ابن سینا در ۱۰۰۶ میلادی یک ابرنواختر را دیده و توصیف کرده بود

* دانشمندان آلمانی نوشته ای از ابن سینا، فیلسوف نامدار ایرانی را یافته اند که در آن دیدن یک ابرنواختر با چشم خود در سال ۱۰۰۶ میلادی (۳۹۷ هجری) را توصیف کرده.

ابن سینا یا پورسینا یک پزشک و همچنین یک فیلسوف ایرانی بود که اکنون به عنوان بزرگ ترین دانشمند/فیلسوف جهان در سده های میانه شناخته می شود. بر پایه ی برآورد دانشمندانی که این نوشته ها را بررسی کرده اند، ابن سینا آن ها را زمانی که در ترکمنستان، ازبکستان یا ایران کنونی بود نوشته. بیشترین احتمال اینست که وی در آن زمان در ازبکستان بوده.

این چیزیست که از ابرنواختر SN 1006 به جا مانده. این ابرنواختر درخشان ترین ابرنواختر تاریخ بشر بود و ابن سینا آن را به خوبی توصیف کرده.

پژوهشگران پس از برگردان (ترجمه) دریافتند که این نوشته های ابن سینا درباره ی جرمی بی‌دُم و متفاوت با دیگر اجرام معمول آسمان بوده. وی می گوید این ستاره ی تازه کم نور و کم نورتر می شد تا این که به طور کامل ناپدید گشت. ابن سینا در آغاز نوشته اش می گوید که این جرم رنگی سبز و تیره داشت، سپس شراره هایی از آن پرتاب شد و رنگ سفید فضا را پر کرد.

برگردانی که به دست پژوهشگران، آر. نیوهاوزر، سی. اریگ-اگارت، و پی. کانیزچ انجام شده را در اینجا می بینید (واژه های درون پرانتر در یک یا چند نسخه ی خطی پاک شده، نوشته های درون کروشه افزوده های که پژوهشگرانست):

«پس چنین است که روشنی و فروزش تا مدت [بسیاری] بر جای می ماند، یا همچون طره ی گیسو یا با یک دُم [یعنی به شکل یک دنباله دار]، بیشتر در شمال، ولی گاهی هم در جنوب، یا همچون ستاره ای از ستارگان (کوکب من الکواکب)- مانند چیزی که در سال ۳۹۷ [هجری] پدیدار شد. آن روشنی نزدیک به سه ماه پایید (قریبا من ثلاثة أشهر) کم‌سوی و کم‌سوی تر می شد تا از دیده پنهان گشت؛ در آغاز تیره و سبزفام بود، سپس افکندن اخگرهایی مدام را آغاز کرد (یرمی بالشرر)، و پس از آن سپید و سپیدتر شد تا کم‌نورتر شد و خاموش گشت. شکل آن شاید همچون ریش یا جانوری شاخدار یا چهره هایی دیگر نیز در می آمد.»

نوشته ی ابن سینا درباره ی ابرنواختر سال ۱۱۰۶

سندهای تاریخی دیده شدن ابرنواخترها به دانشمندان کمک می کند تا این رویدادهای کیهانی را بهتر بشناسند و بتوانند با کمک گزارش های بیشتری که از یمن، چین، مراکش و ژاپن درباره ی ابرنواختر ۱۰۰۶ منتشر شده بود بینش هایی بیشتر درباره ی آن به دست آورند. حتی اکنون که مدت ها از مرگ این گزارشگران می گذرد، دانشمندان روزگار خودمان با فراهم کردن آگاهی های ارزشمند درباره ی این ابرنواختر به اخترشناسان کمک می کنند. از جمله ی گزارش های تاریخی دیده شدن ابرنواخترها می توان به گزارشی از آسیای خاوری و خاورمیانه در سال ۱۰۵۴ میلادی [همان که سحابی خرچنگ را به جا گذاشته-م]، از آسیای خاوری در ۱۱۸۱ میلادی، و از آسیای خاوری و اروپا در سال های ۱۵۷۲ [همان که پسمان ابرنوختر تیکو را به جا گذاشته-م] و ۱۶۰۴ اشاره کرد.

این گزارش ها می توانند با روشن کردن یک تاریخ ویژه، داده هایی ارزشمند درباره ی سن ابرنواخترها و ستارگان نوترونی به ما بدهند. شرح آن ها از منحنی نور ابرنواخترها به دانشمندان کمک می کند تا گونه ی آن ابرنواختر را شناسایی کنند، که این هم به شناخت بهترِ دگرگونی ها و همچنین جایگاه آن ها کمک می کند. دانشمندان درباره ی این یافته ها جزییات بیشتری را در پژوهشنامه ی خود بیان کرده اند.

[درباره ی ابرنواختر ابن سینا که اکنون به نام SN 1006 شناخته می شود بیشتر بخوانید: *
آنچه از درخشان ترین ابرنواختر تاریخ بشر به جا مانده * پسمانده ابرنواختری که نورش ۱۰۰۰ سال پیش به زمین رسید]

[همچنین، می دانستید نخستین کسی که "گذر ناهید" را گزارش کرد هم ابن سینا بوده؟ (* گذر ناهید؛ از پورسینا تا امروز)]

دوست دارید بدانید روشنی ابرنواختر سال ۱۰۰۶ در آسمان چقدر بوده؟ این ویدیوی شبیه سازی از پدیده ی SN 1006 می تواند به شما در تصویرسازی از آن کمک کند:

--------------------------------------------

کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:

http://telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

Ibn Sina - Persian philosopher - supernova - Islamic Hijri calendar - Avicenna - Persian physician - medieval - R. Neuhauser - C. Ehrig-Eggert - P. Kunitzsch - manuscript - Light curve - SN 1006

منبع: sciencenewsjournal

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان