نشانه‌های آب روی یک سیارک تمام-فلزی

برداشت هنری از فضاپیمای پسوخه، یک ماموریت پیشنهادی برای برنامه‌ی دیسکاوری ناسا (Discovery program) است که انبوه هنگفت فلز سیارک پسوخه را از درون مدار آن بررسی خواهد کرد.

"آب" تاکنون به هر شکل و حالتی در جاهایی از سامانه‌ی خورشیدی که فکرش را هم نمی‌کردیم یافته شده، از جمله کره‌ی ماه، سیاره‌ی تیر، و گانیمد، ماه سیاره‌ی مشتری. اکنون باید به این فهرست بلند یک جای دیگر را هم بیافزاییم: سیارک "۱۶ پسوخه" (16 Psyche). به نظر می‌رسد این سیارک فلزی روی سطحش مولکول‌های آبی دارد که به گفته‌ی پژوهشگران، نباید آنجا باشند. [Psyche به شکل سایکی (ˈsaɪkiː) هم تلفظ می‌شود -م]

پسوخه بزرگ‌ترین سیارک‌ فلزی شناخته شده در سامانه‌ی خورشیدی و یکی از پرجرم‌ترین اجرام کمربند سیارکی است. این سیارک ۳۰۰ کیلومتر پهنا دارد و به احتمال بسیار تقریبا به طور کامل از فلز نیکل-آهن خالص درست شده است (سیارکِ گونه‌ی ام) دانشمندان در گذشته فکر می‌کردند پسوخه هسته‌ی یک پیش‌سیاره است که خودش در برخوردهای چند میلیارد سال پیش نابود شده، ولی شاید این پنداشت اکنون نیازمند بازنگری باشد.

در گزارش این دانشمندان آمده: «دیده شدن یک خط جذبی ۳ میکرونی آب‌پوشی (هیدراتاسیون) روی پسوخه نشان می‌دهد که این سیارک نمی‌تواند یک هسته‌ی فلزی باشد، ولی اگر باشد هم در ۴.۵ میلیارد سال گذشته برخوردهایی با مواد کربن‌دار داشته است.»

مشاهدات گذشته هیچ نشانه‌ای از آب را روی سطح پسوخه نشان نداده بودند، ولی رصدهای تازه به کمک تاسیسات تلسکوپی فروسرخ ناسا شواهدی از مواد گریزا (فرّار) مانند آب یا هیدروکسیل را روی سطح آن یافته. هیدروکسیل یک رادیکال آزاد است که از پیوند یک اتم هیدروژن با یک اتم اکسیژن درست شده.

ویشنو رِدی از آزمایشگاه ماه و سیاره‌های دانشگاه آریزونا و یکی از نویسندگان پژوهشنامه‌ی تازه درباره‌ی پسوخه می‌گوید: «ما انتظار نداشتیم یک سیارک فلزی مانند پسوخه پوشیده از آب/یا هیدروکسیل باشد. سیارک‌های فلزی در شرایط خشک و بدون حضور آب یا هیدروکسیل ساخته می‌شوند، به همین دلیل دیده شدن چنین چیزی برای نخستین بار، ما را شگفت‌زده و سر در گم کرده.»

سیارک‌ها معمولا دو دسته‌اند: سیارک‌های سرشار از سیلیکات‌ (گونه‌ی S)، و سیارک‌های سرشار از کربن و مواد گریزا (گونه‌ی سی). سیارک‌های فلزی مانند پسوخه بی‌اندازه کمیابند، و همین از آنها آزمایشگاهی برای بررسی چگونگی پیدایش سیاره‌ها ساخته است.

سیارک پسوخه یکی از سیارک‌های بزرگ است.

هنوز ریشه‌ی آب‌های روی پسوخه ناشناخته است. ولی ردی و همکارانش چند نظریه‌ی گوناگون را پیشنهاد کرده‌اند. یکی این که پسوخه شاید به اندازه‌ای که تاکنون فکر می‌کردیم فلزی نباشد. گزینه‌ی دیگر اینست که آب یا هیدروکسیل این سیارک می‌تواند دستاورد برهمکنش باد خورشیدی با کانی‌های سیلیکات روی سطح آن باشد، مانند همان چیزی که روی ماه رخ می‌دهد.

ولی نیرومندترین گزینه اینست که آبِ دیده شده روی پسوخه شاید توسط سیارک‌های کربنی که در گذشته‌های دور به آن برخورد کرده بودند به آنجا برده شده، مانند همان چیزی که گمان می‌رود در روزگار آغازین زمین رخ داده بوده.

ردی می‌گوید: «یافتن کربن و آب روی سیارکی که انتظار دیده چنین چیزهایی رویش نمی‌‎رفت پشتیبان این نظریه است که این مواد زندگی‌ساز احتمالا در آغاز تاریخ سامانه‌ی خورشیدی به زمین آورده شده بودند.»

اگر شانس بیاوریم، برای آگاهی بیشتر درباره‌ی پسوخه چندان منتظر نخواهیم ماند. یکی از ماموریت‌ها در فهرست کوتاه ماموریت‌های پیشنهادی برای برنامه‌ی دیسکاوری ناسا (Discovery program) ، فرستادن یک فضاپیما به پسوخه است که شاید به زودی، در سال ۲۰۲۰ انجام شود. ردی و گروهش می‌گویند یک فضاپیمای مدارگرد می‌تواند این سیارک کمیاب را بررسی کرده، و بود و نبود هیدروکسیل یا آب روی آن را بسنجد.

--------------------------------------------

به کانال تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:

http://telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

Solar System - Moon - Mercury - Jupiter - moon - Ganymede - Asteroid 16 Psyche - metal - asteroid - water - molecule - metallic asteroid - Solar System - nickel - iron - core - protoplanet - hydration - metallic core - carbonaceous - NASA - Infrared Telescope Facility - volatile - hydroxyl - free radical - hydrogen - atom - oxygen - Vishnu Reddy - University of Arizona - Lunar and Planetary Laboratory - silicate - planet - solar wind - mineral - Earth - Discovery program

منبع: universetoday

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان