جنبه‌های تازه‌ای از پلوتو و ماه‌هایش آشکار می‌شود
* تا یک سال پیش، پلوتو از پشت دوربین های فضاپیمای نیوهورایزنز ناسا تنها مانند یک نقطه ی روشن دیده می شد که با آنچه تلسکوپ ها از زمان یافته شدنش توسط کلاید تامبا در ۱۹۳۰ می دیدند چندان تفاوتی نداشت.
ولی در این هفته، دانشمندان ماموریت نیوهورایزنز نخستین مجموعه ی فراگیر از پژوهشنامه هایی که از هنگام دیدار فضاپیما با سامانه ی پلوتو در تابستان گذشته نوشته شده بود را در نشریه ی ساینس منتشر کردند. آلن استرن، سربازرس نیوهورایزنز از بنیاد پژوهشی جنوب باختر (SwRI) در بولدر کلرادو می گوید: «این پنج پژوهشنامه ی پرجزییات به طور کامل دیدگاه ما از پلوتو را دگرگون می کنند - آن ها نشان می هد که این جرم که در گذشته تنها سیاره ای برای ستاره شناسان بود، یک دنیای واقعی با زمین‌شناسی گونه‌گون و فعال، سطحی با همنهش شیمیایی شگفت انگیز، هوای پیچیده، برهمکنش های رازگونه با خورشید و با سامانه ای فریبنده از ماه های کوچک است.»
 |
عکسی از لایه های ریزگرد بر فراز لبه ی
پلوتو که فضاپیمای نیوهورایزنز ناسا با دوربین نور دیدنی چندطیفی/رالف
(MVIC) گرفته. حدود ۲۰ لایه ی ریزگرد دیده می شود. تا جایی که دیده شده،
این لایه ها معمولا تا صدها کیلومتر در راستای افقی گسترده شده اند، ولی
دقیقا همراستا (موازی) با سطح نیستند. برای نمونه، دانشمندان به یک لایه ی
ریزگرد اشاره می کنند که در پایین، سمت چپ تصویر حدود ۵ کیلومتر بالای سطح
است ولی در سمت راست به فراز پایین تری آمده. تصویر بزرگ تر
|
نیوهورایزنز که با سرعتی بیش از همه ی فضاپیماها پرتاب شده بود و برای رسیدن به نخستین هدفش طولانی ترین مسیر را در پیش داشت، پس از ۹.۵ سال و پیمودن ۵ میلیارد کیلومتر، در ۱۴ ژوییه ی ۲۰۱۵ از کنار پلوتو گذشت. هفت ابزار علمی نیوهورایزنز حدود ۵۰ گیگابایت داده بر روی حافظه ی دیجیتال فضاپیما ذخیره کردند که بیشتر آن در نه روز پیرامون ۱۴ ژوییه گرد آمده بود.
نخستین عکس های نمای نزدیک یک ویژگی قلب-مانند بزرگ را روی سطح پلوتو آشکار کرد که به دانشمندان می گفت این گونه ی "تازه" از دنیاهای سیاره ای -بزرگ ترین، درخشان ترین و نخستین مورد کاوش شده در "ناحیه ی سوم" دوردست و رازگونه ی سامانه ی خورشیدی به نام کمربند کویپر- از آنچه مدل ها پیش بینی کرده اند هم شگفت انگیزتر و اسرارآمیزتر خواهد بود.
پژوهشنامه های تازه منتشر شده در ساینس این را تایید کرده و توضیح می دهند؛ برای دیدن فهرستی از برترین نتایج، روی این پیوند بکلیکید.
جف مور، نویسنده ی اصلی پژوهشنامه ی زمین‌شناختی پلوتو از مرکز پژوهشی ایمز ناسا در مافت فیلد کالیفرنیا می گوید: «دیدن پلوتو و شارون از نزدیک ما را واداشت که نگرشمان درباره ی این که چه نوع کُنش های زمین‌شناختی می تواند روی اجرام پرت افتاده در دوردست های سامانه ی خورشیدی، اجرامی که تاکنون می پنداشتیم یادگارهایی تقریبا دست نخورده از روزگار پیدایش کمربند کویپر هستند، را یک بار دیگر و به طور کامل ارزیابی کنیم.»
به گفته ی دانشمندانی که همنهش (ترکیب) پلوتو را بررسی می کنند، گوناگونی چشم اندازهای آن ریشه در میلیون ها سال برهم کنش میان یخ های به شدت گریزا و روانِ متان، نیتروژن و مونوکسید کربن با یخ سخت و ثابت آب دارد. ویل گراندی از رصدخانه ی لوول در فلگستف آریزونا و نویسنده ی اصلی پژوهشنامه ی همنهش پلوتو می گوید: «ما گونه‌گونی هایی را در پراکندگی یخ های گریزای پلوتو می بینیم که نشانگر چرخه های فریبنده ی تبخیر و چگالش است. این چرخه ها بسیار پُرمایه تر (غنی تر) از چرخه های زمینند- روی زمین تنها یک ماده است که تبخیر می شود و می چگالد: آب. روی پلوتو، دستکم سه ماده دارای چنین چرخه ای هستند، و با آن که به طور کامل از شیوه های برهمکنش آن ها آگاه نیستیم، ولی اثرهایشان را در سرتاسر سطح پلوتو به خوبی می بینیم.»
 |
عکسی که نیوهورایزنز از فلاته ی اسپوتنیک
روی پلوتو گرفته (بالا) و عکسی که از فلاته ی وولکان روی شارون گرفته
(پایین). درازای خط مقیاس هر دو ۳۲ کیلومتر است و نور از سمت چپ بر آن ها
تابیده. فلاته ی اسپوتنیک که یک دشت روشنِ یخ نیتروژنی است، شبکه ای از
شیارهای ضربدری دارد. عکس آن با دوربین نور دیدنی چندطیفی/رالف (MVIC)
گرفته شده و هر پیکسلش هم ارز ۳۲۰ متر است. در چارچوب پایین، نمایی از فلاته ی وولکانِ شارون با "کوه خندقی"اش که به نام کوه کلارک (برگرفته از
نام آرتور سی. کلارک) نامیده شده درست بالای مرکز تصویر. این دشت پوشیده از
آب یخ زده دارای انواع بافت های زمینه است، از زمینه های هموار و
شیاردار در سمت چپ گرفته تا زمینه های چاله ای و برآمده در سمت راست. این
عکس با دوربین شناسایی برد بلند (لوری، LORRI) گرفته شده و هر پیکسل آن هم
ارز ۱۶۰ متر است. تصویر بزرگ تر
|
بر فراز سطح هم دانشمندان دریافتند که جو پلوتو دارای ریزگردهایی لایه لایه است که هم خنک تر و هم فشرده تر از چشمداشت هاست. این بر شیوه ی دسترفت جو بالایی پلوتو به فضا، و شیوه ی برهمکنش آن با شار ذرات باردار خورشید (باد خورشیدی) اثر می گذارد. فرن بگنال از دانشگاه کلرادو در بولدر و نویسنده ی اصلی پژوهشنامه ی ذرات و پلاسمای پلوتو می گوید: «ما پی بردیم که پیش از نیوهورایزنز، دسترفت مواد از جو پلوتو به گونه ی گسترده ای بیش از اندازه برآورد شده بود. پنداشت گذشته این بود که جو پلوتو دارد مانند یک دنباله دار از آن می گریزد، ولی اکنون دریافته ایم که جو آن در واقع داردبا نرخی بسیار همانند جو زمین می گریزد.»
رندی گلدستون از SwRI در سن آنتونیو و نویسنده ی اصلی پژوهشنامه ی یافته های جَوی پلوتو نیز می گوید: «ما همچنین دریافتیم که گاز اصلی گریزنده از پلوتو متان است نه نیتروژن. این بسیار غافلگیرکننده است زیرا بیش از ۹۹ درصد جو در نزدیک سطح پلوتو را نیتروژن ساخته.»
دانشمندان همچنین سرگرم بررسی نخستین عکس های نمای نزدیکی هستند که از ماه های کوچک پلوتو -استیکس، نیکس، کربروس (سربروس) و هیدرا- گرفته شده. این چهار ماه که میان سال های ۲۰۰۵ و ۲۰۱۲ یافته شده بودند، دارای قطرهایی نزدیک به ۴۰ کیلومتر (نیکس و هیدرا) و ۱۰ کیلومتر (استیکس و کربروس) هستند. دانشمندان ماموریت نیوهورایزنز دریافتند که این ماه های کوچک دارای نرخ چرخشی بسیار بی نظم و جهتگیری قطبی نامعمولند؛ همچنین درخشندگی و رنگ سطح یخی آن ها هم بسیار با پلوتو و شارون متفاوت است. [بخوانید: * ماه های پلوتو کودکان چموش منظومه خورشیدی‌اند!]
آن ها شواهدی یافتند از این که برخی از این ماه های کوچک خود از ادغام اجرامی کوچک تر پدید آمده اند و نیز سن سطحشان به دستکم ۴ میلیارد سال پیش می رسد. هال ویور، دانشمند پروژه ی نیوهورایزنز از آزمایشگاه فیزیک کاربردی دانشگاه جانز هاپکینز در لورل مریلند، و نویسنده ی اصلی پژوهشنامه ی علمی ماه های کوچک پلوتو می گوید: «این دو یافته ی آخر نیروبخش این پنداشت است که ماه های کوچک پلوتو در پی برخوردی پدید آمده اند که سامانه ی دوتایی پلوتو-شارون را ایجاد کرده بود.»
تاکنون حدود نیمی از داده های گذر نیوهورایزنز به زمین فرستاده شده و انتظار می رود تا پایان ۲۰۱۶ همه ی آن ها به زمین تراگسیلیده شود. گفتنی است سیگنال های رادیویی با سرعت نور، حدود ۵ ساعت در راهند تا از آن فاصله به زمین برسند. [البته کُندی دریافت داده ها ربطی به این مساله ندارد بلکه مربوط به پهنای باند است- م]
 |
| این تصویر پررنگ شده ی سطح پلوتو از پیوند نمای رنگی دوربین نور دیدنی چندطیفی/رالف (MVIC) با تصویر سیاه و سفید دوربین دوربین شناسایی برد بلند (لوری، LORRI) درست شده. وضوح تصویر لوری ۲۳۰ متر در پیکسل بوده و وضوح دوربین MVIC هم۶۵۰ متر بر پیکسل. در پایین سمت راست، سطح باستانی و به شدت دهانه‌داری را می بینیم که پوشیده از تولین به رنگ سرخ تیره است. بالا سمت راست، یخ های گریزا (فرّار) سطح فلاته ی اسپوتنیک را پر کرده اند و آرایه ای آشفته از کوه های چندتکه را پدید آورده اند. یخ های گریزا همچنین چند دهانه ی ژرف آن نزدیک را هم پر کرده اند و در برخی جاها هم، آرایه ای از چاله ها روی مواد گریزا دیده می شود که در اثر والایش (تصعید) پدید آمده. در سمت چپ، و بخش های پایینی تصویر، ته‌نشست های خاکستری-سفید یخ متان پشته های زمین ساختی، لبه های دهانه ها، و شیب های رو به شمال را نمایان کرده اند. گستردگی چشم انداز درون این عکس ۴۲۰ در ۲۲۵ کیلومتر است و شمال در گوشه ی بالا، سمت چپ جای دارد. تصویر بزرگ تر |
کرت نیبور، دانشمند برنامه ی نیوهورایزنز در مرکز فرماندهی ناسا در واشنگتن می گوید: «یافته های فراوان نیوهورایزنز نشانگر بهترین دستاوردهای بشری و الهام بخش ما برای ادامه دادن به کاوش سامانه ی خورشیدی و فراتر از آنند.»
-------------------------------------------------
کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:
واژه نامه:
Pluto - NASA - New Horizons - Clyde Tombaugh - planet - Science - sun - moon - Alan Stern - Southwest Research Institute - SwRI - third zone - solar system - Kuiper Belt - Charon - geological activity - Jeff Moore - Ames Research Center - volatile - methane - nitrogen - carbon monoxide - Will Grundy - Lowell Observatory - Earth - haze - solar wind - Fran Bagena - plasma - Randy Gladstone - Styx - Nix - Kerberos - Hydra - Hal Weaver - Johns Hopkins University - Applied Physics Laboratory - radio signal - light speed - Curt Niebur - NASA Headquarters - Ralph/Multispectral Visible Imaging Camera - MVIC - Sputnik Planum - Vulcan Planum - moated mountain - Clarke Mons - Long Range Reconnaissance Imager - LORRI - crater - tholin - volatile - sublimation
منبع: nasa
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر