته ی انحصاری نشریه ی "newscientist" است.

عکس هایی که تاکنون توسط گروه نیوهورایزنز انتشار یافته و در اختیار همگان گذاشته شده نشانگر جو بسیار پیچیده و شگفت انگیز پلوتو بوده. آن چه در این عکس ها به روشنی دیده می شود، لایه های پرشماری از ریزگرد بر فراز کوهستان های یخی این سیاره ی کوتوله است. ولی در ایمیل ها و تصاویری که گردانندگان نشریه و تارنمای نیوساینتیست دیده اند و درباره ی آن ها با پژوهشگران ماموریت رایزنی کرده اند چیزهایی دیده می شود که احتمال می رود پاره ابرهایی بر فراز سطح آن باشند، نشان دهنده ی این که جو پلوتو از آنچه به نظر می رسد هم گونه‌گون تر و پرمایه تر است.

نخستین نشانه های ابرها در ۱۳ سپتامبر ۲۰۱۵ دیده شد، چند روز پیش از انتشار همگانی تصاویر ریزگردها. ویل گراندی از رصدخانه ی لوول در آریزونا جهت گفتگو درباره ی فهرستی که برای بررسی دستاوردهای نیوهورایزنز درباره ی جو پلوتو به دستش رسیده بود، این ایمیل را به نیوساینتیست فرستاد: «چند ویژگی به نسبت منطقه ایِ کم-ارتفاع درست بالای لبه ی پلوتو [در افق] دیده می شود که من آن ها را با چند پیکان نشان داده ام، ولی در دایره ای که کشیده ام نیز چند ساختار روشن ابر-مانند هست که به نظر می رسد بالاتر از پستی و بلندی های سطحند و از روی آن ها گذشته اند.» [عکس دوم را ببینید]

گراندی ساختارهایی را در ریزگردهای جَوی بر فراز لبه ی پلوتو دیده بود که گویا از لایه های نمایانِ ریزگرد جدا هستند. ولی شگفت انگیزتر این که وی ساختاری به رنگ روشن را هم دیده بود که از روی بخش های گوناگون چشم انداز گذشته بود، نشانگر این که روی سطح نبوده و بر فراز چشم اندازها شناور بود.

این ایمیل گفتگویی را با دانشمندان گروه نیوهورایزنز درباره ی "ابر" بودن این ویژگی ها به راه انداخت، زیرا دیدن این که آیا سایه ای هم روی سطح انداخته اند یا نه دشوار بود. این گروه درباره ی تفاوت دقیق میان ابر و ریزگرد هم گفتگو کردند. آلن استرن، دانشمند اصلی ماموریت نیوهورایزنز چنین نوشت: «یک راه برای این که بفهمیم این ها ابرند اینست که ابرها ساختارهایی گسسته هستند ولی ریزگردها پیوسته و گسترده اند.»

در هیچ یک از خبرهای رسمی همگانی اشاره ای به ابر نشده، که نشان می دهد دانشمندان گروه نیوهورایزنز درباره ی آن مطمئن نیستند. در ایمیل های ماه فوریه، این دانشمندان درباره ی پژوهشنامه ای گفتگو می کردند که قرار بود با عنوان "جو پلوتو از چشم فضاپیمای نیوهورایزنز" در نشریه ی ساینس منتشر شود و در آن تنها اشاره ی گذرایی به ابرها به عنوان یک راز ناگشوده شده بوده.

ولی در ایمیلی که روز ۱ مارس توسط جان اسپنسر از بنیاد پژوهش جنوب باختر در بولدر کلرادو فرستاده شده بود، عکسی از یک ابر هم بود که به نظر می رسید بالاتر از سطح پلوتو است. وی نوشته بود: «در تصویر نخست یک توده ی کم-ارتفاع و لبه ای بی‌اندازه روشن بر فراز جنوب خاور فلاته ی اسپوتنیک در سمت چپ دیده می شود و یک ابر پاره پاره ی کُرکی هم بر زمینه ی روشن از آفتاب، بر فراز "لکه‌تاریک اکرون" (فکر کنم)* در سمت راست.»[عکس نخست را ببینید]

این تصویر در اندازه ی بزرگ تر

در این ایمیل ها درباره ی ساختار احتمالی این ابرها چیزی گفته نمی شد. همنهش آن ها به احتمال بسیار همانند جو کلی سیاره است که چنان چه گروه در در پژوهشنامه ی بعدیشان نوشتند، از نیتروژن تشکل شده، با ردی از متان، استیلن، اتیلن، و اتان.

کاوشگر نیوهورایزنز هنوز چندین گیگابایت داده ی ذخیره شده در حافظه اش دارد که دریافت نشده ولی خودش هم به سرعت دارد از زمین دورتر می شود، این یعنی که زمان تراگسیل یافته هایش از این هم بیشتر خواهد شد- تا حدود پایان سال ۲۰۱۶ نمی تونیم مجموعه ی کامل داده های آن را در اختیار داشته باشیم. شاید نیوهورایزنز عکس های دیگری هم از ابرها گرفته باشد که باید برای دریافتشان روزشماری کنیم.

پلوتو در سال ۲۰۰۶ در اقدامی پرسروصدا از جایگاه سیاره بودن پایین کشیده شد و اکنون به طور رسمی به نام یک سیاره ی کوتوله شناخته می شود. ولی این عکس های ابرهای آن می تواند درخواست ها برای بازگرداندنش به جایگاه پیشین را افزایش دهد.

* این "فکر کنم" را خود جان اسپنسر نوشته بود

-------------------------------------------------

کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

solar system - New Horizons - Pluto - New Scientist - haze - emails - cloud - Will Grundy - Lowell Observatory - topography - Alan Stern - Science - John Spencer - Southwest Research Institute - Sputnik - Krun Macula - nitrogen - methane - acetylene - ethylene - ethane - Earth - planethood - dwarf planet

منبع: newscientist

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان