سال ۲۰۱۶ با سه "ابرماه" به پایان می‌رسد

واژه‌ی ابرماه چند سالی بیشتر نیست که وارد ادبیات روزمره شده. این واژه در ستاره‌شناسی نوین برای ماه نو و یا ماه کاملی به کار می‌رود که تقریبا همزمان با رسیدن ماه به نزدیک‌ترین نقطه‌ی مدارش به زمین رخ می‌دهد، گرچه این واژه اکنون بیشتر برای ماه کامل (و نه ماه نو) که نزدیک‌تر از اندازه‌ی میانگین به زمین باشد به کار می‌رود. ولی چرا ابرماه فقط در برخی ماه‌ها رخ می‌دهد و نه در همه‌ی ماه‌ها؟

عکس مربوط به این نوشته است: * "دیشب قرص ماه یک «ریزماه» بود"

از آنجایی که مدار ماه بیضی است، یک انتهای آن (حضیض یا پیرازم) حدود ۴۸۰۰۰ کیلومتر به زمین نزدیک‌تر از سمت دیگر (اوج یا اپازم) است. کره‌ی ماه به طور مرتب در هر ماه، با جایگیری خورشید، زمین و ماه روی یک خط به گام کامل می‌رسد (پُر می‌شود)، در آن هنگام، فاصله‌ی زاویه‌ای خورشید و ماه در آسمان سیاره‌ی زمین ۱۸۰ درجه، یعنی درست مخالف هم می‌شود. واژه‌ی ابرماه برای زمانی به کار می‌رود که پر شدن ماه همزمان می‌شود با رسیدن آن به نقطه‌ی حضیض. [برعکس آن هم می‌شود "ریزماه" یا micromoon، یعنی زمانی‌ که ماه همزمان با رسیدن به نقطه‌ی اوج مدارش کامل می‌شود- م]

در سال ۲۰۱۶، این همزمانی آسمانی سه بار رخ می‌دهد، یعنی در این سال سه ابرماه داریم. نخستین آنها ۱۶ اکتبر بود که گذشت. دومین و سومین آنها هم ۱۴ نوامبر و ۱۴ دسامبر خواهند بود. در ۱۴ نوامبر، ماه تنها حدود دو ساعت پیش از رسیدن به نقطه‌ی حضیض به گام کامل می‌رسد- و به همین دلیل یک فرا-ابرماه خواهد بود.

ماه کامل نوامبر نه تنها نزدیک‌ترین و پرنورترین ابرماه سال ۲۰۱۶ است، بلکه بزرگ‌ترین ابرماه از سال ۱۹۴۸ تاکنون نیز خواهد بود. در آن شب فاصله‌ی ماه تا زمین ۳۵۶,۵۰۹ کیلومتر خواهد بود. همچنین به گفته‌ی ناسا، ماه تا ۲۵ نوامبر سال ۲۰۳۴ دیگر به این اندازه به زمین نزدیک نخواهد شد.

ولی سومین ابرماه سال ۲۰۱۶ در ۱۴ دسامبر به دلیل دیگری یک ابرماه ویژه خواهد بود: همزمان با بارش شهابی دوپیکری (جوزایی) رخ خواهد داد و شهاب‌های این بارش را در فروغ خود پنهان خواهد کرد. در آن هنگام روشنی بیش از اندازه‌ی مهتاب باعث خواهد شد دیدارپذیری شهاب‌های کم‌نور ۵ تا ۱۰ برابر کاهش یابد، و بارشِ همیشه هیجان‌انگیز دوپیکری در حد یک پاورقی نجومی پایین بیاید. اگر بینندگان خوش‌شانس باشند، در اوج بارش ۱۲-۱۰ شهاب دوپیکری را در هر ساعت خواهند دید. ولی خوب، دستکم ماه در آن شب‌ها بزرگ و روشن خواهد بود.

چقدر بزرگ؟

یک ابرماه، یا ماه کامل پیرازمی (ماه کامل حضیضی) می‌تواند تا ۱۴ درصد بزرگ‌تر و تا ۳۰ درصد پرنورتر از ماه کامل اوجی دیده شود. ولی همیشه هم برای تشخیص بزرگی آن، "دیدن" کافی نیست. تفاوت ۳۰ درصدی در نور ماه به سادگی می‌تواند توسط ابرها یا در اثر آلودگی نوری پوشانده شود. همچنین آسمان خط‌کش ندارد که بتوانیم با آن قطر ماه را اندازه بگیریم. ماه کامل در بالای آسمان، بدون هیچ نقطه‌ی مرجعی که به عنوان سنجه و مقیاس به کار رود، می‌تواند به سادگی مانند همیشه به نظر بیاید. البته ماه هنگامی که نزدیک افق است همیشه بزرگ‌تر "به نظر می‌آید" که آن ربطی به ابرماه ندارد و یک خطای دید است. [بخوانید: *چرا ماه در افق بزرگ تر دیده می شود؟]

رصدخانه‌ی اسلوه (Slooh) از ساعت ۰۰:۰۰ روز ۱۴ نوامبر به وقت گرینویچ پوشش زنده‌ای از ماه کامل نوامبر ارایه خواهد کرد. برنامه‌ی زنده‌ی اسلوه را می‌توانید در اسپیس دات کام هم دنبال کنید.

--------------------------------------------

به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:

http://telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

supermoon - astrolog - Earth - full moon - perigee - apogee - micromoon - syzygy - sun - extra-super moon - Geminid meteor shower - moon illusion - Slooh

منبع: nasa و Space.com

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان