ابرهایی از یاقوت در یک سیاره فراخورشیدی

* اخترشناسان بر روی یک سیاره به بزرگی ۱۶ برابر زمین و در فاصله‌ی بیش از ۱۰۰۰ سال نوری نشانه‌هایی از وزش بادهای نیرومند با سرعت متغیر دیده‌اند.
* این نخستین بارست که سامانه‌های آب و هوایی بر روی یک غول گازی بیرون از سامانه‌ی خورشیدی دیده می شود.

برداشت هنری (نقاشی) از فراسیاره‌ی غول گازی HAT-P-7b- اندازه‌ی بزرگ‌تر

دکتر دیوید آرمسترانگ از گروه اخترفیزیک دانشگاه وارویک پی برده که غول گازی HAT-P-7b دارای بادهایی نیرومند با تغییراتی شدید است که به احتمال بسیار، باعث توفان‌هایی سهمگین روی آن می‌شوند.

این کشف به کمک دیده‌بانی و بررسی نور بازتابیده از جو HAT-P-7b در مدت چهار سال انجام شده. تغییراتی که در این نور رخ می‌دهد نشان می‌دهد که جایگاه درخشان‌ترین نقطه‌ی سیاره پیوسته در تغییر است.

این جابجایی در اثر یک رودباد استوایی [بادهایی که استوای سیاره را دور می‌زنند-م] رخ می‌دهد که سرعت بادهایش به شدت در تغییر است، و در سریع‌ترین زمان، انبوهی گسترده از ابر را در سطح سیاره جابجا می‌کند.

خود این ابرها جلوه‌های دیداری خیره‌کننده‌ای هستند که به احتمال بسیار از کرندون تشکیل شده‌اند، کانیِ سازنده‌ی یاقوت سرخ و یاقوت کبود.

این سیاره حتی اگر یک سیاره‌ی سنگی هم بود، به دلیل سامانه‌ی آب و هوایی خشن و دمای ناسازگارش هرگز نمی‌توانست زیست‌پذیر باشد. این ستاره بسیار به ستاره‌اش نزدیک است- هر دو روز یک بار به گرد آن می‌چرخد؛ از آنجایی که این سیاره درگیر قفل گرانشی با ستاره‌ی میزبانش شده، یک سمتش همیشه رو به ستاره‌، و بسیار داغ تر از سمت دیگرش است، به گونه‌ای که میانگین دمای سمت روز در HAT-P-7b به ۲۸۶۰ درجه‌ی کلوین می‌رسد.

به لطف این پژوهش پیشگامانه، اخترفیزیکدانان اکنون می‌توانند چگونگی تغییر سامانه‌های آب و هواییِ سیاره‌های بیرون از سامانه‌ی خورشیدی در گذر زمان را هم بررسی کنند.

دکتر آرمسترانگ می‌گوید: «ما به کمک تلسکوپ فضایی کپلر ناسا توانستیم نور بازتابیده از جو HAT-P-7b را بررسی کنیم و دریابیم که جو آن با گذشت زمان تغییر می‌کند. HAT-P-7b یک سیاره‌ی گرفتار در قفل گرانشی است و همیشه یک سمتش رو به ستاره است. ما انتظار داشتیم ابرها در سمت شب و سرد سیاره پدید آیند ولی در سمت روز و داغ آن به سرعت بخار شوند.»

«یافته‌ها نشان می‌دهند که بادهای نیرومند دور تا دور سیاره می‌چرخند و ابرها را از سمت شب به سمت روز می‌برند. سرعت این بادها به گونه‌ی چشمگیری تغییر می‌کند و باعث می‌شود توده‌های غول‌آسای ابر پدید آمده و سپس از میان بروند. این نخستین آشکارسازی آب و هوا در یک غول گازی بیرون از سامانه‌ی خورشیدی است.»

آرمسترانگ می‌افزاید: «این ابرها توسط باد از سمت شب سیاره جابجا شده و سپس پیش از بخار شدن، تا بخشی از سمت روز هم کشیده می‌شوند. با تبخیر ابرها، سیاره نور بیشتری می‌درآشامد (جذب می‌کند) و دمایش بالا می‌رود که این باعث شدت گرفتن بادها می‌شود.»«این ابرها که می‌گوییم دقیقا مانند ابرهای زمین نیستند. آنها به اندازه‌ای داغند که کانی‌های درونشان بخار می‌شود.»

سیاره‌ی HAT-P-7b که در سال ۲۰۰۸ یافته شده بود، ۳۲۰ پارسک (بیش از ۱۰۴۰ سال نوری) از ما فاصله دارد. این جرم یک فراسیاره (سیاره‌ی فراخورشیدی) به اندازه‌ی ۴۰% بزرگ‌تر از مشتری و ۵۰۰ برابر پرجرم‌تر از زمین است که به گرد ستاره‌ای ۵۰% پرجرم‌تر و دو برابر بزرگ‌تر از خورشید می‌چرخد.

این پژوهش را گروهی از اخترشناسان دانشگاه وارویک، دانشگاه کویینز بلفاست، دانشگاه دوبلین سیتی و کالج دانشگاهی لندن، به رهبری دانشگاه وارویک انجام دادند.

پژوهشنامه‌ی این دانشمندان در نخستین شماره‌ی نشریه‌ی نیچر آسترونومی منتشر شده است.

--------------------------------------------

به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:

http://telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

planet - Earth - weather system - gas giant - solar system - University of Warwick - David Armstrong - Astrophysics Group - HAT-P-7b - equatorial jet - corundum - mineral - ruby - sapphire - inhabitable - star - NASA - Kepler satellite - reflect - tidally locked - Jupiter - Sun - Queens University Belfast - Dublin City University - University College London - Nature Astronomy

منبع: sciencedaily

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان