انفجار یک ستاره بر پایه نظریه پسر داروین

* این را می توان گونه ای "رودل" کیهانی هم نامید! یک ستاره ی بزرگ در زمان بلعیدن همدم کوچکترش دچار انفجار درخشانی شد که اخترشناسان همین چندی پیش آن را در کهکشان آندرومدا مشاهده کردند- و این بر اساس فیزیک پایه ای رخ داد که یکی از پسران چارلز داروین حدود ۱۵۰ سال پیش روی آن کار کرده بود.

نواختری به نام "V838 تکشاخ" که در سال ۲۰۰۲ رخ داد.

در ژانویه ی ۲۰۱۵، اخترشناسان یک "نواختر سرخ" کمیاب که از نواخترهای معمولی -ستارگانی که دچار درخششی ناگهانی شده و سپس دوباره به حالت پایه ی خود باز می گردند- درخشان تر هستند را مشاهده کردند. این نواختر سرخ در اوج درخشش نیم میلیون بار روشن تر از خورشید شد و نورش به پای درخشان ترین ستارگان کهکشان آندرومدا (زن برزنجیر)، در فاصله ی ۲.۵ میلیون سال نوری زمین رسید.

در سال ۲۰۰۸ یک نواختر دیگر به نام V1309-کژدم در کهکشان خودمان رخ داده بود که برای شناخت این فوران های شگفت انگیز به دانشمندان کمک بسیاری کرد. در آن زمان اخترشناسان این شانس را داشتند که داده های موجود را با داده های پیش از انفجار مقایسه کنند. همسنجی ها نشان می داد آن رویداد دستاورد دو ستاره بوده که داشتند در چرخشی مارپیچی به هم نزدیک شده و با هم یکی می شدند. این ادغام به پرتاب شدن گازهایی انجامیده بود که گسترده شده و سرد شدند و به نواختر نمایی سرخ دادند. [نوشته ی کوتاهی درباره اش خوانده بودید: * لحظه شگفت انگیز یکی شدن دو ستاره]

نواختر سرخ کهکشان آندرومدا با نام M31LRN 2015 شاید به همان اندازه روشنگر و راهگشا باشد زیرا این بار هم از شانس، تلسکوپ فضایی هابل این ستاره را یک دهه پیش رصد کرده بود.

اکنون مورگان مک لود از دانشگاه کالیفرنیا در سانتاکروز به همراه همکارانش نتیجه گرفته اند که در این رویداد، یک ستاره ی بزرگ زرد یک ستاره ی کوچک سرخ را بلعیده بوده. وی می گوید: «این جهانیست که در آن، ستارگان یکدیگر را می خورند.»

غول زرد، کوتوله ی سرخ

به گفته ی مک لود، تفاوت میان دو ستاره باعث شد نواختر ۲۰۱۵ خشونت‌بارتر از نواختر سال ۲۰۰۸ باشد. عکس های تلسکوپ هابل نشان می داد که ستاره ی زرد یک غول به جرم حدود چهار برابر و بزرگی ۳۵ برابر خورشید بوده.

ستاره ی کوچکتر کم‌نورتر از آن بود که هابل بتواند ببیند، ولی مدل ها نشان می دهند که یک کوتوله ی سرخ با جرمی میان ۱۰ تا ۶۰ درصد جرم خورشید بوده است.

به طور معمول در یک دوتایی نزدیک به هم، کشش گرانشی یک ستاره باعث می شود ستاره ی دیگر با همان سرعتی که در مدارش جابجا می شود، به دور خودش هم بچرخد و در نتیجه همیشه یک سمت هر ستاره رو به ستاره ی دیگر باشد [قفل گرانشی].

ولی این کوتوله ی سرخ به دلیل جرم کمترش در برابر "ناپایداری داروین" آسیب پذیر بود- نظریه ای که جورج داروین، یکی از پسران چارلز داروین در سال ۱۸۷۹ ارایه کرده بود. ستاره ی غول زرد با بالا رفتن سنش گسترده می شد (پف می کرد) و سرعت چرخش محوری‌اش کندتر می شد، درست مانند اسکیت باز روی یخی که با باز کردن دستانش از سرعت چرخش خود می کاهد. در این روند، ستاره ی کوتوله ی سرخ نمی توانست خود را در قفل گرانشی پایدار نگه دارد و در نتیجه به سوی غول زرد کشیده شد تا سرانجام با سطح آن تماس پیدا کرد، و همین به شوک گازها و انفجاری که دیده شد انجامید.

سپس اصطکاک سطح دو ستاره، کوتوله ی سرخ را به درون ستاره ی زرد کشید، و تنها ۴۰ روز بعد، دیگر هیچ نشانی از آن به جا نمانده بود.

این پژوهش در نشریه ی آستروفیزیکال جورنال منتشر شده.

--------------------------------------------

کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان:

http://telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

Cannibal - star - Andromeda galaxy - Charles Darwin - red nova - nova - galaxy - V1309 Scorpii - M31LRN 2015 - Hubble Space Telescope - Morgan MacLeod - red dwarf - sun - binary - gravitational pull - Darwin instability - George Darwin - yellow giant - ice skater - The Astrophysical Journal

منبع: newscientist

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان