همدم‌هایی که یک مارپیچ ساخته‌اند

این تصویر در اندازه‌ی بزرگ‌تر

دو بازوی مارپیچی که رو به یک مرکز درخشان پیچیده‌اند ما را به یاد کهکشانی مانند راه شیری می‌اندازند. ولی جرمی که در این تصویر می‌بینید سرشتی متفاوت با یک کهکشان دارد: PK 329-02.2 یک "سحابی سیاره‌ای" یا سیاره‌نما درون کهکشان خودمانست.

این جرم بر خلاف نامش، هیچ ربطی به یک سیاره هم ندارد. سحابی سیاره‌ای یک نام بی‌مسما است و به این دلیل روی این اجرام گذاشته شد که از پشت تلسکوپ‌های سده‌ی ۱۸ میلادی مانند سیاره‌های گازی غول‌پیکر دیده می‌شدند. آنچه در این تصویر می‌بینیم در حقیقت نفس‌های آخر یک ستاره‌ی رو به مرگ است.

هنگامی که ستارگانی مانند خورشید به پایان زندگی نزدیک می‌شوند، بیرونی‌ترین لایه‌های گازی خود را پس می‌زنند. این توده‌های مواد ستاره‌ای با دور شدن از ستاره‌ی مرکزی می‌تواند شکل‌هایی نامنظم و پیچیده پیدا کنند. این پیچیدگی را می‌توانید در گازهای پراکنده‌ی مرکز این تصویر به روشنی ببینید. ولی در PK 329-02.2 یک تقارن زیبا هم به چشم می‌خورد: دو بازوی مارپیچی آبی و درخشان که به خوبی هم‌تراز با دو ستاره‌ی مرکز سحابی گسترده شده‌اند.

به نظر می‌رسد این بازوها به هم پیوسته‌اند، ولی این دو ستاره‌ی مرکزی‌اند که با یکدیگر همدم‌اند. آنها با هم یک سامانه‌ی دوتایی دیداری [یک سامانه‌ی دوتایی که هر دو عضوش را می‌توان جدا از هم دید-م] ساخته‌اند، هرچند که تنها یکی از آنها که بالا، سمت چپ دیده می‌شود سحابی را پدید آورده است. با این که دو ستاره میلیون‌ها یا میلیاردها سال به چرخش خود به گرد یکدیگر ادامه می‌دهند، ولی این سحابی و بازوهای مارپیچی‌اش با گسترده شدن از مرکز دور و دورتر شده و سرانجام پس از هزاران سال در آینده به کلی ناپدید می‌شوند.

این سحابی سیاره‌نما با بازوهای مارپیچی به نام مِنزِل ۲ هم شناخته می‌شود، برگرفته از نام دونالد منزل، اخترشناس آمریکایی که آن را در دهه‌ی ۱۹۲۰ کشف کرد. جایگاه منزل ۲ یا Mz2 در صورت فلکی گونیا در آسمان نیمکره‌ی جنوبی است، جایی که در آن می‌توانید منزل ۱ و منزل ۳ (سحابی مورچه)، دو سحابی سیاره‌نمای دوقطبی (به شکل پروانه و یا ساعت شنی) را هم پیدا کنید.

این عکس به کمک دوربین سیاره‌ای و میدان گسترده‌ی شماره ۲ی تلسکوپ فضایی هابل گرفته شده و با بهره از فیلترهای سبز، آب، سرخ و فروسرخ پرداخته (پردازش) شده است. یکی از دوستداران عکاسی نجومی به نام سرژ مونیه نگارشی از این عکس را در رقابت های پردازش تصویر گنج های پنهان هابل در سال ۲۰۱۲ وارد کرد.

--------------------------------------------

به کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:

http://telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

spiral arm - galaxy - Milky Way - PK 329-02.2 - planetary nebula - planet - star - Sun - symmetry - visual binary - nebula - Menzel 2 - Donald Menzel - Norma - constellation - Menzel 1 - Menzel 3 - bipolar planetary nebula - butterfly - hourglass - Hubble - Wide Field and Planetary Camera 2 - infrared - Astrophotography - Serge Meunier - Hubble’s Hidden Treasures

منبع: esa (سازمان فضایی اروپا)

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان