مشاهده هاله‌های درخشان پیرامون ۱۹ اختروش‌ دوردست

یک گروه بین‌المللی از اخترشناسان ابرهای برافروخته‌ای از گاز را پیرامون اختروش‌های دوردست یافته‌اند. آنها در پیمایش تازه‌ی خود نشان داده‌اند که هاله‌های پیرامون اختروش‌ها بسیار رایج‌تر از چشمداشت‌های ماست. همچنین ویژگی‌های این هاله‌ها تضاد چشمگیری با نظریه‌های پذیرفته شده‌ی کنونی درباره‌ی پیدایش کهکشان‌ها در روزگار آغازین کیهان دارد.

در این تصویر موزاییکی ۱۸ اختروش از ۱۹ اختروش بررسی شده را می‌بینیم. هر کدام از این اختروش‌ها با یک هاله‌ی گازی روشن در میان گرفته شده. این نخستین بارست که در یک پیمایش از اختروش‌ها، چنین هاله‌های پیرامون همه‌ی آنها دیده می‌شود. اندازه‌ی بزرگ‌تر

دانشمندان در این پژوهش از دستگاه MUSE روی تلسکوپ بسیار بزرگ (وی‌ال‌تی) در رصدخانه‌ی جنوبی اروپا (ESO) برای بررسی گازهای پیرامون کهکشان‌های فعال در روزگاری کمتر از ۲ میلیارد سال پس از مهبانگ کمک گرفتند. این کهکشان‌های فعال که به نام اختروَش (کوازار) شناخته می‌شوند، ابرسیاهچاله‌های غول‌پیکری در مرکز خود دارند که ستارگان، گازها و دیگر مواد کهکشان را با نرخی سرسام‌آور فرو کشیده و می‌بلعند که به نوبه‌ی خود مرکز کهکشان را به تابش‌های بسیار شدیدی وا می‌دارد. به همین دلیل اختروش‌ها به عنوان درخشان‌ترین و فعال‌ترین اجرام کیهان شناخته می‌شوند.

این پژوهش روی ۱۹ اختروش انجام شد که از میان درخشان‌ترین اختروش‌هایی که دستگاه MUSE می‌توانست ببیند برگزیده شدند. پژوهش‌های گذشته نشان داده که حدود ۱۰% از همه‌ی اختروش‌های بررسی شده با هاله‌هایی از گاز به نام محیط میان‌کهکشانی در بر گرفته شده‌اند. این هاله‌ها تا ۳۰۰ هزار سال نوری دورتر از مرکز اختروش‌ها گسترده شده‌اند. ولی در پژوهش تازه، با شگفتی تمام هاله‌هایی بزرگ پیرامون همه‌ی این ۱۹ اختروش دیده شد، بسیار بیش از ۲ هاله‌ای که به طور آماری انتظار می‌رفت. دانشمندان گمان دارند این به دلیل افزایش گسترده‌ی توان دید MUSE نسبت به دستگاه‌های پیشین است ولی مشاهدات بیشتری باید انجام شود تا به درستی یا نادرستی آن پی ببریم.

نویسنده‌ی اصلی پژوهش، النا بوریسووا از ETH زوریخ می‌گوید: «هنوز خیلی زود است که بگوییم چیزی که دیده شده به دلیل شیوه‌های تازه‌ی رصدی ماست یا این که اختروش‌های دیده شده در این پژوهش واقعا با دیگران تفاوت دارند. پس هنوز چیزهای بسیاری را باید بدانیم؛ ما تازه در آغاز دوره‌ی نوینی از اکتشافات هستیم.»

پویانمایی سه بُعدی یک هاله‌ی اختروش

هدف اصلی این پژوهش بررسی همنه‌های (مولفه‌های) گازی کیهان در ساختار بزرگ-مقیاسی بود که گاهی به نام شبکه‌ی کیهانی شناخته می‌شود و اختروش‌ها در آن گره‌های درخشان ساخته‌اند [۱]. به طور معمول دیدن جزییات گازی این شبکه بی‌اندازه دشوار است، برای همین مشاهده‌ی هاله‌های گازی روشن پیرامون اختروش‌ها شانسی تقریبا یگانه برای بررسی گازهای درون این ساختار بزرگ-مقیاس جهان هستی به دانشمندان می‌دهد.

این ۱۹ هاله‌ی نویافته یک شگفتی دیگر را هم رو کرده‌اند: آنها از گازهای میان‌کهکشانیِ به نسبت سرد (حدود ۱۰ هزار درجه‌ی کلوین) تشکیل شده‌اند. این در تضادی شدید با مدل‌های پذیرفته شده‌ی کنونی از ساختار و پیدایش کهکشان‌ها است که می‌گویند گازهایی تا این اندازه نزدیک به کهکشان‌ها می‌بایست دماهایی تا یک میلیون‌ درجه داشته باشند.

--------------------------------------------

یادداشت‌:

۱] شبکه‌ی کیهانی ساختار کیهان در بزرگ‌ترین اندازه‌ است. این شبکه از افروزه‌ها (رشته‌های باریک مواد بسیار کهن، به طور عمده گاز هیدروژن و هلیوم) و ماده‌ی تاریک درست شده که کهکشان‌ها را به هم پیوند داده و پل‌هایی میان آنها ساخته‌اند. مواد درون این شبکه می‌تواند از راه این افروزه‌ها به کهکشان‌ها برسد و سوخت مورد نیاز برای رشد و دگرگونی آنها را فراهم آورد.

--------------------------------------------

به کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:

telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

quasar - MUSE - ESO - Very Large Telescope - halo - galaxy formation - Swiss Federal Institute of Technology - ETH - Zurich - Switzerland - VLT - Paranal Observatory - Big Bang - supermassive black holes - stars - intergalactic medium - Elena Borisova - cosmic web - intergalactic gas - hydrogen - helium - dark matter

منبع: رصدخانه‌ی جنوبی اروپا (ESO)

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان