سیاره سرخ روزگاری با سونامی در هم کوبیده شده بود
* گویا حدود ۳.۴ میلیارد سال پیش در پی برخورد دو سیارک به سیاره ی بهرام، سونامی هایی بزرگ تر از سونامی مرگبار سال ۲۰۰۴ اقیانوس هند، ساحل های اقیانوس این سیاره را در هم کوبیده بوده.
 |
| برخورد دو سیارک می توانسته باعث سونامی هاییی سهمگین روی سیاره ی بهرام شده باشد و خط های ساحلی آن را در ۳.۴ میلیارد سال پیش تغییر داده باشد. ناحیه های سرخ رنگ نشان دهنده ی پهنه‌ایست که در اثر سونامی نخست زیر آب رفته بود. منبع عکس |
اگرچه سیاره ی بهرام (مریخ) امروزه دنیایی خشک و خاک آلود است، ولی شواهد فزاینده نشان می دهند روزگاری اقیانوسی بزرگ بر روی سطحش داشته.
ولی این چشم انداز آبناک کاملا هم روشن نیست. یکی از مشکلات، نبودِ یک خط ساحلی آشکار روی بهرام است- به نظر می رسد بلندی مرزهای چشمداشتی میان خشکی و دریای آن در راستای طول آن ها بسیار متفاوت است، چیزی که برای یک اقیانوس دایمی نمی تواند منطقی باشد.
اکنون آلبرتو فیرن از مرکز اخترزیست‌شناسی مادرید اسپانیا و همکارانش فکر می کنند که بخشی از پاسخ را یافته اند: خط های ساحلی این اقیانوس در اثر سونامی های (غرباله های*) سهمگینی که یخ و سنگ را در گستره ی پهناوری پخش کرد، بازسازی شده. فیرن می گوید: «سونامی ها یکی از فرآیندهایی بودند که خط های ساحلی را تغیییر دادند. ما در پژوهشمان نخستین شناسایی قطعی از امواج سونامی در بهرام را انجام دادیم.»
این دانشمندان به کمک دمانگار (تصویربردار گرمایی) فضاپیمای مارس اودیسه ی ناسا، مرز میان هامونه‌ی کم‌ارتفاع کریسی و بلندی‌های سرزمینه‌ی عربستان روی سیاره ی سرخ را بررسی کردند. آن ها جریان هایی از یخ و تخته سنگ را روی سربالایی ها شناسایی کردند که تا صدها کیلوتر روی بلندی ها کشیده شده.
این جریان های یخ و سنگ نمی توانسته در اثر فرآیندهای گرانشی رخ داده باشد. به جای آن، دو سونامی جداگانه باعث آن ها شده بوده. سونامی قدیمی تر گسترش بیشتری داشت، و با بازگشت آب به دریا، تخته سنگ هایی به بزرگی چند متر را با خود جابجا کرد و با این کار، شیارهایی پشت سر خود پدید آورد. سونامی تازه تر که زمانی رخ داده بود که آب و هوای بهرام سردتر شده بود، گسترش کمتری داشته و پشت سر خود هم ته‌نشست های یخی به جای گذاشته.
 |
| یک سونامی انبوه غول آسایی از آب و یخ را از اقیانوس باستانی بهرام به درون خشکی راند. در این تصویر گرمایی، پسمانده های یخ زده ی سونامی به درازای ۲۵۰ کیلومتر تیره تر از سطح پیرامونشان دیده می شوند. منبع عکس |
اقیانوس متروک
شبیه سازی ها نشان می دهند برخورد سیارک هایی با بزرگی کافی برای پدید آوردن دهانه های ۳۰ کیلومتری در فاصله ی زمانی میانگین ۲.۷ میلیون سال می توانسته باعث این دو فاجعه شده باشد. موج هایی که در اثر برخورد درست شده بودند در زمان رسیدن به ساحل، بلندایی به اندازه ی ۵۰ متر داشتند. بلندای امواجی که در پی زمین لرزه ی سال ۲۰۰۴ به جزیره ی سوماترای اندونزی کوبیده شدند به ۳۰ متر می رسید و با کشتن حدود ۱۸۵۰۰۰ نفر در منطقه ی اقیانوس هند، یکی ازمرگبارترین فاجعه های طبیعی تا به امروز را پدید آوردند.
تیلور پرون از بنیاد فناوری ماساچوست می گوید: «نکته ی چشمگیر اینست که هر چه به زمین‌شناسی سیاره ی بهرام با دقت بیشتری نگاه می کنیم، نشانه های بیشتر و بیشتری از وجود یک اقیانوس در گذشته ی آن می بینیم.» ولی شواهد سونامی ها هنوز قطعی نیستند، زیرا جریان هایی که در پشت سر آن ها پدید آمده بسیار بزرگ تر از ساختارهای هم ارز آن هاست که روی زمین دیده شده.
پرون می گوید: «این یک برداشت چالش برانگیز است، زیرا هیچ کس نمی داند خط های ساحلی یک اقیانوس که میلیاردها سال است خشک و برهوت شده باید چه شکلی باشند. اکنون نوبت بقیه ی پژوهندگان بهرام است که این را بررسی کرده و بیازمایند.»
گزارش این پژوهش در نشریه ی ساینتیفیک ریپورتز منتشر شده.
------------------------
* غرباله: واژه ی فارسی بومی برای پدیده ی سونامی در استان بوشهر (منبع: ویکیپدیا)
در همین زمینه: * کشف بستر یک اقیانوس باستانی روی سیاره بهرام * ویدیوی ناسا از محیط سیاره بهرام در چند میلیارد سال پیش
--------------------------------------------
کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:
واژه نامه:
Tsunami - Indian Ocean - Mars - asteroid - shoreline - Alberto Fairén - Centre for Astrobiology - thermal imaging - NASA - Mars Odyssey - Chryse Planitia - Arabia Terra - backchannel - deposit - Sumatra - earthquake - Taylor Perron - Massachusetts Institute of Technology - Earth - Scientific Reports
منبع: newscientist
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان
0 دیدگاه شما:
ارسال یک نظر