اخترشناسان ۱۰۰ سال پیش ناخواسته یک منظومه سیاره ای فراخورشیدی را یافته بودند!
به فکرتان هم نمی رسد که چه چیزهایی می تواند در زیرزمین خانه ی کسی پنهان شده باشد. پژوهشگران یک سال پیش پی بردند که در یکی از تصاویر سال ۱۹۱۷ روی یک صفحه ی شیشه ای نجومی در مجموعه ی رصدخانه های کارنگی، نخستین شواهد از یک سامانه ی سیاره ای فراخورشیدی ثبت شده. این یافته ی نامنتظره نخستین بار در فرآیند پژوهش برای گفتاری درباره ی سامانه های سیاره ای پیرامون کوتوله های سفید در New Astronomy Reviews شناسایی شد.
 |
| صفحه ی عکاسی سال ۱۹۱۷ در بایگانی رصدخانه های کارنگی که طیف ستاره ی ون مانن را در بر دارد. چارچوب سمت چپ که بخشی از نمای سمت راست را در بر دارد، به سادگیِ شگفت انگیزی خطوط نیرومند کلسیوم را در این طیف یکصد ساله نشان می دهد. این طیف همان خط باریک و (به طور عمده) تاریک در مرکز عکس است. خطوط تیره ی پهن بالا و پایین از لامپ هایی هستند که برای واسنجی طول موج ها به کار رفته اند، و پادسانی (کنتراست) آن ها در چارچوب سمت چپ افزایش یافته تا دو نوار جذبی "گمشده"ی ستاره را نمایان کنند. |
طیف های ستاره ای نوری که از ستارگان دوردست می تابد را در خود ثبت می کنند. طیف ها مانند رنگین کمانی در پشت یک منشور، همه ی رنگ های تشکیل دهنده ی نور را در بر دارند و می توانند آگاهی هایی درباره ی همنهش (ترکیب) شیمیایی ستاره به اخترشناسان بدهند. طیف ها همچنین می توانند به اخترشناسان بگویند که نور ستاره در راه رسیدنش به زمین، چه تاثیری از مواد شیمیایی میان ما و ستاره پذیرفته.
تصاویر طیف های ستاره ای به اخترشناسان سده ی ۱۹ امکان داد تا سامانه ای برای رده بندی ستارگان پدید آورند که هنوز هم کاربرد دارد. اخترشناسان امروزی برای عکس گرفتن از ستارگان از ابزارهای دیجیتال بهره می گیرند، ولی تا دهه ها، هم برای عکاسی از آسمان و هم برای ثبت طیف های ستارگان، صفحه های شیشه ای عکاسی را به کار می برند.
چنان چه درخواست شده بود، صفحه ی سال ۱۹۱۷ که توسط والتر آدامز، مدیر پیشین رصدخانه ها تهیه شده بود در رصدخانه ی مونت ویلسون یافته شد. به جز یادداشتی روی روکش صفحه که در آن نوشته شده بود این ستاره کمی گرم تر از خورشید خودمان به نظر می رسد، همه ی چیزهای دیگر عادی و معمولی بود.
با این حال، هنگامی که فریهی طیف آن را آزمود، چیزی بسیار باورنکردنی و فراعادی یافت.
سرنخ در چیزی بود که به نام "خط جذبی" طیف شناخته می شود. خطوط جذبی (درآشامی) نشان دهنده ی "تکه های گم شده" هستند، جاهایی که نور ستاره از درون چیزی گذشته و رنگ ویژه ای از نور توسط مواد آن چیز "درآشامیده" (جذب) شده است. این خط ها آرایش شیمیایی ماده ای که نور از درون آن گذشته تا به چشم ما برسد را نمایان می کنند.
طیف ۱۹۱۷ کارنگی از ستاره ی ون مانن وجود عنصرهای سنگین تری مانند کلسیم، منیزیم، و آهن را آشکار کرد که به دلیل وزنشان، می بایست در آن زمان مدت ها از ناپدید شدنشان در دل ستاره می گذشت.
اخترشناسان تنها ۱۲ سال بیشتر نیست که فهمیده اند ستاره ی ون مانن و دیگر کوتوله های سفید که در طیفشان عنصرهای سنگین دارند، نماینده ی گونه ای از سامانه های سیاره ای با حلقه های گسترده ای از آوارهای سنگی سیاره ای هستند که جو ستاره را با پسماندهای سیاره ای آلوده اند. چنین سامانه هایی به نام "کوتوله های سفید آلوده" نام گرفته اند. این اجرام مایه ی شگفتی اخترشناسان بوده اند زیرا کوتوله های سفید، ستارگانی مانند خورشید هستند که به پایان زندگی خود رسیده اند، از همین رو به هیچ وجه انتظار نمی رفت که در این گام از زندگیشان هنوز مواد سیاره ای پیرامونشان به جا مانده باشد.
مولکاهی می گوید: «این واقعیت نامنتظره که صفحه ی سال ۱۹۱۷ از بایگانی ما نخستین شواهد ثبت شده از یک سامانه ی کوتوله ی سفید آلوده را در بر دارد بسیار باورنکردنی است. و این حقیقت که به دست اخترشناس بزرگ تاریخ ما، والتر آدامز تهیه شده هم هیجان یافته‌مان را دوچندان می کند.»
تاکنون خود سیاره ها نه پیرامون ستاره ی ون مانن و نه هیچ سامانه ای مانند آن دیده نشده اند، ولی فریهی مطمئن است که دیر یا زود آنها هم یافته خواهند شد.
وی توضیح می دهد: «سازوکاری که این حلقه های آوارهای سیاره ای، و ته‌نشینی به درون جو ستاره را پدید می آورد، نیازمند اثر گرانشی سیاره هایی تکامل یافته است. این فرآیند تا سیاره ای در کار نباشد نمی تواند رخ دهد.»
مولکاهی در پایان می گوید: «کارنگی با داشتن یک بایگانی با حدود ۲۵۰ هزار صفحه از سه رصدخانه ی گوناگون -مونت ویلسون، پالومار، و لاس کامپاناس- دارای بزرگ ترین مجموعه ی صفحه های اخترشناسی است. در زیرزمین ما یک تُن تاریخ جای گرفته و کسی چه می داند چه چیزی دیگری ممکن است در آینده در آن ها پیدا شود؟»
------------------------------------------------
------------------------------------------------
کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:
واژه نامه:
Carnegie Observatories - planetary system - Sun - white dwarf - star - New Astronomy Reviews - Jay Farihi - University College London - John Mulchaey - spectrum - van Maanen's star - Adriaan van Maanen - rainbow - prism - star - Earth - glass photographic plate - Walter Adams - Mount Wilson Observatory - absorption line - element - calcium - magnesium - iron - polluted white dwarf - planet - Palomar - Las Campana - wavelength
منبع: sciencedaily
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر