آیا کره ماه از برخورد چندین ماهک پدید آمده بوده؟

* کره‌ی ماه و چگونگی پیدایش آن دیرزمانیست که مایه‌ی شیفتگی و شگفتی دانشمندان بوده است. اکنون گروهی از پژوهشگران اسراییلی نظریه‌ی تازه‌ای را پیشنهاد کرده‌اند که بر پایه‌ی آن، ماهی که هر شب در آسمان می‌بینیم نخستین ماه زمین نبوده، بلکه واپسین ماه از دسته‌ای از ماه‌ها بوده که روزگاری به گرد زمین می‌چرخیدند.

این نظریه که از سوی پرفسور خاگای پرتز از تخنیون-بنیاد فناوری اسراییل، و پرفسور رالوکا روفو (نویسنده‌ی اصلی پژوهش) و اودد آهارونسون از بنیاد علمی وایزمن ارایه شده، برخلاف الگوواره‌ی رایج "برخورد بزرگ" است که می‌گوید ماه تنها جرمی بود که در پی "یک" برخورد سهمگین میان زمین و یک سیاره‌ی به اندازه‌ی بهرام پدید آمد.

این نگاره چگونگی پیدایش ماه بر پایه‌ی نظریه‌ی تازه را نشان می‌دهد. اجرامی به بزرگی کره‌ی ماه تا سیاره‌ی بهرام به زمین برخورد می‌کردند و قرص‌هایی آواری که به گرد زمین می‌چرخیدند به جا می‌گذاشتند. این آوارها "ماهک‌ها" را تشکیل می‌دادند و این ماهک‌ها هم در اثر نیروی کشندی از زمین دور می‌شدند تا سرانجام به فاصله‌ای به نام "شعاع هیل" می‌رسیدند. و در این نقطه‌ بود که روند برخورد و ادغام ماهک‌ها یا پرتاب شدن آنها به ژرفای فضا آغاز می‌شد. مقیاس‌های زمانی که میان هر یک از چارچوب‌ها نوشته شده بر پایه‌ی پژوهش‌های پیشین برآورد شده است.

پرفسور پرتز می‌گوید: «بر پایه‌ی مدل ما، سیاره‌ی زمین در روزگار باستان میزبان چندین ماه بوده که هر یک از آنها در پی برخوردی متفاوت با پیش‌زمین (پیش‌سیاره‌ی زمین) ساخته شده بودند. احتمال می‌رود که این ماهک‌ها بعدها یا [از سامانه‌ی زمین] به بیرون پرتاب شدند، و یا با زمین یا با یکدیگر برخورد کرده و ماه هایی بزرگ‌تر را پدید آوردند.» پژوهشگران برای بررسی شرایط برای پیدایش چنین ریزماه‌ها یا ماهک‌هایی، ۸۰۰ شبیه‌سازی از برخوردها با زمین را انجام دادند.

این مدل تازه با شناخت کنونی دانشمندان از پیدایش "خود زمین" سازگاری دارد. زمین در واپسین گام‌های رشدش چندین برخورد سهمگین با اجرام دیگر را پشت سر گذاشت. هر یک از این برخوردها مواد بیشتری به پیش‌زمین افزودند تا این که به اندازه‌ی کنونی‌اش رسید.

پرفسور پرتز می‌گوید: «به باور ما زمین در گذشته چندین ماه داشته... بنابراین هنگامی که یک برخورد سهمگینِ ماه-ساز انجام می‌شد، یک ماه دیگر از پیش پدید آمده و حضور داشته.»

برداشت یک هنرمند از برخوردی میان دو جرم سیاره‌ای که یک ماه را پدید خواهد آورد. در زمان این برخورد، یک ماه قدیمی‌تر نیز در مدار زمین وجود داشته.

نیروهای کشندی (جزر و مدی) میان زمین و ماه‌ها باعث شد تا آنها به آرامی از زمین دور شوند (ماه کنونی هم دارد با سرعت حدود ۱ سانتیمتر در سال از زمین دور می‌شود). یک ماه دیگر که از پیش وجود داشته می‌توانسته به آرامی و همزمان با شکل‌گیری ماه بعدی دور شود. ولی سرانجام با بیرون رفتن آنها از شعاع هیل [جایی که دورتر از آن، دیگر گرانش زمین تنها نیروی فرمانروا بر ماهک‌ها نبود]، کشش گرانشی دوسویه میان آنها آغاز شده و باعث شد بر یکدیگر اثر گذاشته و مدارهایشان را تغییر دهند.

پرفسور روفو هم می‌گوید: «این احتمال هست که ماه‌های کوچکی که در این فرآیند پدید می‌آمدند می‌توانستند مدار یکدیگر را قطع کنند، به یکدیگر بخورند و با هم یکی شوند. رشته‌ی بلندی از این گونه برخوردهای ماه-ماه می‌توانسته به آرامی یک ماه بزرگ‌تر را پدید آورد -همین ماهی که امروزه می‌بینیم.»

پژوهشنامه‌ی این دانشمندان در نشریه‌ی نیچر جئوساینس منتشر شده است.

در همین زمینه:
* پیدایش ماه پرخشونت‌تر از چیزی که تاکنون فکر می‌کردیم بوده 
* چرا مدار ماه نسبت به زمین کج است؟

--------------------------------------------

به تلگرام یک ستاره در هفت آسمان بپیوندید:

http://telegram.me/onestar_in_sevenskies

واژه نامه:

Moon - Israel - Earth - Technion-Israel Institute of Technology - Weizmann Institute of Science Nature Geoscience - Prof. Hagai Perets - Profs. Raluca Rufo - Oded Aharonson - giant impact - paradigm - Mars - planet - proto-Earth - moonlet - tidal force - Hill sphere

منبع: sciencedaily

برگردان: یک ستاره در هفت آسمان