مارپیچ‌هایی که قصه‌ها برای گفتن دارند

این عکس زیبا که با بهره از آرایه‌ی بزرگ میلیمتری/زیرمیلیمتری آتاکاما (آلما، ALMA) گرفته شده یک قرص پیش‌سیاره‌ای را نشان می‌دهد که ستاره‌ای جوان به نام Elias 2-27 (الیاس ۲-۲۷) در فاصله‌ی حدود ۴۵۰ سال نوری زمین را در میان گرفته. آلما تاکنون قرص‌های پیش‌سیاره‌ای بسیار را یافته و مشاهده کرده ولی الیاس ۲-۲۷ نمونه‌ی ویژه‌ و متفاوتی است زیرا دو بازوی مارپیچی آشکار دارد که نمایی مانند یک کهکشان مارپیچی کوچک به آن داده.

بازوهایی مارپیچی که تاکنون پیرامون ستارگان دیده شده تنها در گام‌های دیرهنگام زندگی قرص‌های پیش‌سیاره‌ای یافته شده بودند، در زمان‌هایی که سیاره‌ها دیگر در آن شکل گرفته بودند، و در قرص‌هایی ناآشکار و مه‌آلود که به سختی می‌شد ساختار آنها را شناسایی کرد. ولی این بار پژوهشگران به کمک آلما توانسته‌اند برای نخستین بار یک چنین بازوهای مارپیچی پیرامون یک ستاره‌ی بسیار جوان را ببینند که در اثر انباشت مواد به دلیل امواج چگالی مارپیچی پدید آمده است.

آلما در نزدیک‌ترین نقطه به ستاره یک قرص تخت از مواد یافته که تا فاصله‌ای نزدیک به فاصله‌ی نپتون تا خورشید گسترده شده است. آلما بیرون از این نقطه، در ناحیه‌ای هم‌ارز کمربند کویپر یک نوار باریکِ کم‌غبار [یک شکاف] دیده که می‌تواند نشانگر وجود سیاره‌ای در حال پیدایش باشد. از لبه‌ی بیرونی این شکاف دو بازوی مارپیچی بیرون زده که تا بیش از ۱۰ میلیارد کیلومتر دورتر از ستاره‌ی میزبان کشیده شده‌اند. کشف امواج مارپیچی در چنین فاصله‌های دوری می‌تواند پیامدهایی برای نظریه‌ی زایش سیاره‌ها در بر داشته باشد.

یافته‌های این پژوهش در شماره‌ی ۲۹ سپتامبر نشریه‌ی ساینس منتشر شده است.

--------------------------------------------

به کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:

http://telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

Atacama Large Millimeter/submillimeter Array - ALMA) - protoplanetary disc - star - Elias 2-27 - spiral arm - spiral galaxy - planet - density wave - Neptune - Solar System - Kuiper Belt

منبع: رصدخانه‌ی جنوبی اروپا (ESO)

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان